Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 20.10.2009

Art. 1 KPC - pojęcie sprawy cywilnej:

Sprawa cywilna jest pojęciem formalnym - w rozumieniu kodeksu sprawą cywilną są również sprawy spoza zakresu prawa cywilnego materialnego. To co obejmuje KPC jest sprawą cywilną w znaczeniu formalnym.

Przykłady:

Art. 4778 KPC - w kwestiach z zakresu ubezpieczeń społecznych przejście z drogi administracyjnej na drogę sądową.

Art. 6911 KPC - spory między i w ramach przedsiębiorstwami państwowymi.

Przesłanki postępowania cywilnego:
1. formalne (procesowe) - odnoszą się do samego postępowania
2. merytoryczne (raczej nie materialne, ponieważ nie muszą wynikać z prawa materialnego) - odnoszą się do przedmiotu postępowania → rozstrzygnięcie merytoryczne.

Zarzuty:
1. formalne
2. merytoryczne

Orzeczenia sądu:
1. formalne - postanowienie → kwestie proceduralne (umorzenie postępowania, odrzucenie pozwu)
2. merytoryczne - wyrok (ewentualnie nakaz zapłaty) → rozstrzygnięcie merytoryczne

Legitymacja procesowa - materialnoprawne uprawnienie do bycia stroną w konkretnym procesie cywilnym.

Oddalenie - rozstrzygnięcie merytoryczne w postaci wyroku.

Przesłanki procesowe - podział:

I 1. dodatnie - muszą istnieć, aby postępowanie mogło się toczyć (przykłady):
a) dopuszczalność drogi sądowej
b) jurysdykcja krajowa
Brak przesłanki dodatniej jest przesłanką negatywną i na odwrót.
2. ujemne (przeszkody procesowe) → przykład: powaga rzeczy osądzonej

II 1. bezwzględne - ich brak powoduje nieważność postępowania
2. względne - ich brak powoduje inną konsekwencję niż nieważność postępowania

art. 199 - odrzucenie pozwu:
a) droga sądowa jest niedopuszczalna
b) res iudicata
c) brak zdolności sądowej lub procesowej
art. 202 - odrzucenie pozwu sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym przypadku

art. 379 - regulacja nieważności postępowania → wszystkie przyczyny nieważności

Powyższe 3 przepisy trzeba znać na pamięć!

III 1. ogólne - muszą występować w każdym postępowaniu rozpoznawczym
2. szczególne - muszą występować w konkretnym rodzaju postępowania

IV 1. zewnętrzne - istnieją niezależnie od aktywności stron
2. wewnętrzne - są zależne od aktywności stron

art. 2 - domniemanie drogi sądowej w sprawach cywilnych

Dopuszczalność drogi sądowej - jest to przesłanka bezwzględna, ogólna, zewnętrzna, dodatnia.

Sądy powszechne - SR, SO, SA
Sądy szczególne cywilne - nie ma takich

Podziały postępowań cywilnych:

1. sądowe:
a) rozpoznawcze:
1) procesowe:
a. zwykłe
b. odrębne - wyszczególnienie ze względu na specyfikę postępowania; jeżeli nie ma regulacji postępowania odrębnego, to stosujemy przepisy dotyczące procesu
W procesie mamy z założenia (tylko) 2 strony (powód i pozwany) i spór. Wszczęcie wyłącznie na wniosek (pozew).

2) postępowanie nieprocesowe - sąd może wszcząć z urzędu. Występują nie strony, ale uczestnicy postępowania (wnioskodawca i inni uczestnicy). Nie musi być sporu.

art. 13 - domniemanie trybu procesowego i uregulowanie właściwości trybów. Przepisy procesowe stosuje się odpowiednio w innych trybach, chyba że ustawa stanowi inaczej.

b) pomocnicze:
1) zabezpieczające - przesłanki (art. 7301 par. 1):
a. interes prawny - definicja w art. 7301 par. 2
b. uprawdopodobnienie roszczenia
Może nastąpić przed, w trakcie lub po (na potrzeby postępowania egzekucyjnego) postępowaniu rozpoznawczym. Postępowanie zabezpieczające nie jest zawsze postępowaniem pomocniczym
np. art. 753 (zabezpieczenie alimentów) - w takim przypadku jest to zaspokojenie roszczenia, a nie zabezpieczenie (art. 731).

2) klauzulowe - nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności
3) w razie zaginięcia lub zniszczenia akt sądowych - odtworzenie akt
4) w przedmiocie zabezpieczenia dowodów - przeprowadzenie dowodu, ale na innym etapie postępowania niż w normalnym trybie

c) egzekucyjne - wykonanie wyroku; nie każdy wyrok nadaje się do egzekucji. Jest to kolejne postępowanie po postępowaniu rozpoznawczy
(podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy = tytuł egzekucyjny + klauzula wykonalności) albo postępowanie w oderwaniu od postępowania rozpoznawczego.

2. pozasądowe:
a) polubowne - sądownictwo prywatne, poddanie sprawy do rozstrzygnięcia przez arbitrów
b) komisje pojednawcze w zakładach pracy - ugodowe załatwianie sporów między pracownikiem a pracodawcą

Właściwy tryb postępowania jest przesłanką: szczególną, wewnętrzną, dodatnią, względną.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 27.10.2009

Właściwość sądu:

Jest to zakres uprawnień do rozstrzygania sporów i ewentualnie dokonywanie innych czynności w postępowaniu cywilnym.

Podziały właściwości:
I ze względu na źródło regulacji:
1. właściwość ustawowa
2. właściwość umowna
3. właściwość delegacyjna - art. 44, 45, 461 par. 3

II 1. rzeczowa
2. miejscowa
3. funkcyjna (funkcjonalna)

Właściwość funkcjonalna:

Jest to podział właściwości ustawowej.

Jest to podział właściwości pomiędzy sądami tego samego szczebla albo równorzędnymi.

Podział instancji - Ustawa o ustroju sądów powszechnych:

Sądy I instancji: SR i SO
Sąd II instancji: SA
SN nie mieści się w zakresie instancyjności ponieważ rozpatruje nadzwyczajne środki zaskarżenia.

Postępowanie pojednawcze - nie ma nic wspólnego z instancyjnością, tylko z właściwością funkcyjną.

Zasada perpetuatio fori (art. 15) - właściwość istniejąca w chwili wszczęcia postępowania pozostaje do końca pomimo zmian podstaw właściwości.

Wyjątki: art. 18 oraz 193 par. 2 zd. 2

Zasada perpetuatio iurisdictionis (art. 1097) - regulacja analogiczna w postępowaniu międzynarodowym cywilnym do tej z art. 15

Właściwość rzeczowa:

Jest to podział kompetencji w I instancji pomiędzy SR a SO. Istnieje domniemanie kompetencji na rzecz SR.

Właściwość SO w I instancji - art. 17:
pkt. 1 decydujący jest charakter niemajątkowy sprawy → art. 453
pkt. 2 i 3 decydujące jest skomplikowanie wymienionych spraw
pkt. 4 decydująca jest wartość sporu:
powyżej 75 tys. zł (równe 75 tys. podpada jeszcze pod SR)
powyżej 100 tys. zł w sprawach gospodarczych (równe 100 tys.podpada jeszcze pod SR)
→ art. 1261 par. 3 - zaokrąglanie

Art. 379 pkt. 6 - naruszenie właściwości w przypadku spraw wydzielonych bez względu na wartość sporu skutkuje nieważnością postępowania. W takiej sytuacji właściwość jest przesłanką bezwzględną. Generalną zasadą jest przekazanie w przypadku naruszenia właściwości (właściwość jako przesłanka względna, zewnętrzna, ogólna i pozytywna)
→ art. 200 → art. 394 par. 1 pkt. 1 (zażalenie na przekazanie).

Art. 18 - przekazanie sprawy, w przypadku poważnych wątpliwości → skład 3 sędziów zawodowych. W praktyce instytucja mało przydatna.

Wartość przedmiotu sporu - dotyczy roszczeń majątkowych → musi być określona w pieniądzu.

Art. 20 - korzystny dla pozwanego.

Art. 21-24 - przepisy o charakterze tylko technicznym.

Art. 25 - możliwość sprawdzenia wartości przedmiotu sporu przez sąd w drodze dochodzenia lub przez powołanie biegłego. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie może nastąpić tylko na wniosek pozwanego.
→ art. 1165 par. 1 (taki sam termin)

Właściwość miejscowa:

Rodzaje:
1. ogólna (art. 27-30)
2. szczególna

Właściwość ogólna - sąd miejsca zamieszkania/siedziby pozwanego.
Ewentualnie:
1. miejsce pobytu
2. ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce - kryterium to nie ma znaczenia w praktyce, ponieważ raczej w takich sytuacjach ustanawia się kuratora (inaczej postępowanie nie ruszy).

Właściwość szczególna:
1. przemienna (art. 31) - możliwość wyboru między właściwością ogólna albo szczególną.
Przykłady: sprawy dotyczące alimentów, wykonania umów → art. 34, deliktów, najmu i dzierżawy → art. 37
2. wyłączna (art. 38) - nie może być wyłączona ani zmieniona w żadnym przypadku.
Przykłady: sprawy dotyczące praw rzeczowych na nieruchomościach, spadków, w spółkach, spraw małżeńskich, stosunków między rodzicami a dziećmi.

Właściwość delegacyjna:

Ustalona ze względu na:
1. konieczność (art. 44-45)
2. celowość (art. 461 par. 3)

Art. 44 - przeszkoda (np. brak składu) → sąd przełożony wyznacza na posiedzeniu niejawnym inny SR lub może sam rozpoznać sprawę (co się w praktyce nie zdarza).

Art. 45 - niemożliwość ustalenia właściwości miejscowej → SN wyznacza sąd (w praktyce jest to przepis martwy, ponieważ nie ma takich sytuacji; jest to tylko wentyl bezpieczeństwa).

Art. 461 par. 3 - sprawy dotyczące prawa pracy i ubezpieczeń społecznych → względy celowości, np. w danym okręgu mieszkają wszyscy świadkowie.

Ale: wymagany jest zgodny wniosek stron, co jest bardzo trudne do osiągnięcia.

Właściwość umowna:

Jest to ustalenie właściwości miejscowej sądu na podstawie tzw. umowy prorogacyjnej (art. 46). Umowa taka jest możliwa tylko w procesie, ponieważ muszą istnieć strony (np. sprawy o przysposobienie są rozpoznawane w trybie nieprocesowym) i musi być zawarta na piśmie (raczej jest to klauzula w umowie niż osobne pismo).

W formie tej umowy można określić tylko właściwość miejscową! Nie można ani funkcyjnej ani instancyjnej.

Właściwość miejscowa - tzw. właściwość usuwalna.

Umowa musi być zawarta na tle konkretnego, oznaczonego stosunku prawnego. Co do zasady właściwość określona umownie będzie właściwością wyłączną. Umownie manewrować można tylko właściwością ogólną i przemienną.

Milcząca umowa o właściwość sądu (art. 202) - prorogatio fori tacita → ma miejsce,jeśli pozwany nie podniesie zarzutu.

Nieważność postępowania zachodzi tylko w przypadkach wymienionych w art. 379!!!

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 3.11.2009

Skład sądu:

I instancja:

Zasada - skład jednoosobowy, sędzia zawodowy (art. 47 par. 1)

Wyjątek - składy ławnicze, 1 sędzia zawodowy i 2 ławników (art. 47 par. 2) → orzekają tylko w wyliczonych rodzajach spraw (ograniczony czynnik społeczny). Ławnicy występują tylko na rozprawach. Rozprawą nie są wszystkie posiedzenia jawne.

Przykłady posiedzeń jawnych niebędących rozprawą:
art. 239 - sędzia wyznaczony i sąd wezwany
art. 326 - posiedzenie jawne po zamknięciu rozprawy → ogłoszenia orzeczenia dokonuje jednoosobowo sędzia zawodowy.

Zarządzenia i postanowienia poza rozprawą wydaje przewodniczący składu orzekającego
(art. 47 par. 3).

Art. 350-353 - uzupełnienie, sprostowanie, wykładnia orzeczeń → postanowienia w tym zakresie można wydać na posiedzeniu niejawnym, a więc co do zasady w składzie 1 sędziego zawodowego.

II instancja:

Zasada - skład 3 sędziów zawodowych (art. 367 par. 3)

Wyjątek - możliwość wydania pewnych postanowień na posiedzeniu niejawnym w składzie 1 sędziego zawodowego (art. 367 par. 4)

W postępowaniu uproszczonym apelację rozpoznaje 1 sędzia (art. 50510).

Sąd Najwyższy:

Rozpoznanie merytoryczne skargi kasacyjnej - skład 3 sędziów zawodowych (art. 39810).

Odrzucenie i odmowa przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania - 1 sędzia zawodowy.

Skutki naruszenia zasad dotyczących składu orzekającego:

W przypadku składu sprzecznego z przepisami prawa sankcją jest nieważność postępowania (art. 379 pkt. 4). Nieważność jest brana pod uwagę z urzędu w każdym stadium sprawy.

Uczestnictwo osoby nieuprawnionej albo sędziego nieuprawnionego w składzie orzekającym jest podstawą do wznowienia postępowania (art. 401 pkt. 1).

Skład sądu w postępowaniu nieprocesowym:

Zasada - na podstawie art. 13 skład jednoosobowy.

Wyjątek - składy ławnicze (1 sędzia zawodowy + 2 ławników) orzekają w sprawach wymienionych w art. 509

W sprawach o ubezwłasnowolnienie - skład 3 sędziów zawodowych i zawsze właściwy jest sąd okręgowy (art. 544).
Sprawy egzekucyjne - skład jednoosobowy i zawsze właściwy jest sąd rejonowy.

Postępowanie zabezpieczające - skład jednoosobowy na posiedzeniu niejawnym, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 730 i n.)

Wyłączenie sędziego:

Iudex inhabilis - wyłączenie sędziego z mocy prawa (art. 48) → katalog zamknięty powodów wyłączenia. Skutkiem naruszenia jest nieważność postępowania (art. 379 pkt. 4) brana pod uwagę z urzędu na każdym etapie postępowania.

Katalog powodów wyłączenia sędziego z mocy prawa:

1. sędzia jest stroną, albo pozostaje ze stroną w takiej relacji, która oddziałuje na jego prawa i obowiązki

2. w sprawach dotyczących osób bliskich - wyliczenie osób bliskich jest katalogiem zamkniętym

3. sędziego łączy ze stroną stosunek przysposobienia, opieki lub kurateli:
a) skutek przysposobienia powstaje w chwili uprawomocnienia się orzeczenia sądu (art. 588)
b) stosunek opieki lub kurateli powstaje w chwili ogłoszenia orzeczenia sądu
(art. 578)

4. w sprawach, w których sędzia był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron - obecnie radca prawny jest pełnomocnikiem zawodowym → stara regulacja

5. sędzia orzekał w niższej instancji - obejmuje to wszystkie niższe instancje, a nie tylko bezpośrednio niższą (orzeczenie TK)

6. w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego - sytuacje gdy sędzia jest byłym notariuszem albo urzędnikiem.

7. sędzia występował w sprawie jako prokurator.

Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Dodatkowe wyłączenia z mocy ustawy:

1. sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie,

nie może orzekać co do tej skargi - nie chodzi tylko o wydanie orzeczenia, ale o całość postępowania.

2. sędzia, którego udziału lub zachowania się w procesie poprzednim dotyczy skarga,

wyłączony jest od orzekania w postępowaniu ze skargi o wznowienie (art. 413).

Iudex suspectus - wyłączenie na wniosek sędziego lub strony (art. 49) → musi zachodzić uzasadniona wątpliwość, co do bezstronności sędziego w danej sprawie. Chodzi o stosunek osobisty, który obejmuje również powiązania gospodarcze, ekonomiczne. Stosunek osobisty może istnieć przed sprawą lub powstać w jej trakcie.

Sędzia powinien zawiadomić sąd o zachodzącej podstawie swego wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie - obowiązek z art. 51

Wyłączenie sądu - należy raczej mówić o wyłączeniu wszystkich sędziów danego sądu → jest to trudne do przeprowadzenia.

Procedura wyłączenia sędziego (art. 50):

Wyłączenie sędziego jest postępowaniem wpadkowym.

Wniosek zgłasza się na piśmie lub ustnie do protokołu - wystarczy uprawdopodobnić przyczyny uzasadniające wyłączenie → mniej niż udowodnienie. Strona, która przystąpiła do rozprawy (wdała się w merytoryczny spór), powinna uprawdopodobnić ponadto, że przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub stała się jej znana.

Postanowienie o wyłączeniu sędziego - zapada w składzie 3 sędziów zawodowych → może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Zażalenie - przysługuje tylko na oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego, nie przysługuje natomiast na wyłączenie (art. 394 pkt. 10).

Ponowny wniosek o wyłączenie sędziego lub wniosek oczywiście bezzasadny - podlega odrzuceniu (art. 531) → nie przysługuje zażalenie (zła regulacja).

Przepisy o wyłączeniu sędziego stosuje się odpowiednio do wyłączenia ławników, jak również innych organów sądowych (np. protokolantów) oraz prokuratora.

Wniosek o wyłączenie ławnika sąd rozstrzyga zgodnie z przepisami poprzedzającymi, a wniosek o wyłączenie pozostałych osób przekazuje odpowiedniemu organowi nadrzędnemu.

Prokurator i organizacje społeczne - formy udziału w postępowaniu cywilnym:

Prokurator:

Przesłanki udziału prokuratora - ochrona praworządności, praw obywateli, interesu społecznego (art. 7) → jego własna ocena.

W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać

powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie (art. 7 zd. 2!!!) - postępowania odrębne.

Formy udziału prokuratora:
1. wytoczenie powództwa na rzecz oznaczonej osoby (art. 55, 56, 58) - prokurator nie jest stroną powodową, dlatego nie może swobodnie dysponować przedmiotem postępowania

2. wytoczenie powództwa nie na rzecz oznaczonej osoby (art. 57) - tylko prokurator ma takie uprawnienie → prokurator jest powodem, tj. normalną stroną postępowania, dlatego może swobodnie dysponować przedmiotem sporu
3. wstąpienie w każdym stadium sprawy - element prawdy materialnej.

Zawiadomienie prokuratora przez sąd z art. 59 nie jest dla niego wiążące.

Organizacje społeczne:

Przesłanka udziału organizacji społecznej - tylko prawa obywateli (art. 8) → ponadto obowiązuje zamknięty katalog spraw, w których mogą występować organizacje społeczne (art. 61).

Do organizacji społecznych nie stosuje się art. 57!

Obecnie nie ma katalogu uprawnionych organizacji społecznych do uczestniczenia w postępowaniu - kiedyś istniało odpowiednie rozporządzenie.

Art. 61 par. 2 - możliwość wstępowania w każdym stadium.

Art. 61 par. 4 - tylko za zgodą powoda.

Organizacje społeczne które nie uczestniczą w sprawie, mogą przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd wyrażony w uchwale lub oświadczeniu ich należycie umocowanych organów (art. 63) - stanowiska takie mogą być pomocne dla sądu.

Państwowy Inspektor Pracy i Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów:

W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.

W sprawach o ochronę interesów konsumentów, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.

Do państwowego Inspektora Pracy i Powiatowego rzecznika konsumentów stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące prokuratora.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 10.11.2009

Strony:

Podmioty występujące w:
1. procesie - strony:
a) strona powodowa
b) strona pozwana
Strony są tylko 2, natomiast w roli jednej ze stron może występować więcej niż
1 podmiot → współuczestnictwo
2. postępowaniu nieprocesowym - uczestnicy (art. 510) → może być ich więcej niż 2

3. postępowaniu egzekucyjnym:
a) wierzyciel
b) dłużnik
4. w postępowaniu zabezpieczającym:
a) uprawniony
b) obowiązany.

Zwrot kosztów następuje na rzecz strony, a nie jej pełnomocnika.

Uprawomocnienie następuje również między stronami.

Nie można być w jednej sprawie zarówno powodem, jak i pozwanym - wyjątkiem jest powództwo wzajemne (art. 204) → powód staje się wtedy pozwanym wzajemnie.

Cechy strony:
1. zdolność sądowa
2. zdolność procesowa
3. zdolność postulacyjna
Zdolność sądowa i procesowa mają charakter przesłanek: procesowych, ogólnych, bezwzględnych (art. 379 pkt.), pozytywnych, zewnętrznych.

Zdolności procesowej nie należy mylić z legitymacją procesową - legitymacja procesowa jest instytucją opartą op przepisy prawa materialnego:
1. legitymacja czynna
2. legitymacja bierna.

Zdolność sądowa (art. 64):

Jest to możliwość występowania w procesie jako strona. Jej odpowiednikiem w prawie materialnym jest zdolność prawna - każdy podmiot posiadający zdolność prawną, ma jednocześnie zdolność sądową.

Zdolność sądowa przysługuje:
1. osobom fizycznym - od urodzenia do śmierci
2. osobom prawnym - od wpisu do KRS, albo na podstawie odrębnej ustawy
(np. UJ, PAN)
3. ułomnym osobom prawnym - podobnie jak w przypadku osób prawnych.

Dodatkowe podmioty, którym przysługuje zdolność sądowa:
1. spółki w organizacji
2. organizacje społeczne, choćby nie posiadały osobowości prawnej, dopuszczone na podstawie odrębnych przepisów
3. organy samorządu terytorialnego (gminy, sołectwa itp.).

→ art. 70-71, 199 par. 1 pkt. 3 i par. 2, 202 zd. 3, 401 pkt. 2

art. 199 par. 1 pkt. 3 - w przypadku, gdy którakolwiek ze stron nie ma zdolności sądowej lub, gdy zdolności procesowej nie ma powód (tylko powód)

art. 202 zd. 3 - w przypadku, gdy którakolwiek ze stron nie ma zdolności sądowej lub procesowej

art. 401 pkt. 2 - w przypadku, gdy którakolwiek ze stron nie ma zdolności sądowej lub procesowej

Zdolność procesowa (art. 65):

Jest to możliwość dokonywania czynności procesowych w postępowaniu. Jej odpowiednikiem w prawie materialnym jest zdolność do czynności prawnych.

Wyjątek obejmujący sytuację, gdy podmiot nie ma zdolności procesowej, ale może dokonywać pewnych czynności procesowych - art. 560 → ubezwłasnowolniony ma prawo zaskarżać postanowienia w postępowaniu nieprocesowym.

Zdolność sądowa warunkuje zdolność procesową, ale nie na odwrót - jeśli posiada się zdolność procesową, to zawsze posiada się również zdolność sądową.

art. 66 - przedstawiciel ustawowy w przypadku braku zdolności procesowej

art. 67 - w przypadku podmiotów innych niż osoby fizyczne, czynności procesowych dokonują za nie organy, stationes fisci, Prokuratoria Generalna

Kurator (art. 69) - jest instytucją o charakterze wyjątkowym.
Ustanawia się go, gdy:
1. strona nie posiada zdolności procesowej, przedstawiciela ustawowego albo organów
2. wymagane jest podjęcie czynności procesowej niecierpiącej zwłoki
Strona, dla której ustanawia się kuratora nie może się na to zażalić - może tylko podnieść zarzut w apelacji.

Odrzucenie pozwu z powodu braków w zakresie zdolności sądowej lub procesowej następuje dopiero po nieuzupełnieniu braków (art. 199 par. 2).

Braki w zakresie zdolności sądowej i procesowej:
1. dające się uzupełnić (art. 70):
art. 70 par. 2 - tymczasowe dopuszczenie strony nieposiadającej zdolności sądowej lub procesowej
art. 97 - tymczasowe dopuszczenie pełnomocnika → analogiczna regulacja
do art. 70 par. 2
2. niedające się uzupełnić (art. 71):
a) pierwotne - całkowite zniesienie postępowania → postanowienie o odrzuceniu pozwu
b) wtórne - częściowe zniesienie postępowania → obligatoryjne zawieszenie postępowania (art. 174 pkt. 1) lub ewentualnie umorzenie postępowania
(art. 355 par. 1)

Art. 199 pkt. 3 - w przypadku, gdy to pozwany (a nie powód) nie ma zdolności procesowej przewodniczący powinien wezwać (zarządzenie) go do wskazania przedstawiciela ustawowego → jeśli pozwany nie wskaże, to sąd może zawiesić postępowanie z powodu niemożności nadania sprawie dalszego biegu (art. 177 pkt. 6).

Zdolność postulacyjna:

Jest to możliwość samodzielnego działania w procesie - element zdolności procesowej.

Brak zdolności postulacyjnej może wynikać z przyczyn:
1. faktycznych - np. niepełnosprawność
2. prawnych - przymus adwokacko-radcowski:
a) bezwzględny - art. 871 → strona, w określonych czynnościach, musi działać przez adwokata lub radcę
b) względny - nie występuje w polskiej procedurze → oznacza, że strona ma możliwość działać samodzielnie albo przez pełnomocnika, ale tylko w postaci adwokata labo radcy.

Legitymacja procesowa:

Jest to uprawnienie do bycia stroną w konkretnej sprawie - przesłanka merytoryczna, materialnoprawna.

W przypadku, gdy legitymacja procesowa nie występuje, powództwo jest bezzasadne i skutkuje to oddaleniem go w formie wyroku.

Rodzaje legitymacji procesowej:
1. indywidualna
2. grupowa - nie należy mylić z sytuacją, gdy przysługuje ona łącznie kilku osobom → współuczestnictwo konieczne (np. o unieważnienie małżeństwa prokurator musi pozwać oboje małżonków).

Substytucja procesowa - działanie we własnym imieniu innej osoby niż uprawniony
→ art. 192 pkt. 3 (za zgodą strony przeciwnej w miejsce zbywcy rzeczy lub prawa objętego sporem może wejść nabywca). Nie należy mylić z przedstawicielstwem, w którym inna osoba działa na cudzą rzecz, a nie swoją.

Współuczestnictwo:

Jest to kumulacja procesowa - po jednej ze stron występuje więcej niż 1 podmiot. Od kumulacji procesowej należy odróżnić kumulację przedmiotową (art. 191), w postaci kumulacji roszczeń.

Rodzaje współuczestnictwa:
I 1. czynne - po stronie powodowej
2. bierne - po stronie pozwanej
II 1. pierwotne
2. wtórne
III 1. materialne
2. formalne
IV 1. konieczne - zawsze jednolite, ale nie na odwrót
2. dowolne
V 1. jednolite
2. zwykłe (niejednolite)

Podziały IV i V to podziały współuczestnictwa materialnego.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 17.11.2009

Współuczestnictwo cd.:

Współuczestnictwo materialne (art. 72 pkt. 1):

Jest to kumulacja podmiotowa po stronie powoda lub pozwanego - tożsamość sprawy.

Więź łącząca współuczestników musi być więzią materialnoprawną, tj. muszą im przysługiwać prawa lub obowiązki:
1. wspólne
2. oparte na tej samej podstawie prawnej i faktycznej.

Ta sama podstawa prawna - jeden przepis.
Ta sama podstawa faktyczna - jeden stosunek prawny.

Przykłady współuczestnictwa materialnego:
1. odpowiedzialność solidarna - np. współwłaściciele, zobowiązani dosiwadczenia niepodzielnego
2. odpowiedzialność in solidum - za ten sam dług odpowiada kilka podmiotów na różnych podstawach prawnych.

art. 21 - stosuje się go bezpośrednio

Współuczestnictwo formalne (art. 72 pkt. 2):

Jego podstawą jest kwestia ekonomii procesowej a nie więzi materialnoprawnej - podobieństwo zewnętrzne sprawy → sprawy, które mogłyby być rozpatrywane osobne, są rozpatrywane z pewnych względów łącznie:
1. roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju
2. oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej
3. właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie - dodatkowy warunek.

Podobieństwo zewnętrzne - „podobne”, „jednakowe”, „jednego rodzaju” → nie tożsame!

Wartość przedmiotu sprawy stosujemy na podstawie art. 21 do każdej ze spraw osobno.

art. 219 - sprawy może połączyć nie tylko strona w pozwie,ale również sąd swoją decyzją.

Konsekwencja połączenia spraw - wyrok łączny.

Współuczestnictwo konieczne (art. 72 par. 2):

Występuje, jeśli legitymacja procesowa przysługuje kilku podmiotom łącznie - np. jeśli pozwie się tylko 1 osobę, to nie posiada ona legitymacji i powoduje to oddalenie pozwu.

art. 195 par. 1 - współuczestnictwo konieczne może występować nie tylko po stronie pozwanego (co mógłby sugerować art. 72 par. 2), ale również powoda.

Współuczestnictwo konieczne występuje zawsze w przypadku współwłasności łącznej - przykłady:
1. zniesienie współwłasności nieruchomości - jeden współwłaściciel musi pozwać wszystkich pozostałych
2. rozwiązanie spółki cywilnej - jeden wspólnik musi pozwać wszystkich pozostałych łącznie
3. wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. - jednego wspólnika muszą pozwać wszyscy pozostali
4. pozew osoby trzeciej o uznanie umowy za bezskuteczną - pozwane muszą być obie strony umowy

Współuczestnictwo koniecznie powstaje wszędzie tam, gdzie sytuacja prawna kilku osób jest jednakowa w stosunku do treści żądania powództwa, a przepis szczególny nie udziela samodzielniej legitymacji procesowej każdej z tych osób z osobna, lub niektórym z nich - istnieje przepis szczególny pozwalający na wystąpienie jednemu ze współwłaścicieli z powództwem o ochronę wspólnego prawa.

Współuczestnictwo jednolite (art. 73 par. 2):

Zachodzi, gdy wyrok musi dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników → zapada 1 wyrok i jest on taki sam w stosunku do wszystkich współuczestników.

Zasada - każde współuczestnictwo konieczne jest jednolite, ale nie każde jednolite jest konieczne.

art. 57 - zachwianie zasady, że każde współuczestnictwo konieczne jest zarówno jednolitym, w przypadku np. powództwa o ustalenie ojcostwa → jeśli okaże się, że domniemany ojciec nie jest ojcem to sytuacja wszystkich współuczestników nie jest taka sama = wyrok nie jest niepodzielny w stosunku do wszystkich.

Generalne zasady współdziałania współuczestników (każdy działa niejako samodzielnie):
→ art. 74 - każdy ze współuczestników sporu ma prawo samodzielnie popierać sprawę
→ art. 73 par. 1 - każdy współuczestnik działa w imieniu własnym
Każdemu współuczestnikowi mogą przysługiwać dodatkowe, odrębne zarzuty (np. potrącenie). W stosunku do każdego ze współuczestników mogą inaczej lecieć terminy procesowe.

art. 378 par. 2 - sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne:
1. przy materialnym może
2. przy formalnym nie może
3. przy jednolitym musi.

Powyższe generalne zasady współdziałania współuczestników są zmodyfikowane w przypadku współuczestnictwa jednolitego:

1. czynności korzystnych dla wszystkich może dokonywać każdy ze współuczestników - odnoszą one skutek względem wszystkich.

2. do dokonania czynności niekorzystnych dla wszystkich wymagana jest zgoda wszystkich - obejmuje to ugodę, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa → podjęcie czynności bez tej zgody jest nieskuteczne.

Cofnięcie pozwu bez zrzeczenia się roszczenia - nie wymaga zgody pozostałych współuczestników. Jeśli cofnięcie pozwu odniosłoby skutek zrzeczenia się roszczenia (np. przedawnienie) wymagana jest zgoda wszystkich współuczestników.

art. 158 par. pkt. 3 - czynności stron wpływające na rozstrzygnięcie sądu:
1. ugoda
2. zrzeczenie się roszczenia
3. uznanie powództwa
4. cofnięcie, zmiana, rozszerzenie lub ograniczenie żądania pozwu.

art. 259 pkt. 4 - współuczestniczy jednolici i konieczni nie mogą być świadkami, ponieważ są stronami postępowania.

Interwencja główna (art. 75):

art. 192 - sprawa jest w toku od chwili doręczenia pozwu

Zgłoszenie interwencji głównej jest ograniczone terminem prekluzyjnym - do zamknięcia rozprawy w I instancji.

Interwenient główny jest zwykłym powodem - pozywa on obie strony sprawy, która już była w toku → współuczestnictwo po stronie pozwanego (wg SN szczególny rodzaj współuczestnictwa).

art. 177 par. 1 pkt. 2 - sąd może z urzędu zawiesić postępowanie, które jest już w toku do chwili rozstrzygnięcia interwencji głównej, ponieważ rozstrzygnięcie tej sprawy może mieć wpływ na postępowanie pomiędzy pozwanymi.

Interwencja główna nie jest dopuszczalna w sprawach o naruszenie posiadania - może dotyczyć tylko roszczenia o rzecz lub prawo, a posiadanie jest stanem faktycznym.

Interwencja uboczna - udział osób trzecich w procesie → dlatego interwencja główna i uboczna nie są w ogóle podobne.

Instytucji interwencji nie można stosować w postępowaniu nieprocesowym.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 24.11.2009

Interwencja główna, uboczna ani zmiana podmiotów procesowych nie występuje w nieprocesie - nie można w tym zakresie stosować przepisów ani przez analogię ani odpowiednio.

Interwencja uboczna (art. 76):

Cel - umożliwienie osobom trzecim udziału w procesie, dla ochrony ich interesu prawnego (bezpośredniego lub pośredniego) w toczącym się postępowaniu. Interwenient uboczny nie jest stroną, a tylko osobą trzecią, ale przystępuje on po jednej ze stron postępowania. Jest on pomocnikiem tej strony, tj. stara się aby ta strona wygrała.

Termin zgłoszenia interwencji ubocznej - do zamknięcia rozprawy w II instancji.

W sprawach majątkowych interwencja uboczna występuje najczęściej wtedy, gdy możliwy jest regres.

Inaczej niż w przypadku interwencji głównej, nie istnieją ograniczenia w zakresie spraw, w których interwencja uboczna jest możliwa.

Wymogi formalne zgłoszenia interwencji ubocznej (art. 77 par. 1):
1. forma pisemna
2. podanie interesu prawnego - na tym etapie nie trzeba go udowadniać ani uprawdopodabniać
3. określenie po której ze stron się przystępuje

Zgłoszenie interwencji ubocznej można połączyć z inną czynnością, ale pod warunkiem że jest ona dopuszczana na danym etapie postępowania (art. 77. par. 2).

Opozycja (art. 78) - sprzeciw wobec przystąpienie interwenienta ubocznego:
1. przysługuje każdej ze stron
2. musi być zgłoszona nie później niż do rozpoczęcia najbliższej rozprawy
Sąd uwzględnia opozycję albo ją oddala w formie postanowienia - opozycja jest kwestią wpadkową, ale trzeba przeprowadzić rozprawę. Interwenient musi już uprawdopodobnić swój interes prawny → jeśli zostanie on uprawdopodobniony to opozycja jest oddalana.
W przypadku uwzględnienia interwencji czynności interwenienta uważa się za niebyłe. Na postanowienie w sprawie opozycji przysługuje zażalenie (art. 394 par. 1 pkt. 3).

Rodzaje interwencji ubocznej:
1. samoistna - interwenient działa całkowicie samodzielnie, niezależnie od strony do której przystąpił → może on dokonywać czynności pozostających w sprzeczności z czynnościami tej strony. Stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym. Dotyczy najczęściej kwestii niemajątkowych praw stanu.

Wyrok oddziałuje bezpośrednio na stan prawny interwenienta - nie trzeba przeprowadzać dodatkowych postępowań.

2. niesamoistna (art. 79 zd. 20) - nie może podejmować czynności pozostających w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony po której przystąpił. Dotyczy najczęściej kwestii majątkowych.

Wyrok oddziałuje pośrednio na stan prawny interwenienta - na ten stan wpływa dopiero inny wyrok wydany w związku z pierwotnym wyrokiem (np. postępowaniu regresowym).

Interwenient uboczny może robić wszystko to co strona na danym etapie postępowania (art. 79) poza czynnościami dyspozytywnymi (np. nie może cofnąć pozwu). Doręcza się mu również wszystkie pisma i orzeczenia.

Strona może cofnąć środki odwoławcze wniesione przez interwenienta niesamoistnego - w przypadku interwenienta samoistnego nie jest to możliwe, ponieważ posiada on status równy stronie.

Skutek pozaprocesowy interwencji ubocznej → zarzuty wymienione w art. 82 można podnieść dopiero w postępowaniu o regres.

Zmiana stron może wchodzić w grę tylko przy interweniencie samoistnym (art. 83).

Koszty - w przypadku interwencji ubocznej koszty mogą być zasądzone tylko „od” interwenienta samoistnego, ale „na rzecz” zarówno samoistnego, jak i niesamoistnego
(art. 107).

Przypozwanie (art. 84 i 85):

Instytucja ściśle związana z interwencją uboczną - interwenient uboczny pojawia się z inicjatywy strony a nie własnej na skutek zawiadomienia → wybór co do kwestii przystąpienie jest pozostawiony jemu.

Art. 85 - sens przypozwania → skutki związane z interwencją uboczna określone w art. 82 powstają w stosunku do wezwanego, który nie zgłosił przystąpienia, z chwilą, w której przystąpienie było możliwe.

Termin dokonania przypozwania - do zamknięcia rozprawy w II instancji.

Opozycja - jest możliwa tylko w przypadku strony przeciwnej, choć żaden przepis nie zakazuje tego by zażalenie zostało złożone przez stronę dokonującą przypozwania.

Przekształcenia podmiotowe w procesie (art. 194-198):

Pojęcie - jest to uzupełnienie braku w zakresie legitymacji procesowej oraz kwestia ekonomii procesowej.

Podział wg kryterium czy dotychczasowy podmiot ustępuje, a na jego miejsce wstępuje nowy albo wstępuje nowy podmiot obok dotychczasowego:
1. zmiana stron (ustąpienie dotychczasowego podmiotu i wstąpienie nowego) -
art. 83,192 pkt. 3, 194 par. 2, 196 par. 2, 174 par. 1 pkt. 1
w zw. z art. 180 par. 1 pkt. 1 i 2
2. inne przekształcenia podmiotowe (wstąpienie nowego podmiotu obok dotychczasowego) - art. 194 par. 1 i 3, 195, 196 par. 1

art. 192 pkt. 3 - zmiana strony za zgodą strony przeciwnej.

Art. 194 - brak legitymacji po stronie pozwanego

par. 1 - sąd działa na wniosek powoda lub pozwanego (wyjątkowa sytuacja → normalnie przy innych zmianach podmiotowych występuje tylko powód) i musi (a nie może) on wezwać do wzięcia udziału daną osobę. Jeśli wniosek pozwanego (nie powoda) okaże się bezzasadny, to osoba wezwana może żądać zwrotu kosztów tylko w razie wniosku pozwanego i tylko od niego.

art. 198 par. 1 - osoba wezwana nie ma wyboru, ponieważ wezwanie zastępuje pozew → na skutek wezwania osoba ta staje się pozwanym.

par. 2 - wstąpienie w miejsce dotychczasowego pozwanego (zmiana stron) → jeśli nie dojdzie do zmiany stron, bo nie zostanie udzielona zgoda drugiej ze stron, to dochodzi do innego przekształcenia podmiotowego

art. 198 par. 4 - odpowiednie stosowanie przepisów o współuczestnictwie

art. 391 par. 1 - zmiany podmiotowe mogą wystąpić tylko w I instancji

art. 196 - brak legitymowany po stronie powodowej

par. 1 - sąd działa na wniosek tylko powoda → osoba wezwana może wybrać czy chce wstąpić czy nie. Skutki jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, w stosunku do osób zawiadomionych następują z chwilą przystąpienia.

par. 2 - analogicznie do art. 194 par. 2

art. 198 par. 4 - odpowiednie stosowanie przepisów o współuczestnictwie

Koszty - analogicznie do regulacji w kwestii pozwanego.

art. 174 par. 1 pkt. 1 - zawieszenie postępowania w sytuacji śmierci strony albo utraty zdolności sądowej przy osobach prawnych następuje z urzędu. Odwieszenie postępowania następuje w chwili zgłoszenia się się następców prawnych (art. 180).

art. 194 par. 3 (inne przekształcenie podmiotowe) - sąd działa na wniosek tylko powoda. Sąd może wezwać ale nie musi. Współuczestnictwo materialne ale niekonieczne (dowolne) = dopozwanie → pozwany posiada legitymację procesową, ale może takich pozwanych być więcej.

Art. 195 - dotyczy współuczestnictwa koniecznego → szansa na uzupełnienie. Sąd musi wezwać powoda do oznaczenia odpowiednich osób.
Pozwani - wzywa się ich.
Powodowie - zawiadamia się ich i mają oni 2 tygodnie na wstąpienie do postępowania.

Brak legitymacji procesowej = oddalenie powództwa.

Zapozwanie = pozwanie.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 1.12.2009

Wymogi formalne pism procesowych (art. 125 i n.):

W procesie obowiązują zasady ustności i pisemności.

Rozprawa jest regułą w procesie - w nieprocesie rozprawa odbywa się tylko, gdy przepis szczególny tak stanowi, albo gdy sąd tak zadecyduje (art. 514 par.).

Czynności procesowe podejmowane poza rozprawą są dokonywane w formie pisemnej.

Forma elektroniczna w elektronicznym postępowaniu upominawczym - ma wejść w życie od 1.01.2010 → docelowo będzie istniał jeden SR i SO w Lublinie zajmujące się postępowaniem elektronicznym.

Wymogi formalne pism procesowych (art. 126):
1. oznaczenie sądu - szczebel sądu oraz wydział
2. oznaczenie stron - zwyczajowo najpierw powód, potem pozwany
3. oznaczenie rodzaju pisma
4. osnowa wniosku wraz z dowodami na poparcie tez - treść wniosku
5. podpis strony, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego - obejmuje również podpis elektroniczny

6. wymienienie załączników - żeby nic nie zaginęło
7. określenie wartości przedmiotu sporu w I instancji lub zaskarżenia w apelacji
(art. 1261)- zaokrąglenie do 1 zł w górę
8. opłata sądowa (art. 1262) - jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego.

Pierwsze pismo w sprawie - powinno wskazywać adres miejsca zamieszkania lub siedziby strony.
Kolejne pisma w sprawie - powinny wskazywać sygnaturę akt.

Pismo składane przez pełnomocnika - w pierwszym takim piśmie należy dołączyć pełnomocnictwo → w następnych pismach wystarcza powołanie się na nie.

Do pisma procesowego należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono załączników w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych - ich brak jest brakiem formalnym.

W elektronicznym postępowaniu upominawczym nie załącza się ani pełnomocnictwa (powołuje się tylko datę pełnomocnictwa oraz przez kogo zostało ono udzielone) ani odpisów i załączników (art. 126 par. 31 i art. 128 par. 2) ani dowodów, a tylko się na nie powołuje.

Do szczególnych pism procesowych stosuje się reguły ogólne dotyczące wszystkich pism procesowych, a ponadto dodatkowe wymogi przewidziane w przepisach szczególnych.

Pisma przygotowawcze (art. 127):
1. pozew
2. odpowiedź na pozew
→ art. 207 par. 1 - nie ma obowiązku wniesienia odpowiedzi na pozew
par. 2 - w sprawach rachunkowych lub zawiłych przewodniczący może zarządzić wniesienie pism przygotowawczych
par. 3 - strona posiadająca pełnomocnika profesjonalnego może być zobligowana do przedstawienia wszystkich twierdzeń, zarzutów i dowodów w piśmie przygotowawczym pod rygorem pozbawienia możliwości powoływani się na nie w dalszym postępowaniu. Jest to wyjątek od zasady ogólnej wg której dowody można zgłaszać do zamknięcia rozprawy w I instancji (art. 217) → koncentracja materiału procesowego/dowodowego.

W postępowaniu w sprawach gospodarczych odpowiedź na pozew jest obligatoryjna w terminie 2 tygodni (art. 47914) - jeśli termin nie zostanie zachowany to odpowiedź jest zwracana.

Braki formalne lub fiskalne (art. 130) - wezwanie do poprawienia, opłacenia, uzupełnienia w terminie 7 dni (podlega przywróceniu) → wstępna kontrola pozwu przed doręczeniem pozwu pozwanemu. Termin dla cudzoziemca wynosi co najmniej 1 miesiąc.

W przypadku nieuzupełnienia braków w terminie przewodniczący zarządza zwrot pisma (jedyne zarządzenie przewodniczącego na które przysługuje zażalenie zgodnie
z art. 394 par. 1 pkt. 1). Jeśli braki zostaną uzupełnione, to pismo wywołuje skutki od terminu jego wniesienia.

Zarządzenie o zwrocie doręcza się tylko powodowi, ponieważ kontrolę przeprowadza się przed doręczeniem pozwu pozwanemu.

Bezwzględny przymus adwokacko-radcowski w czynnościach dokonywanych przed SN i związanych z postępowaniem przed SN (art. 871)- pisma procesowe sporządzone z naruszeniem tej regulacji podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia braków, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W elektronicznym postępowaniu upominawczym pozew wnosi się wraz z opłatą sądową. Wniesienie pozwu bez opłaty nie wywołuje skutków jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu (art. 130 par. 6) - regulacja inna niż reguły ogólne → przewodniczący nie musi wydawać zarządzenia w tym zakresie.

Formularze (art. 1301) - w postępowaniu uproszonym pisma procesowe muszą być wnoszone na formularzach urzędowych → w przypadku braków formalnych, niezachowania formy formularza lub błędów w formularzu sąd wzywa do uzupełnienia braków i obowiązkowo wskazuje naruszenia.

Braki formalne w postępowaniu uproszczonym - odrzucenie a nie zwrot.

Art. 1302 par. 1 - pełnomocnik zawodowy powinien znać opłatę jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu
par. 2 - pomimo wniesienia opłaty przez stronę sprawa będzie zarejestrowana pod nową sygnaturą, a poprzednia sprawa będzie figurować jako zakończona.
dawne par. 3 i 4 - naruszały zasadę dostępu strony do II instancji.

Przykład do art. 1303 par. 2:
Roszczenie o 1 mln zł - można ograniczyć żądanie w pozwie np. do 1000 zł (najniższa opłata sądowa), a potem w trakcie procesu rozszerzyć do 1 mln. W takim przypadku sąd wzywa do uzupełnienia opłaty w terminie 7 dni → jeśli opłata nie zostanie uzupełniona to sprawę kontynuuje się a o opłacie orzeka się w orzeczeniu kończącym sprawę.

Zaliczka na czynności powiązane z wydatkami (art. 1304) → np. zaliczka na biegłego
Zarządzenia o zwrocie może wydawać referendarz sądowy (art. 1305).

Wymogi formalne pozwu (art. 187):

Pozew musi czynić zadość warunkom pisma procesowego, a ponadto:

par. 1 - treść obligatoryjna pozwu:
a) dokładne określenie żądania (oraz oznaczenie wartości przedmiotu sporu) - roszczenie główne oraz roszczenia uboczne (np. odsetki → data wymagalności (konkretny dzień do dnia zapłaty) oraz stawka odsetek (mogą być ustawowe)
b) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu → właściwość sądu powinna być uzasadniona w przypadku umowy prorogacyjnej, ale nawet jeśli się jej nie uzasadni, to jeśli pozwany nie podniesie zarzutu w tym zakresie, sąd będzie rozpoznawał sprawę (sąd nie bada umowy prorogacyjnej z urzędu) → milcząca umowa o właściwość sądu (art. 202 zd. 1).
par. 2 - treść fakultatywna pozwu → wniosek o rozpoznanie sprawy pod nieobecność powoda zawsze się przydaje.

Żądanie ewentualne - wskazanie czego chce się najpierw, a jeśli tego nie uda się uzyskać, to wskazanie czego żądamy w dalszej kolejności
Żądanie alternatywne - dotyczy żądania przemiennego (dłużnik ma wybór świadczenia) → wskazanie dwóch równorzędnych możliwości

Podstawa faktyczna (stan faktyczny z którego wynika roszczenie) - musi współgrać z żądaniem pozwu. Nie trzeba wskazywać podstawy prawnej, ale sąd może wezwać pełnomocnika profesjonalnego do wskazania podstawy prawnej.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 8.12.2009

Doręczenia:

art. 131 - zasada oficjalności doręczeń

art. 1311 - elektroniczne postępowanie upominawcze → automatyczne potwierdzenie odbioru, a w razie jego braku fikcja doręczenia po 14 dniach

art. 132 par. 1 - doręczenia bezpośrednie pomiędzy pełnomocnikami profesjonalnymi → jest szykowana nowelizacja nakładająca obowiązek tych doręczeń, a nie tylko dająca możliwość, jak jest obecnie
par. 2 - możliwość doręczeń w sekretariacie sądu

art. 4799 - obowiązek doręczeń bezpośrednich pomiędzy pełnomocnikami profesjonalnymi w postępowaniu gospodarczym

art. 133 - sposoby doręczeń

art. 133 par. 2a - fikcja doręczenia w postaci doręczenia na adres wskazany w rejestrze
139 par. 3 - fikcja doręczenia w postaci pozostawienia w aktach sprawy

art. 135 - miejsce doręczenia

art. 138 i 139 par. 1 i 2 - doręczenie zastępcze w przypadku niemożliwości doręczenia w sposób przewidziany przez art. 135

art. 134 - zakaz doręczeń w dni wolne i w porze nocnej, poza wyjątkowymi sytuacjami

art. 141 - doręczenia przy pełnomocniku → gdy kilku pełnomocników należy wskazać, któremu pisma powinno się doręczać (w przypadku braku wskazania wybiera sąd)

art. 143-147 - kurator dla doręczeń:
art. 143 - działa do chwili zgłoszenia się strony lub jej pełnomocnika
art. 144 - ustanowienie kuratora → wystarczy uprawdopodobnienie, że miejsce pobytu adresata nie jest znane

art. 147 - nieuzasadnione ustanowienia kuratora - zniesienie postępowania w odpowiednim zakresie

art. 144 par. 2 - wywieszenie ogłoszenia

art. 379 pkt. 5 - nieuzasadnione ustanowienie kuratora niekiedy może być traktowane jako pozbawienie możliwości obrony swoich praw

Rodzaje powództw:
1. o świadczenie
2. o ustalenie
3. o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa.

Powództwo o świadczenie:

Jest to najczęstszy rodzaj powództwa. Może obejmować roszczenie o czynienie albo nieczynienie. Do tego rodzaju powództwa zastosowanie mają przepisy o wartości przedmiotu sporu (art. 19-24).

Przesłanki wytoczenia (art. 316 par. 1) - roszczenie musi być wymagalne w chwili orzekania (może stać się wymagalne w trakcie postępowania) → gdy przesłanka ta nie zostanie spełniona, następuje oddalenie powództwa, ponieważ powództwo jest przedwczesne. W takich przypadkach, w praktyce, koniecznie należy wnieść w ciągu 7 dni o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem, ponieważ istnieje ryzyko przesłanki res iudicata przy ponownym powództwie w sytuacji, gdy roszczenie stanie się wreszcie wymagalne.

Świadczenia przyszłe (art. 190) - stan faktyczny, z którego wynikają musi istnieć w chwili orzekania.

Wyrok - ma charakter deklaratywny i nadaje się do wykonania w trybie egzekucyjnym

Powództwo o ustalenie (art 189 i 1891):

Przesłanki wytoczenia - posiadanie interesu prawnego → z tego powodu art. 189 jest przepisem materialnoprawnym (może to być interes faktyczny).

Żądanie pozwu:
1. pozytywne - stwierdzenie istnienia
2. negatywne - stwierdzenie nieistnienia.

Ustalenie stosunku prawnego lub prawa - można żądać ustalenia faktu, ale tylko prawotwórczego.

Brak interesu prawnego skutkuje oddaleniem powództwa - należy wystąpić o uzasadnienie, ponieważ może się okazać, że interes prawny wystąpi dopiero po pewnym czasie. Istnieje ryzyko przesłanki res iudicata przy ponownym powództwie.

Relacja powództwa o świadczenie do powództwa o ustalenie - możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie wyłącza interes prawny we wniesieniu powództwa o ustalenie,ponieważ element ustalenia mieści się w postępowaniu o roszczenie. Opłata sądowa jest taka sama, jak w przypadku powództwa o świadczenie. Powództwo o ustalenie nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia.

Sens wytaczania powództwa o ustalenie - prawo jeszcze nie zostało naruszone, ale istnieje ryzyko naruszenia go w przyszłości (np. odpowiedzialność za przyszłe następstwa powstałe na skutek zdarzenia).

Legitymacja czynna - każdy kto ma interes prawny.

Legitymacja bierna - osoba zainteresowana wynikiem postępowania.

Wyrok - charakter deklaratywny, ale nie nadaje się do wykonania w trybie egzekucyjnym.

Powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa:

1. zniesienie stosunku
2. zmiana stosunku
3. ukształtowanie nowego stosunku

Wyrok - charakter konstytutywny, ale nie daje się do wykonania w trybie egzekucyjnym → generalnie skutek ex nunc (istnieją jednak wyjątki, np. unieważnienie małżeństwa).

Do wytoczenia tego rodzaju powództwa musi istnieć wyraźna podstawa w przepisie materialnoprawnym.

Przykładem tego typu powództwa jest rozwód.

Skutki wniesienia i skutki doręczenia pozwu:

Skutki wniesienia pozwu = skutki wytoczenia powództwa.

Skutki procesowe wniesienia pozwu:

art. 15 - zasada perpetuatio fori

art. 1097 - zasada perpetuatio iurisdictionis.

Skutki materialnoprawne wniesienia pozwu:
1. przerwanie biegu przedawnienia
2. przerwanie biegu zasiedzenia
3. ustanie zakazu anatocyzmu - od dnia wniesienia pozwu można żądać naliczania odsetek od naliczonych już odsetek (odsetki od zaległych odsetek)
4. ewentualne przejście roszczenie o zadośćuczynienie
5. inne szczególne skutki wynikające z prawa materialnego.

Skutki doręczenia pozwu (art. 192 i 193 par. 2):
1. litis pendentio - zawiśnięcie sporu → stan sprawy w toku do prawomocnego zakończenia postępowania
→ art. 199 pkt. 2 - odrzucenie pozwu
→ art. 202 zd. 3 - brane pod uwagę z urzędu
→ art. 379 pkt. 3 - nieważność postępowania

Prawomocne zakończenie postępowania:
a) merytoryczne - uwzględnienie lub oddalenie powództwa
b) formalne - np. umorzenie postępowania albo odrzucenie pozwu

2. możliwość wytoczenia powództwa wzajemnego (art. 192)
3. możliwość substytucji procesowej i zmiany stron.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 15.12.2009

Terminy (art. 164 i n.):

art. 165 - terminy oblicza się wg KC

Podział terminów:
1. dla czynności procesowych stron:
a) ustawowe:
1) początek biegu terminu - określony przez konkretny przepis
(np. 369)
2) podlega przywróceniu
3) przykładem są terminy do wniesienia środków odwoławczych
b) sądowe:
1) początek biegu terminu - określony przez art. 167 → ogłoszenie lub doręczenie postanowienia/zarządzenia (np. art. 70)
2) może być przedłużony (art. 166)
c) umowne - tylko jeden → art. 178 (zawieszenie postępowania na zgodny wniosek stron) i art. 181 pkt. 2 (zawieszenie trwa co najmniej 3 miesiące - strony mogą umówić się na termin dłuższy)
2. dla czynności sądu - mają charakter tylko instrukcyjny → nie wynikają z nich żadne roszczenia dla stron (np. art. 326 par. 1 i art. 329).

Skutki uchybienia terminowi (art. 167):
1. ogólne - patrz również art. 103
2. szczególne - zależne od rodzaju terminu.

Przywrócenie terminu - przesłanki:
1. brak winy strony w uchybieniu terminu - strona nie miała wpływu na wystąpienie przeszkody i przeszkoda musi trwać przez cały termin do dokonania czynności
2. uchybienie terminu musi pociągać za sobą ujemne skutki procesowe dla strony - jeśli można dany skutek osiągnąć za pomocą innych instrumentów niż przywrócenie terminu, to należy zastosować te inne metody
3. termin - 7 dni od ustania przyczyny uchybienia → jest terminem ustawowym, który może podlegać przywróceniu, ponieważ żaden przepis tego nie zakazuje

termin maksymalny - rok od uchybienia (art. 169 par. 4)

Powyższe przesłanki muszą być uprawdopodobnione.

4. wraz z wnioskiem należy dokonać czynności, której terminowi się uchybiło.

Zażalenie na odrzucenie wniosku o przywrócenie terminu - przysługuje tylko, jeśli postanowienie kończy postępowanie w sprawie (np. w przypadku apelacji) → zażalenie nie przysługuje stronie przeciwnej, która może podnosić zarzuty odnośnie przywrócenia terminu dopiero w apelacji.

Zakaz przywrócenia terminu - art. 170

Zawieszenie postępowania:

Zawieszenie postępowania = sprawa jest w toku

Przepisy rozdziału 6 dotyczą tylko postępowania ogólnego w procesie - szczególne przepisy obowiązują w postępowaniach odrębnych.

Przesłanki zawieszenia - ich wyliczenie jest enumeratywne.

Podział:
1. zawieszenie właściwe
2. spoczywanie procesu:
a) bezczynność stron (art. 177 par. 1 pkt. 5 i 6)
b) zgodny wniosek stron (art. 178)

Zawieszenie może wystąpić w obu instancjach, a także w postępowaniu przed SN
(art. 39812) - przed SN zawieszenie może nastąpić tylko na wspólny wniosek stron.

Sposoby zawieszenia:
1. w drodze postanowienia sądu
2. z mocy prawa (art. 173) - siła wyższa.

Rodzaje zawieszenia:
1. obligatoryjne z urzędu (art. 174, art. 175, art. 1751):
a) śmierć strony, utrata zdolności procesowej lub sądowej, utrata przez przedstawiciela takiego charakteru
b) braki w składzie organu strony, które uniemożliwiają jej działanie
c) pozbawienie miejscowości, w której znajduje się strona albo jej przedstawiciel ustawowy, kontaktu z siedzibą sądu (np. śnieżyca) - w praktyce nie występuje
d) upadłość układowa z pozbawieniem STRONY zarządu masą upadłościową (występuje zarządca) albo upadłość likwidacyjna POWODA - inaczej niż w przypadku art. 1821, gdzie mamy do czynienia z upadłością likwidacyjną POZWANEGO, w związku z którą następuje umorzenie postępowania, a nie zawieszenie

W przypadku lit. a) i d) zawieszenie ma skutek od chwili zdarzenia.
W przypadku lit. d) sąd zawiadamia syndyka albo zarządce o toczącym się postępowaniu i wyznacza mu odpowiedni termin do wstąpienia - jeśli zarządca albo syndyk tego nie zrobią, stroną w sprawie jest upadły → taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku art. 180 par. 1 pkt. 5 (podjęcie zawieszonego postępowania z urzędu).

e) śmierć adwokata lub radcy prawnego, skreślenie z listy adwokatów lub radców prawnych, utrata możliwości wykonywania zawodu albo utrata zdolności procesowej (art. 175 i art. 1751) - czas na wyznaczenie nowego pełnomocnika → przed SN jest obligatoryjne

2. fakultatywne z urzędu (art. 177):
a) prejudycjalne przyczyny zawieszenia (art. 177 par. 1 pkt. 1-4) - oczekiwanie na prejudykat
→ art. 180 pkt. 4 - sąd może podjąć jednak dalsze postępowanie przed wydaniem prejudykatu
b) przyczyny dotyczące stron postępowania (art. 177 par. 1 pkt. 5 i 6)
3. na zgodny wniosek stron (art. 178)
4. na wniosek spadkobiercy (art. 176 i art. 181 pkt. 1) - można podjąć na wniosek którejkolwiek ze stron.

Wpływ zawieszenia postępowania na bieg terminów (art. 179):
1. w wypadku zawieszenia postępowania:
a) na zgodny wniosek stron
b) wskutek ich niestawiennictwa
c) niemożności nadania sprawie dalszego biegu
zawieszenie wstrzymuje tylko bieg terminów sądowych - biegną dalej dopiero z

chwilą podjęcia postępowania
2. we wszystkich innych wypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną - zaczynają biec dopiero od początku z chwilą podjęcia postępowania.
Czynności które mogą być podejmowane podczas zawieszenia postępowania przewiduje
art. 179 par. 3

Zażalenie (art. 394 pkt. 6) - przysługuje na postanowienie o:
1. zawieszeniu postępowania
2. odmowie podjęcia zawieszonego postępowania
Nie przysługuje natomiast na postanowienie o:
1. odmowie zawieszenia postępowania
2. podjęciu zawieszonego postępowania.

Umorzenie postępowania:

art. 182, art. 1821, art. 332 par. 2 i art. 355

Charakter postanowienia o umorzeniu postępowania - taki sam jak charakter postanowienia o odrzuceniu pozwu → postanowienie kończące postępowanie w sprawie. Sprawie nie przysługuje status res iudicata, jeśli sprawę umorzono w I instancji.

Zażalenie - przysługuje na podstawie art. 394 par. 1

art. 182 par. 1 - umorzenie następuje po upływie roku

art. 1821 - umorzenie w przypadku upadłości likwidacyjnej pozwanego → par. 2 przewiduje odżycie postępowania → w określonych sytuacjach zostają zachowane skutki poprzedniego postępowania (postępowanie dowodowe nie wymaga powtórzenia.

Niewłaściwość sądu i tryb postępowania (art. 200 i 201):

Przesłanka nieważności - art. 379 pkt. 6
Przysługiwanie zażalenia - art. 394 par. 1 pkt. 1

Branie pod uwagę przez sąd - art. 202 zd. 3 → z urzędu.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 5.01.2010

Odrzucenie pozwu:

art. 199, 1099, 202 zd. 3, 386 par. 3, 379, 1105 par. 3, 1165 par. 1, 1124 par. 3

Odrzucenie pozwu - termin techniczny, który oznacza odmowę wydania orzeczenia merytorycznego → przesłanki odrzucenia istnieją od samego początku, niedopuszczalność drogi sądowej (art. 199 pkt. 1).

Odrzucenie pozwu następuje „a limine” - przed doręczeniem pozwu.

Kolejność czynności w postępowaniu: wniesienie pozwu → badanie wymogów formalnych pozwu oraz przesłanek procesowych przez przewodniczącego wydziału → odrzucenie pozwu albo doręczenie go.

Sankcja za nieodrzucenie pozwu - nieważność postępowania (art. 379) brana pod uwagę z urzędu (art. 202 zd. 3)
→ sąd II instancji uchyla wyrok i wydaje postanowienie o odrzuceniu pozwu
(art. 386 par. 3)
→ SN uchyla wyroki obu instancji i wydaje postanowienie o odrzuceniu pozwu (art. 39819)

Odrzucenie pozwu na zarzut pozwanego:
1. art. 1105 par. 3 - umowa derogacyjna
2. art. 1165 par. 1 - zapis na sąd polubowny
Dawniej na zarzut pozwanego sąd odrzucał pozew również w przypadku art. 1124 par. 3 - kaucja aktoryczna (art. 1119) → obecnie pozew odrzuca się w takim przyapdku z urzędu.

Zażalenie (art. 394 par. 1) - przysługuje na postanowienia kończące postępowanie w sprawie:
1. postanowienie od odrzuceniu pozwu przez sąd I instancji
2. postanowienie o umorzeniu postępowania
3. postanowienie o odmowie odrzucenia pozwu na zarzut pozwanego
4. na postanowienie o zwrocie pozwu.

Od postanowienia sądu II instancji przysługuje skarga kasacyjna (art. 3981 - dotyczy również umorzenia postępowania).

Przesłanki odrzucenia pozwu - mogą być również przesłankami umorzenia postępowania, jeśli powstaną one w toku postępowania (art. 355 par. 1):
art. 1099:
1. brak jurysdykcji krajowej
art. 199:
2. droga sądowa jest niedopuszczalna

art. 1991 - jeśli sąd administracyjny lub OAP uznały się za niewłaściwe w sprawie, sąd powszechny nie może uznać się za niewłaściwy

3. czasowa niedopuszczalność drogi sądowej - najpierw należy wyczerpać inną drogę prawną (np. administracyjną)
4. lis pendens (art. 379 pkt. 4)
5. res iudicata
6. brak zdolności sądowej, którejś ze stron albo brak zdolności procesowej powoda, ale brak zdolności procesowej pozwanego bierze się pod uwagę z urzędu
(art. 379 pkt. 2 + art. 202 zd. 3)

+ gdy nie działa przedstawiciel za osobę fizyczną
+ gdy braki w składzie organu osoby prawnej uniemożliwiający jej działanie

art. 199 par. 2 → art. 70 i art. 71

Kwestia braku zdolności procesowej pozwanego:
1. brak zdolności procesowej istnieje od początku:
a) ujawnił się przed doręczeniem pozwu - uzupełnienie braku w trybie art. 130 → wezwanie powoda do wskazania przedstawiciela ustawowego pozwanego (jeśli brak nie zostanie uzupełniony, to pozew zostaje zwrócony zarządzeniem przewodniczącego)
b) ujawnił się po doręczeniu pozwu - uzupełnienie braku przez wskazanie przedstawiciela ustawowego pozwanego (jeśli brak nie zostanie uzupełniony, to na podstawie art. 177 par. 1 pkt. 6, sąd wyda postanowienie o zawieszeniu postępowania z urzędu)
2. brak zdolności procesowej pojawia się w trakcie postępowania
(art. 174 par. 1 pkt. 1 i 2) - obligatoryjne zawieszenie postępowania z urzędu.

Po prawomocnym odrzuceniu pozwu, można go wnieść ponownie po ustaniu przeszkód.

Kumulacja przedmiotowa:

Warunki (art. 191):
1. tożsamość stron - ten sam pozwany i powód → w jednym pozwie dochodzi się więcej niż jednego roszczenia
2. tożsamość trybu postępowania - wszystkie roszczenia muszą być rozpoznawane albo w trybie zwykłym albo odrębnym
3. właściwość sądu:
a) roszczenia majątkowe - po kumulacji wartości przedmiotu sporu, wartość tak nie może zmienić właściwości sądu na inną niż ta która istniałaby dla każdej ze spraw osobno (art. 21)
b) różne roszczenia - tożsamość sądu dla każdego roszczenia z osobna.

W przypadku niezachowania warunków sąd rozdziela sprawy lub przekazuje je wg właściwości (nie odrzuca pozwu!).

art. 218 i 219 - sąd zawsze może rozdzielić sprawy

art. 317 - wyrok częściowy

Kumulacja jest możliwa również na podstawie przepisów szczególnych - np. możliwość dochodzenia alimentów przy rozwodzie.

Rozdrabnianie roszczeń:

Postępowanie uproszczone (art. 5053) → zakaz kumulacji, z 1 wyjątkiem (w stałej współpracy przedsiębiorców można połączyć roszczenia do wartości 10 tys. zł, która to wartość jest granicą postępowania uproszczonego).

Rozdrabnianie roszczeń:
1. materialne
2. procesowe.

Rozdrabnianie roszczeń wynika z zasady dyspozycyjności - jeśli można dochodzić więcej, to można dochodzić również mniej → KPC wprost stanowi o rozdrabnianiu roszczeń tylko w art. 5053 par. 3 (co do zasady w postępowaniu uproszczonym można dokonać rozdrabniania, ale z jednym wyjątkiem).

Ryzyko rozdrabniania - wydanie różnych wyroków.

Zmiana przedmiotowa powództwa (art. 193):

Warunki - jest dopuszczalna jeśli nie wpływa na właściwość sądu i zmianę trybu (pomiędzy postępowaniem procesowym, a nieprocesowym)

Rodzaje zmian - zmiana żądania albo podstawy faktycznej żądania.

art. 193 par. 2 zd. 2 - wyjątek od art. 15 → wszystko przekazywane jest SO.
art. 193 par. 3 - chwila nastąpienia zmiany powództwa → zgłoszenie na rozprawie przy obecności pozwanego albo doręczenie zmienionego pozwu.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 12.01.2010

Zmiany przedmiotowe powództwa cd. (art. 193):

Wyjątki, w których zmiana przedmiotowa powództwa nie jest dopuszczalna:
1. art. 5054 - postępowanie uproszczone → wyłączone są zarówno zmiany przedmiotowe, jak i podmiotowe, ale warunkowo jest dopuszczone powództwo wzajemne
2. art. 495 - postępowanie nakazowe → wyłączone są zarówno zmiany przedmiotowe, jak i podmiotowe
3. art. 4974 - postępowanie gospodarcze → jak wyżej
4. art. 383 - postępowanie w II instancji → zmian generalnie dopuszczalna jest tylko w I instancji. W SN żadne zmiany nie są dopuszczalne, ponieważ SN jest sądem prawa, a nie sądem faktów.

Cofnięcie pozwu (art. 203):

Pojęcie - jest to decyzja powoda.

Rodzaje cofnięcia pozwu:
1. (zwykłe) cofnięcie pozwu:
a) może być cofnięty bez gody pozwanego do rozpoczęcia rozprawy - zwrot opłaty sądowej co do zasady
b) po rozpoczęciu rozprawy wymagana jest zgoda pozwanego, z uwagi na brak prawomocności materialnej zakończonego postępowania
2. cofnięcie pozwu wraz z zrzeczeniem się roszczenia - zgoda pozwanego nie jest nigdy wymagana, ponieważ nie ma żadnego ryzyka dla niego → prawomocność materialna zakończonego postępowania.

Cofnięcie pozwu jest czynnością dyspozytywną (art. 158 par. 1 pkt. 3) - czynności wpływające na rozstrzygnięcie sądu → w ich przypadku najczęściej dochodzi do umorzenia postępowania, ale w razie uznania powództwa dochodzi do uwzględnienia pozwu.

Zgoda wszystkich współuczestników jednolitych na cofnięcie pozwu (art. 73 par. 2 zd. 2) - jest wymagana tylko w przypadku cofnięcia pozwu wraz z zrzeczeniem się roszczenia.

Skuteczne cofnięcie pozwu (art. 355) - skutkiem jest postanowienie o umorzeniu postępowania. Jest to postanowienie kończące postępowanie w sprawie, dlatego przysługuje na nie zażalenie (art. 394 ab initio).

Umorzenie w II instancji - może przysługiwać ewentualnie skarga kasacyjna
(art. 3981).

Cofnięcie pozwu jest dopuszczalne w każdej instancji - i w I instancji i w II instancji i nawet przed SN (SN zmienił poprzednią linię orzecznictwa).

Cofnięcie w II instancji - uchylenie wyroku I instancji i umorzenie sprawy.

Cofnięcie przed SN - uchylenie wyroków obu instancji i umorzenie sprawy.

Brak oświadczenia pozwanego w kwestii cofnięcia pozwu oznacza jego zgodę

(art. 203 par. 3 zd. 2).

Możliwość odwołania oświadczenia o cofnięciu pozwu bądź cofnięciu pozwu wraz z zrzeczeniem się roszczenia - jest możliwe do uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu sprawy w związku z cofnięciem pozwu → najczęściej w zażaleniu.

Sąd jest związany cofnięciem pozwu, chyba że cofnięcie jest niedopuszczalne
(art. 203 par. 4):
1. sprzeczność z prawem
2. sprzeczność z zasadami współżycia społecznego
3. obejście prawa.

Ograniczenie roszczenia → częściowe zrzeczenie się.

Cofnięcie w postępowaniu międzyinstancyjnym (art. 332 par. 2) - specyficzne cofnięcie pozwu → przed upływem terminu do wniesienia apelacji. Skutkiem jest uchylenie przez sąd swojego wyroku (sąd wyjątkowo nie jest związany swoim orzeczeniem) i umorzenie sprawy.

Środki obrony pozwanego w procesie:

Cel obrony - oddalenie pozwu lub umorzenie postępowania albo cofnięcie pozwu.

1. zaprzeczenie podstawy faktycznej powództwa (środek prymitywny) - żądanie i okoliczności faktyczne są bezzasadne:
a) proste - ciężar dowodu spoczywa na powodzie
b) umotywowane - przerzucenie ciężaru dowodu na pozwanego
→ art. 6 KC - ciężar dowodu
→ art. 232 zd. 1 KPC - logiczny ciąg art. 6 KC

2. podnoszenie zarzutów (obrona właściwa):
a) obrona procesowa
b) powództwo wzajemne
c) przypozwanie osoby trzeciej
d) wskazanie osoby, która powinna być pozwanym zamiast obecnie pozwanego
e) wnioski formalne (np. wyłączenie sędziego, zbadanie wartości przedmiotu sporu, uchybienia w postępowaniu)

3. uznanie powództwa - minimalizowanie strat (art. 213 par. 3) → skutkiem jest wyrok z uznania
Uznanie - oświadczenie wiedzy i woli.
Niedopuszczalność uznania - z tych samych powodów co niedopuszczalność cofnięcia pozwu.

Koszty w przypadku uznania → możliwość przyznania kosztów pozwanemu
(art. 101).
Rygor natychmiastowej wykonalności - jest z urzędu nadawany wyrokowi z uznania, ponieważ ryzyko zaskarżenia tego wyroku jest minimalne
(art. 333 par. 1 pkt. 2). Tytułem egzekucyjnym może być orzeczenie z rygorem natychmiastowej wykonalności (art. 777).
Sprawy, w których uznanie powództwa jest niewystarczające (art. 431) - sprawy małżeńskie → gdy strony nie mają dzieci, wymagany jest przynajmniej dowód z przesłuchania stron.

Zarzuty:
I 1. formalne - oparte o przepisy procesowe i są wymierzone przeciwko postępowaniu
2. merytoryczne - są skierowane przeciwko roszczeniu powodu

II 1. niweczące (peremptoryjne) - kończą proces
2. zawieszające (dylatoryjne) - zawieszają wydanie rozstrzygnięcia.

Zarzuty formalne niweczące:
1. niedopuszczalność drogi sądowej
2. res iudicata

3. lis pendentia

Zarzuty materialne niweczące:

1. przedawnienie
2. termin zawity

Zarzuty formalne zawieszające:
1. niewłaściwy tryb postępowania
2. niewłaściwość sądu

Zarzut materialny zawieszający - przedwczesność powództwa (roszczenie jest jeszcze niewymagalne) → są spory w doktrynie.

Zarzuty formalne:
→ art. 202 - przesłanki procesowe formalne → nawet jeśli są brane pod uwagę z urzędu, można podnieść zarzut w tej materii
→ art. 220 - sąd może ograniczyć postępowanie do elementu, który niweczy resztę postępowania → podobnie zagadnienia wstępne
→ art. 221 - pozwany ma obowiązek wdania się w spór co do meritum
→ art. 222 - oddalenie zarzutów formalnych → sąd może wstrzymać dalsze postępowanie do uprawomocnienia się postanowienia. Oddalenie innych zarzutów przytacza się w orzeczeniu końcowym.

Zarzuty merytoryczne:
1. przeciwko powstaniu albo istnienie roszczenia powoda
2. oparte na własnym prawie pozwanego - pozwany nie kwestionuje ani powstania, ani istnienia, ale przytacza własne uprawnienia, które osłabiają roszczenie powoda (np. potrącenie, niedopełnienie świadczenia powoda)
Terminy podnoszenia zarzutów merytorycznych - art. 217 i art. 381

→ 50 par. 2, art. 25 par. 2, art. 162

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 19.01.2010

Powództwo wzajemne:

Jest normalnym powództwem, które musi spełniać wszystkie wymogi i być odpowiednio opłacone. Ideą jest połączenie do wspólnego rozpoznania osobnych spraw.

Warunki:
1. można wnieść od momentu wniesienia pozwu (art. 192 pkt. 2)
2. identyczność stron
3. związek z powództwem głównym lub nadaje się do potrącenia (art. 204)

Związek:
a) ten sam przedmiot roszczenia
b) wspólne, istotne okoliczności faktyczne.

Nadawanie się do potrącenia:
a) bardziej opłaca się podnieść zarzut - nie trzeba wnosić opłat
b) zarzut można zgłosić do zamknięcia rozprawy w I instancji, tj. dłużej niż powództwo wzajemne.

Zarzutu potrącenia nie należy mylić z potrąceniem:
a) zarzut potrącenia - pismo z dowodem, że się dokonało potrącenia, powołanie na potrącenie
b) potrącenie - czynność materialnoprawna.

Zarzut potrącenia jest ograniczony w tych samych przypadkach, co zakaz powództwa wzajemnego - patrz dalej.

4. termin:
a) w odpowiedzi na pozew
b) najpóźniej na pierwszej rozprawie
c) w sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Zakaz wnoszenia powództwa wzajemnego:
1. postępowanie nakazowe (art. 493 par. 4)
2. postępowanie gospodarcze (art. 47914 par. 3)
3. postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania (art. 479)
4. rozwód lub separacja (art. 439) - druga strona również może żądać rozwodu lub separacji
5. wyjątek w postępowaniu uproszczonym (art. 5054 par. 2) - generalnie jest dopuszczalne, ale to jest wyjątek.

art. 218 - sąd może rozdzielić sprawy
art. 219 - możliwość połączenia spraw

art. 317 par. 2 - wyrok częściowy

art. 205 - nie jest to powództwo wzajemne, ale istnieje związek między sprawami analogiczny jak ten w powództwie wzajemnym bądź roszczenie wpływa na roszczenie powoda bądź nadaje się do potrącenia → SR przekaże sprawę SO.

Posiedzenia sądowe i rozprawy:

Posiedzenia sądowe - art. 148-163

Rozprawa - art. 206-226

Posiedzenie jest terminem szerszym.

Rozprawa:
1. rozumienie właściwe - ciąg posiedzeń
2. pojedyncze posiedzenie (np. art. 207).

Postępowanie procesowe - rozprawa jest zasadą (art. 9) → domniemanie.

Postępowanie nieprocesowe - rozprawa jest wyjątkiem (art. 514).

Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne - rozprawa jest absolutnym wyjątkiem.

Posiedzenia sądowe (art. 148):
1. jawne - domniemanie:
a) wyznaczone na rozprawę
b) pozostałe - np. przesłuchanie świadka w przypadku pomocy prawnej, dochodzenie z art. 25 w kwestii w.p.s.
2. niejawne - możliwe, gdy przepis szczególny dopuszcza taką możliwość
→ przykłady: art. 25, art. 44, art. 45, art. 52, art. 69, art. 199 par. 3

art. 152 - osoby, które mogą być obecne na posiedzeniach jawnych. Na posiedzeniu niejawnym obecny może być sąd, protokolant i osoby wezwane.
art. 149 par. 2 - zawiadomienia → powiadomienie na rozprawie albo doręczenie zawiadomienia na 7 dni przed posiedzeniem.

Posiedzenia niejawnego nie należy mylić z posiedzeniem przy drzwiach zamkniętych → wyłączenie jawności:
1. obligatoryjne wyłączeni jawności (art. 153 par. 1)
2. fakultatywne wyłączenie jawności (art. 153 par. 2).

art. 427 - w sprawach rozwodowych regułą są drzwi zamknięte.

art. 154 - osoby uprawnione do pojawienia się na rozprawie przy drzwiach zamkniętych → osoby zaufane są namiastką publiczności, ale w praktyce nie występują.

Orzeczenie jest zawsze ogłaszane publicznie! - może jednak nie podawać motywów rozstrzygnięcia.

Sprawy małoletnich w sądzie opiekuńczym (art. 5751).
Sprawy gospodarcze (art. 47910) → tajemnica przedsiębiorcy jest dodatkową przesłanką.

Odroczenie rozprawy z ważnych przyczyn (art. 156 + art. 214-215):
1. brak doręczenia wezwania na rozprawę = automatyczne odroczenie
2. nadzwyczajne wydarzenie
3. zaświadczenie wydane przez lekarza sądowego o chorobie
4. zmiany podmiotowe (art. 194-198).

Załącznik do protokołu i zastrzeżenie do protokołu:

→ art. 158-162

Protokół jest dowodem przebiegu rozprawy → można zezwolić na nagrywanie.

art. 158 - forma i treść protokołu

Sprostowanie i uzupełnienie protokołu (art. 160) → nie później niż na następnym posiedzeniu:
1. sprostowanie - poprawienie błędu
2. uzupełnienie - dodanie tego, czego nie uwzględniono.

Załącznik do protokołu - art. 161 → nie przyjął się w praktyce.

Zastrzeżenia do protokołu - art. 162 → w Krakowie przepis ten jest martwy, natomiast w Warszawie jest stosowany nagminnie. Strona, która nie zgłosiła zastrzeżenia nie może się powołać później na te uchybienia, chyba że uchybiono przepisom, które sąd bierze pod uwagę z urzędu.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 26.01.2010

Rozprawa cd. (art. 206 i n.):

Koniec rozprawy jako ciągu posiedzeń - następuje po zamknięciu rozprawy przez przewodniczącego → co do zasady po zamknięciu rozprawy powinno nastąpić ogłoszenie wyroku, ale istnieje możliwość odroczenia do 14 dni (art. 326). Jeśli wyrok ogłasza się niebezpośrednio po zamknięciu rozprawy, to ogłoszenie następuje na posiedzeniu jawnym, ale nie jest ono rozprawą.

Rozprawę wyznacza przewodniczący.

Odpowiedź na pozew nie jest obligatoryjna, ale wskazana, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo wydania wyroku zaocznego w przypadku nieobecności pozwanego (art. 207 i art. 339).

Art. 209 i 211!!!

W przypadku nieobecności powoda na rozprawie istnieje niebezpieczeństwo zawieszenia postępowania (art. 177 par. 1 pkt. 5).

W sprawach zawiłych i rozrachunkowych pozwany powinien wnieść odpowiedź na pozew (art. 207 par. 2) - nie istnieją jednak sankcje za niedochowanie tej powinności.

W postępowaniu gospodarczym wniesienie odpowiedzi na pozew jest obligatoryjne (art. 47914) - sankcjami za niewniesienie odpowiedzi na pozew może być wydanie wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym (art. 47918).

W przypadku pełnomocnika zawodowego, sąd może zobowiązać daną stronę do przedstawienia wszelkich swoich argumentów w jednym piśmie (art. 207 par. 3) - koncentracja materiału dowodowego → jeśli jednak w trakcie postępowania zajdzie taka potrzeba, można powołać dalsze argumenty później.

Art. 208 - zarządzenia przewodniczącego.

Art. 210 - przebieg rozprawy → postępowanie dowodowe jest najważniejsze.

Wstępne rozpytanie stron (art. 212) - ustalenie istoty sporu przez sąd. Sąd poucza również o możliwości skorzystania z pomocy pełnomocnika zawodowego stronę, która takowego nie posiada, a także o możliwości skorzystania z pełnomocnika z urzędu. Instytucje z art. 212 i 216 nie są właściwym dowodem z przesłuchania stron w rozumieniu art. 299 i n.

W I instancji strona może powoływać zarzuty, dowody i wnioski do zamknięcia rozprawy (art. 217).

Art. 213 - wyrok z uznania → związanie uznaniem powództwa.

Art. 218-222 - połączenie lub rozdzielenie spraw przez sąd.

Wyrok łączny (art. 219) - sprawa występuje pod jedną sygnaturą, a wyrok jest jeden ale rozstrzyga kilka spraw.

Zamknięcie rozprawy (art. 224) - następuje po przeprowadzeniu dowodów i mowach końcowych stron → mowy te są ważne, ponieważ na tym etapie można jeszcze zmienić nawet treść pozwu.

W razie wyjścia na jaw nowych okoliczności istnieje możliwość otwarcia rozprawy na nowo (art. 225).

Skład zamykający rozprawę musi być tożsamy ze składem wydającym wyrok (art. 323) -
w przypadku zmian należy otworzyć rozprawę na nowo, ponownie zamknąć i dopiero wydać wyrok.

Od zarządzeń przewodniczącego strony mogą odwołać się do sądu (art. 226) - sens ma to tylko w składzie trzyosobowym.

Pozasądowe metody rozstrzygania sporów:

1. postępowanie mediacyjne
2. sąd polubowny
3. komisja pojednawcza w zakładzie pracy (regulacja tylko w KP).

Ugody:
1. sądowa:
a) zawarta w postępowaniu pojednawczym przed normalnym postępowaniem
b) zawarta w trakcie postępowania
2. przed mediatorem (art. 18314 i 18315) - aby miała moc ugody sądowej wymaga zatwierdzenia przez sąd



3. przed sądem pojednawczym (art. 1096 i art. 1212-1215) - może przybrać formę wyroku → aby miała moc ugody sądowej wymaga zatwierdzenia albo uznania przez sąd państwowy
4. przed komisją pojednawczą w zakładzie pracy.

Tytuły egzekucyjne (art. 777):
1. wyrok sądu
2. ugoda sądowa
3. ugoda przed mediatorem
4. ugoda lub wyrok sądu polubownego.

Postępowanie mediacyjne (art. 183 1 i n.):

Mediacja jest dobrowolna - wymagana jest zgoda i wola obu stron.

Podstawy prowadzenia mediacji:
1. umowa stron - może być zawarta w sposób dorozumiany
2. skierowanie przez sąd do mediacji - 2 strona musi się na to zgodzić.

Mediator - każda osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca z pełni praw publicznym → sędzia czynny nie może być mediatorem.

Bezstronność mediatora i obowiązek zachowania tajemnicy - postępowanie mediacyjne nie jest jawne → wszystko co było podnoszone przed mediatorem nie może być podnoszone przed sądem państwowym, jeśli nie zawarto ugody.

Wszczęcie mediacji - z chwilą zgody stron albo zawarcia umowy.

Sądowe skierowanie do mediacji (art. 1838!!!):
1. może nastąpić do zamknięcia pierwszego posiedzenia na rozprawie - później tylko na wspólny wniosek stron
2. sprawę można skierować do mediacji tylko raz.

Wyłączenie mediacji (art. 183 8 par. 4):
1. postępowanie nakazowe
2. postępowanie upominawcze
3. postępowanie uproszczone.

Czas trwania mediacji:
1. w przypadku umowy - jest zależny od woli stron
2. w przypadku skierowania przez sąd - do 1 miesiąca, ale można przedłużyć na zgodny wniosek stron.

Z mediacji sporządza się protokół.

Ugoda!!! (art. 183 12 par. 2) - jest podpisywana przez strony i składa się ją do sądu, aby mógł on ją zatwierdzić.

Zatwierdzenie ugody przez sąd (art. 18314 i art. 18315) - moc ugody zawartej przed sądem:
1. w przypadku ugody, która nadaje się do egzekucji - nadanie klauzuli wykonalności → ugoda staje się tytułem wykonawczym
2. w przypadku ugody, która nie nadaje się do egzekucji - postanowienie o zatwierdzeniu ugody → musi się uprawomocnić.

Odmowa nadania klauzuli wykonalności (art. 18314 par. 3):
1. sprzeczność z zasadami współżycia społecznego
2. sprzeczność z prawem
3. zmierzanie do obejścia prawa
4. niezrozumiałość lub zawieranie sprzeczności - przesłanka ta występuje tylko przy mediacji.

Art. 18315 par. 2 - mimo wszystko potrzeba np. aktu notarialnego.

Uznanie wyroku/ugody sądu polubownego - uznanie zastępuje zatwierdzenie, ale skutki i dalsze konsekwencje są takie same jak w przypadku mediacji.

Postępowanie pojednawcze (art. 184-186):

Jest to postępowanie sądowe - ugoda jest ugodą sądową.

Odbywa się przed wniesieniem pozwu.

Niedopuszczalność:
1. sprzeczność z zasadami współżycia społecznego
2. sprzeczność z prawem
3. zmierzanie do obejścia prawa.

Strony:
1. wzywający do próby ugodowego rozstrzygnięcia sporu
2. przeciwnik.

Wniesienie o ugodę - zawezwanie do próby ugodowej.

Właściwość sądu:
1. zawsze rejonowy
2. zawsze jednoosobowo
3. zawsze sąd właściwości ogólnej dla przeciwnika → kwota nie ma znaczenia.

Ugoda nie wymaga zatwierdzenia ponieważ jest ugodą sądową.

Ugoda:

art. 10 - sąd powinien skłaniać strony do zawarcia ugody albo ugody przed mediatorem.

Art. 223 - jedyny przepis mówiący wprost o ugodzie zawartej w trakcie postępowania przed sądem → mechanizm zawarcia jest taki sam jak przy mediacji i postępowaniu pojednawczym.

Niemożliwość zawarcia ugody - art. 203 par. 4 jest stosowany odpowiednio.

Art. 158 par. 1 pkt. 3 - wpływa na rozstrzygnięcie sądu.

Skutek zawarcia ugody (art. 355 par. 1) - 2 różne praktyki w zależności od części Polski:
1. sąd zmusza do wniesienia zgodnego wniosku o umorzenie postępowania - Polska południowa
2. sąd zmusza do wycofania pozwu przez powoda - Polska północna
Skutek jest taki sam → wydanie postanowienia o umorzeniu postepowcze. Przysługuje na nie zażalenie albo skarga kasacyjna (art. 394 par i art. 3981 par. 1).

Ugodę można zawrzeć na każdym etapie postępowania - nawet przed SN, mimo że rozpatruje on już wyrok prawomocny, który może być wykonany → zasada dyspozycyjności stron przemawia za uchyleniem nawet już prawomocnego wyroku. SN stwierdził wyraźnie, że nawet przed nim można cofnąć pozew, dlatego tym bardziej można zawrzeć ugodę. SN uchyla oba wyroki i wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania z powodu zawarcia ugody.

Charakter ugody:
1. procesowy - czynność procesowa → strony likwidują spór procesowy (czynność procesowa skutkująca umorzeniem postępowania)
2. materialnoprawny - czynność materialnoprawna → strony likwidują spór materialny (umowa w rozumieniu PC).

Zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania w związku z zawarciem ugody - ostatnia chwila, gdy ugodę można odwołać, tj. powołać się na wadę OW.

W osobnym postępowaniu można wnosić o ustalenie nieważności ugody w związku z wadą OW - inaczej niż w przypadku wyroku, ponieważ tutaj występuje res iudicata.

Wykluczenie zawarcia ugody:

1. ubezpieczenia społeczne (art. 47712)
2. w postępowaniu gospodarczym o stwierdzenie niedozwolonego charakteru klauzuli wzorca umownego (art. 47941).

Ugoda a wyrok:
1. wyroku nie można uznać za nieważny - res iudicata
2. w kwestii wykonalności ugoda jest takim samym tytułem egzekucyjnym jak wyrok
3. ugodzie nie przysługuje status res iudicata - zastępuje je zarzut sprawy ugodzonej (zarzut materialnoprawny) → sąd oddala powództwo na zarzut, a nie odrzuca z automatu. W przypadku trzeciego wniesienia pozwu następuje odrzucenie, ponieważ występuje już res iudicata.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 2.03.2010

Zmiana KPC - 19.04.2010 → ustawa z 17.12.2009 r.

Przedtermin - 19.05.2010 o godzinie 19.00

Postępowanie dowodowe:

Reguły ogólne:

Przedmiot dowodu (art. 227) - fakty istotne, sporne → jeśli coś nie jest sporne, to nie trzeba tego dowodzić.

Ciężar dowodu (art. 6 KC) - spoczywa na osobie wyciągającej z tego skutki prawne.

Rozwinięcie art. 6 KC w KPC (art. 232 zd. 1 KPC) - strona wywodząca skutki prawne z danego faktu powinna przedstawić dowód.

Wyjątkowe dopuszczenie dowodu z urzędu (art. 232 zd. 2) - regułą jest kontradyktoryjność, dlatego dopuszczenie z urzędu musi zawsze być uzasadnione.

Podział dowodów:
I 1. bezpośrednie - sąd opiera się o swoje bezpośrednie doznania zmysłowe (np. oględziny)
2. pośrednie - sąd wnioskuje na podstawie przesłanek logicznych (np. zeznanie świadka, przesłuchanie strony)

II 1. rzeczowe - np. oględziny i dowód z dokumentu, ale tylko w kwestii oceny jego mocy dowodowej (art. 257)
2. osobowe:
a) ustne - np. zeznanie świadka → chociaż w nieprocesie jest możliwe zeznanie świadka na piśmie
b) pisemne - np. opinia biegłego.

Dokument nie może być przedmiotem oględzin.

Fakty, które nie wymagają dowodów (art. 228 i n.):
1. fakty notoryjne - powszechnie znane (np. klęska żywiołowa, wojna)
2. fakty znane sądowi urzędowo - sąd musi zwrócić na nie uwagę stronom (np. prowadzenie postępowania upadłościowego przez ten sam sąd)
3. fakty przyznane (art. 229) - oświadczenie wiedzy strony → samo oświadczenie nie może budzić wątpliwości sądu, a niekiedy samo oświadczenie nie jest wystarczające dla wydania wyroku (art. 435 i 458; np. w sprawach o separację albo o rozwód sąd musi przynajmniej przesłuchać strony)
4. fakty przyznane milcząco (art. 230) - strona nie zaprzecza, ale nie przyznaje też wyraźnie → ich dopuszczenie jest możliwe tylko na podstawie całokształtu przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Przedmiotem dowodu mogą być również:
1. zwyczaje
2. zasady
3. doświadczenia
4. normy techniczne
5. prawo - ale tylko prawo obce, ponieważ sąd powinien znać prawo krajowe
i europejskie.

Domniemania:
1. faktyczne (art. 231) - nie ograniczają swobodnej oceny dowodów

2. prawne (art. 234) - ograniczają swobodną ocenę dowodów, ponieważ wiążą sąd, dopóki nie zostaną obalone przez jakikolwiek środek dowodowy.

Zasada swobodnej oceny dowodów (art. 233) - nie oznacza ona dowolności i zawsze wymaga uzasadnienia.

Termin powoływania dowodów (art. 217) - co do zasady do zakończenia rozprawy
w I instancji.Sąd, w określonych sytuacjach, może pominąć niektóre wnioski dowodowe
( art. 217 par. 2) - np. w przypadku celowego przedłużania postępowania.

Zasada bezpośredniości - postępowanie dowodowe powinno odbyć się przed sądem orzekającym w sprawie → pomoc prawna jest tylko wyjątkiem, który nie powinien być nadużywany.

Postanowienie dowodowe (art. 236 i 240):

Postanowienie jest wpisywane do protokołu.

Treść (art. 236) - uwzględnienie albo oddalenie (nie odrzucenie) wniosku dowodowego → oddalenia nie trzeba uzasadniać.

Kopia dokumentu - wg SN zawsze powinna być poświadczona za zgodność z oryginałem, nawet tylko przez poświadczenie samej strony (złożenie podpisu).

Sąd nie jest związany swoim postanowieniem dowodowym!!! (art. 240) - dowolne uznanie sądu.

Na postanowienie dowodowe nie przysługuje zażalenie - kwestionowanie postanowienia dowodowego może nastąpić w apelacji (art. 380).

Uprawdopodobnienie (art. 243) - mniej niż udowodnienie, ale należy w jakiś sposób wykazać dany fakt → ustawa musi wyraźnie dopuszczać taką możliwość
(np. art. 7301, art. 50, art. 78, art. 169).

Początek dowodu na piśmie albo oświadczenia osoby trzeciej - są raczej traktowane jako uprawdopodobnienie.

Dowód z dokumentu:

Materia egzaminacyjna: art. 244-247 KPC + art. 74 KC + art. 252 i 253 KPC i art. 1138

Dokument urzędowy (art. 244 i 1138) - zagraniczny dokument urzędowy ma taką samą moc dowodową jak krajowy.

Rodzaje dokumentów:
1. urzędowe (art. 244) - elementy konieczne:
a) forma
b) uprawniony organ
c) zakres działania organu
Dokumentom urzędowym przysługują domniemanie autentyczności i zgodności z prawdą - oczywiście są to domniemania obalane.
2. prywatne (art. 245) - tylko domniemanie prawdziwości (obalalne) → dowód na to, że dana osoba podpisana na dokumencie złożyła dane oświadczenie wyrażone w treści dokumentu.

Art. 252 i 253 - domniemania dotyczące dokumentów.

Ograniczenia dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron:

Co do zasady dowody są równouprawnione, ale dowód z dokumentu wyłącza dowód z zeznań świadków i przesłuchania stron.

Ograniczenia dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron - zastąpienie dowodu z dokumentu przez dowód z przesłuchania stron albo zeznań świadków jest możliwy tylko w następujących przypadkach (art. 246):
1. dowód na fakty dokonania czynności w przypadku, gdy dokument zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią - przeprowadzenie dowodu ze świadków lub przesłuchania stron jest możliwe tylko w przypadku rygoru ad solemnitatem, albo w przypadku rygoru ad probationem, gdy KC to dopuszcza (art. 74 KC):
a) obie strony wyrażą na to zgodę
b) żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą
c) istnieje początek dowodu na piśmie
Ponadto rygoru dowodowego nie stosuje się w stosunkach między przedsiębiorcami.
2. dowód ponad albo przeciwko osnowie dokumentu (art. 247):
a) ponad - dodatkowe elementy, których nie było w dokumencie
b) przeciwko - postanowienia umowne odbiegają od rzeczywistości
Jest możliwy tylko gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie
ad solemnitatem i gdy są uzna to za konieczne.

Świadkowie:

Świadek - źródło dowodowe, osoba fizyczna powołana w procesie w celach dowodowych

Obowiązki świadka:

1. obowiązek stawienia się w sądzie
2. obowiązek złożenia przyrzeczenia
3. obowiązek zeznawania zgodnie z prawdą.

Ograniczenia dowodowe:
1. z uwagi na przedmiot - patrz wyżej
2. z uwagi na osobę:
a) wyłączenie z mocy ustawy (art. 259 i in.)
1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania spostrzeżeń (w tym chore psychicznie) - samo ubezwłasnowolnienie nie wyłącza z automatu zeznawania, tak samo jak nie każda choroba wyłącza tą możliwość
2) małoletni - np. w sprawach rozwodowych (art. 430)
3) wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania tajemnicy służbowej
4) przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby pełniące funkcje organów stron
5) współuczestnicy jednolici (art. 260)
6) mediatorzy
b) prawo odmowy zeznań (art. 261 par. 1) - określony krąg osób bliskich:
1) odmowa jest odwołalna
2) odmowa nie jest możliwa w sprawach o prawa stanu
(poza rozwodem)
3) trwa nawet po ustaniu przysposobienia albo małżeństwa
c) prawo świadka do odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie
(art. 261 par. 2) - przesłankami są np. narażenie na odpowiedzialność karną, pogwałcenie tajemnicy zawodowej, narażenie na szkodę.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 9.03.2010

Postępowanie dowodowe cd.:

Dyscyplinowanie świadków (art. 274-276):

1. którzy nie chcą się stawić dobrowolnie na wezwanie sądu - sankcją jest obligatoryjne skazanie na grzywnę → sąd następnie wzywa ponownie i skazuje ponownie na grzywnę, gdy świadek ponownie się nie stawi, a ponadto sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie. W przypadku usprawiedliwienia niestawiennictwa, sąd zwalnia świadka z grzywny i przymusowego doprowadzenia.

2. którzy nieuzasadnienie odmawiają złożenia zeznań albo przyrzeczenia - sankcją jest grzywna, ale można nawet skazać na areszt.

Forma - postanowienie, na które służy zażalenie.

Art. 267 - zwolnienie z przyrzeczenia prze sąd.

Dowód z opinii biegłego:

Opinia dotyczy zawsze konkretnej sprawy.

Teoretycznie można być jednocześnie biegłym i świadkiem - nie ma zakazu kodeksowego, ale w praktyce się to nie zdarza → podejrzenie braku obiektywizmu.

Strony mogą wskazać biegłego - sąd nie jest związany wskazaniem.

Biegły - zawsze osoba fizyczna.

Opinia instytutu naukowego - de facto jest to opinia konkretnego biegłego, który w razie wątpliwości będzie uzupełniał swoją opinię.

Charakter dowodu - osobowy i pośredni.

Charakter opinii - ustny albo pisemny → zależy od decyzji sądu, ale w praktyce występuje opinia pisemna, którą ewentualnie można uzupełnić ustnie.

Zarzuty do opinii biegłego - opinię biegłego można zwalczać każdym innym środkiem dowodowym → w rzeczywistości do zakwestionowania jest niezbędna inna opinia biegłego.

Związanie sądu opinią biegłego - sąd nie jest nią związany, ale w praktyce jest to dowód ogromnie istotny, ponieważ sądy opierają swoje orzeczenia na tych opiniach.

Przedmiotem opinii może być prawo obce.

Kategorie biegłych sądowych:
1. stali - lista prowadzona przez prezesa SO
2. ad causam - biegli niewpisani na żadną listę
Różnica (art. 280) - biegły stały co do zasady nie może odmówić sporządzenia opinii (poza uzasadnionymi wyjątkami).

Wyłączenie biegłego - z mocy ustawy → w tych samych przypadkach co wyłączenie sędziego.

Do biegłego stosuje się również odpowiednio niektóre przepisy o świadkach.

Oględziny:

Mogą być połączone z powołaniem biegłych albo z zeznawaniem świadków - ma to sens w przypadku oględzin na gruncie.

Przedmiotem oględzin nie może być dokument.

Przesłuchanie stron:

Charakter dowodu - subsydiarny, jednolity, ostateczny, pośredni → generalnie jest to rzadki środek, ponieważ strony nie zeznają przeciwko sobie.

Zasada - dopuszczenie na wniosek stron.

Wyjątek - jest to dowód obligatoryjny, dopuszczany z urzędu w sprawach rozwodowych
i o separację.

Ograniczenia:
1. jest to inny dowód niż instytucje z art. 216 i 514
2. współuczestnicy jednolici, konieczni i interwenienci samoistni mogą być przesłuchiwani tylko jako strona
3. w przypadku osób prawnych przesłuchuje się członków organu zarządzającego/reprezentującego (zwykle prezesa).

Dowód jednolity - generalnie sąd decyduje czy wysłuchać jedną ze stron czy obie, ale co do zasady jeśli się wysłuchuje, to już obie.

2 fazy przesłuchania stron (art. 303 i 304):
1. bez odebrania przyrzeczenia
2. jednej strony po odebraniu przyrzeczenie - w praktyce rzadko występuje → przesłuchanie co do jednego faktu. Jednej strony, ponieważ, gdyby przesłuchać obie, to jedna strona na pewno by skłamała i należałoby zgłosić sprawę do prokuratury.
Zawsze musi występować pouczenie o możliwości przesłuchania ponownie po odebraniu przyrzeczenia - inaczej nie będzie to dowód z przesłuchania stron.

Inne środki dowodowe:
1. plany, rysunki i zdjęcia - nie są dokumentami w rozumieniu KPC, ale stosuje się do nich odpowiednio przepisy o dokumentach → wyrysy z mapy ewidencyjnej traktuje się w praktyce jednak, mimo wszystko, jako dokumenty
2. grupowe badanie krwi
3. dowód z DNA (art. 309)
Stosuje się do nich odpowiednio przepisy o dowodach. Ich katalog jest otwarty.

Zabezpieczenie dowodów → art. 310

Analiza egzaminacyjna KPC:

Część procesowa generalnie bezwzględnie w całości, ze szczegółami - część ogólna i postępowania odrębne, a zwłaszcza odrębne (różnice z ogólnym).

Przepisy wstępne - art. 7 (zwłaszcza zd. 3), art. 8 (rodzaje spraw, w których może działać prokurator), art. 11, art. 13 (zwłaszcza par. 2), art. 15-18, 19, 20, 21, 25, generalnie właściwość (zwłaszcza art. 46, właściwość przemienna i wyłączna), skład sądu (art. 47),
art. 48 i 49 (dokładnie), skład sądu (art. 35)

Prokurator - art. 57 i formy udziału prokuratora
Formy udziału OS i w jakich sprawach mogą brać udział

Zdolność sądowa i procesowa - art. 64, 65, 199 i 379
Uzupełnienie braków - art. 67 i 68

Kurator - art. 69

Współuczestnictwo, interwencja uboczna i główna - bardzo szczegółowo → zawsze pojawia się na egzaminie

Pełnomocnicy - art. 87-88 i 91

Koszty - występują tylko pytania o zasady (z podręcznika) → ogólne pytania i dość rzadkie

Pisma procesowe - art. 126-1302 (dokładnie)
Doręczenia - raczej rzadko

Posiedzenia - art. 148 i dokładnie posiedzenia niejawne oraz posiedzenia przy drzwiach zamkniętych (art. 153 i 154), odroczenie posiedzenia (art. 156)

Terminy - art. 164 i n., różnica między terminami ustawowymi i sądowymi, przesłanki przywrócenia terminu (art. 168 i 169)
Zawieszenie postępowania - bezwzględnie art. 173, 174, 177 oraz art. 178

Umorzenie - art. 182, 1821 i 355, 332 par. 2

Mediacja - art. 1838

Ugoda przed mediatorem - art. 18312-18315

art. 184 i 185

art. 187-205 - szczegółowo i bezwzględnie

Przekształcenia podmiotowe i przedmiotowe - dopuszczalność w postępowaniach odrębnych i niedopuszczalność w II instancji

Rozprawa - art. 207, 209-215 (szczegółowo), od art. 217 do końca w zasadzie wszystko (przynajmniej do art. 223)

Dowody - patrz ostanie zajęcia

Orzeczenia - całość bezwzględnie (art. 316-366)

Skargi kasacyjne, zażalenie i apelacje - całość szczegółowo

Skarga na orzeczenie referendarza - bez szczegółów, w zasadzie tylko charakter
Wznowienie postępowania - przesłanki, art. 399- 404

Przesłanki skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
(art. 4241 i n.)

Postępowania odrębne - najlepiej wypisać sobie odrębności → poza postępowaniem gospodarczym i uznaniem postanowienia wzorca umownego za niedozwolone

Postępowania nakazowe, uproszczone (zwłaszcza apelacja), upominawcze - część ogólna, raczej nie elektroniczne i europejskie (ewentualnie bardzo ogólne pytania)

Nieproces - rodzaje spraw, skład sądu i jaki sąd, część ogólna (szczegółowo), ubezwłasnowolnienie
Postępowanie zabezpieczające - przepisy ogólne (art. 730-741) i rodzaje zabezpieczeń, kojarzyć sposoby zabezpieczeń

Postępowanie egzekucyjne - organy (kiedy sąd jest organem egzekucyjnym, a nie komornik), tytuł egzekucyjny i klauzula wykonalności ( przynajmniej art. 776-783), skarga na czynności komornika (art. 767-7674), powództwo przeciwegzekucyjne (art. 840 i n.), środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym

Część zagraniczna - jurysdykcja krajowa (art. 1097-1099), art. 1104-11051, kaucja aktoryczna,
art. 1119-1124, art. 1111, uznawanie i wykonywanie orzeczeń zagranicznych (art. 1145 i n. → jaki sąd, jaki skład, jaki środek zaskarżenia)

Postępowanie polubowne - zapis na sąd polubowny (art. 1157,1161-1165), rodzaje orzeczeń (różnice między wyrokiem i ugodą), skarga o uchylenie wyroku polubownego (art. 1205),
moc prawna wyroku polubownego i ugody (art. 1212-1215)

Przynajmniej 1 pytanie o przesłanki, zarzuty, zasady (rzadziej) - najlepiej zrobić z Siedleckiego.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 16.03.2010

Postępowanie nieprocesowe:

W pierwszej kolejności stosuje się przepisy o nieprocesie, a dopiero w ich braku przepisy o procesie.

Orzeczenia w nieprocesie (art. 518) - postanowienia → są odpowiednikiem wyroków w procesie i służy od nich apelacja.

Wyliczanka dotycząca przysługiwania i nieprzysługiwania skargi kasacyjnej - art. 3982 (proces) i art. 5191 (nieproces)

Powtórka:

Zwrot pozwu - zarządzenie przewodniczącego, na które służy zażalenie → brak formalny pozwu.
Odrzucenie pozwu - w przypadku braku przesłanki formalnej.
Oddalenie powództwa - rozstrzygnięcie merytoryczne (np. brak legitymacji procesowej).

Zarzut - powołanie się na fakt, że nie zachodzi przesłanka:
I 1. materialna
2. formalna
II 1. zawieszająca
2. niwecząca - oddalenie powództwa.

Interwencje:
1. główna - interwenient główny jest stroną powodową → pozwanie obu stron procesu, który się już toczy. Można ją zgłosić do zamknięcia rozprawy w I instancji.
2. uboczna
Nie można ich zgłosić w:
1. postępowaniu uproszczonym
2. postępowaniu nieprocesowym.

Zgłasza się w je formie pisemnej.

Wierzyciele solidarni - współuczestnicy materialni, ale niejednolici.

Skład sądu w I instancji:
Zasada - 1 sędzia zawodowy
Wyjątki - 1 sędzia zawodowy i 2 ławników albo 3 sędziów zawodowych.

Postępowanie uproszczone, gospodarcze, w sprawach ubezpieczeń społecznych - 1 sędzia zawodowy.

Zawieszenie postępowania:
1. obligatoryjne z urzędu (np. w przypadku śmierci strony)
2. fakultatywne - spoczywanie procesu (np. bezczynność stron).

Umorzenie postępowania (art. 355) - zbędność postępowania (np. cofnięcie pozwu).

Postanowienie o dziale spadku - klasyczne postanowienie co do istoty sprawy → przysługuje od niego apelacja.

Pełnomocnik - zakres czynności pełnomocnika (art. 91) → generalnie może zrobić wszystko, do czego ma prawo strona (w pełnomocnictwie mogą jednak zostać wyłączone czynności dyspozytywne).

Nieważność postępowania - art. 379, art. 1099

Właściwość sądu:
1. sąd bierze pod uwagę z urzędu właściwość rzeczową i wyłączną

2. sąd nie bierze pod uwagę z urzędu właściwości ogólnej miejscowej i miejscowej przemiennej.

Prokurator:
1. może wytoczyć np. powództwo o ustalenie albo zaprzeczenie ojcostwa, ale nie może np. o rozwód i separację
2. może wstąpić do każdego postępowania.

Decyzje administracyjne i podatkowe - z punktu widzenia postępowania cywilnego nie są tytułami egzekucyjnymi.

Orzeczenia:

Decyzje sądowe:
1. wyroki
2. nakazy zapłaty
3. postanowienia
4. zarządzenia - stosuje się do nich odpowiednio przepisy o postanowieniach, a więc również o wyrokach.

Orzeczenia:
1. wyroki - tylko one są uregulowane wyczerpująca w KPC
2. postanowienia - jeśli KPC nie reguluje ich w sposób wyraźny, stosuje się do nich odpowiednio przepisy o wyrokach (art. 361).

Czynności orzekania:
1. dotyczące toku postępowania:
a) całego toku - np. o umorzeniu postępowania
b) części toku - np. o oddalenie wniosku dowodowego
2. dotyczące kwestii wpadkowych - np. przystąpienie interwenienta ubocznego albo wyłączenie sędziego
3. dotyczące meritum sprawy.

Wyrok - rozstrzygnięcie merytoryczne występujące tylko w procesie.

Nakaz zapłaty (art. 3531) - jest rozstrzygnięciem merytorycznym:
1. w postępowaniu nakazowym - przysługują zarzuty
2. w postępowaniu upominawczym - przysługuje sprzeciw
Jeśli nie zostanie wniesiony środek zaskarżenia, nakaz uprawomocnia się i wywołuje skutki prawomocnego wyroku.

Postanowienia:
1. kwestie proceduralne
2. kwestie wpadkowe.

W postępowaniu zabezpieczającym, egzekucyjnym i nieprocesowym występują tylko postanowienia.

Wyroki:
1. konstytutywne - powództwo o ukształtowanie (np. rozwód)
2. deklaratywne - powództwo o świadczenie i o ustalenie.

Podział wyroków ze względu na zakres rozstrzygnięcia:

1. wstępny (art. 318) - od początku istnieją 2 elementy sporne:
a) zasada
b) wysokość roszczenia
Wyrok wstępny przesądza pozytywnie zasadę ( w przeciwnym razie następuje oddalenie powództwa w całości) - kwestia ekonomii procesowej:
a) może zapaść tylko w I instancji
b) jest wyrokiem samoistnym, samodzielnym
c) przysługuje od niego apelacja
d) nie rozstrzyga o kosztach
2. częściowy (art. 317):
a) rozstrzygnięcie co do części żądania pozwu
b) jest wyrokiem samoistnym, samodzielnym
c) przysługuje od niego apelacja
d) nigdy nie zawiera rozstrzygnięcia co do kosztów
e) zawsze musi zostać wyraźnie nazwane, ponieważ inaczej domniemywa się, że wyrok nie rozstrzygnął o całości żądania
f) formalnie może być wydany w II instancji
3. końcowy (pojęcie niekodeksowe):
a) zapady w przypadku wyroku wstępnego albo częściowego - w przypadku wyroku wstępnego rozstrzyga o wysokości roszczenia
b) zawiera rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania - po wyroku częściowym zawiera tylko to rozstrzygnięcie
4. łączny (art. 219)
5. uzupełniający (art. 351).

Pozostałe wyroki:

1. wyrok z uznania (art. 213 par. 2)
2. wyrok zaoczny.

Wezwanie do zapłaty - obowiązkowe jest tylko w postępowaniu gospodarczym, ,ale stosuje się je zawsze z uwagi na art. 101.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 23.03.2010

Orzeczenia cd.:

Wyroki:

Wyrok zaoczny (art. 339 i n.):

Jeśli pozwany nie stawi się na pierwsze posiedzenie, sąd wyda (obligatoryjnie) wyrok zaoczny → sąd nie prowadzi postępowania dowodowego i przyjmuje twierdzenia powoda za prawdziwe. De facto powinno zostać wydane rozstrzygnięcie na korzyść powoda, chyba że sąd poweźmie wątpliwości. W takim przypadku sąd przeprowadzi postępowanie dowodowe w odpowiednim zakresie.

Możliwe rozstrzygnięcia:
1. oddalenie powództwa w całości
2. uwzględnienie powództwa w całości

3. częściowe uwzględnienie powództwa i oddalenie w pozostałej części.

Pozytywne przesłanki wyroku zaocznego - wyrok zaoczny może być wydany tylko w przypadku bezczynności pozwanego. W przypadku bezczynności powoda postępowanie powinno być zawieszone (art. 177 par. 1 pkt. 5 - szeroko rozumiana bezczynność stron), chyba że złożył wniosek o rozpoznanie sprawy pod jego nieobecność.

Negatywne przesłanki wyroku zaocznego:
1. odpowiedź na pozew (art. 340)
2. odroczenie rozprawy (art. 214)
3. rozszerzenie żądania pozwu albo jego zmiana (art. 193 par. 3)
4. współuczestnictwo konieczne (art. 195) - wystarczy, że jeden współuczestnik się stawi
5. współuczestnictwo jednolite (art. 73 par. 2) - wystarczy, że jeden współuczestnik się stawi.

Zastrzeżony wyrok zaoczny (art. 341) - sąd może wydać wyrok zaoczny, gdy sąd ma dowód prawidłowego doręczenia pozwanemu pozwu i wezwania na rozprawę → w przypadku, gdy sąd nie otrzyma zwrotnego potwierdzenia odbioru do rozprawy, w protokole, sąd zastrzega, że w ciągu 2 tygodni będzie mógł wydać wyrok zaoczny po otrzymaniu potwierdzenia (na posiedzeniu niejawnym).

art. 479 18 - wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym w przypadku braku odpowiedzi na pozew.

art. 479 17 - zwykły wyrok na posiedzeniu niejawnym (sytuacja wyjątkowa).

Uzasadnienie wyroku:

Zasada (art. 328) - uzasadnienie sporządza się na wniosek o sporządzenie uzasadnienia i jego doręczenie, złożony w ciągu 7 dni od doręczenia wyroku.

Zasada przy apelacji (art. 369) - apelację wnosi się w ciągu 2 tygodni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem, a gdy nie wniesie się o uzasadnienie w ciągu 2 tygodni od ostatniego dnia, gdy było możliwe złożenie wniosku o uzasadnienie (tzw. apelacja w ciemno) → uzasadnienie nie jest konieczne do wniesienia apelacji (ewentualnie potem można uzupełnić apelację, ponieważ sąd i tak musi sporządzić uzasadnienie na potrzeby sądu II instancji).

art. 328 par. 2 - zawartość uzasadnienia

art. 331 - uzasadnienie doręcza się stronie, która o nie wnosiła

art. 342 - w przypadku wyroku zaocznego sąd uzasadnia wyrok, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub w części, a powód zażądał uzasadnienia w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku, albo gdy powód, który żądania takiego nie zgłosił, wniósł apelację w przepisanym terminie.

art. 343 - wyroki zaoczne doręcza się z urzędu obu stronom z pouczeniem o przysługujących

im środkach zaskarżenia → doręcza się samą sentencję.

Wyrok zaoczny uwzględniający powództwo musi zawierać rygor natychmiastowej wykonalności (art. 333 par. 1 pkt. 3) → zastępuje on prawomocność wyroku.

Środki prawne przysługujące od wyroku zaocznego (art. 344):
1. dla pozwanego - sprzeciw od wyroku zaocznego (art. 345 i art. 347) → środek niedewolutywny (rozpatruje go ten sam sąd, który wydał wyrok zaoczny). Musi on być merytoryczny. Skuteczny sprzeciw powoduje wyznaczenie rozprawy i ponowne rozpatrzenie sprawy. Wyrok zaoczny pozostaje jednak w mocy do czasu, aż sąd, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, rozstrzygnie o jego losie w
(w postępowaniu upominawczym sprzeciw powoduje, że nakaz zapłaty traci moc).
2. dla powoda - apelacja
W przypadku, gdy złożono oba środki zaskarżenia, w praktyce, przyznaje się pierwszeństwo sprzeciwowi. Od wyroku rozstrzygającego o losie wyroku zaocznego stronom przysługuje apelacja (pozwanemu przysługuje podwójna weryfikacja, a powodowi de facto 2 apelacje).

art. 348 - pozwany ponosi koszty spowodowane jego niestawiennictwem

art. 349 - cofnięcie sprzeciwu

Skutki wydania wyroku:

Związanie sądu wyrokiem (art. 332 par. 1) - sąd jest związany wyrokiem od jego ogłoszenia → cofnięcie pozwu na etapie międzyinstancyjnym obliguje jednak sąd do uchylenia wyroku i umorzenia postępowania (art. 332 par. 2). W takim przypadku sąd nie jest związany swoim wyrokiem.

Przypadki, w których sąd nie jest związany swoim rozstrzygnięciem (zawsze, gdy sąd może uchylić albo uchyla rozstrzygnięcie):
art. 332 par. 2

art. 3431
art. 240
art. 359
art. 4921
art. 5021

Zasady orzekania:

1. przedmiot orzekania:
a) nie można orzekać ponad żądanie pozwu (art. 321) - sąd jest bezwzględnie związany żądaniem pozwu → wyjątkiem jest żądanie pozwu w postępowaniu
z zakresu prawa pracy (art. 4771)
b) ustalanie elementu wysokości żądania (art. 322)
c) rozłożenie roszczenia na raty albo wyznaczenie terminu eksmisji (art. 320)
d) ograniczenie wysokości odpowiedzialności do wartości odpowiednich składników majątku (art. 319)
2. czas orzekania - istotny jest stan faktyczny z chwili zamknięcia rozprawy
(art. 316) → rozprawę można jednak otworzyć na nowo, dlatego de facto bierze się pod uwagę stan faktyczny i prawny z chwili wydania wyroku (art. 326).
Wyjątki - art. 15, art. 1097, art. 192
3. podstawy orzekania:
a) faktyczna
b) prawna.

Uzupełnienie, wykładnia i sprostowanie wyroku:

Sprostowanie z urzędu następuje w przypadku (art. 350):
1. niedokładności
2. błędów pisarskich
3. błędów rachunkowych
4. innych oczywistych omyłek (można oczywiście złożyć wniosek)
Forma - postanowienie, na które przysługuje zażalenie (art. 394 par. 1 pkt. 8) - zażalenie przysługuje, również na odmowę sprostowania.
Sprostowanie nie może zmieniać orzeczenia merytorycznie. Wydaje je ten sam sąd, który wydał orzeczenie.

Uzupełnienie wyroku (art. 351) - wyrok uzupełniający może być wydany tylko na wniosek stron (nigdy z urzędu) w 3 przypadkach określonych w art. 351 par. 1.

Forma - wyrok, a w przypadku uzupełnienia o sam rygor albo w sprawie samych kosztów postanowienie.

Termin do wniesienia o uzupełnienie - 14 dni od doręczenia wyroku.
Wyrok uzupełniający powinien wydać skład, który wydał wyrok w sprawie. Wyrok uzupełniający może wydać również sąd II instancji.

Wykładnia wyroku (art. 352) - dotyczy również postanowień, nakazów zapłaty i innych orzeczeń:
1. wykładni podlega tylko sentencja
2. nie istnieje termin złożenia wniosku
3. wniosek może złożyć także komornik
4. wniosek nie ma wpływu na bieg terminów do wniesienia środków zaskarżenia.

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 30.03.2010

Orzeczenia cd.:

Postanowienia:

Podział postanowień (art. 394):
1. postanowienia kończące postępowanie w sprawie - rozstrzygnięcie inne niż wydanie wyroku:
a) o umorzeniu postępowania
b) o odrzuceniu pozwu
c) o odrzuceniu apelacji albo zażalenia

Zasada - są wiążące dla sądu
Wyjątki (przykłady):
art. 395 par. 2 - w przypadku zarzutu nieważności postępowania albo jeśli zażalenie jest oczywiście uzasadnione, sąd może uchylić postanowienie nie przesyłając akt do sądu wyższej instancji (autokontrola)
art. 240, art. 359, art. 332 par. 2, art. 3431, art. 5021, art. 4921

Zażalenie na postanowienia kończące postępowanie w sprawie wydane przez sąd I instancji - zażalenie przysługuje na wszystkie takie postanowienia (art. 394 par. 1)
Zażalenia na postanowienia kończące postępowanie w sprawie wydane przez sąd II instancji - art. 3941 (zażalenie na postanowienie do SN) i art. 3981 (skarga kasacyjna na postanowienie)

2. postanowienia niekończące postępowania w sprawie - są wydawane w związku z biegiem postępowania albo dotyczą kwestii wpadkowych

Nie są one wiążące dla sądu (art. 359) - mogą być uchylane albo zmieniane, nawet jeśli są prawomocne
Zaskarżalność - zażalenie przysługuje, jeśli postanowienie jest wymienione w art. 394

Różnice między powyższymi rodzajami postanowień:
1. związanie sądu
2. zaskarżalność.

Zażalenie w nieprocesie (art. 518):

Na postanowienia rozstrzygające sprawę merytorycznie wydanie w I instancji przysługuje apelacja.

Na pozostałe postanowienia zażalenie przysługuje tylko, gdy przepis wyraźnie tak stanowi -
art. 394 można stosować tylko odpowiednio, jeśli dana kwestia nie jest uregulowana w sposób szczególny.

Podobnie w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym.

Sposoby wydawania postanowień:

1. na rozprawie
2. w trakcie rozprawy
3. po zakończeniu rozprawy
4. na posiedzeniu niejawnym

Techniczne sposoby wydawania postanowień:

1. w treści protokołu
2. w wyroku
3. w odrębnej sentencji

art. 361 - postanowienia wydane na posiedzeniu jawnym → są najbardziej zbliżone do wyroków

art. 358 - postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym → wiążą sąd od chwili podpisania, ponieważ nie są one ogłaszane.

Postanowienia kończące postępowanie wydane na posiedzeniu jawnym (art. 222) - oddzielna sentencja, ponieważ przysługuje na nie zażalenie.
Postanowienia niekończące postępowania wydane na posiedzeniu jawnym (art. 356):
1. jeśli przysługuje zażalenie, wymagana jest odrębna sentencja
2. jeśli nie przysługuje zażalenie, wpisuje się je do protokołu.

Uzasadnianie postanowień (art. 357):
par. 1 - postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym → regulacja podobna do wyroków, ale wniosek można złożyć tylko, jeśli postanowienie jest zaskarżalne
par. 3 - termin sporządzenia uzasadnienia = tydzień → terminu tego nie można przedłużyć (nie można stosować odpowiednio przepisów o wyrokach)
par. 2 - postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu → jeśli przysługuje zaskarżenie; sąd musi doręczyć wraz z uzasadnieniem
par. 4 - postanowienia dotyczące tylko innych osób nie doręcza się stronom, a osobom, których dotyczą tylko jeśli nie były obecne na posiedzeniu.

Zarządzenia:

Są to decyzje sądu niebędące orzeczeniami:
1. zarządzenia przewodniczącego składu (przewodniczący kieruje rozprawą):
art. 208 - mające na celu przygotowanie rozprawy
art. 226 - od zarządzeń przewodniczącego wydanych w toku rozprawy przysługuje odwołanie do sądu
art. 130 - zarządzenie o zwrocie pozwu z uwagi na braki formalne albo brak uiszczenia opłaty sądowej → przysługuje na nie zażalenie
2. zarządzenia prezesa sądu:
art. 47 par. 4 - skład 3 sędziów
art. 134 par. 1 - doręczanie w porze nocnej → nie istnieją w praktyce
3. zarządzenia sądu - kategoria sporna:
art. 232 - pojawiają się poglądy, że dopuszczenie dowodu z urzędu następuje w formie zarządzenia, ale przyjmuje się jednak, że powinna być forma postanowienia


art. 218-220 - połączenie i rozdzielenie spraw → wg SN powinna być forma postanowienia, ale z literalnego brzmienia przepisu wynika forma zarządzenia, zwłaszcza że są to kwestie techniczne
art. 284 - jest to również kwestia techniczna, ale również pojawiają się poglądy o formie postanowienia.

Prawomocność (art. 363):

Zasada - orzeczenie jest prawomocne, jeśli nie przysługuje od niego środek odwoławczy (apelacja i zażalenie) lub inny środek zaskarżenia (nie wchodzą w to środki nadzwyczajne).

Rodzaje prawomocności:
1. prawomocność formalna - przysługuje każdemu orzeczeniu → środek zaskarżenia nie przysługuje w ogóle albo nie został wniesiony
2. prawomocność materialna - przysługuje tylko orzeczeniom rozstrzygającym sprawę merytorycznie

Wykonalność i skuteczność orzeczenia jest zawsze skutkiem prawomocności.

Aspekt pozytywny prawomocności (prawomocność formalna) - orzeczenie wiąże nie tylko strony, ale również inne osoby i organy (art. 365).
Aspekt negatywny prawomocności (prawomocność materialna) - res iudicata → przysługuje tylko rozstrzygnięciom zawartym w sentencji wyroku i wiąże między stronami (istnieją jednak orzeczenia o rozszerzonej prawomocności, np. wyrok rozwodowy, który jest skuteczny, ale nie jest wykonalny).

Orzeczenie może uprawomocnić się również tylko w części - w przypadku, gdy środek zaskarżenia wniesiono tylko w stosunku do części orzeczenia.

art. 777 - tytuł egzekucyjny
art. 776 - klauzula wykonalności

Rygor natychmiastowej wykonalności (art. 333):

Zastępuje on prawomocność.

Drogi uzyskania rygoru:
1. postanowienie sądu:
a) z urzędu:
1) obligatoryjnie (art. 333 par. 1)
2) fakultatywnie (art. 333 par. 2) - trzeba de facto złożyć wniosek
b) na wniosek (art. 333 par. 3) - przesłanka ogólna (de facto pełne uznanie sądu)
2. z mocy ustawy:
art. 396 - postanowienie sądu I instancji nadające się do wykonania w drodze egzekucji
art. 492 par. 3 - nakazy zapłaty wydane na podstawie weksla, czeku, warrantu
par. 1 - co do zasady jednak nakaz zapłaty stanowi tytuł zabezpieczenia bez nadawania klauzuli wykonalności
(podobnie w art. 497 19a)

Obowiązywanie rygoru - art. 336

Wygaśnięcie rygoru - art. 337

Wniosek o zwrot świadczenia albo o przywrócenie stanu poprzedniego (art. 338) - bardzo ważny przepis w praktyce (ominięcie dodatkowego postępowania po ewentualnej wygranej procesu) → przepis ten nie wyłącza dochodzenia naprawienia szkody w osobnym postępowaniu (ryzyko rygoru).

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 20.04.2010

19.04.2010 - weszła w życie nowelizacja KPC

Apelacja:

Środki zaskarżenia (art. 363):

1. środki odwoławcze:
a) zażalenie
b) apelacja
Są środkami dewolutywnymi, ale zażalenie uważa się za względnie dewolutywne, ponieważ istnieje wyjątek od dewolutywności zażalenia w art. 395 par. 2

2. inne środki zaskarżenia (przykłady):
a) zwyczajne (przykłady)
1) sprzeciw od wyroku zaocznego
2) sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym
3) skarga na czynności komornika
4) skarga na orzeczenia referendarza
5) zarzuty do nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
b) nadzwyczajne - przysługują od prawomocnych orzeczeń:
1) skarga kasacyjna
2) skarga o wznowienie postępowania
3) skarga o stwierdzenie nieważności prawomocnego orzeczenia.

Warunki zaskarżenia:
1. orzeczenie musi istnieć
2. musi istnieć legitymacja procesowa
3. muszą być spełnione warunki formalne pisma procesowego.

Apelacja w procesie - apelacja przysługuje od każdego wyroku sądu I instancji do sądu II instancji → w przypadku wyroku zaocznego apelacja przysługuje tylko powodowi, ponieważ pozwanemu przysługuje sprzeciw od wyroku zaocznego.

Apelacja w nieprocesie (art. 518) - apelacja przysługuje na postanowienie merytorycznie rozstrzygające sprawę.

Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające - apelacja w nich nie istnieje.

Dopuszczalność apelacji - nie ma ograniczeń ze względu na wartość, przedmiot ani na charakter sprawy (inaczej niż w przypadku skargi kasacyjnej).

Rodzaje orzeczeń sądów II instancji:
1. reformatoryjne (sądy faktu) - zmiana i nowe rozstrzygnięcie merytoryczne
2. kasatoryjne (sądy prawa) - uchylenie i przekazanie do ponownego rozpatrzenia.

Sąd II instancji jest sądem merytorycznym, tj. wydaje co do zasady orzeczenia reformatoryjne.

Sąd apelacyjny - jest zawsze sądem II instancji.

Postanowienia, które mogą być wydane na posiedzeniu niejawnym - art. 367 par. 4 → uległ on zmianie na mocy noweli, która weszła w życie 19.04.2010

Sąd II instancji może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym w przypadku (art. 374 - uległ zmianie na mocy noweli, która weszła w życie 19.04.2010):
1. cofnięcia pozwu
2. cofnięcia apelacji
3. nieważności postępowania.

Art. 373 - uległ zmianie na mocy noweli, która weszła w życie 19.04.2010

Wymogi apelacji (art. 368):
1. wymogi dotyczące każdego pisma procesowego (art. 126 i n.)
2. oznaczenie wyroku, od którego wnosi się apelację ze wskazaniem zakresu zaskarżenia - zaskarżenie w całości albo w części
3. zwięzłe przedstawienie zarzutów i ich uzasadnienie - katalog zarzutów jest otwarty (zarzutem może być wszystko co uważamy za istotne) → katalog zarzutów można rozszerzać w trakcie postępowania w II instancji (przykłady zarzutów):
a) naruszenie prawa materialnego
b) naruszenie prawa procesowego, jeśli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy (np. błędna ocena stanu faktycznego)
Należy podać zawsze konkretny przepis i sformułować na czym polegało naruszenie.
4. powołanie nowych faktów i dowodów pod warunkiem, że nie można było ich podnieść w I instancji albo potrzeba ich powołania pojawiła się dopiero w II instancji - sąd może je pominąć, jeśli można je było powołać w I instancji (art. 381)
5. wniosek o zmianę albo o uchylenie (zarzut nieważności postępowania) wyroku - wnioski te należy skorelować z zarzutami
6. w sprawach majątkowych wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 368 par. 2) - nie jest tym samym co wartość przedmiotu sporu.

W postępowaniu uproszczonym apelacja musi zawierać wszystkie zarzuty i wszystkie wnioski dowodowe (art. 5059 par. 2). W postępowaniu gospodarczym obowiązuje prekluzja dowodowa.

Zarzuty i wnioski nie wyznaczają granic apelacja (sąd nie jest nimi związany) - granice te wyznacza tylko zakres zaskarżenia, poza który sąd nie może wyjść nawet w przypadku nieważności postępowania (art. 378 par. 1) → nieważność postępowania sąd bierze pod uwagę z urzędu, ale tylko jeśli mieści się ona w zakresie zaskarżenia.

Sąd II instancji:
1. od wyroków SR apelację rozpoznaje SO
2. od wyroków SO apelację rozpoznaje SA

Apelację wnosi się za pośrednictwem sądu I instancji.

Termin na wniesienie apelacji (art. 369) - 2 tygodnie od odebrania uzasadnienia wyroku lub upłynięcia terminu do wniesienia wniosku o uzasadnienie.

Odrzucenie apelacji przez sąd I na posiedzeniu niejawnym (art. 370) - postępowanie wstępne → sąd I instancji bada spełnienie przez apelację wymogów formalnych oraz dopuszczalność apelacji.

Gravamen - „interes prawny” we wniesieniu środka zaskarżenia → zawsze musi występować w przypadku wnoszenia środka zaskarżenia. Można powołać się tylko na własny gravamen, natomiast nie można powoływać się na gravamen strony przeciwnej. W przypadku braku gravamenu apelacja ulega odrzuceniu (art. 370).

Postanowienie sądu I instancji o odrzuceniu apelacji jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie - przysługuje na nie zażalenie.

Odpowiedź na apelację - wnosi się ją bezpośrednio do sądu II instancji, ale nie jest obligatoryjna → można zawsze wnieść pismo procesowe niebędące odpowiedzią na apelację.

Sąd II instancji ponawia najpierw postępowanie wstępne w sprawie ewentualnego dorzucenia apelacji (art. 373) - na odrzucenie przysługuje zażalenie do SN (art. 3941 par. 2)

Rozpoznanie apelacji następuje na rozprawie - istnieją przypadki, gdy można rozpoznać na posiedzeniu niejawnym (art. 374).

Wyrok II instancji nie może być wyrokiem zaocznym (art. 376).

Skład sądu II instancji (art. 377) - 3 sędziów zawodowych (1 sędzia sprawozdawca i 2 sędziów towarzyszących) → w postępowaniu uproszczonym występuje 1 sędzia zawodowy.

Sąd II instancji raczej nie prowadzi postępowania dowodowego w sprawie (zdarza się to bardzo rzadko, przede wszystkim w zakresie dowodów z dokumentów) - w przypadku, gdy postępowanie dowodowe należy uzupełnić, sąd II instancji, z reguły uchyla orzeczenie i przekazuje do ponownego rozpoznania.

Możliwość rozpoznania apelacji w granicach zaskarżenia na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli - art. 378 par. 2 !!! → bardzo ważny przepis.

Nieważność postępowania (art. 379) - jest to wyliczenie enumeratywne (pkt. 5 może obejmować np. niedoręczenie pism procesowych albo bezpodstawne usunięcie z sali) → dodatkową podstawą nieważności postępowania jest brak jurysdykcji krajowej (art. 1099). W przypadku nieważności wnosi się o uchylenie orzeczenia, a nie zmianę!

art. 233 - klasyczny zarzut apelacyjny, pod warunkiem, że strona ma zastrzeżenia do ustaleń faktycznych.

Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w

pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art. 382).

Zakaz rozszerzania żądania pozwu w postępowaniu apelacyjnym (art. 383) - dopuszczenie takiej możliwości oznaczałoby pozbawienie drugiej strony dwuinstancyjności, ale istnieją wyjątki co do możliwości rozszerzenia żądania pozwu.

Zakaz reformationis in peius - sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację (art. 384).

Orzeczenia po rozpoznaniu apelacji (art. 386):

1. oddalenie apelacji, jeśli jest ona bezzasadna
2. w razie uwzględnienia apelacji zmiana zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy
3. w przypadku nieważności postępowania uchylenie wyroku sądu I instancji, zniesienie postępowania I instancji w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
4. w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
5. jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania,

uchylenie wyroku oraz odrzucenie pozwu lub umorzenie postępowania (w formie postanowienia)

Odrzucenie apelacji nie jest orzeczeniem po rozpoznaniu apelacji.

Uzasadnienie wyroku II instancji - co do zasady z urzędu, ale wyrok oddalający apelację uzasadnia się tylko na wniosek strony (art. 387 par. 1).

Wyrok sądu II instancji jest prawomocny i wykonalny → art. 388 !!!

Przedstawienie SN zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości (art. 389) - teoretycznie SN może stać się sądem II instancji.

Odpowiednie stosowanie przepisów o I instancji, z wyłączeniem przepisów o zmianach podmiotowych (art. 391) → sąd jest związany cofnięciem apelacji (umorzenie postępowania).

Zażalenie:

Przysługuje na:
1. postanowienia kończące postępowanie w sprawie
2. inne postanowienia, na które zażalenie jest wyraźnie przewidziane przez przepis (art. 394 par. 1 i in. przepisy kodeksu).

Termin do wniesienia zażalenia (art. 394 par. 2) - tydzień od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie, od ogłoszenia postanowienia.

Zażalenie do SN przysługuje (art. 3941)
1. na postanowienia odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
2. na postanowienia co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji

3. w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje także na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie (za wyjątkiem postanowień z art. 3981, a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji).

Zażalenie niedewolutywne - art. 395 par. 2

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 27.04.2010

Zażalenie cd.:

Uznanie wyroku sądu zagranicznego (art. 11481 !!!) - co do zasady podlega uznaniu z mocy prawa → w razie wątpliwości przeprowadza się postępowanie w sprawie ustalenia czy wyrok podlega uznaniu. Na postanowienie SO w przedmiocie ustalenia przysługuje zażalenie, a od postanowienia SA skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym postanowieniem.

Właściwość sądu - sąd okręgowy.

Nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi sądu zagranicznego (art. 11511 !!!) - na postanowienie SO w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności służy zażalenie, a od postanowienia sądu apelacyjnego skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem.

Art. 1145-11511 - minimum z części zagranicznej

Zażalenie przysługuje na:
1. postanowienie sądu I instancji (art. 394 + przepisy szczególne)
2. niekiedy również na postanowienie sądu II instancji do SN (art. 3941).

Zażalenie w postępowaniu egzekucyjnym (art. 7674) - zażalenie musi przewidywać wyraźny przepis ustawowy, natomiast skarga kasacyjna w postępowaniu egzekucyjnym w ogóle nie przysługuje.

Zażalenie w postępowaniu nieprocesowym (art. 518) - zażalenie musi przewidywać wyraźny przepis ustawowy. Od postanowień sądu pierwszej instancji orzekających co do istoty sprawy przysługuje apelacja.

Wymogi formalne zażalenia (art. 394 par. 3) - wymagania są uproszczone w stosunku do apelacji:
1. wymogi dotyczące każdego pisma procesowego
2. wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego uchylenie bądź zmianę
3. zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów.

Termin na złożenie zażalenia - 7 dni od doręczenia postanowienia albo jego ogłoszenia.

Postanowienie może być zawarte w sentencji wyroku - w przypadku, gdy skarżymy samo postanowienie wnosi się zażalenie (przysługuje termin tygodniowy, a nie dwutygodniowy), a nie apelację (ją wnosi się w przypadku zaskarżenia całego orzeczenia, a nie tylko postanowienia).

Przepisy o apelacji stosuje się odpowiednio do zażalenia.

Posiedzenie sądu - co do zasady posiedzenie jest niejawne.

Skład sądu - regułą jest 3 sędziów zawodowych (chyba że ustawa stanowi inaczej) →
w postępowaniu uproszonym sąd orzeka w składzie 1 sędziego zawodowego.

Skarga kasacyjna:

Jest to środek nadzwyczajny - przysługuje od orzeczenia prawomocnego.

Przymus adwokacko-radcowski (art. 871) - obejmuje on również czynności dokonywane przed sądem II instancji, które są powiązane z czynnościami przed SN.

Orzeczenia od których przysługuje SK:
1. wyrok sądu II instancji
2. postanowienia w w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończącego postępowanie w sprawie - nie przysługuje na kasatoryjne orzeczenia sądu II instancji.

W postepowcze nieprocesowym SK przysługuje również (nie zawsze) od postanowień rozstrzygających sprawę merytorycznie (art. 5191 !!!).

Sąd Najwyższy - jest sądem prawa → nie może dokonywać żadnych ustaleń faktycznych (art. 398 3 par. 3, 39813 par. 2)

Podstawa SK - błędy w sferze prawa (nie faktów).

Podstawowy rodzaj orzeczenia w razie uwzględnienia SK - orzeczenie kasatoryjne.

Jedyne orzeczenie reformatoryjne SN (wyjątek) - art. 39816

Podmioty uprawnione do wniesienia SK:
1. strona (art. 387) - aby mogła wnieść SK, musi wnieść o sporządzenie uzasadnienia wyroku II instancji i doręczenie jej wyroku wraz z uzasadnieniem (termin tygodniowy na złożenie wniosku) → jeśli uchybi terminowi, zawsze można złożyć odpowiedni wniosek do RPO albo do PG. Uzasadnienie zastanie sporządzone, nawet bez wniosku o jego sporządzenie, jeśli SK wniesie RPO albo PG.
2. Prokurator Generalny
3. RPO

Terminy wniesienia SK (art. 3985)- 2 miesiące albo 6 miesięcy.

Dopuszczalność SK - nie jest dopuszczalna w każdej sprawie (art. 3982 !!! + art. 5191) → progi kwotowe od 50 tys./75 tys./10 tys., ale są wyłączenia (np. w sprawach z postępowania uproszczonego), a także rozszerzenia.

Patrz również: art. 11481, art. 11511, art. 7674

Podstawy SK (art. 3983) - są dwie:
1. naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
2. naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy
RPO i PG mają dodatkowe przesłanki w postaci klauzuli generalnej (są one tak ogólne, że zawsze można coś pod nie podciągnąć).

Elementy SK (art. 3984):
par. 1 - elementy konstrukcyjne SK (jeśli ich nie ma, to nie ma SK) → wady nie podlegają uzupełnieniu i SK jest odrzucana z urzędu i SN zawiadamia organu samorządu zawodowego o uchybieniach (art. 3986 par. 2 + par. 4)
par. 2 i par. 3 - dodatkowe elementy, które można uzupełnić w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia SK (wniosek o przyjęcie do rozpoznania i elementy każdego pisma procesowego).

Postępowanie wstępne - SK wnosi się do SN za pośrednictwem sądu II instancji → sąd II instalacji sprawdza czy SK spełnia wszystkie wymagania formalne (wstępna kontrola). Sąd II instancji ewentualnie odrzuca SK. Na postanowienie przysługuje zażalenie
(art. 3941 par. 1 pkt. 1).

Odpowiedź na SK (art. 3987) - 2 tygodnie od doręczenia SK → odpowiedź mogą wnieść obie strony, jeśli SK wniesie RPO albo PG.

PG (art. 3988) - SN zawsze może zwrócić się do niego o przedstawienie stanowiska.

Przedsąd (art. 3989) - przyjęcie SK do rozpoznania → SN skupia się przede wszystkim na 2 elementach (pkt. 1 i 2), które zawsze trzeba konkretnie uzasadnić. Może zapaść postanowienie o odmowie przyjęcia SK do rozpoznania, które musi być uzasadnione.

Merytoryczne rozpoznanie SK - skład 3 sędziów zawodowych → posiedzenie niejawne, ale istnieje wyjątek na wniosek (art. 39811).

Skład 1 sędziego zawodowego - kontrola wstępna i przedsąd (odrzucenie albo odmowa przyjęcia do rozpoznania).

Zawieszenie postępowania (art. 39812) - nie ma zawieszenia fakultatywnego, a tylko z mocy prawa albo na zgodny wniosek stron.

Granice rozpoznania SK (art. 39813) - granice zaskarżenia i podstawy zaskarżenia (inaczej niż w przypadku apelacji) → z urzędu, w granicach zaskarżenia, bierze się pod uwagę tylko nieważność postępowania.

Orzeczenia SN:
1. oddalenie SK (merytoryczne)
2. uchylenie orzeczenie sądu II w całości lub w części i przekazanie do ponownego rozpoznania


3. uchylenie orzeczeń sądów obu instancji w całości lub w części i przekazanie do ponownego rozpoznania sądowi I instancji - w tym przypadku
zastosowanie ma art. 415
4. orzeczenie reformatoryjne (art. 39816)
5. uchylenie wydanych w sprawie wyroków i odrzucenie pozwu lub umorzenie postępowania (art. 39819).

Zastosowanie może mieć wstrzymanie wykonalności orzeczenia (art. 388).

Zagadnienie prawne (art. 39817) → przekazanie powiększonemu składowi, który może przejąć sprawę do rozpoznania .

W przypadku zwrotu sprawy do ponownego rozpoznania sąd, któremu przekazano sprawę jest związany wykładnią SN (art. 39820).

Do SK stosuje się odpowiednio przepisy o apelacji (art. 39821) - np. zakaz reformationis in peius, czy uzasadnianie → SK może cofnąć sama strona, bez przymusu adwokacko-radcowskiego (ma zdolność postulacyjną) i SN jest cofnięciem związany.

Skarga o wznowienie postępowania:

Jest to nadzwyczajny środek odwoławczy (art. 399) → obejmuje też nakazy zapłaty.

Patrz również: art. 11481, art. 11511

Postępowanie nieprocesowe (art. 524) - SWP też jest dopuszczalna, chyba że postanowienie kończące postępowanie w sprawie. może być zmienione albo uchylone.

Postępowanie rejestrowe - nie istnieje możliwość wznowienia postępowania.

Przyczyny wznowienia - charakter enumeratywny (ponieważ jest to zawsze naruszenie zasady pewności obrotu prawnego):
1. przyczyny nieważności (art. 401):
a) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał

sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia - pojęcie węższe niż przyczyny nieważności z powodu rozpoznania sprawy w złym składzie
b) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania - przesłanka negatywna → nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe
2. właściwe przyczyny restytucyjne (art. 4011 i art. 403):
a) niezgodność z Konstytucją
b) oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na

skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym - np. sfałszowana opinia biegłego → patrz również art. 11
c) uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa - np. fałszywe zeznania świadków albo łapówka
d) nowe środki dowodowe - musiały istnieć w chwili wydania wyroku (powstałe po wydaniu wyroku są nieistotne)
e) późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego.

Charakter skargi - charakter zmieszany → SWP znajduje się pomiędzy powództwem a środkiem zaskarżenia, ponieważ ponownie rozpoznaje się sprawę merytorycznie.

Na podstawie określonej w art. 4011 postępowanie może być wznowione również w razie zakończenia go postanowieniem (art. 399 par. 2).

Ćwiczenia: Postępowanie cywilne i sądowe 4.05.2010

Uzupełnienie pod kątem egzaminu:

Postępowania odrębne:

Sprawy małżeńskie i dzieci - skład sądu, zawieszenie i umorzenie postępowania, udział prokuratora (w zw. z art. 7).

Separacja na zgodny wniosek jest postępowaniem nieprocesowym.

Prawo pracy i ubezpieczenia społeczne - wstępne badanie sprawy, czynności wyjaśniające (ogólnie), właściwość sądu, rodzaje spraw, niedopuszczalność ugody. Definicje można sobie raczej darować.

Postępowanie gospodarcze - część ogólna.

Szczególne postępowania gospodarcze - przysługiwanie SK (art. 47935), zakaz ugody w postępowaniu o wzorcach umownych. Generalni bez szczegółów.

SK przysługuje zawsze.

Naruszenie posiadania - całość.

Postępowanie nakazowe i upominawcze - całość, ale najczęściej pojawiają się środki zaskarżenia (zarzuty i sprzeciw) oraz ich konsekwencje (art. 493 i art. 496).

Zarzuty - są niedewolutywne, wnosi się je do sądu, który wydał nakaz zapłaty. Skutki: wyznaczenie rozprawy i zarządzenie doręczenia zarzutów powodowi → ponowne rozpoznanie sprawy (nakaz istnieje dopóki sąd nie rozstrzygnie jego losu). Postępowanie nakazowe może być dwuetapowe, jeśli nakaz się nie uprawomocni. Wydanie nakazu następuje tylko na wniosek.

Sprzeciw - nakaz traci moc i przestaje istnieć → przechodzi się na zasady „ogólne”
(art. 505). Postępowanie upominawcze jest zawsze jednoetapowe. Wydanie nakazu może nastąpić z urzędu.

Termin na wniesienie sprzeciwu/zarzutów jest taki sam = 2 tygodnie.

EPU - trzeba znać, zwłaszcza przepisy z części ogólnej.

EPN - raczej nie trzeba znać → tylko to, co w KPC (regulacje szczątkowe).

Postępowanie uproszczone - całość.

Postępowanie nieprocesowe:

Część ogólna - całość, ale zwłaszcza skarga kasacyjna (art. 5191)
Część szczególna - spis treści i rodzaje spraw, a dokładniej ubezwłasnowolnienie (skład sądu i jego właściwość; art. 560), separacja na zgodny wniosek stron (5671 i n. → ważne, że jest to postępowanie nieprocesowe).

Postępowanie zabezpieczające - przepisy ogólne (art. 730-741), przesłanki zabezpieczenia, postanowienia jako orzeczenia w przedmiocie zabezpieczenia, przysługiwanie zażalenia, zabezpieczenie roszczeń pieniężnych i niepieniężnych (ale bardzo ogólnie), wymienienie sposobów zabezpieczenia i przysługiwanie zażalenia.

Odtworzenie akt - nic!

Postępowanie egzekucyjne - wstępne przepisy, właściwość organów i kto nimi jest (SR i komornik), środki zaskarżenia, skarga na czynności komornika (art. 767 i n.), zażalenie (art. 7674), zarzuty do planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1023 → nieruchomość i zarząd nieruchomością; art. 1025 → kolejność zabezpieczenia; art. 1027), tytuł egzekucyjny i tytuł wykonawczy (art. 776 i n.), zawieszenia i umorzenia nie trzeba, szczegółowo trzeba opracować powództwa przeciwegzekucyjne (art. 840-843), spis treści sposobów egzekucji, generalnie pytania występują rzadko.
Skarga kasacyjna i apelacja nie występują.

Postępowanie klauzulowe - właściwość sądu, kiedy i jak się nadaje klauzulę, ale bez szczególnych przypadków.

Część zagraniczna - jurysdykcja w przepisach ogólnych (art. 1097-10991), umowa derogacyjna i prorogacja (art. 1104-11051), immunitety (art. 1111-1113), kaucja aktoryczna (art. 1119-1127), uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądów zagranicznych (art. 1145-1152).

Jurysdykcja jest przesłanką bezwzględną, jest to ewentualna podstawa odrzucenia pozwu (art. 1099) i sąd bierze ją pod uwagę z urzędu (art. 202). W przypadku niewniesienia kaucji aktorycznej następuje odrzucenie z urzędu (art. 1124).

Sądownictwo polubowne - przepisy ogólne (art. 1161-1165, a art. 1165 bardzo dokładnie)), arbitrów nie trzeba, w jakich sprawach można dokonać zapisu (zakres zapisu) 1157 (zdatność arbitrażowa), 1156 (jurysdykcja), odrębność w prawie pracy 1164 forma pisemna i tylko po powstaniu sporu; co się dzieje od orzeczenia sądu polubownego 1205 (skarga na orzeczenie sądu polubownego → co to jest, jaki ma charakter), art. 1206 nie trzeba; 1207 (wymogi pozwu), od orzeczenia w wyniku skargi przysługuje apelacja, bo stosuje się przepisy o postępowaniu I instancji, 1212 i n. (moc orzeczenia sądu polubownego, relacje między sądem państwowym a polubownym - uznanie przez są albo stwierdzenie wykonalności przez sąd)

Zarzut zapisu na sąd polubowny = odrzucenie pozwu na wniosek strony pozwanej → jedyna sytuacja odrzucenia nie z urzędu.

Mediacja - zmieniły się przepisy → wyłączone jest tylko upominawcze i nakazowe, a nie uproszczone

Ugoda:

Wykaz tytułów egzekucyjnych (art. 777):

1. ugoda przed sądem - trzeba nadać klauzule

2. ugoda przed sądem polubownym - trzeba nadać klauzule
3. ugoda przed mediatorem - podlega zatwierdzeniu → skutkiem w przypadku skierowania
4. przez sąd jest umorzenie postępowania → kontrola sądowa (są dodatkowe przesłanki)

Postępowanie pojednawcze - właściwy jest SR → jest to ugoda sądowa przed wniesieniem pozwu → kontrola sądu

Ugoda sądowa zawarta na etapie postępowania w sprawie (art. 223) → kontrola sądu na ugodą (art. 203 par. 4)

Ugoda w PP (w US nie ma ugody; art 477) - dodatkowa przesłanka przy kontroli ugody przez sąd (art. 469)

Ugoda w gospodarczym (art. 47913 par. 2) - dodatkowe przesłanki przy ugodzie w postępowaniu gospodarczym

Ugoda przed komisją pojednawczą w zakładzie pracy - regulacja KP + art. 777 pkt. 4

Skutek ugody dla toczącego się postępowania - postanowienie o umorzeniu, na które przysługuje zażalenie

Środki zaskarżenia:

Nadzwyczajne - SK, wznowienie, stwierdzenie niezgodności z prawem

Skarga na czynności referendarza sądowego - nie trzeba szczegółowo w postępowano upominawczym, wieczystoksięgowym i rejestrowym referendarz jest niemal równy sędziemu.

Dewolutywne - apelacja, zażalenie

art. 199, 200 i 202 (termin podniesienia zarzutu) - bardzo ważne!!!

Koszty - zasady kosztów 98-108 (ostatnio w ogóle nie było pytań):
1. odpowiedzialność za wynik procesu - przegrywający płaci (art. 98)
2. zasada stosunkowego podziału (art. 100)
3. zasada zawinienia (art. 101 i 103)
4. zasada słuszności (art. 102)
5. koszty przy ugodzie - wzajemnie się znoszą, chyba że strony postanowią inaczej

Pełnomocnik - kto może być i zakres pełnomocnictwa (art. 91)

Zarzut sprawy ugodzonej a nie res iudicata !!! w przypadku zawarcia ugody - merytoryczny i niweczący = oddalenie powództwa

Wyrokiem zaocznym można rozwiązać małżeństwo przez rozwód !!!

art. 3941 !!!

---