ŻEL - zależy od stopnia równomiernego rozmieszczenia cząstek koloidalnych w jednostce objetości.

UKŁADY KOLOIDALNE -zajmują miejsce pomiędzy zawiesinami i roztworami rzeczywistymi. Są układem pow5zechnvm w protoplazmie żywych organizmów. Taki układ składa się z fezy rozpuszczającej, którą może byc woda i fezy rozpuszczonej, którą mogą stanowić cząsteczki koloidalne, białka, skrobia, celuloza pektyny.

3 OMÓWIĆ SKŁAD CHEMICZNY PROTOPLAZMY

Protoplazma to żywa materia. Najwazniejszymi cechami protoplazmy są pobudliwość, czy zdolność do reagowania na bodźce, rozwój i wzrost Zjawiska te są możliwe jedynie dzięki samo odtwarzaniu się żywej materii są nierozerwalne związane z ciągłą wymianą substancji między żywą materią a jej odtwarzaniem. Potrzebną do tego energię, żywe organizmy czerpią bezpośrednio (autotrofy) lub pośrednio (heterotrofy) z energii słonecznej przstwarzanej w energię chemiczną w procesie fotosyntezy. Podstawowe związki chemiczne wchodzące w skład żywej materii można podziełić na drobnoczasteczkowe i wieloczasteczkowe. Do pierwszych zalicza się: fosforany, cukry proste kw. tłuszczowe, alkohole, zasady azotowe, aminokwasy i nukleotydy. Do drugiej zalicza sie tłuszczowce (lipidy), wiełocukry (polisacharydy), białka i kw. nukleinowe.

4 PRZEDSTAWIĆ STRUKTURE PROTOPLAZMY

K.o | * ściana
mo i komór
rka	kowa
ros	•proto
lin	piast —*	| * cvtoDla
na		|zma -[	* cytopiaz
		1	ma
		* struktu	•błony
		ry otoczo	cytopiaz
		nepodwo	marycz
		jna błona	ne: -plaż
		(jądro, pla	mole
		stytydy.	mma
		rrntocnon	-tor.o
		driisrn |
		I	-mez
		* struktu	opla
		ry otoczo	zma
		ne pojedy ] " renkui
		ńcza błoną 1 urn endo
		(lizosomy, j plazmaty
		sterosomy,	czne
		transtbso	" ryboso
		my, diktro	my
		somy,	" mikro
		aparaty	fubuie
		Golgiego)
		• wakuoie

5 OMÓWIĆ ZJAWISKO PLAZMOLIZY PODAĆ RODZAJE PLAZMOLIZY

Gdy umieścimy komórkę roślinna w roztworze hypertornicznyrn tzn. w roztworze którego potencjał osmotyczny jest wyższy raz potencjał soku komórkowego, to zgodnie z prawem osmozy, woda będzie odciągana z wakuołi do roztworu otaczającego. Komórka taka początkowo traci turgor, następnie protoplast zaczyna się kurczyć i odstawać od ściany komórkowej. W miarę odcigania wody z wakuoli wzrasta stężenie soku komórkowego (czyłi wzrasta potencjał osmotyczny), az w końcu dochodzi do wyrownania potenqałów osmotycznych wakuoli i roztworu zewnętrznego, w ten sposób ustala się stan równowagi. Opisane zjawisko polegajce na kurczeniu się protoplastu i jego odstawaniu od ścian komorowych, w skutek umieszczenia komórki w roztworze hipertonicznym nazywamy plazmoliza. Rodzaje plazmolizy:

• plazmoliza graniczna - protoplast
  odstaje od ściany komórkowej
  jedynie w narożnikach komórki

• plazmoliza wypukła - skurczony
  protoplast odstaje w postaci
  wypukłej.

• plazmoliza wklęsła - skurczony
  protoplast ma wyraźne wklesniecia.

i

6 SHARAKTERYZOWAĆ TYPY PRZEPUSZCZALNOŚCI WYSTĘPUJACE W KOMÓRCE ROŚLINNEJ

Przepuszczalność to zdolność przemieszczania się substancji przez dana przegrodę. Przegroda może być przepuszczalna jeśli przepuszcza

wszystkie substanqe; nieprzepuszczalna jeśli nie przepuszcza żadnej, oraz selektywna (wybiórcza) jeśli jedne substanqe przepuszcza łatwiej, a inne trudniej. Role selektywnych baner pełnią w komórce lipoproteinowe membrany. Duże znaczenie mają tez wewnętrzne membrany piazmatyczne, które otaczają wydzielone przestrzenie wewnątrz komórkowe: mrtochondria. chloroplasty, jądro. Jch obecność jest przyczyną przedziałowosa komórki. Nasycone wodą ściany komórkowe zbudowane z celulozy, materiałów wypełniających jak pektyny i chermcelulozy są przemkałne dla rożnych substancji, czyli me wykazują właściwości selektywnych. Przepuszczałność membran zależy od;

• struktury membrany

« rodzaju przenikania cząsteczek

• sił, które wywołują ruch
cząsteczek przez membranę.

7 BUDOWA I WŁASCIWOSCI FIZYKO- CHEM1CZNE ŚCIAN\

KOMÓRKOWYCH Ściana komórkowa jest wytworem protoplastu, stanowi zewnętrzną powłokę komórki;

• blaszka środkowa

• Sciana pierwotna

• sciana wtorna

Podstawowym składnikiem ścian komórkowych jest wielocukier -cełuloza, zbudowana z cząsteczek głukozy, połączonych w długie łańcuchy - fibryle. Włókienka sa ułożone na krzyż tworząc szkielet ściany komórkowej. Przestrzenie miedzy fibry lami są wypełnione substancjami bezpostaciowymi. pektynami i chemoceluloazami Substancje pektynowe są polisacharydami, których podstawowym elementem chemicznym jest produkt utleniania szescio węglowego cukru -galaktozy, zwany kw. gałaktouranowym* Cząsteczki jego łączą sie w długie łańcuchy i mogą tworzyć sole jonów Ca i Mg. Chemicelulozy sa tez polisacharydami i maią charakter podobny do substancji pektynowych. Jest to jednak grupa związków bardziej raerodnorodnych, w skład których mogą wchodzić utleniacze pochodne szesaowęglowego cukru glukozy, a także cukry pięciowęglowe -arabioza. tryioza.

Blaszka środkowa zbudowana jest z substancji pektynowch i tworzy "lepiszcze" które spajają ściany sąsiednich komórek. Rozpuszczanie blaszki środkowej prowadzi do rozpadu tkanki na poszczególne komórki -maceracja Ściana pierwotna składa się z włóknistego szkieletu i substancji wypełniających. Ma ona zdolności wzrostu. Po jej wytworzeniu tworzy się ściana włókna, może być zdrewniała, skorkowaciała, skutyrnzowana.

8 WYMIENIĆ I OMÓWIC FUNKCJE ORGANELLI KOMÓRKOWYCH

jądro komórkowe steruje poprzez DNA przemianami biochemicznymi komórki Gromadzi i przechowuje w DNA informację genetyczną o cechach organizmu a następnie przekazuje ją do cytoplazmy na rybosomy za pośrednictwem mRNA. Bierze udział w po podziałach komórkowych - somatycznych (mitoza) i maaerzystych komórek gamet (mejoza).

MITOCHONDRIA - to centrum energetyczne komórki, w którym zachodzi utlenianie biologiczne. Bierze udział w procesach oddychania wewnątrzkomórkowego - zachodzące w nim etapy to cykl Krebsa i łańcuch oddechowy.

Powstała w wyniku tych procesów. energia jest gromadzona w ATP. PLASTYDY - trzy rodzaje : 1. chloroplasty, 2. chromoplasty, 3. leukoplasty. Barwniki w nich zawarte wspomagają procesy fotosyntezy i nadają rożnym organom roślin specyficzny kolor. ŚCIANA KOMÓRKOWA -zewnętrzna powłoka komórki, bedaca wytworem protoplastu. Zabezpiecza przed nadmierną utratą wody, osłania i ochrania przed szkodliwym wpływem środowiska, tworzy rusztowanie dla całej rośliny, dzięki plasmodesmom zapewniany jest kontakt z sąsiednimi komórkami.

WAKUOLA- wydzielona przestrzeń w cytoplazrme wypełniona sokiem komórkowym. Utrzymuje turgor, czyli jędmość stanu napięaa komórki, przechowywanie substancji odpadowych, gromadzenia materiałów zapasowych, wydalin i wydzielin, oraz przechowywanie substancji toksyczny ch. CYTOPLAZMA - główna część protoplastu, w której znajdują się plazmatyczne składniki komórki. BŁONY KOMÓRKOWE - są połprzepuszczałne, odgrywają istotną rolę w metabolizmie, transporcie wewnątrzkomórkowym i wydalaniu. RETIKULUM

ENDOPLAZMATYCZNE - bierze udział w transporcie rożnych substancji, syntezie białek, w przemianach metabolicznych. APARTY GOLGIEGO -gromadzenie wydzielin i produktów syntezy.

LIZOSOMY- zawierają enzymy hydrolityczne

9. WAKUOE TWORZENIE SIĘ I ROLA W KOMÓRCE WAKUOLA - to wydzielona przestrzeń w cytoplazrmie. wypełniona sokiem komórkowym, zawierającym wodę, substancje zapasowe, wydzieliny i wydalmy komórki. Otoczona jest pojedynczą błoną białkowo lipidową -tonoplastem. Składnikami soku komórkowego są; woda. związki nieorganiczne, sole, jeny: K. Na. Ca, Fe, Mg, związki organiczne, cukry, aminokwasy, białka enzymatyczne, kw. organiczne, barwniki ('antocjany, flawiany nadające barwę kwiatom), garbniki, alkaloidy, ciała stałe nierozpuszczalne w H2O np. kryształy wapnia . Do funkcji wakuoli należy:

• utrzymanie turgoru

• stanu napięcia komórki

• przechowywanie substancji
  zapasowych

• gromadzenie subst zapasowych,
  wydzielin i wydalin

• przechowywanie subsL
  toksycznych.

10. OKREŚLIĆ W PRZYBLIZENIU JAKA JEST ZAWARTOŚĆ WODY W ROSLINIE I OD CZEGO TO ZALEZY

Woda jest niezbędnym składnikiem każdej żywej komórki Niedostatek wody powoduje ograniczenie czynności życiowych komórki, a przy większym niedostatku zamieranie. Woda stanowi od 70 -95% masy roślinnej. Największa zawartość wody wykazują tkanki twórcze z kambium, merystemy wierzchołkowe pędu i korzenia, pąki kwiatowe a także soczyste owoce. W nasionach i zarodnikach zawartość wody jest mała i wynosi od ó -15%. Niewiele wody zawierają martwe części roślin. Zawartość wody w roślinie zależy od:

1. Części rośliny - najmniej wody
   zawierają dojrzałe nasiona,
   zdrewniałe pnie drzew i krzewów,
   a najwięcej soczyste owoce, oraz
   pędy, liście skulentów.

2. Od rodzaju i wieku rośliny.
   Rośliny trwałe zawierają zwykle
   mniej wody niż zielne. Drzewa
   zawierają 50 - 60% H₂O, stare
   jeszcze mniej.

3. Od stanowiska, u roślin wodnych
   ok. 90%. Jeszcze więcej rośliny
   stanowisk suchych gromadzą w
   tkankach wodonosnych wodę

(cgtuboszowate): sukulenty, Aloes

97% w liściach. kaktusy 9V% w

pędach. nasiona w starne dojrzałym: len

8,9%, pszenica 13,0%, groch 13%

2. przyziemne organy zapasowe:
   burak cukrowy 8.1 %, pastewny
   8,8%, marchew 8,ó%

3. owoce: winogrona 79%, jabłko
   84%, ogórek 95%

4. hśae; szpmak 89%, chmiel
   74%. burak cukrowy 83%

11 OMÓW W PRZYBLIZENIU SKŁAD SWIEZEJ SUCHEJ MASY ROŚLINNEJ

Uwodniona masa tkanki roślinnej to świeża masa roślin. Susząc świeży materiał roślinny w temp. pokojowej w powietrzu o przecieętnej wilgo tnosci, powyżej 50% nasycenia parą wodną uzyskuje się powietrzrue suchy materiał. W wyniku suszenia w temp. 105°C do stałej wagi uzyskujemy suchą masę roślinną Świeża masa roślinna to woda i sucha masa. W suchej masie roślin na związki organiczne przypada od 85 -95%, resztę stanowią związki mineralne - popiół. Ze wzgłędu na rolę fizjologiczna i metaboliczną organiczne składniki roślinne dieli się na;

1. subst. strukturalne - białka, kw.
   nukleinowe, niektóre wiełocukry,
   błonnik, cełuloza, związki
   pektynowe. lgnma a z grupy
   tłuszczów: fosfolipidy, głikozydy,
   sterole. suberyna.

2. subst. zapasowe i energetyczne
   wiełocukry, cukry proste, tłuszcze
   proste oraz kw. organiczne, alkohole
   i częśaowo białka.

3. 
   
   subst katalityczne i regulujące -
   związki występujące w niewielkich
   ilościach, lecz spełniające bardzo
   ważną rolę w katalizowaniu i
   regulacji procesów przemiany
   mateni i zjawisk fizjologicznych:
   enzymy, witaminy, barwrnki
   asyrnilacyjne i fitohormony.

4. subst. o różnych funkcjach -
   alkaloidy, glikozydy, barwniki,
   pektyny.

Masę zw. organicznych tworzą głównie 4 pierwiastki organiczne; węgiel, tlen 80%. a łącznie z wodorem i azotem 85 - 95% s. m. resort. Poaczas spalitnia suchego matenału roślinnego organogenne utleniają się i uwalniają do atmosfery, a pozostają małe ilosci substancji

stałej - popiół. Popiół stanowi od 5 - 15% s. m. roślinnej i jest mieszanina wielu pierwiastków w formie tlenków. Skład i udział procentowy popiołu zależy od gatunku rośliny, jej wieku, organu, rodzaju stanowiska i klimatu, zasobnosa gleby w skL pokarmowe. W suchej masie lisa młodych u roślin rosnących w klimacie suchym i na podłożu zasobnym w zw. mineralne zawartość skł. popielnych jest duża.

W Iiśaach do 15%, łodygach ok. 5% w drewnie 1 %.

W organizmie roślin występuje ok. 45% pierwiastków. Do stale występujących w popiele w większych ilosciach zalicza się pierwrzstki powyżej 0.01% s.m: K, Ca, Mg, N, P, S, Na, Ci, Fe, Si, Al, B, Cu, Zn, Mn. Co, ZL Ba, J, As, -

Pierwiastki niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju:

• makroełementy: N, P, K, Ca, Mg,
  S, Fe,

• mikroelementy: B, Mn, Mo, Zn,
  Cu,

12 .RODZAJE WOD Y W GLEBIE 1 ICH PRZYDA TSOSC DLA ROSLIN WYŻSZYCH L Woda fizjologicznie nieużyteczna -me jest dostępna dla roślin:

• krystaliczna (bud. minerałów )

• higroskopowa

• błonkowa

• grawitacyjna - okresowo dostępna.
  2. Woda dostępna

• kapilarna

• grawitacyjna - okresowo

• gruntowa - dla ros głęboko
  korzeniących sie

W glebie wyróżnia się cztery zasadnicze postacie wody: 1 higroskopijna (niedostępna) -warstwy molekuł wody.

Powlekająca czastki glebowe utrzymywana przez nie z olbrzymią siłą

2. Błonkowata - (niedostępna) -warstwy molekuł wody, następne po higroskopijne) przy aatcane z siła coraz to mniejsza, jednak zawsze przekraczająca siły ssące korzenia. 3 Kapilarna (dostępna) woda wypełniająca włosowate kanaliki (kapilary) w glebie, podtrzymywane siłarm napięć powierzchniowych, dzięki czemu me ulega sile ciążenia frae spływa na niższy paziom} 4Grawitacyjna - (dostępna) woda wypełniająca okresowo większe (nie kapilarna; przestwory glebowe. Pod wpływem siły dążenia wpływa na niższe poziomy, a wtedy przestwory wypełniają się powietrzem. Maksymalna ilość wody jaka gleba może utrzymać (po spłynięciu nadmiaru wody w skutek siły ciązenia) wyrażoną w % suchej masy gleby, nazywamy polową pojemnosćą wodna gleby. Jest to maksymalna ilość wody higroskoprjnej, błonkowatej i kapilarnej razem wziętej. Po dodaniu do tego maksimum, wody grawitacyjnej jaka pomiesać może dana warstwa gleby, osiągamy stan pełnego nasycenia gleby (pełna pojemność wodna gieby;. W giebie całkowicie napełnionej woda brak jest tlenu, gdyż został on wyparty przez wodę i dlatego nie jest ona odpowiednim środowiskiem dk korzeni rosin lądowych. Zawartość wody w glebie w chwili gdy rośliny zaczynają w mej więdnąc wyrażana w % suchej masy gleby, nazywamy wilgotnoscią trwałego wiedrneaa. Rośliny wyczerpały w tych warunkach z gleby cała dostępna wodę kapilarna i grawitacyjną. Jeśli zawartość wody w glebie jest niższa od wilgotności trwałego wiedniecia-rosimy wiedna. Jeśli jest nieco wyższa - rośliny nie więdną, ale ich wzrost i rozwój nie przebiega normalnie. Glebę porównać można do zbiornika wodnego, który napełnia się po opadach lub nawadnianiu i z którego rosimy mogą czerpać potrzebną im wodę

13 CO NAZYWAMYBILANSEM WODNYM OD CZEGO ZALEZY JEGO WARTOŚĆ

Różnicę pomiędzy ilością pobranej (zn pomocą systemu korzeniowego ) a wytranspirowanej przez roślinę nazywamy bilansem wodnym. Może on być dodatni - pobieranie wody przez rosline przewyższa straty (gdy rośliny zwiędnięte uzupełniają po opadach deficyt wody), zrównoważooy - pobieranie wody dorównuje stratom, jest to naturalny stan w dłuższych okresach prawidłowej wegetacji, ujemny -straty wody przewyższają jej pobieranie (w roślinach występuje wewnętrzny deficyt wody, wpływa on niekorzystnie na wiele procesów fizjologicznycrh może doprowadzić do śmierci rosiiny). Wskaźnikiem bilansu wodnego jest turgor komórki. Rosimy dobrze zaopatrzone w wodę, beda w turgorze, nie wykazują objawów więdruęaa. Natomiast przy ujemnym bilansie tureor komórek i tkanek spada i w konsekwencji rośliny więdną. Utrata turgoru powoduje zamkanie szparek co ogranicza straty wody a zarazem podwyższa siłę ssącą komórek (S = P_o - cT) co zwiększa pobieranie wody. Następuje wtedy równoczesne przyspieszenie pobierania wody i ograniczenie parowania. Roślina ma zatem automatyczny system regulacji w pewnym zakresie bilansu .

14. PRZEDSTA WIC PROCES POBIERANIA WODY PRZEZ ROSLINY WYŻSZE Rośliny lądowe pobierają wodę systemem korzeniowym a rozprowadzają wiązkami sitowo -naczyniowymi które ciagną sie wzdłuż korzeni, łodygi iliści stanowią zamknięty nieprzerwany układ. Konieczność posiadania systemu zdolnego do intensywnego pobierania H₂O wynika z dużych strat wywołanych przez transpiracię. Duża ilość wody wyparowanej musi byc stale uzupełniana H_:O

---