ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna

Wydział Ekonomiczny

Małgorzata Serafin, gr. ZL3Z3

Bogdan Sikorski, gr. ZL3Z3

Charakterystyka gałęzi transportu

Warszawa 2009

Pojęcie transportu ma charakter wieloznaczny i może oznaczać:

• Zespół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych za pomocą odpowiednich środków - podejście procesowe.

• Dział gospodarki obejmujący ogół środków i działań związanych z przemieszczaniem osób i ładunków - podejście branżowe

• Dziedzinę wiedzy zajmującą się różnorodnymi zjawiskami związanymi z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych - podejście naukowe.

Transport jest działalnością mającą na celu pokonywanie przestrzeni. W ujęci ekonomicznym działalność ta polega na odpłatnym świadczeniu usług, których efektem jest przemieszczanie osób i ładunków oraz tworzenie usług pomocniczych, bezpośrednio z tym związanych.

W logistyce transport jest rodzajem działalności bezpośrednio odpowiedzialnej za przemieszczanie dóbr (materiałów, ładunków) pomiędzy stacjonarnymi elementami sieci i systemów logistycznych takimi jak: zakłady produkcyjne, magazyny, punkty sprzedaży detalicznej. Stąd też bezpośrednim przedmiotem zainteresowania logistyki jest transport towarowy, który w łańcuchu logistycznym stanowi ogniwo łączące inne jego komponenty.

Transport ma zasadnicze znaczenie w przemieszczaniu produktów z miejsc ich pochodzenia do miejsc ich konsumpcji, użytkowania lub przetwarzania, jak również ich możliwych zwrotów. W wielu przedsiębiorstwach wydatki na transport są największym pojedynczym kosztem logistycznego łańcucha dostaw.

Przemieszczanie produktów wymaga od logistyka podejmowania wielu decyzji dotyczących takich problemów jak:

• wybór gałęzi transportu,

• wybór określonego przewoźnika,

• sposobu przewozu,

• drogi przewozu

• spełnienie różnych wymogów związanych z regulacjami prawnymi krajowymi lub międzynarodowymi (spedycyjnych).

Wybór gałęzi transportu i przewoźnika należą do strategicznych decyzji podejmowanych przez menedżerów logistycznych. Każda z gałęzi transportu oferuje na rynku usługi różniące się profilem jakościowym oraz ceną. Każdy wybór gałęzi i przewoźnika może wiązać się z określonymi korzyściami dla użytkownika transportu.

Transport kolejowy

Podstawową gałęzią transportu lądowego jest transport kolejowy. Na świecie charakteryzuje się on dużym zróżnicowaniem gęstości sieci i poziomu rozwoju. Uwarunkowane jest to głównie poziomem rozwoju kraju. W krajach z rozwiniętym przemysłem wydobywczym i ciężkim transport kolejowy odgrywa znaczącą rolę ze względu na jego przydatność w przewozie ładunków masowych. W krajach wysoko rozwiniętych kolej odgrywa drugorzędną rolę. Wraz z rozwojem gospodarczym zmienia się, bowiem struktura przemysłu i udział kolei maleje. Towarzyszy temu wzrost znaczenia transportu samochodowego i lotniczego, bardziej efektywnych w przewozach pasażerów i dystrybucji towarów. Kolej natomiast zachowuje większą rolę w pracy przewozowej, czyli w przemieszczaniu ładunków i pasażerów na duże odległości, co wyraża się w pasażero- i tonokilometrach.

Drogi kolejowe (tory ,szyny) wraz ze stacjami, punktami przeładunkowymi, bocznicami oraz urządzeniami niezbędnymi do ich funkcjonowania, takimi jak: wyposażenie energetyczne, wodno-kanalizacyjne, urządzenia sterowania ruchem i łącznością stanowią podstawowy składnik infrastruktury ekonomicznej transportu kolejowego.

• liniową , której istota jest istniejąca w państwie sieć kolejowa, rozumiana jako każdy wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami i urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem i zabezpieczaniem ruchu

• punktową w skład której wchodzą wyodrębnione przestrzennie obiekty służące stacjonarnej obsłudze:

• pasażerów: dworce kolejowe, przystanki dworcowe oraz przystanki

• ładunków: wyładowanie ogólnodostępne, stacje, place i punkty przeładunkowe

• środków przewozowych transportu kolejowego: stacje techniczne i stacje zaopatrzenia materiało-technicznego kolei

Transport kolejowy mimo upowszechnienia się innych środków transportu -nadal utrzymuje ważną pozycję w światowych przewozach ładunków i pasażerów. W przewozach ładunków koleją zdecydowanie przodują Stany Zjednoczone(ponad 2 100 mld tkm), wyprzedzając Chiny ,Rosję, Indie i Kanadę. Dużo towarów kolej przewozi też na Ukrainie, w Kazachstanie , RPA, Niemczech, Francji i w Polsce(50 mld tkm).

W Stanach Zjednoczonych na transport kolejowy przypada 2/3 więcej ładunków w porównaniu z transportem samochodowym. Koleje w Rosji są tez głównym środkiem transportu- przypada na nie 80% przewożonych towarów i 40% pasażerów. Wysoka lokata Polski na światowej liście kolejowych przewoźników towarów nie jest powodem do szczególnej satysfakcji, świadczy bowiem o wysokiej transportochłonności naszej gospodarki , cechującej się dominacja gałęzi surowcowych i materiałochłonnych (W latach 1990-2002 nastąpił spadek przewozów ładunków koleją z ok.8/0 mld do 50 mld tkm, gdyż część tych przewozów przejął dynamicznie się rozwijający transport samochodowy).

W kolejowych przewozach osób- mierzonych wielkością pasażerokilometrów - czołowe miejsca zajmują: Indie(470 mld pas.-km w 2000 r.), Chiny (410 mld), Japonia, Rosja. Wielkości tych przewozów wynikają z odległości terytorialnej i dużej liczby ludności, a w przypadku Japonii także z wysokiej mobilności społeczeństwa i sprawnego systemu przewozów ekspresowych Europie najwięcej pasażerów obsługuje kolej w Niemczech (75 mld pas.-km), Francji(70 mld), na Ukrainie(ok. 50 mld), we Włoszech, Wielkiej Brytanii i Polsce(24 mld).Wysoka pozycja Polski w przewozach pasażerskich świadczy o dużej ruchliwości naszego społeczeństwa. Stwierdza się jednaka spadek o więcej niż połowę przewozów pasażerskich koleją w naszym kraju w ostatnich latach( w 1985 r. wnosiły one aż 52 mld pas.-km). Jest to spowodowane nowa sytuacją społeczno-gospodarczą- ograniczeniem masowych dojazdów do pracy, wzrostem kosztów podróży i wyraźnym zwiększeniem liczby użytkowników samochodów osobowych. Likwiduje się lokalne, nierentowne linie kolejowe Pod względem stopnia zelektryfikowania linii kolejowych absolutnym rekordzista jest Szwajcaria (99,5% długości linii). Następnie wysokimi wskaźnikami elektryfikacji kolei odznaczają się: Luksemburg(95%), Belgia(78%), Szwecja(75%), Holandia(73%),Włochy, Bułgaria, Norwegia, Austria, Hiszpania, Polska(52%).

Transport kolejowy w Polsce

Transport kolejowy w Polsce charakteryzuje się dużym przestrzennym zróżnicowaniem gęstości sieci, odzwierciedlającym dziedzictwo historyczne zaborów oraz różnice w uprzemysłowieniu kraju. Najsilniej rozbudowaną sieć kolei posiadają tereny byłego zaboru pruskiego oraz obszar GOP-u. Pod względem ogólnej gęstości sieci kolejowej Polskę wyprzedza w Europie zaledwie kilka krajów:

Kraj	Linie kolejowe na 100 km^2
Czechy	12,0
Niemcy	11,4
Belgia	11,2
Węgry	8,3
Polska	7,3

Mimo tego, różnice w gęstości linii kolejowych na obszarze Polski są duże - wartość ta jest kilkakrotnie mniejsza w Polsce północno-wschodniej w porównaniu z obszarem Górnego Śląska.

Zalety

Wady

-mniejsze zanieczyszczenie środowiska niż w przypadku transportu samochodowego - niskie koszty przewozu, które maleją w miarę wzrostu odległości i tonażu ładunku - relatywnie niskie stawki przewozowe - możliwość jednorazowego zabierania ładunków o dużym ciężarze i objętości (średnio jeden pociąg towarowy może przewieść jednorazowo 1-2 tys. t ładunku), szczególnie przydatny do przewozu towarów masowych :węgla, rud metali i innych surowców mineralnych, materiałów budowlanych, płodów rolnych -zdolność do przewozów masowych -dostosowanie do przewozu towarów i kontenerów ,które mogą być łatwo przeładowane na samochody i statki -dogodny dla ruchu podmiejskiego ze względu na szybkość przejazdu, regularność połączeń i możliwość jednoczesnego przewozu dużej liczby osób -przydatny do szybkiego przewozu osób w dużych miastach-kolej podziemna-metro - duża regularność i bezpieczeństwo

-wymaga kosztownej infrastruktury szczególnie w regionach o urozmaiconej rzeźbie i obszarach występowania wiecznej zmarzliny -wymaga przeładowywania towarów -czas podróży jest dłuższy niż w innych rodzajach transportu -integrację sieci kolejowej utrudnia różna szerokość torów, np. Polsce -1435mm, w Rosji 1525 mm - relatywnie niższe bezpieczeństwo przewozów ładunków wrażliwych, -wstrząsy i przeładunki oraz duże niebezpieczeństwo kradzieży

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Transport - wyniki działalności w 2008 r.

Transport samochodowy

Transport samochodowy Gwałtowny rozwój transportu samochodowego rozpoczął się w latach 20. XX w. dzięki rozbudowie sieci dróg oraz masowej produkcji samochodów. Obecnie żywiołowy rozwój motoryzacji, modernizacja sieci dróg, polegająca na utwardzaniu ich powierzchni, budowa dróg szybkiego ruchu i autostrad przyczyniają się do dalszego wzrostu znaczenia transportu samochodowego. Podstawowym wskaźnikiem zagospodarowania drogowego jest gęstość sieci dróg kołowych wyrażona ich długością, przypadającą na 100 km² powierzchni. Gęstość sieci dróg jest bardzo zróżnicowana, największe wskaźniki mają kraje niewielkie, gęsto zaludnione, wysoko rozwinięte gospodarczo. Szczególnie rozwiniętą sieć dróg kołowych mają regiony silnie uprzemysłowione, o dużej gęstości zaludnienia i wysokim wskaźniku urbanizacji.

Transport samochodowy jest najważniejszym przewoźnikiem towarów w krajach wysoko rozwiniętych - pod względem pracy przewozowej jest na pierwszym miejscu np. w Wielkiej Brytanii - przewozi aż 83% ładunków (w tonokilometrach), w Holandii 46%, Niemczech 45%; dla porównania w Rosji tylko 1%. Wraz z rozwojem gospodarczym wzrasta ranga tego rodzaju transportu, czego przykładem mogą być Węgry i Polska. W krajach tych w ostatnim dziesięcioleciu liczba samochodów wzrosła odpowiednio dwu- i trzykrotnie.

Sprawność transportu samochodowego warunkowana jest gęstością dróg kołowych o utwardzonej nawierzchni, a te osiągają najwyższe wartości w krajach Europy Zachodniej i Japonii. W krajach tych jednocześnie występuje największa gęstość autostrad, dróg szybkiego ruchu, co odpowiada wysokiemu poziomowi motoryzacji. Liczba samochodów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w Europie Zachodniej w wielu krajach zbliża się do 500 (Niemcy, Włochy, Francja).W skali świata transport samochodowy -zarówno w przewozach ładunków, jak i osób przewyższa nad pozostałymi środkami przewozowymi. Według szacunków przypada na niego 3/4 ogólnych przewozów ładunków. Dynamicznie rozwijającą się komunikacja samochodowa przyczynia się do zmian w sieci osadniczej i w lokalizacji przemysłu oraz usług, a także do rozwoju turystyki, wzrostu mobilności społeczeństwa. Rozwijają się usługi dla kierowców- powstają nowoczesne motele, bary, restauracje a nawet kina. ⁸

Niestety, rozwój komunikacji prowadzi do degradacji środowiska (emisja tlenków węgla i azotu, węglowodorów, związków siarki i ołowiu). Szczególnie niebezpieczne są związki ołowiu, które opadają i gromadzą się w glebie wzdłuż ruchliwych dróg. Wzdłuż dróg o intensywnym ruchu gleby są zatruwane po obu ich stronach w pasach szerokości 150-200 m, pasy 50-metrowe powinny być wyłączone z jakiejkolwiek działalności rolniczej. Ze wszystkich rodzajów transportu transport samochodowy jest najgroźniejszy dla środowiska.

Należy jednak pamiętać, że stały wzrost ilości pojazdów zmniejsza jego niezawodność - zwłaszcza w dużych miastach, obniża bezpieczeństwo i zwiększa zanieczyszczenie środowiska. Masowość transportu samochodowego uwarunkowana jest w dużym stopniu psychologicznym znaczeniem posiadania prywatnego samochodu. Środkiem zaradczym dla przeciążonych obszarów może być transport kombinowany, np. kolej - samochód lub propagowanie ekologicznego modelu transportu, zwłaszcza w zatłoczonych dzielnicach miast.

Transport samochodowy spośród innych gałęzi transportu, odznacza się przede wszystkim:

-bliską nieograniczoności dostępnością do jego podstawowych środków pracy, wyróżniającą się możliwościami podstawienia taboru praktycznie w dowolne miejsce,

-wysoka operatywnością usługową, polegająca na dyspozycyjności względnie dużej liczby środków przewozowych,

-dużą elastycznością podróży, wyrażającą się możliwościami obsługi zróżnicowanego poziomu potrzeb bez ponoszenia dodatkowych nakładów typu inwestycyjnego,

-dużą szybkością przewozu, mającą szczególne znaczenie na krótkich i średnich odległościach,

-terminowością i punktualnością wykonywania usług: atrybuty te wnikają głownie z możliwości realizowania przewozów zgodnie ze ściśle sprecyzowanym harmonogramem.

Warunkiem osiągania takich właśnie cech funkcjonalnych przez transport samochodowy jest istnienie specyficznej infrastruktury. Podobnie jak w innych gałęziach transportu , infrastrukturę tę można podzielić na :

- liniową , której istota jest istniejąca w państwie sieć drogowa, rozumiana jako każdy wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu pieszych, wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami, zatokami pojazdowymi oraz znajdującymi się w wydzielony pasie terenu chodnikami, ścieżkami rowerowymi, drogami zbiorczymi, drzewami, krzewami i urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem i zabezpieczaniem ruchu

- punktową w skład której wchodzą wyodrębnione przestrzennie obiekty służące stacjonarnej obsłudze:

* pasażerów: dworce autobusowe, przystanki dworcowe oraz przystanki

*ładunków: wyładowanie ogólnodostępne, stacje, place i punkty przeładunkowe

* środków przewozowych transportu samochodowego: stacje techniczne i stacje zaopatrzenia materiało-techniicznego samochodów

Transport samochodowy w Polsce

Przemiany polityczne i gospodarcze w Europie Środkowej wywarły duży wpływ na rozwój komunikacji w Polsce:

• wzrosło wzajemne zainteresowanie i wymiana handlowa miedzy krajami Europy Zachodniej i Wschodniej, a w rezultacie nastąpił wzrost przewozów tranzytowych i liczby turystów

• upadek wielu zakładów przemysłu ciężkiego przyczynił się do spadku ilości towarów przewożonych koleją (zwłaszcza surowców)

• rozwój małych firm spowodował wzrost znaczenia transportu samochodowego, który na krótkich odległościach jest tańszy od kolei i nie wymaga przeładunku

• na skutek liberalizacji przepisów administracyjnych i zniesienia wiz w większości krajów Europy nastąpił wzrost mobilności jej mieszkańców (przejawiający się m.in. w częstych podróżach zagranicznych)

• Polska przeżywa gwałtowny rozwój motoryzacji.

Jednym z największych problemów polskiego transportu samochodowego jest niewielka długość autostrad i dróg szybkiego ruchu. Ponadto istniejące już autostrady często nie spełniają norm przewidzianych dla tego typu tras komunikacyjnych (np. nie posiadają siatek oddzielających jezdnie od pobocza).Niestety budowa nowych autostrad przebiega bardzo opieszale ze względu na uciążliwe procedury lokalizacyjne, wysokie koszty wylesienia i wykupu gruntów.

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Transport - wyniki działalności w 2008 r.

Zalety

Wady

- możliwość przewozu towarów „od drzwi do drzwi”(bez konieczności przeładunków -na niewielkich odległościach mniejsze niż na kolei koszty transportu osób i towarów -możliwość przewozu różnorodnych towarów dzięki wykorzystaniu samochodów chłodni, cystern, kontenerów -większa szybkość przewozu niż koleją (ważna cecha m.in. dla transportu żywności)

-mała ładowność samochodów -duże zużycie energii -zanieczyszczenie-powietrza spalinami ,emisja metali ciężkich , hałas -duża ilość wypadków drogowych -konieczność budowy autostrad i dróg o kosztownych, utwardzanych nawierzchniach oraz skrzyżowań bezkolizyjnych -wysokie koszty jednostkowe wytwarzania usług środkami tej gałęzi transportu, co obiektywnie skutkuje porównywalnie wysokimi cenami rynkowymi nabycia pracy przewozowej - mała zdolność osiągania w danej jednostce czasu dużego potencjału przewozowego , co z kolei rynkowo skutkuje w postaci ograniczonej zdolności wykonywani przewozów masowych

Transport lotniczy

Transport lotniczy może się odbywać tylko pomiędzy odpowiednio przystosowanymi punktami transportowymi, które w tej gałęzi są określane jako lądowiska, lotniska, porty lotnicze, międzynarodowe porty lotnicze (nazewnictwo odpowiada historycznemu rozwojowi pojęcia, a współcześnie zakresowi świadczonych usług przez te punkty).

Transport lotniczy jest najszybciej rozwijającą się gałęzią transportu na świecie, ale wymaga dużych nakładów kapitałowych i wysoko wykwalifikowanej kadry. Na jego rozwój i stale postępującą modernizację stać tylko bogate kraje.

Infrastruktura transportu lotniczego:

• Elementy liniowe - drogi lotnicze (korytarze powietrzne) wraz z naziemnymi urządzeniami prowadzenia, nadzoru i kontroli ruchu lotniczego.

• Elementy punktowe - lądowiska, lotniska, porty lotnicze, międzynarodowe porty lotnicze.

• Urządzenia pomocnicze służące bezpośrednio do obsługi dróg i punktów transportowych.

Transport lotniczy ma następujące cechy:

• Zdolność do przewozu relatywnie niewielkich partii produktów o specyficznej podatności naturalnej, technicznej i ekonomicznej.

• najkorzystniejsza oferta czasowa, szczególnie na trasach dłuższych,

• bardzo wysokie bezpieczeństwo przemieszczania ładunków, szczególnie produktów wrażliwych na czas przewozu, wilgoć czy wstrząsy,

• konieczność wykorzystania usług dowozowo - odwozowych w związku ze stosunkowo niską dostępnością przestrzenną portów lotniczych,

• wysokie koszty przemieszczania.

Znaczenie transportu lotniczego także stale rośnie (w 2005 r. z tej formy komunikacji skorzystało 4,2 mln pasażerów). Regularna komunikacja lotnicza utrzymywana jest z 67 miastami w 34 krajach. Są to w pierwszym rzędzie miasta europejskie oraz Nowy Jork, Chicago ,Los Angeles, Miami, Toronto, Edmonton, Bankog, Stambuł, Pekin, Dubaj i Kair. Polskie lotnictwo dysponuje nowoczesnymi samolotami m.in. boeingami. Bardzo szybko rośnie znaczenie tzw. „tanich linii lotniczych”, które w 2005r. przewiozły 31% pasażerów.

Rozwój transportu lotniczego rozpoczął się po I wojnie świtowej , kiedy to zaczęto wykorzystywać samoloty do przewozu pasażerów poczty. W latach 50.XX w. do komunikacji lotniczej wprowadzono pierwszy pasażerski samolot odrzutowy, co przyczyniło się do gwałtownego rozwoju lotnictwa pasażerskiego , a później towarowego. Do dynamicznego rozwoju transportu lotniczego przyczyniła się konkurencja między liniami lotniczymi, która doprowadziła do poswatania tzw. ”tanich linii lotniczych”, takich jak: Ryanair, Easy Jet, Wizz Air czy Centralwings. Spadły cenoza przeloty , wzrosła liczba pasażerów. W 2006 r. na wszystkich lotniskach świata zanotowano 4,4 mld pasażerów.

Udział transportu lotniczego w przewozach rośnie wraz ze wzrostem długości trasy przewozowej, na liniach powyżej 1000 km jest bezkonkurencyjny ze względu na krótki czas przewozu.

Sieć połączeń lotniczych opłat całą kulę ziemską i jest szczególnie gęsta w Europie, Stanach Zjednoczonych oraz nad północnym Atlantykiem. W światowej komunikacji lotniczej największe znaczenie maja połączenia między: Europą Zachodnią a Ameryką Północną, Stanami Zjednoczonymi a Ameryka Południową i Środkową oraz pomiędzy Europą Zachodnią a Indiami, Japonią i Australią. W krajach zajmujących dużą powierzchnię : Australii, Rosji, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, transport lotniczy odgrywa ważną rolę w transporcie wewnętrznym. Ze względu na wysokie koszty wyposażenia technicznego buduje się bardzo mało nowych lotnisk, dlatego te istniejące są niezwykle przeciążone. W 25 największych lotniskach świata koncentruje się 31% światowego ruchu pasażerskiego. Do największych portów lotniczych świata należą międzynarodowe lotniska położone w pobliżu stolic poszczególnych krajów lub dużych aglomeracji miejskich. Do największych należą : Stany Zjednoczone (około 40% przewozów światowych), Japonia, Wielka Brytania, Niemcy oraz Francja.

W 2008 r. transportem lotniczym przewieziono w Polsce 5463,5 tys. pasażerów, tj. o 11,8% mniej niż przed rokiem. Zanotowano spadek przewozów zarówno w komunikacji międzynarodowej (o 12,4%) jak i w komunikacji krajowej (o 8,8%).

W przewozach towarowych w Polsce transportem lotniczym przewieziono 46,9 tys. ton ładunków, tj. ok. 3% więcej niż w 2007 r. (w komunikacji krajowej o ok. 7% więcej a w komunikacji międzynarodowej - ok. 2%).

W portach lotniczych przeładowano o 1,7% ładunków (łącznie z pocztą) więcej niż w 2007 r. Blisko dwukrotnie (o 94,7%) wzrosła masa ładunków przeładowanych w ruchu krajowym. Natomiast w ruchu międzynarodowym masa ładunków odprawionych do portów zagranicznych była niemal na tym samym poziomie co przed rokiem (wzrost o 0,1%), natomiast dość istotnie (o 13,3%)obniżyła się masa ładunków przybyłych z portów zagranicznych.

Zalety

Wady

-krótki czas podróży-czynnik niezwykle istotny przy przewozie osób i towarów wymagających szybkiej dostawy( owoce, warzywa, kwiaty) -duży zasięg przestrzenny umożliwiający połączenie miedzy kontynentami -duże bezpieczeństwo przewozów w porównaniu z komunikacja samochodową -niewielki wpływ na środowisko geograficzne -dynamiczny rozwój w ostatnich latach sprawia że staje się coraz tańszy i bardziej popularny -wysoki komfort podróży jeśli chodzi o przewóz pasażerski

-duże nakłady nie tylko na środki transportu, ale tez na budowę lotnisk(na co stać jedynie bogate kraje) - przeciążenie istniejących portów lotniczych -duża uciążliwość lotnisk dla okolicznych mieszkańców(hałas) -zależność od stanów pogody(mgły, burze, opady, oblodzenie) -zagrożenie atakami terrorystów -stosunkowo niewielka powierzchnia ładunkowa

Port lotniczy	Kraj	Liczba pasażerów (mln obsługiwanych ciągu roku
Atlanta-Hartsfield	USA	83,6
Chicago- O' Hare	USA	75,4
Londyn-Heatrow	Wielka Brytania	65,4
Tokio-Haneda	Japonia	62,3
Los Angeles-International	USA	60,7
Dallas-Fort Worth	USA	59,4
Frankfurt nad Menem	Niemcy	51,1
Pąryż-Cherles de Gaulle	Francja	50,9
Amsterdam-Schiphol	Holandia	42,5
Denver	USA	42,4
San Francisco-International	USA	41,0

Rys. Największe porty lotnicze świata

Transport wodny

Transport morski

Przewóz towarów statkami jest zdecydowanie najpopularniejszą metodą transportu międzynarodowego. Drogą morską można transportować niemal wszystkie rodzaje towarów, jednak większa część tych przewozów dotyczy towarów cechujących się niskim stosunkiem wartości do wagi ( ropa naftowa, surowce mineralne itp.).

Transport morski uznawany jest za najbardziej uniwersalną formę przewozów ze względu na możliwość przewożenia praktycznie każdego rodzaju ładunku.

Infrastruktura transportu morskiego:

• Elementy linowe - morskie szlaki komunikacyjne

• Elementy punktowe - porty morskie (akwatorium portowe, portowa sieć dróg kolejowych i portowych, instalacje i urządzenia portowe).

• Urządzenia pomocnicze służące bezpośrednio do obsługi dróg i punktów transportowych.

Transport morski ma następujące cechy:

• zdolność do masowych przewozów ładunków o najszerszym wachlarzu podatności przewozowej,

• światowy zasięg obsługiwanych szlaków przewozowych,

• najkorzystniejsze ceny przewozu na dużych odległościach,

• niewielka prędkość eksploatacyjna statków oraz niska częstotliwość i punktualność połączeń morskich,

• relatywnie niskie bezpieczeństwo ładunków wrażliwych na wilgoć, dłużej trwający czas dostaw czy przeładunki,

• konieczność korzystania z usług dowozowo - odwozowych w związku z niską dostępnością przestrzenną portów morskich.

Morska flota transportowa Polski na koniec 2008 r., liczyła 123 statki o nośności (DWT) 2613,7 tys. i pojemności brutto (GT) 1930,8 tys. Średni wiek statku w 2008 r. wynosił 21,2 lat, podczas gdy w 2007 r. - 20,0 lat.

W porównaniu z 2007 r. przybyło 8 statków o nośności 166,5 tys. ton i pojemności brutto GT 124,7 tys., ubyło natomiast 6 statków o nośności 34,3 tys. ton i pojemności brutto GT 30,5 tys.

Przewieziono 10,4 mln ton ładunków, tj. o 8,6% mniej niż przed rokiem. Żeglugą regularną przewieziono 7,9 mln ton, notując spadek przewozów na poziomie 7,1%. Zmalały przewozy ładunków polskiego handlu zagranicznego o 19,0%, których udział w całości przewozów uległ zmniejszeniu z 33,0% w 2007 r. do 29,0% w 2008 r. W porównaniu z rokiem poprzednim z polskich portów morskich wywieziono statkami morskiej floty transportowej o 6,6% mniej ładunków a przywieziono o 0,5% mniej.

W komunikacji krajowej i międzynarodowej przewieziono 693,1 tys. pasażerów, tj. o 8,1% mniej w stosunku do roku poprzedniego, przy czym były to głównie przewozy wykonywane w komunikacji międzynarodowej.

Decydująca większość przewozów (97,4%) realizowana była w żegludze promowej, w której zanotowano spadek przewozów o 8,5%.

Transport wodny śródlądowy.

Za pomocą tego środka transportu przewozi się na duże odległości towary o niskiej wartości i dużej zwartości, które można łatwo przeładować za pomocą urządzeń mechanicznych. Jedna barka może przewieźć ok.1500 ton ładunku. Duża zaletą transportu wodnego są niskie koszty, natomiast do największych wad należy długi czas przewozu, a także ograniczona dostępność przestrzenna.

Specyfika tego rodzaju transportu polega na tym, że naturalny układ dróg, stopień ich regulacji i wrażliwość na warunki klimatyczne są zasadniczym ograniczeniem możliwości ich rozwoju.

Infrastruktura transportu wodnego śródlądowego:

• Elementy linowe - naturalne i sztuczne szlaki wodne (rzeki, jeziora, kanały).

• Elementy punktowe - porty śródlądowe.

• Urządzenia pomocnicze służące bezpośrednio do obsługi szlaków wodnych i portów śródlądowych.

Transport wodny śródlądowy ma następujące cechy:

• dostępny tylko na terenach spławnych rzek. Wymaga regulacji rzek - interwencja w naturę, zagrożenie powodziowe

• stosunkowo wolny, długi czas dostawy, uzależniony od warunków pogodowych i klimatycznych,

• zdolność do masowych przewozów ładunków o niskiej wartości,

• niskie koszty przewozowe przy przewozach dużych partii ładunków na duże i średnie odległości,

• słaba dostępność przestrzenna portów rzecznych,

• relatywnie niskie bezpieczeństwo ładunków wrażliwych na wilgoć, dłużej trwający czas dostaw czy przeładunki,

• nieregularność przewozów spowodowanych wpływem czynników naturalnych.

W Polsce żeglugą śródlądową przewieziono 8,1 mln ton ładunków, tj. o 17,2% mniej niż w 2007 r. Na ogólny spadek przewozów ładunków żeglugą śródlądową, w porównaniu z 2007 r., wpłynęło zmniejszenie przewozów w transporcie międzynarodowym (o 23,3%). W ramach komunikacji międzynarodowej, której udział w ogólnych przewozach żeglugą śródlądową wynosił ok. 55%, (w 2007 r. - 59%) zmniejszyły się przewozy ładunków pomiędzy portami zagranicznymi (o ponad 39%) oraz ładunków importowanych (o ok. 2%), zwiększyły się natomiast przewozy ładunków tranzytowych (o 16,7%) i ładunków eksportowanych (o 8,7%) . W transporcie krajowym przewozy ładunków były niższe o 8,3% .

Transport przesyłowy

Transport przesyłowy polega na przemieszczaniu ładunków za pomocą oddziaływania energii ruchu (siły napędowej) na przedmiot przewozu, w niektórych wypadkach na drogę przewozu. W tej gałęzi transportu nie występuje środek transportu w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Droga przemieszczania (rury, przewody) jest tu jednocześnie „pojazdem”. Przesył jest szczególnym rodzajem techniki transportowania.

Transport przesyłowy można podzielić na:

• Rurociągowy

• Taśmociągowy

• Przewodowy

• Bezprzewodowy

Z uwagi na właściwości ładunku transport przesyłowy dzieli się na przesyłanie:

• Cieczy - ropociągi, naftociągi, wodociągi

• Gazów - gazociągi

• Przesył ciał stałych - rurociągi do transportu miału węglowego, popiołów

• Przesył energii

Infrastruktura transportu przesyłowego:

• Elementy linowe - rurociągi, linie przesyłowe.

• Elementy punktowe - tłocznie, przepompownie, stacje redukcyjne, stacje transformatorowe.

• Urządzenia pomocnicze służące bezpośrednio do obsługi elementów liniowych (np. ochrona katodowa).

Transport przesyłowy ma następujące cechy:

• Bardzo duża przepustowość gazu i cieczy

• Wysoka niezawodność, brak zagrożeń dla środowiska i ludzi

• Rytmiczność i ciągłość dostaw

• Niskie koszty eksploatacji

• Wymaga stworzenia specjalistycznej infrastruktury

• Wąski zakres zastosowania

• Możliwość transportowania jednym rurociągiem (linią przesyłową) tylko jednego rodzaju ładunku

Długość rurociągów do przetłaczania ropy naftowej i produktów naftowych oraz ilość przetransportowanych ładunków.

	1990	1995	2000	2004	2005	2006	2007	2008
Rurociągi (magistralne) do przetłaczania ropy naftowej i produktów naftowych w km.	2039	2278	2278	2278	2278	2278	2278	2278
Przewóz w tys. ton	32995	33353	44342	53378	54259	55631	52866	49029

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Transport - wyniki działalności w 2008 r.

Przesył gazu (gazociągi przesyłowe wysokiego ciśnienia) - dane za 2008 r.

Długość sieci przesyłowej	9 675 km
Liczba punktów wyjścia	973
Wielkość przesłanego paliwa gazowego	4,7 mld m^3
Pojemność podziemnych magazynów gazu (PMG)	1,66 mld m^3

Źródło: Gaz-System S.A.

Sieć wodociągowa rozdzielcza wynosiła ok. 257 tys. km i zwiększyła się w stosunku do roku poprzedniego o ok. 2,3 % (tj. w przybliżeniu o 6 tys. km). W układzie przestrzennym największe zagęszczenie sieci (w km na 100 km2) występuje na terenach województwa śląskiego (152,8), kujawsko-pomorskiego (115,8), łódzkiego (115,4) i małopolskiego (107,8).

Sieć gazowa stanowiła ok. 128 tys. km, w tym 109 tys. km przypadało na sieć rozdzielczą. Największe jej zagęszczenie (w km na 100 km2) w układzie przestrzennym występuje na terenach województwa małopolskiego (143,5), śląskiego (127,1) i podkarpackiego (101,8), przy dominującej pozycji miast, gdzie wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 248,1 km.

W 2008 r. w Polsce wszystkimi rodzajami transportu przewieziono 1656,0 mln ton ładunków, tj. o 8,0% więcej niż przed rokiem. Wzrosły przewozy ładunków transportem kolejowym, samochodowym oraz lotniczym, spadły natomiast transportem rurociągowym, żeglugą śródlądową i morską.

Kształtowanie się dynamiki i struktury przewozów ładunków i pracy przewozowej ilustrują poniższe dane:

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Transport - wyniki działalności w 2008 r.

Wybór sposobu zaspokojenia potrzeb transportowych

Kluczową decyzją w logistyce jest wybór sposobu zaspokojenia potrzeb transportu zewnętrznego. Decyzja ma charakter strategiczny - ze względu na istotny udział w kosztach.

Wybór gałęzi transportu wykorzystywanych w systemach logistycznych.

Gałąź transportu	Przesłanki wyboru
transport kolejowy	ładunki masowe, produkty nie wymagające dużych prędkości eksploatacyjnych środka transportu silna degresja kosztów jednostkowych (średnie i długie odległości) rozbudowana sieć (w Europie) duża dostępność przestrzenna wysoka niezawodność, regularność, rytmiczność relatywnie małe bezpieczeństwo
transport samochodowy	najlepsza dostępność przestrzenna (gęstość i spójność sieci) duża szybkość i elastyczność eksploatacyjna specjalizacja taboru wysokie koszty transportu (niska degresja kosztów) możliwość zastosowania technologii obniżających koszty (konsolidacja, cross-docking)
transport morski	zdolność do przewozu ładunków masowych światowy zasięg najsilniejsza degresja kosztów jednostkowych niska dostępność przewozowa, bezpieczeństwo i prędkość
transport wodny-śródlądowy	zdolność do przewozów ładunków masowych o niskiej wartości (np. żwir i piasek) degresja kosztów jednostkowych słaba dostępność przestrzenna
transport przesyłowy	masowe przemieszczanie ładunków płynnych, gazowych bardzo niska dostępność przestrzenna, wysokie koszty infrastruktury
transport lotniczy	relatywnie małe partie ładunku o składającego się z produktów o wysokiej ekonomicznej podatności transportowej towary łatwo psujące się, ładunki wymagające szybkiego transportu przewozy w rejonach o trudnych warunkach terenowych, pozbawionych infrastruktury innych gałęzi transportu akceptacja wysokich kosztów

Źródło: http://www.logistica.pl/teksty/Wyb_r_sposobu_zaspokojenia_potrzeb_transportowych

Podstawowymi czynnikami wyboru gałęzi są podatność ekonomiczna ładunku (stosunek kosztów transportu do wartości ładunku) oraz wymagane parametry techniczne (infrastruktura, opakowanie) oraz operacyjne (czas, terminowość).

Po wyborze gałęzi należy jeszcze dobrać odpowiedni rodzaj środka transportu, dostosowanego do wymogów. Dobór środków transportu polega na jednoczesnym zastosowaniu poniższych kryteriów:

• odległość i rodzaju przemieszczeń

• nośność lub udźwig środków transportu

Specyficzne cechy transportu samochodowego sprawiają, że jest intensywnie wykorzystywany w systemach logistycznych, ponieważ jest najodpowiedniejszy do przewozów:

• dużej zmienności cech (relacja i wielkość przemieszczenia)

• znacznym zróżnicowaniu asortymentowym

• krótkich relacjach, przewozy door-to-door, zwłaszcza przy dużym rozproszeniu przestrzennym miejsc nadania i odbioru (operatywność usługowa)

• małych przesyłek, które nie mogą być konsolidowane w przesyłki zbiorcze

• ładunków wrażliwych na czas (towary łatwo psujące się, krótki cykl życia)

Duża zmienność cech zapotrzebowania na usługi transportowe oraz zróżnicowanie asortymentu, wrażliwość systemów logistycznych na czas wskazują, iż transport samochodowy jest najczęściej wykorzystywany. Jego dominacja jest szczególnie widoczna w dystrybucji.

Logistyka, red. D. Kisperska-Moroń, S. Krzyżaniak, Biblioteka Logistyka, Poznań 2009, str. 140

Transport, red. W. Rydzkowski, K. Wojewódzka-Król, PWN Warszawa 2002, str. 11

Logistyka, red. D. Kisperska-Moroń, S.Krzyżaniak, Biblioteka Logistyka, Poznań 2009, str. 140

Materiały do wykładu dr inż. A. Jodejko, www.logistyka.pwr.wroc.pl

Transport, red. W. Rydzkowski, K. Wojewódzka-Król, PWN Warszawa 2002, str. 79

Podstawy geografii ekonomicznej ,red. J. Wrona, PWE Warszawa 2006, str.358-359

Geografia społeczno-ekonomiczna ,J. Kop, M. Kucharska, E. Szkurłat, PWN, Warszawa- Łódź 2003,str.230

Geografia społeczno-ekonomiczna ,J. Kop, M. Kucharska, E. Szkurłat, PWN, Warszawa- Łódź 2003,str.232

Transport, red. W. Rydzkowski, K. Wojewódzka-Król, PWN Warszawa 2002, str. 79

Geografia społeczno-ekonomiczna ,J. Kop, M. Kucharska, E. Szkurłat, PWN, Warszawa- Łódź 2003,str.240

Geografia społeczno-ekonomiczna ,J. Kop, M. Kucharska, E. Szkurłat, PWN, Warszawa- Łódź 2003,str.241

Podatność ekonomiczna - im mniejszy udział kosztów transportu w wartości ładunku, tym wyższa jego podatność ekonomiczna na przewóz. Podatność naturalna - związana z cechami chemiczno-fizycznymi ładunku. Podatność techniczna jest związana z koniecznością lub brakiem konieczności przygotowania ładunku do przewozu w zakresie jego pakowania. - Wirtualny Leksykon Transportu i Logistyki SGH

Materiały dydaktyczne, dr inż. Mariusz Soka, Katedra Zarządzania Politechnika Lubelska - 2006

Geografia społeczno-ekonomiczna ,J. Kop, M. Kucharska, E. Szkurłat, PWN, Warszawa- Łódź 2003,str.238

Transport - wyniki działalności w 2008 r. Główny Urząd Statystyczny.

Materiały dydaktyczne, dr W. Banasiewicz

Materiały dydaktyczne, dr inż. Mariusz Soka, Katedra Zarządzania Politechnika Lubelska - 2006

Transport - wyniki działalności w 2008 r. Główny Urząd Statystyczny.

Transport - wyniki działalności w 2008 r. Główny Urząd Statystyczny.

Transport międzynarodowy i multimodalne systemy transportowe, J. Kubicki, I. Urbanyi-Popiołek, J. Milkińska, Fundacja Rozwoju Wyższej Szkoły Morskiej, Gdynia 2002, str. 53

Infrastruktura komunalna w 2007 r. - Główny Urząd Statystyczny

Sytuacja w której towar dostarczony do magazynu jest od razu przeładowywany i wysyłany dalej do następnego odbiorcy.

---