OSTATECZNI POŻYCZKODAWCY JAKO ŹRÓDŁO KAPITAŁU DLA POŚREDNIKÓW FINANSOWYCH - GOSPODARSTWA DOMOWE, PRZEDSIĘBIORSTWA
Pośrednicy finansowi świadczą usługi na rzecz podmiotów dysponujących oszczędnościami inaczej nadwyżkami, oraz podmiotów poszukujących funduszy pieniężnych niezbędnych im do sfinansowania zamierzeń konsumpcyjnych, inwestycyjnych, produkcyjnych. Głównym zadaniem pośredników finansowych jest ułatwienie przepływu funduszy od podmiotów je posiadających do tych które zgłaszają na nie zapotrzebowanie. Dokonują tego transferu dzięki zastosowaniu instrumentów umożliwiających podmiotom nadwyżkowym lokowanie swoich środków a z drugiej strony zaciąganie kredytów przez podmioty deficytowe. Podmioty nadwyżkowe nazywane są często ostatecznymi pożyczkodawcami, a podmioty deficytowe - ostatecznymi pożyczkobiorcami. Zarówno w jednej grupie jak i drugiej mogą znaleźć się gospodarstwa domowe jak i przedsiębiorstwa.
Gospodarstwo domowe jest to jedno- lub wieloosobowy podmiot gospodarczy, oparty zazwyczaj na więziach rodzinnych, działający w sferze konsumpcji, którego celem jest zaspokajanie potrzeb wszystkich członków, dzięki wspólnemu rozporządzaniu dochodami uzyskiwanymi przez wszystkich lub tylko niektórych z nich. Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe. Jego funkcje ekonomiczne wynikają z posiadania czynników wytwórczych i udostępnianie ich przedsiębiorstwom, co jest źródłem dochodów w postaci wynagrodzeń za pracę, zysków, procentów, dywidend.
Rozporządzając swoim dochodem racjonalnie pozostaje im nadwyżka środków która nie została wydana na konsumpcję. To są właśnie oszczędności, które gospodarstwa domowe następnie lokują.
Motywów gromadzenia oszczędności jest wiele a wśród nich można wyróżnić następujące:
*konsumpcyjny - aby nabyć dobra droższe
*transakcyjny - potrzeba posiadania pieniądza w wyniku rozbieżności między uzyskaniem dochodu a dokonaniem transakcji
*spekulacyjny - związany z oczekiwaniami podmiotów co do wysokości stóp procentowych
Przedsiębiorstwo - wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów.
Osiągnięty przez nie zysk nie jest w całości przeznaczany do wypłaty właścicielom ale jego część pozostaje w przedsiębiorstwie w postaci zysku zatrzymanego, który jest źródłem samofinansowania. Również odpisy amortyzacyjne są źródłem samofinansowania. Tak „zaoszczędzone” środki pieniężne przedsiębiorstwa również lokują w odpowiadających im instrumentach rynku finansowego.
Zarówno gospodarstwa domowe jak i przedsiębiorstwa korzystają z usług pośredników finansowych w momencie lokowania swoich środków, stanowiąc źródło ich kapitału. Wśród najważniejszych pośredników należy wymienić:
1.banki
2.zakłady, towarzystwa, firmy ubezpieczeniowe
3.fundusze inwestycyjne
4.fundusze emerytalne - OFE
Najpowszechniejszym pośrednikiem z którego usług korzystają gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa są banki. Oferują one różne formy oszczędzania. Począwszy od zwykłych rachunków bankowych i oprocentowanych, przez lokaty terminowe, plany oszczędzania do jednostek funduszy inwestycyjnych. Pieniądze mogą zostać ulokowane na krótki termin, długi termin, lub pozostać do stałej dyspozycji.
Kolejnym pośrednikiem który jako źródło swego kapitału traktuje podmioty gospodarcze i przedsiębiorstwa są zakłady, towarzystwa, firmy ubezpieczeniowe. Sprzedając swoje produkty - ubezpieczenia przyjmują następnie zapłatę w formie składki ubezpieczeniowej, przeznaczonej następnie na pokrycie ewentualnych szkód. Rozłożenie ciężaru pokrycia możliwych do powstania strat na wszystkich ubezpieczonych przyciąga kapitał gospodarstw domowych i przedsiębiorców, gdyż za stosunkowo niewielką cenę zyskują ochronę.
Fundusze inwestycyjne pozyskując oszczędności gospodarstw domowych jak i przedsiębiorstw zobowiązują się zarządzać nimi w taki sposób aby oszczędności te wypracowały zysk dla udostępniającego je, który to ponosi ryzyko inwestycyjne. Fundusze inwestycyjne różnią się między sobą poziomem ryzyka i związanym z nim rodzajem instrumentu finansowego, w który lokują swoje aktywa. Różnice dotyczą także horyzontu czasowego inwestycji i celów inwestycyjnych. Sprawia to iż nie ma dwóch identycznych funduszy inwestycyjnych.
Otwarte fundusze emerytalne (OFE) to jednostki ubezpieczeń społecznych zarządzane przez powszechne towarzystwo emerytalne. Powstały w ramach reformy systemu emerytalnego w 1999 roku i pozwalają na gromadzenie środków na emeryturę w tzw. II filarze. Dotyczą one wszystkich osób które urodziły się po 1 stycznia 1969 i podjęły pierwszą pracę. Pieniądze do OFE przekazywane są co miesiąc przez ZUS z wpłacanych tam składek emerytalnych. Wysokość składki wynosi 7,3% wynagrodzenia brutto. Powstały w ten sposób kapitał gromadzony jest na indywidualnym koncie w OFE. Część składki inwestowana jest w różne instrumenty rynku finansowego, np. obligacje, akcje itp. Dzięki temu można liczyć na pomnażanie gromadzonego kapitału. Wielkość udziałów uczestnika w aktywach funduszu odzwierciedla jednostka uczestnictwa.
Przedsiębiorstwa jak i gospodarstwa domowe również chętnie lokują swoje oszczędności n a giełdzie papierów wartościowych. Są to zwykle inwestycje długoterminowe i bardziej ryzykowne a co za tym idzie mogące przynieść większe zyski.
Bibliografia:
Pośrednictwo finansowe w Polsce, W. Przybylska - Kapuścińska (red.), CeDeWu, Warszawa 2009r.
Podstawy nauki finansów, S. Owsiak, PWE, Warszawa 2002r.