Istota i przedmiot analizy finansowej
Działalność każdego podmiotu gospodarczego wymaga okresowej oceny podczas której m.in. stwierdza się jak efektywnie działa podmiot, jak realizuje przyjęte wcześniej zadania, jakie są jego istotne osiągnięcia, jaka jest kondycja i jaka jest jego zdolność do generowania dodatniego wyniku finansowego w przyszłości.
Analiza pozwala z jednej strony na ustalenie, czy dotychczasowa działalność dała zamierzone efekty, z drugiej zaś określa kierunki i sposoby doskonalenia dalszej działalności. Analiza odnosząca się do zjawisk i procesów gospodarczych określana jest mianem analizy ekonomicznej, która ze względu na przedmiot działań obejmuje:
1.analizę techniczno - ekonomiczną, która koncentruje się na badaniu wielkości ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym i osobowym i obejmuje głównie swym zakresem ocenę poszczególnych odcinków działalności gospodarczej takich jak organizacje i metody produkcji, wyposażenie w środki trwałe i ich wykorzystanie, zatrudnienie, zaopatrzenie i zbyt, itp.
.
2.analizę finansową, której treścią są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu pieniężnym, w tym stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna sytuacja finansowa przedsiębiorstwa.
Analiza finansowa stanowi najstarszy historycznie dział analizy ekonomicznej i jest tą jej częścią, która stanowi najwyższy stopień uogólnienia. Obejmuje bowiem zagadnienia związane z całokształtem działalności gospodarczej. Przedmiot i zakres analizy finansowej nie ma charakteru jednolitego, gdyż zależy od:
dostępności informacji
stopnia szczegółowości danych
jednostki prowadzącej ocenę
W każdym przypadku przedmiotem analizy finansowej są rezultaty całokształtu działalności gospodarczej, której finansowym odzwierciedleniem jest osiągnięty wynik finansowy, a także stan majątkowy i finansowy przedsiębiorstwa.
Stan majątkowo-finansowy jest ujęciem statycznym przedmiotu analizy, ustalonym na określony moment. Obejmuje on stan wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego, środki zaangażowane w inwestycje i wartości niematerialne oraz finansowe pokrycie tych składników z kapitałów własnych oraz obcych. Wiąże się to z kształtowaniem się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, jego zdolnością płatniczą, efektywnym lokowaniem wolnych środków pieniężnych, w tym zagospodarowaniem osiągniętych nadwyżek finansowych.
Wyniki finansowe są ujęciem dynamicznym przedmiotu analizy. Ustala się je na pewien okres jako sumę wyników narastających w ciągu miesiąca, kwartału oraz roku. Omawiane wyniki finansowe to zyski lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto. Oddziałują na nie takie czynniki jak: przychody ze sprzedaży, koszt własny, rozliczenia w formie podatków, dotacji itp.
Analiza finansowa jest narzędziem oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw. Obejmuje swym zakresem:
badanie sytuacji majątkowo-finansowej (analiza bilansu)
badanie zdolności do generowania zysku (analiza rentowności, analiza przyczynowa wyniku finansowego)
badanie płynności finansowej
Bilans przedsiębiorstwa
Bilans jest podstawowym sprawozdaniem finansowym sporządzanym systematycznie co roku przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Bilans jednostki gospodarczej stanowi syntetyczne, dwustronne lub dwuczęściowe, wartościowe zestawienie wszystkich aktywów i pasywów jednostki, sporządzone na określony dzień i w określonej formie. Dwustronne ujęcie majątku w bilansie wynika z zastosowania dwóch różnych przekrojów:
rzeczowego
finansowego
Przekrój rzeczowy w aktywach bilansu polega na grupowaniu majątku według postaci jego występowania oraz funkcji jaką spełnia. Natomiast przekrój finansowy w pasywach bilansu przedstawia wartość tego majątku według źródeł jego finansowania, określonych mianem kapitału lub funduszy.
Aktywa są sumą wartości majątkowych firmy występujących w generalnym podziale na majątek trwały i obrotowy, natomiast pasywa, będąc źródłami finansowania tego majątku, ogólnie są dzielone na kapitał własny lub obcy.
Z konstrukcji bilansu wynika iż występujące po jego lewej stronie aktywa są uszeregowane według wzrastającego stopnia płynności ich składników, określonego przez ilość czasu niezbędnego do ich zamiany na gotówkę.
Majątek trwały cechuje długotrwały okres użytkowania lub wyłączenia z obrotu i zwykle stosunkowo wysoka wartość jednostkowa.
W skład majątku wchodzą:
wartości niematerialne i prawne
rzeczowy majątek trwały
finansowy majątek trały
należności długoterminowe
Majątek obrotowy firmy stanowią te składniki aktywów, które można zamienić na gotówkę w ciągu jednego roku. Są one również nazywane aktywami bieżącymi, zaś różnica między nimi a bieżącymi( krótkoterminowymi ) zobowiązaniami nazywana jest kapitałem pracującym.
W skład majątku obrotowego wchodzą między innymi:
zapasy
należności i roszczenia
papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
środki pieniężne
Występujące po prawej stronie pasywa są uszeregowane według stopnia pilności ich zwrotu. Najistotniejszy ich podział to podział na kapitał własny i kapitał obcy, który mówi o stopniu zadłużenia firmy.
Kapitał własny, należący do właścicieli, pozostaje do trwałej dyspozycji przedsiębiorstwa i staje się wymagalny dopiero w momencie likwidacji przedsiębiorstwa. Dopóki przedsiębiorstwo funkcjonuje właściciele nie mogą żądać zwrotu wniesionego kapitału. Kapitał własny jest wykazywany w bilansie jako pierwsza pozycja pasywów. Na początku kapitały podstawowe, statutowe (założycielski, udziałowy, akcyjny ), a następnie kapitały pozostałe (rezerwy, fundusze, zysk zatrzymany ). Postać i struktura kapitału własnego przedsiębiorstwa zależy w dużej mierze od rodzaju jego działalności i formy organizacyjno-prawnej, a także od polityki kierownictwa i właścicieli przedsiębiorstwa.
Kapitał obcy stanowi źródło finansowania składników majątku będących wprawdzie własnością innych podmiotów gospodarczych i instytucji (przedsiębiorstw, banków, osób fizycznych ), ale znajdujących się w dyspozycji danej jednostki. Z tego względu źródła pochodzenia majątku obcego nazywa się zwykle zobowiązaniami. Mogą one mieć charakter długoterminowy (np. zobowiązania hipoteczne, kredyty inwestycyjne ) lub krótkoterminowy (np. zobowiązania wobec dostawców lub pracowników )
W skład kapitału obcego wchodzą między innymi:
kredyty bankowe
pożyczki
zobowiązania wobec dostawców, publiczno - prawne, z tytułu wynagrodzeń i inne pozostałe.
Pomimo dużej wartości poznawczej w ocenie sytuacji majątkowo - finansowej przedsiębiorstwa bilans zawiera wyłącznie wielkości zasobowe (stany na określony moment czasowy ) Rezultat dokonań przedsiębiorstwa w okresie sprawozdawczym ujmowany jest w jednej pozycji: jako wynik finansowy netto. Ocena wyniku finansowego wymaga uzupełnienia o wielkości strumieniowe, które są przedstawione w drugim podstawowym sprawozdaniu finansowym - rachunku zysku i strat (rachunek wyników )
Zadaniem rachunku zysków i strat jest zestawienie poszczególnych przychodów uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo według źródeł ich powstawania, a także elementów składających się na koszty uzyskania przychodów, strat związanych z prowadzeniem działalności oraz obciążeń podatkowych. Rezultat końcowy rachunku wykazywany jest w bilansie.
E.Bogacka-Kisiel; M.Łyszczak „Finanse i bankowość” Zarys problematyki - Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu - 1999
M.Wypycha; „Finanse przedsiębiorstwa z elementami zarządzania i analizy” - Absolwent 1996
K.Sawicki; „Podstawy rachunkowości” - PWE 1996
1
3