Istota i metody analizy
ekonomicznej

dr Agata Gemzik-Salwach

Plan wykładu

1. Istota analizy finansowej
2. Miejsce analizy finansowej w analizie

ekonomicznej przedsiębiorstwa

3. Klasyfikacja analizy finansowej
4. Cele analizy finansowej
5. Materiały źródłowe analizy finansowej
6. Metody analizy finansowej
7. Analiza struktury
8. Analiza dynamiki

Definicja analizy

finansowej

Przedmiotem analizy finansowej są wielkości

ekonomiczne, charakteryzujące działalność

jednostki gospodarczej, które są wyrażone w

jednostkach pieniężnych.Zwłaszcza chodzi tu

o zasoby finansowe,stan finansowy oraz

wyniki działalności gospodarczej.

Analiza finansowa jest najważniejszym

narzędziem badawczym oceny działalności

jednostek gospodarczych.

Miejsce analizy finansowej w

analizie ekonomicznej

przedsiębiorstwa

Analiza

ekonomiczna

Analiza działalności

przedsiębiorstwa

Analiza otoczenia

Analiza

techniczno-

ekonomiczn

a

Analiza

finansowa

Analiza

otoczenia

ogólnego

Analiza

otoczenia

szczegółow

ego

Analiza

powiązań

przedsiębiorst

wa

z otoczeniem

Analiza techniczno-

ekonomiczna

Analiza finansowa

 Analiza produkcji

 Analiza zatrudnienia i
wydajności pracy

 Analiza środków trwałych

 Analiza gospodarki
materiałowej

 Analiza postępu
technicznego

 Analiza sytuacji
majątkowej

 Analiza sytuacji finansowej

 Analiza wyniku
finansowego

 Analiz przychodów

 Analiza kosztów

 Analiza przepływów
pieniężnych

Analiza ekonomiczna

Efektywność

inwestycji

Efektywność

finansowa

Efektywność

operacyjna

Końcowe rezultaty

i wytworzona

wartość ekonomiczna

Szeroki kontekst analizy
ekonomiczno-finansowej

Klasyfikacja analizy

finansowej

Wg. czasu przeprowadzania analizy

ex ante
ex post (np.analiza okresowa)

Klasyfikacja analizy

finansowej

W zależności od rodzaju przyjętej podstawy

odniesienia rozróżnia się następujące
kierunki porównań:

porównania ze wskaźnikami okresów ubiegłych
lub przyszłych,
porównywania ze wskaźnikami postulowanymi,
porównania ze wskaźnikami innych jednostek
gospodarczych.

Podstawowy cel

Dostarczenie odpowiednio

przetworzonych informacji
analitycznych, które są potem
wykorzystywane do oceny
jednostek gospodarczych i
podejmowania decyzji.

Celem analizy ekonomicznej jest odpowiedź na
pytanie „jak zarządzać finansami firmy?”.

Analizie poddaje się bilans oraz rachunek
zysków
i strat, bądź jeśli firma nie prowadzi pełnej
ewidencji rachunkowej należy zgromadzić
najważniejsze informacje o przychodach i
kosztach firmy.

Cele analizy ekonomiczno

- finansowej

Pytania, na które

dostarcza odpowiedzi

analiza finansowa

Czy działalność przedsiębiorstwa była efektywna i czy
ta efektywność ulegnie poprawie czy pogorszeniu w
przyszłości?
Czy zgromadzone środki rzeczowe i zespół pracowników
są racjonalnie wykorzystywane i czy gwarantują
realizacje zadań bieżących i przyszły rozwój firmy?
Czy stan finansowy przedsiębiorstwa gwarantuje
terminową realizację bieżących płatności?
Jakie są mocne i słabe strony zarządzania finansami w
firmie?
Jakie występują bariery zarządzania przedsiębiorstwem
i jakie są możliwości ich pokonania?

Generalnie do głównych celów analizy można zaliczyć:

1. Przewidzenie przyszłych zdarzeń

stanowiących zagrożenie dla przedsiębiorstwa
na podstawie znajomości relacji historycznych.

2. Porównanie wyników przedsiębiorstwa z

własnymi wynikami historycznymi oraz
wynikami firm konkurencyjnych (w branży) w
celach optymalizacyjnych.

Materiały źródłowe analizy

finansowej

Materiały wewnętrzne – zawierają
informacje pochodzące z wewnątrz
przedsiębiorstwa
Materiały zewnętrzne – informują o
otoczeniu, czyli o zewnętrznych
warunkach funkcjonowania
przedsiębiorstwa.

Materiały wewnętrzne

Dane pochodzące z ewidencji gospodarczej:

– Dokumentacja pierwotna lub wtórna,
– Zapisy z urządzeń ewidencyjnych np. konta, rejestry,

zestawienia obrotów i sald,

– Sprawozdawczość

Dane pozaewidencyjne:

– Wyniki poprzednich analiz zwłaszcza z roku ubiegłego
– Dane planistyczne, np.. Plan finansowy, biznesplan,

kalkulacje wstępne, kosztorysy,

– Protokoły z kontroli,
– Protokoły z posiedzeń zarządu i rad nadzorczych,
– Informacje od pracowników.

Materiały zewnętrze

Informacje o rynku, na którym funkcjonuje
przedsiębiorstwo, np. badania chłonności,
struktury klientów rynków
Wyniki finansowe przedsiębiorstw
konkurencyjnych
Rozwiązania prawne, finansowe i podatkowe
Badania dot. rynku zaopatrzenia i zbytu,
opłacalności sprzedaży, działania
konkurentów, itp.

Sprawozdania finansowe

U wszystkich jednostek gospodarczych:

Bilans
Rachunek zysków i strat
Informacja dodatkowa

U większych jednostek gospodarczych:

Zestawienie zmian w kapitale własnym
Rachunek przepływów pieniężnych

Kanony zarządzania

finansami

„Celem i miernikiem sukcesu przedsiębiorstwa jest wzrost
jego wartości. Wzrost wartości firmy następuje poprzez
maksymalizację DCF – wolnych strumieni pieniężnych
zdyskontowanych stopą procentową uwzględniającą ryzyko.”

„Firma może przez pewien czas działać nie będąc rentowną,
jednak długotrwały brak rentowności musi w końcu
doprowadzić do braku płynności i bankructwa.”

„Całkowita utrata płynności oznacza dla firmy bankructwo,
jej ograniczenie wpłynie na zmniejszenie rentowności i tym
samym w długim okresie czasu na dalsze ograniczenie
płynności i bankructwo.”

Potrzeby informacyjne

Grupa wskaźników

Jakie jest zagrożenie dla istnienia

przedsiębiorstwa w najbliższym

czasie?

Analiza płynności finansowej

(pozwala stwierdzić jaka jest

zdolność przedsiębiorstwa do

regulowania wymagalnych w

terminie zobowiązań)

Jakie jest zagrożenie dla istnienia

przedsiębiorstwa w długim

okresie?

Analiza wypłacalności

długoterminowej pozwala

stwierdzić jaka jest zdolność

przedsiębiorstwa do

regulowania wszystkich

zobowiązań.

Jakie są sposoby

postępowania które mogą

uchronić przedsiębiorstwo

przed zakończeniem istnienia

lub umożliwia lepsze

wykorzystanie obecnych

źródeł ?
Jakie są sposoby zwiększania

istniejących korzyści?

Analiza sprawności

zarządzania pozwala

stwierdzić jakie są

umiejętności kadry w

zakresie zarządzania całym

przedsiębiorstwem i jego

częściami.

Jaki jest rozmiar już osiąganej

korzyści i potencjalnych

korzyści

Analiza rentowności pozwala

stwierdzić jakie są korzyści

finansowe z prowadzonej

działalności.

Metody analizy finansowej

Metody analizy finansowej są sposobami

postępowania, które stosuje się przy badaniu
różnych zjawisk. Określona metoda obejmuje
zespół czynności związanych z
przetwarzaniem informacji badanych zjawisk
i procesów.

Istnieje kilka grup metod analizy finansowej,

każda oparta jest na określonej grupie
ogólnych założeń.

Metody wg stopnia

szczegółowości badań

analitycznych

1. Metody ogólne
2. Metody szczegółowe

Metody ogólne

Stosowane do badania bardzo złożonych

zjawisk.

Wytaczają jedynie kierunek badań

analitycznych.

Charakterystyczne jest tu rozpatrywanie

zjawisk we wzajemnych
współzależnościach i wnioskowanie na
temat ich kształtowania się.

Dwie metody badań

ogólnych:

Metoda indukcyjna
Metoda dedukcyjna

Metoda indukcyjna

Analiza rozpoczyna się od zjawisk
elementarnych i stopniowo przechodzi
do syntetycznych
Istotą metody jest dokonywanie
uogólnionych ocen procesów
finansowych na podstawie rozpoznania
elementarnych zjawisk wpływających
na kształtowanie się procesu.

Metoda dedukcyjna

Odwrotna do indukcji.
Analiza rozpoczyna się od zjawisk
syntetycznych i stopniowo
przechodzi do elementarnych.

Metody szczegółowe

Przeznaczone są do pogłębionego

badania analitycznego.
Umożliwiają dokładną ocenę stanu
zjawisk i wskazanie na ich
przyczynę.

Podział metod

szczegółowych wg stopnia

wnikliwości badań:

1. Metody porównań
2. Metody badań szczegółowych

Metody porównań

Polegają na ocenie kształtowania się

danego zjawiska poprzez
odniesienie ich wartości do
wartości, która stanowi podstawę
tego odniesienia

Wielkości średniobranżowe

Wielkości wskaźników

różnych branż

Wielkości przeciętne w

całej gospodarce

Wielkości postulowane

Wielkości

zaplanowane

Wielkości osiągnięte w

poprzednich okresach

Baza porównawcza

WEWNĘTRZNA

ZEWNĘTRZNA

Trzy stosowane rodzaje

porównań:

1. Porównanie w czasie – podstawą

odniesienia są dane z poprzednich
okresów

2. Porównanie z wartościami

wzorcowymi – mogą to być wartości
standardowe normatywne, planowane

3. Porównanie przekrojowe – do wartości

innych jednostek

Metody badań

przyczynowych

Polegają na rozpatrywaniu zależności
występujących pomiędzy określonymi
zjawiskami finansowymi.
Umożliwiają wnikniecie w przyczynę
kształtowania się różnych zjawisk.
Ustalają kierunek i siłę oddziaływania
przyczyny na przebieg danego zjawiska.

Metody wg stopnia

skwantyfikowania

1. Metody analizy jakościowej
2. Metody analizy ilościowej

Metody analizy

jakościowej

Obrazują badane zjawisko w sposób

opisowy, nie pozwalają na
kwantyfikację. Stosowane są
głównie na etapie wstępnym
analizy.

Stanowią podstawę analizy ilościowej.

Metody analizy ilościowej

Przedstawiają za pomocą liczb zależności

występujące między zjawiskami.
Pozwalają osiągnąć większą precyzję i

obiektywność wyników analizy, co

sprzyja jednoznaczności ocen.
Są stosowane w pogłębionych badaniach

analitycznych, których celem jest

wykrycie zależności przyczynowo-

skutkowych.

Analiza struktury

Dostarcza informacji o

prawidłowościach proporcji
pomiędzy poszczególnymi
wielkościami.

Podstawowym narzędziem

badawczym jest wskaźnik struktury.

Wskaźnik struktury

Zjawisko X jest złożone z m składników:

X

1

, X

2

, ..., X

m

Zachodzi zatem relacja:

X =

Stąd wskaźnik struktury:

k=1, 2,…,m

u

k

– wskaźnik struktury k-tego składnika





m

k

m

X

1

X

X

u

k

k



Wskaźnik struktury

Wartość tego wskaźnika informuje

udziale elementu X

k

w całości

zjawiska X.

Suma tak obliczonych wskaźników

struktury = 1.

Wskaźnik struktury

procentowo

100





X

X

U

k

k

k = 1, 2, …, m.

Informuje o tym, jaki procent zjawiska X

stanowi element struktury X

k

.

Suma wszystkich procentowych wskaźników

struktury = 100.

Wskaźnik udziału

Szczególny przypadek wskaźnika
struktury.
Stosowany jest do wybranego
elementu struktury. Wtedy, gdy
trzeba zbadać, jaka część całości
danego zjawiska stanowi wybrany
element, a pozostałe elementy
składowe są nieistotne.

Bilans (zł)

Stan na

31.12.2005

Wskaźni

k

struktur

y

Procentowy

wskaźnik

struktury

Aktywa trwałe

466 797,77

0,20

20

Rzeczowe aktywa trwałe

466 797,77

0,20

20

Należności długoterminowe

0,00

0,00

0

Inwestycje długoterminowe

0,00

0,00

0

Długoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

0,00

0,00

0

Aktywa obrotowe

1 918

422,01

0,80

80

Zapasy

7 743,10

0,00

0

Należności krótkoterminowe

1 614

374,51

0,68

68

Inwestycje krótkoterminowe

292 967,88

0,12

12

Krótkoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

3 336,52

0,00

0

RAZEM AKTYWA

2 385

219,79

1,00

100

 

 

 

 

Kapitał własny

382 662,45

0,16

16

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

2 002

557,33

0,84

84

Zobowiązania długoterminowe

195 000,00

0,08

8

Zobowiązania krótkoterminowe

1 788

317,33

0,75

75

Rozliczenia międzyokresowe

0,00

0,00

0

RAZEM PASYWA

2 385

219,78

1,00

100

Jeżeli porównujemy wskaźniki

struktury w kilku latach to

możemy wykorzystać:

Bezwzględny wskaźnik
podobieństwa struktur
Względny wskaźnik podobieństwa
struktur

Bezwzględny wskaźnik

podobieństwa struktur







m

k

k

k

b

u

u

P

1

2

1

)

,

min(

u

k1

, u

k2

– wskaźniki struktury badanego zjawiska

w porównywalnych jednostkach

Względny wskaźnik

podobieństwa struktur











m

k

k

k

m

k

k

k

u

u

u

u

Pw

1

2

,

1

1

2

1

)

max(

)

,

min(

u

k1

, u

k2

– wskaźniki struktury badanego zjawiska

w porównywalnych jednostkach

Wskaźniki podobieństwa

struktur

Przyjmują wartości z przedziału
(0,1).
Im wartość tych wskaźników jest
bliższa 1, tym bardziej są do siebie
podobne struktury badanego
zjawiska w porównywalnych
jednostkach.

Analiza dynamiki

Jeden z ważniejszych elementów w analizie
finansowej.
Ma na celu ustalić kierunek, tempo i
intensywność zmian w czasie zjawisk
finansowych.
Mierniki dynamiki pokazują zmiany poziomu
wyróżnionego zjawiska w różnych okresach
w stosunku do poziomu tego samego
zjawiska z okresu przyjętego za podstawę.

Wskaźniki dynamiki

Informują o ile procent wzrosła lub

spadła dana wielkość w
porównaniu z jej poziomem w
okresie podstawowym.

Prawie zawsze wyrażone są w

procentach.

Podział mierników dynamiki

za względu na podstawę

odniesienia zjawiska

Mierniki dynamiki
jednopodstawowe
Mierniki dynamiki łancuchowe

Mierniki dynamiki

jednopodstawowe

Mają stałą podstawę odniesienia.

Zwykle jest to poziom zjawiska w
pierwszym danym okresie.

Informują, jakie zmiany zjawiska

nastąpiły w kolejnych okresach w
stosunku do okresu uznanego za
podstawowy.

Wskaźnik dynamiki

jednopodstawowy

100

1

1





x

x

i

t

t

Mierniki dynamiki

łańcuchowe

Mierniki o zmiennej, ruchomej podstawie
odniesienia. Za podstawę odniesienia
dla wartości zjawiska z bieżącego okresu
przyjmuje się poziom zjawiska z okresu
poprzedniego.

Informują, jakie zmiany poziomu
zjawiska występują w kolejnych
okresach.

Wskaźnik dynamiki

łańcuchowy

100

1







t

t

t

x

x

i

Przyrost absolutny

Różnica pomiędzy wartością zjawiska w okresie

badanym a wartością zjawiska w okresie
podstawowym

Przyrosty absolutne są wartościami
mianowanymi, czyli wyrażonymi w tych samych
jednostkach miary, co badane zjawisko.

Informują o ile jednostek zmniejszył się lub
zwiększył poziom zjawiska w okresie
badanych w stosunku do okresu z roku
poprzedniego

.

Sprowadzanie do wartości

porównywalnych

Wielkości nominalne (w cenach
bieżących)
Wielkości realne (w cenach stałych,
w wartościach porównywalnych)

UWAGA!

Jeżeli do porównania przyjmujemy ceny

bieżącego okresu, to wówczas dane z

okresu poprzedniego

mnożymy

przez

wskaźnik wzrostu cen.

Jeżeli badane zjawisko chcemy wyrazić

w cenach okresu poprzedniego, to

wówczas dane z okresu bieżącego

dzielimy

przez wskaźnik wzrostu cen.

Przyrost absolutny jednopodstawowy

(o stałej podstawie x

1

):

x

1t

= x

t

–x

1

,

t = 1,2,..n

Przyrost absolutny łańcuchowy

(o zmiennej podstawie x

t

)

x

1t

= x

t

–x

t-1

,

t = 1,2,..n

Bilans (zł)  

Stan na:

Przyrost o stałej

podstawie

Przyrost

o zmiennej

podstawie

31.12.0

3

31.12.0

4

31.12.0

5

31.12.04

31.12.05

31.12.0

4

31.12.0

5

Aktywa trwałe

213 933

257 166

466 798

43 233

252 865

43 233

209 632

Rzeczowe

aktywa
trwałe

213 933

257 166

466 798

43 233

252 865

43 233

209 632

Aktywa

obrotowe

1 091

674

1 726

625

1 918

422

634 951

826 748

634 951

191 797

Zapasy

173 765

37 049

7 743

-136 716

-166 022

-136 716

-29 306

Należności

krótkoterm
inowe

219 277

1 163

530

1 614

375

944 253

1 395

097

944 253

450 844

Inwestycje

krótkoterm
inowe

615 233

521 948

292 968

-93 285

-322 265

-93 285

-228 980

Krótkotermino

we
rozliczenia
międzyokr
esowe

83 399

4 098

3 337

-79 301

-80 062

-79 301

-761

RAZEM

AKTYWA

130560

7

1 983

791

2 385

220

678 184

1 079

613

678 184

401 429

Przyrost względny

Stosunek przyrostu absolutnego do
poziomu zjawiska w okresie
przyjętym za podstawę porównań.
Najczęściej wyrażane są w
procentach. Określa się je wtedy
mianem tempa zmian.

Tempo zmian

Tempo zmian

jednopodstawowe

(o stałej podstawie x

1

)

Tempo zmian

łańcuchowe

(o zmiennej podstawi

x

t

)

100

1

1

1







x

x

x

w

t

t

100

1

1











t

t

t

t

x

x

x

w

 

Stan na:

tempo zmian o

sałej

podstawie

tempo zmian o

zmiennej

podstawie

Bilans (zł)

31.12.0

3

31.12.0

4

31.12.0

5

31.12.0

4

31.12.0

5

31.12.0

4

31.12.0

5

 

 

 

 

 

 

 

 

Aktywa

trwałe

213 933

257 166

466 798

20%

118%

20%

82%

Rzeczowe

aktywa
trwałe

213 933

257 166

466 798

20%

118%

20%

82%

Aktywa

obrotow
e

1 091

674

1 726

625

1 918

422

58%

76%

58%

11%

Zapasy

173 765

37 049

7 743

-79%

-96%

-79%

-79%

Należności

krótkote
rminowe 219 277

1 163

530

1 614

375

431%

636%

431%

39%

Inwestycje

krótkote
rminowe

615 233

521 948

292 968

-15%

-52%

-15%

-44%

Krótkotermi

nowe
rozlicze
nia
międzyo
kresowe

83 399

4 098

3 337

-95%

-96%

-95%

-19%

RAZEM

AKTYWA

1 305

607

1 983

791

2 385

220

52%

83%

52%

20%

Tempo zmian

Tempo zmian informuje, o ile procent

poziom zjawiska w badanym
okresie jest wyższy lub niższy od
poziomu zjawiska w okresie
przyjętym za podstawę porównań.

Odchylenia względne

Stosowane są wtedy, gdy zjawiska
gospodarcze są powiązane ze sobą
w tym sensie, że jedno
determinuje drugie.

Przykład:

Wzrost wielkości sprzedaży określa możliwość wzrostu

zysku. Odchylenia względne oblicza się wtedy
następująco:

100

0

1

WDS

Z

Z

Z

w









Z

w

– odchylenia względne zysku ze sprzedaży,

Z

1

– wielkość zysku ze sprzedaży w okresie badanym,

Z

0

–wielkość zysku ze sprzedaży w okresie poprzednim,

WDS – wskaźnik dynamiki sprzedaży.