Prawo konstytucyjne 21.10.2010
Zagadnienia o charakterze wstępnym
Pojęcie i przedmiot prawa konstytucyjnego
Prawo konstytucyjne jest jedną z gałęzi prawa obowiązującego w jednym państwie i oddzielenie tego prawa od innych dokonywane jest za pomocą przedmiotu regulowanych spraw. Jak mówimy o innych gałęziach prawa np. karne cywile to ta gałąź dotyczy czego one mówią.
Prawo konstytucyjne to zespół, ogół przepisów prawnych które regulują podstawowe instytucje ustroju społecznego, politycznego, gospodarczego danego państwa. Kontytucyjne zajmuje się podstawowymi instytucjami ustroju państwa.
Katalog podstawowych instytucji(co zaliczamy do przedmiotu prawa konstytucyjnego).
Jak należy rozumieć pojęcie podstawowych instytucji ustrojowych. Istnieją inne niepodstawowe instytucje ustrojowe.
Podstawowe instytucje ustrojowe instytucje które przesądzają o formie ustroju państwa. Jakakolwiek zmiana powodowałaby zmiany ustroju państwa. Niepodstawowe nie powodują zmiany.
Podstawowe instytucje:
1.PARLAMENT-kiedy w państwie jest parlament jest to tzw demokracja przedstawicielska. Państwo może funkcjonować bez parlamentu. W starożytności nie istniały takie organy. Dziś rolą parlamentu jest pełnienie władzy ustawodawczej. Kiedy nie było parlamentu tą funkcję pełnił kto inny, np. władca, cesarz. Były to monarchie, monarchie absolutne lub demokratyczne.
2.Prezydent-ta sama instytucja prezydenta nie oznacza że mamy taki sam ustrój np.w Polsce i Stanach Zjednoczonych. W Stanach mamy ustrój prezydencki. W Polsce jest to całkowicie odmienny system ustrojowy,jest to system parlamentarno-gabinetowy. Prezydent odgrywa trzecioplanową rolę,po parlamencie i gabinecie. A w Stanach nie istnieje rząd, premier. Te funkcje sprawuje prezydent.
Urzędy ministrów-jeśli urząd jakiegoś ministra ulegnie likwidacji, czy ilość ministrów ulegnie zmianie?Nie ulegnie zmianie system państwowy tak więc nie są to podstawowe instytucje ustrojowe.
Problem własności- decyduje o ustroju danego państwa. Dominująca wartość obecnie- prywatna- kapitalizm, w PRL-u- państwowa, socjalizm
Podstawowe instytucje gospodarcze
Najważniejsza sprawa z zakresu gospodarczego to forma własności. Kiedy dokonano nacjonalizacji podstawowych gałęzi gospodarki narodowej. Tam gdzie mamy do czynienia z dominującą formą własności prywatnej jest to państwo typu kapitalistycznego.
Instytucje o charakterze niepodstawowym
Umowa kupna-sprzedaży- każdy się spotyka z tym na co dzień kiedy kupujemy gazetę w kiosku itd. To jest forma ustna. A samochód to już w formie pisemnej umowa musi być itd. Działka musi być akt notarialny. Ustrój pozostałby taki sam gdyby się coś zmieniło.
Konstytucja stanowi że podstawową formą jest własność prywatna.
Jaki jest katalog podstawowych instytucji?
1.Określenie podmiotu władzy najwyższej, określenie suwerena, do kogo należy władza w państwie. W państwie demokratycznym tym suwerenem jest naród. Art.4 władza zwierzchnia należy do narodu.
2.Określenie podstawowych zasad ustroju politycznego i metod sprawowania władzy przez suwerena. Jeżeli władza należy do narodu to w jaki sposób naród sprawuje tę władzę?Naród sprawuje władzę poprzez przedstawicieli(demokracja pośrednia) lub w sposób bezpośredni. Podstawową metodą sprawowania bezpośrednio władzy jest referendum.
Partie polityczne należą do podstawowych instytucji ustrojowych. Zasada pluralizmu politycznego, nie ma określonej ilości. Obywatele tworzą partie polityczne (od 12.1988)
Teraz jest tylko wymóg zebrania odpowiedniej ilości głosów, a potem rejestracja w sądzie.
Kiedyś w art.3 ustrój oparty był na zasadzie przewodniej partii i wtedy zawarto dwie inne partie z nazwy jakie sprawują władzę w państwie. Dzisiaj nie można by było zrobić czegoś takiego.
Kwestia finansowania partii politycznych-gdyby zmienić finansowanie to niektóre partie w ogóle przestałyby istnieć.
3.Uregulowanie struktury systemu naczelnych i terenowych organów państwowych. Muszą być regulowane- przepis prawa konstytucyjnego
Parlament, prezydent, rząd, system sądów, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu. W Niemczech np. istnieje Trybunał Konstytucyjny.
4.Uregulowanie podstawowych kwestii z zakresu ustroju gospodarczego. Określenie form własności, podstawowych zasad funkcjonowania gospodarki(np. Czy jest swoboda działalności gosp-wtedy jest gosp wolnorynkowa.
5.Uregulowanie podstawowych praw, wolności, obowiązków człowieka i obywatela. Katalog praw i wolności obywatela jest podstawową instytucja ustroju państwa. Nie chodzi o to aby zakres swobód był absolutny. Granice ograniczeń powinny być określone w ustawodawstwie.
6.Określenie Trybu uchwalenia i dokonywania zmian w konstytucji. Gdyby nie było powiedziane że do zmiany konstytucji jest potrzebne 2/3 osób w sejmie to dokonywano by za często zmian w konstytucji(np. Jak by była większość zwykła).większość 2/3 wzmaga stabilność. Jeżeli by porównywać konstytucje Polski i innych państw to katalog podstawowych instytucji by się zmieniał.
W 1989 przywrócono Senat i Urząd Prezydenta. Katalog podstawowych instytycji ma charakter dynamiczny, ulega zmianom.
Czy senatorowie i posłowie wywodzący się z tej samej partii są w stanie reprezentowac inne instytucje polityczne?Nie,więc propozycja zlikwidowania Senatu jest dobra. Jest pomysł, żeby Senat był przedstawicielem związków zawodowych, uniwersytetów, instytucji naukowych, aby zmieniono jego charakter. Byłaby to zmiana podstawowych instytucji ustrojowych.
Nazwy prawa konstytucyjnego
Spośród wszystkich gałęzi prawa jedynie ta gałąź ma kilka nazw. Zamiennie do prawa konstytucyjnego możemy używać
prawo państwowe,
ustrojowe,
polityczne.
W okresie międzywojennym przedmiot ten nosił różną nazwę. Używano tych różnych nazw w różnych uniwersytetach. Zależało to od profesora który był kierownikiem. Nazwy katedr tego prawa się różniły. PO II wojnie światowej ujednolicono nazwę tego w przedmiotu. Od 1944 roku przedmiot zaczął być nazywany prawem państwowym. Zmiana jaka została dokonana w tym zakresie miała miejsce w 1975 roku. Była to zmiana dość ciekawa, dowcipna. Minister nauki i szkolnictwa wyższego, który decydował o programie studiów na wszystkich uczelniach chciał pokazać że coś robi, w jakiś sposób wpływa na kwestie związane z funkcjonowaniem uniwersytetu. Do wszystkich uniwerków został program studiów wysłany. Nie było prawa państwowego tylko prawo konstytucyjne. Dowcip polegał na tym, że nie zmieniono nic więcej tylko tą jedną nazwę- Prawo konstytucyjne. A dalszy program np. punkt 1.zawierał zagadnienie prawa państwowego. Zapomniał zmienić reszty nazw.
Każda z 4 nazw: konstytucyjne,państwowe, polityczne, ustrojowe może być uznawana w dwóch znaczeniach. Możemy mówić o szerokim lub wąskim rozumieniu prawa konstytucyjnego czy państwowego. Te terminy w zasadzie są synonimami ale nie do końca. Musimy sobie zdawać sprawę z różnic.
Prawo konstytucyjne w wąskim znaczeniu to przepisy prawne zawarte w konstytucji. Stawiamy w tym przypadku znak równości pomiędzy pojęciem przedmiotu prawo konstytucyjne a konstytucją. Gdzie znajduje się uszczegółowienie instytucji ustrojowych?Np. zagadnienie prawa wyborczego. Art,96 i 97 gdzie zostały określone zasady wybierania posłów i senatorów. Wybory do sejmu są równe itd... Czy na podstawie tylko tego można zrobić wybory?Nie, przepisy są zawarte w ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu. Przepisy prawne zawarte w konstytucji ale też wiele innych zawartych w aktach prawnych wykonawczych. Pojęcie prawa konstytucyjnego musimy rozumieć w szerokim znaczeniu nie tylko konstytucja ale też inne akty normatywne.
Pod pojęciem prawa państwowego rozumiemy wszystkie przepisy które są tworzone przez ograny państwowe, pochodzą od państwa. To pojęcie jest nieadekwatne w stosunku do naszego przedmiotu. Prawem państwowym są to takie przepisy prawne które regulują ustrój danego państwa, a nie wszystkie akty które pochodzą od państwa. Czy Na terytorium danego państwa obowiązują przepisy nie tworzone przez polskie ograny?Tak np. prawo europejskie, międzynarodowe. Nie pochodzą od organów państwa a obowiązują.
Ani akty prawa europejskiego ani narodowego ani polskiego-chodzi o prawo kościelne,czyli akty normatywne tworzone przez poszczególne kościoły.
Prawo polityczne- może być rozumiane w szeroki sposób, szerokim i wąskim znaczeniu. Prawo polityczne możemy rozumieć tylko w wąski sposób, wtedy są to przepisy które regulują podstawowe instytucje ustroju politycznego.
Prawo parlamentarne- wewnętrzne prawo parlamentu (jego regulamin)- wąskie znaczenie
szerokie- zespół norm i zwyczajów odnoszących się do legislatywy
Prawo konstytucyjne 28.10.2010
Wykład 3
Źródła prawa konstytucyjnego
Zagadnienie tego prawa jako wyraz tych aktów, w którym znajdują się normy. Forma przepisów, które zaliczamy do gałęzi prawa konstytucyjnego.
Wąskie znaczenie prawa konstytucyjnego- tylko konstytucja
Szerokie-konstytucja, wiele innych aktów normatywnych -przepisy o charakterze bardzo ogólnym.
Aby mogły być stosowane w państwie i społeczeństwie należy je konkretyzować w przepisach wykonawczych które mają niższą rangę.
Akty prawne należące do źródle prawa konstytucyjnego:
1.Konstytucja-ustawa zasadnicza.
2.Ustawy konstytucyjne- ustawa o zmianie konstytucji, ustawa o zmianie i uzupełnieniu konstytucji. Nazwa nie ma większego znaczenia. Nazwy wskazują na ścisły bezpośredni związek z ustawą zasadniczą.
Wszystkie konstytucje i ustawy konstytucyjne w całości zaliczamy go gałęzi prawa konstytucyjnego.
Ranga konstytucji i ustaw konstytucyjnych jest taka sama, obie znajdują się na szczycie źródeł.
3.Ustawy zwykłe.
Tylko niektóre ustawy, rozporządzenia , nieliczne zaliczymy do prawa konstytucyjnego. Tylko te jeżeli regulują one podstawowe instytucje ustroju państwa. Spośród ustaw zwykłych możemy podać ordynacje wyborcze, ustawa o Trybunale Stanu, Konstytucyjnym. Dotyczą podstaw ustroju państwa w sposób zasadniczy zmieni się ustrój państwa.
Kodeks cywilny, karny nie zalicza się do konstytucyjnego. Bo cokolwiek ,zmieniamy to się ustrój nie zmieni. Prawo spadkowe itd...
Ustawy z zakresu prawa administracyjnego prawo wodne itd to kwestie całkowicie drugorzędne dla ustroju państwa.
Na równi z ustawami zwykłymi możemy zaliczyć:
a)rozporządzenia z mocą ustawy
art.234 rozporządzenia z mocą ustawy
b)dekrety z mocą ustawy
W 1981 roku Rada Państwa wydała dekret o stanie wojennym.
(dziś został zastąpiony ustawą i stanie wojennym)
Nie wszystkie rozporządzenia z mocą ustawy lub dekrety z mocą ustawy zaliczymy do źródeł prawa konstytucyjnego. Tylko te które regulują kwestie podstawowe dla ustroju państwa.
4.Rozporządzenia wykonawcze-ilość rozporządzeń wydawanych przez organy takie jak prezydent, premier itd jest olbrzymia. Nie wszystkie do konstytucyjnego się zalicza.
np. rozporządzenia o powstaniu Komitetów Ekonomicznego itd zalicza się do prawa administracyjnego. Drugie stanowisko mówi że można by to zaliczyć do konstytucyjnego.
5.Uchwały naczelnych organów państwowych. Rady Ministrów, Sejmu, Senatu. Ilość idzie w tysiącach lecz tylko nieliczne do konsta się zaliczają.
np. Uchwała Sejmu, Regulamin Sejmu, Uchwała Senatu w sprawie regulaminu Zgromadzenia Narodowego. Dotyczą struktury funkcjonowania najważniejszych organów w państwie, więc te uchwały zaliczymy do prawa konstytucyjnego.
Uchwała Rady Ministrów w Sprawie Regulaminu Rady Ministrów- czy zaliczymy do administracyjnego czy konstytucyjnego? Jest parę poglądów, może być tak i tak.
6.Zarządzenia.
Zarządzenia mogą być wydawane tylko przez organy jednoosobowe. Tylko nieliczne zależą od konsta. , zarządzenia naczelnych organów- prezydenta, premiera, ministrów
Wszystkie te akty możemy zaliczyć do źródeł prawa wydawanych przez organy tego państwa. To są źródła prawa krajowego. Każde państwo ma swój własny system. Są to te same kategorie aktów normatywnych z tym że w innym trybie wydawane.
Prawo międzynarodowe
Akty zewnętrzne, organizacje międzynarodowe nie mogą decydować o ustroju Rzeczypospolitej. Umowy międzynarodowe- nie mogą dotyczyć struktury aparatu państwowego, organów, podstawowych instytucji ustroju gospodarczego, trybu uchwalania konstytucji).
Prawa i wolności człowieka i obywatela regulowane są również przez organizacje międzynarodowe. Do źródeł prawa konstytucyjnego zaliczymy tylko niektóre umowy międzynarodowe. Np. wszystkie umowy, traktaty, konwencje których przedmiotem są podstawowe prawa człowieka i obywatela.
Umowy wielostronne między państwami np. zaliczymy do źródeł prawa konstytucyjnego, Pakty Praw Człowieka z 1966roku, Konwencja o znaczeniu regionalnym, Europejska Konwencja o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności 1955. Konwencje ratyfikowaliśmy stosunkowo niedawno na początku lat dziewięćdziesiątych.
Jednostka może się skarżyć do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Czy normy prawa unijnego mogą dotyczyć podstawowych instytucji ustroju naszego państwa?
Nie nie mogą, Unia nie może ingerować w kwestie poszczególnych ustrojów państw członkowskich. Jeśli uchwały dotyczą np. ochrony danych osobowych, podstawowych praw wolności to zaliczymy je do źródeł prawa konstytucyjnego. Zdecydowana większość dotyczy jednak innych kwestii, więc są zaliczanie do innych gałęzi prawa.
Niepisane źródła prawa konstytucyjnego-zwyczajowe--nie są zawarte w żadnym pisanym akcie normatywnym. Powstają w drodze długotrwałej praktyki.
Prawo kościelne nie może być zaliczone do źródeł prawa konstytucyjnego.
Pojęcie i istota konstytucji
Konstytucja jest to ustawa zasadnicza w państwie, która reguluje wszystkie podstawowe instytucje ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego tego państwa oraz zawiera przepisy o najwyższej mocy prawnej.
Ustawa zasadnicza, czyli najważniejsza podstawowa. Jeśli mówimy iż reguluje podstawowe instytucje ustroju tego państwa to wskazujemy na przedmiot regulacji.
Pełna
Niepełna-konstytucje małe, np.1992 rok. Regulowała wybrane podstawowe instytucje ustroju.
Konstytucja jest nadrzędna w stosunku do innych aktów normatywnych prawa krajowego, międzynarodowego, wspólnotowego. Konstytucja jest aktem normatywnym bez którego państwo i funkcjonowanie państwa może się obejść.
Np. Kiedyś suwerenem był Cesarz i on regulował ustrój państwa.
Pierwsze pisane konstytucje to amerykańskie, np. Konstytucja Stanów Zjednoczonych 1787.Wczesniejsze były konstytucje poszczególnych stanów. Drugą konstytucją na świecie pierwszą w Europie była Konstytucja 3maja 1791.
Trzecią na świecie drugą w Europie jest francuska 1791.
Pojawia się pytanie co było przyczyną uchwalenia konstytucji???
W każdym z tych trzech przykładów mamy do czynienia nie z identyczną przyczyną, bo sytuacje wewnętrzne, warunki jakie się te konstytucje kształtowały dotyczyły istotnych zmian społecznych, gospodarczych .Koniec kolonializmu, feudalizmu, ogłoszono deklarację niepodległości w Stanach. Jeśli powstało nowe państwo trzeba było natychmiast kwestie ustrojowe. Ze względu na reformatorski charakter praktycznie konstytucja nie weszła w życie.
We Francji był to również efekt gruntownych przemian. Zmiana ustroju, obalenie monarchii, ogłoszenie republiki. Trzeba było uchwalić rewolucyjną konstytucję. Francja miała konstytucji najwięcej, bo każda istotna powoduje konieczność uchwalenia nowej konstytucji.
Przyczyny uchwalania i pierwszych i ostatnich konstytucji są podobne.
1.Powstanie nowego państwa jest jedną z nich.
2.Zmiana ustroju.
Przyczyny są takie same różnią się tylko konkretne warunki w danych państwach.
Rodzaje konstytucji:
Rozróżnienie konstytucji w znaczeniu formalnym i materialnym:
1.Formalne-tekst ustawy składający się z kilkudziesięciu artykułów, np 243 u nas. Forma egzystowania treści ustawy zasadniczej. Tekst uchwalony w odpowiednim momencie przez odpowiedni organ.'
2,Materialne-ogół podstawowych instytucji ustroju państwa i ich funkcjonowania. Konstytucją w RP materialną są ograny państwowe, prezydent, Sejm, Senat, związki zawodowe, stowarzyszenia.
Geneza pojęć. Pierwsze pojawiły się formalne pod koniec XVIII wieku. W znaczeniu materialnym istnieje od zawsze, od początku instytucji państwa.
Prawo konstytucyjne 04.11.2010
Konstytucja rzeczywista i fikcyjna
Nazwy te wskazują na charakter konstytucji. Czy jej postanowienia są stosowane w praktyce-wtedy mamy do czynienia z rzeczywistą konstytucją. Jej postanowienia są stosowane przez organy państwowe i inne podmioty.
Konstytucja fikcyjna jest fikcją, jej postanowienia nie są stosowane. Jest to konstytucja iluzoryczna.
Dwa pojęcia są tak skrajne, przeciwstawne. Jeśli będziemy brać pod uwagę konkretne konstytucje to okaże się że obydwa te pojęcia w rzeczywistości nie występują. Jest to rozróżnienie teoretyczne. Ideału takiego, którego wszyscy przestrzegają nie znajdziemy. Zawsze w mniejszym czy większym stopniu będziemy mieli do czynienia z odstępstwami. Czy możemy podać przykład konstytucji, która w 100% byłaby przestrzegana?Też nie. Konkretne konstytucje, mogą być bardziej rzeczywiste. Konstytucje nierzeczywiste to takie, w których są odstępstwa. Zbliża się do bieguna fikcyjności. Za bardzo dobry przykład konstytucji fikcyjnej, może być konstytucja PRL z 1952 roku. Konstytucja obecna to przykład konstytucji rzeczywistej 1997.
Konstytucja PRL zasługuje na miano fikcyjnej, ponieważ znajdziemy bardzo wiele przykładów takich postanowień, które nie miały swojego odzwierciedlenia w rzeczywistości. W PRL władza należy do ludu pracującego miast i wsi. Czy rzeczywiście władza należała do społeczeństwa?Czy naród podejmował decyzje w najważniejszych decyzjach państwowych? Nie.
art.3 Konstytucji 1952 Przewodnią siłą jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Przepis był jak najbardziej rzeczywisty. Faktycznie władza należała do Partii komunistycznej. Pierwszego Sekretarza, Biura Komunistycznego.
Ciekawie przedstawia się treść art.2 Konstytucji PRL 1952. Kto wybierał posłów i radnych.
Lud pracujący sprawuje władzę państwową przez swych przedstawicieli w wyborach bezpośrednich, równych, powszechnych w głosowaniu tajnym. Jest to postanowienie o charakterze fikcyjnym, bo wynik wyborów był znany już przecież przed wyborami, w momencie gdy zostały ogłoszone listy kandydatów. Lista była jedna. 100% głosów było oddawane na jedną listę.
W tamtym okresie agitowano aby oddawano kartki bez skreśleń. To znaczy że oddaje głos na pierwszych 5 kandydatów co byli na liście. Pozostali 3 nie uzyskiwali żadnego głosu. Czy to postanowienie art. 2 było fikcyjne czy rzeczywiste? Fikcyjne, bo nie naród wybierał, a Ci co ustalali listę kandydatów w okręgu.
art. 2 Przedstawiciele ludu w sejmie i radach narodowych są odpowiedzialni przed swoimi wyborcami i mogą być przez nich odwoływani. Faktycznie ponosili odpowiedzialność przed partią komunistyczną. Przepis był fikcyjny.
Czy fakt złamania dyscypliny partyjnej oznacza że partia może wymusić złamanie mandatu? Nie może wymusić. Przewodniczący partii uruchamiałby dokument wtedy jakby się ktoś mu naraził. Brakowałoby tylko daty w dokumencie. Byłby to szantaż ze strony kierownictwa partii w stosunku do swoich posłów. Czy występowały takie przypadki?Nie.
Dzisiaj raz wybrany poseł, będzie pełnił tą funkcję do końca kadencji. Wyrzucenie z partii nie oznacza zrzeczenia mandatu. Odpowiedzialność przed wyborcami będzie w następnych wyborach. Posłem ktoś wybrany po raz kolejny nie będzie.
Rozdziałem konstytucji gdzie roi się od postanowień fikcyjnych jest rozdział 8 KOnstytucji PRL 1952. Art.83 Konstytucji. PRL zapewnia obywatelom wolność słowa, pochodów, wieców i manifestacji. Są to standardowe wolności polityczne, które powinny przysługiwać obywatelom. Do kiedy ten artykuł obowiązywał? 1997 roku.
Od 1989 roku wolności słowa, druku itd stały się rzeczywistymi. Zniesiono cenzurę, wprowadzono demokratyczne standardy, gdzie wolności rzeczywiście mają być przestrzegane. Do pewnego momentu postanowienia konstytucji były fikcyjne, a na skutek zmian polityczno- ustrojowych obowiązują w nowych warunkach i nabierają charakteru rzeczywistego.
Sejm wybiera Marszałka, Wicemarszałków, Komisje. Artykuł ma charakter rzeczywisty. Jeżeli nawet jakąś konstytucję określamy mianem fikcyjnych, to nie znaczy że wszystkie jej postanowienia mają charakter fikcyjny.
Obecna Konstytucja
Czy wszystkie jej postanowienia są rzeczywiście stosowane?Znajdziemy przypadki naruszenia konstytucji przez Parlament. Parlamenty dość często dopuszczają się takich naruszeń. Ustalając ustawę sprzeczną z konstytucją. Czy naruszenie jest nieodwracalne?Możemy wskazać środki, które służyć będą naprawieniu tego błędu. Jest możliwość naruszenia ustawy, która jest sprzeczna z konstytucją. Trybunał Konstytucyjny jest organem odpowiednim. Można składać skargi konstytucyjne i tą ustawę znieść.
Czy w sposób skuteczny możemy dochodzić uchylenia takiej decyzji? Możemy. Jeżeli przed organami sądowymi polskimi nie dojdziemy sprawiedliwości, to przysługują nam inne środki ochrony.
1950 Konwencja o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności Człowieka. Na podstawie tej konwencji możemy składać skargę do TSUE.W okresie PRL było to niedopuszczalne.
Konstytucja pisana i niepisana
Konstytucja pisana to jedna ustawa zasadnicza, uchwalona w odpowiednim trybie, przez odpowiedni organ. Przykładem jest nasza z 2.04.1997. Ilość artykułów jest dokładnie znana i określona.
Przed 1997 na pojęcie konstytucji pisanej składały się 3 ustawy: Mała Konstytucja z 17.10.1992, utrzymane w mocy przepisy konstytucji z 1952 roku,ustawa o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji RP. z 1992.
We Francji obowiązuje Konstytucja V Republiki z 1958 ale obowiązuje także Deklaracja Praw i Wolności Człowieka i Obywatela. Konstytucja ją uznaje. W tej deklaracji Powszechnej są uregulowane prawa wolności osobiste i polityczne. We współczesnych konstytucjach są jeszcze regulowane prawa o charakterze ekonomicznym, społecznym i socjalnym. Konstytucja się odwołuje do wstępu Konstytucji IV Republiki z 1946 roku.
Konstytucja niepisana-np. w Wielkiej Brytanii. Na jej pojęcie składają się 2 rodzaje norm prawnych: Akty królewskie, ustawy parlamentu. Oprócz tego są normy zwyczajowe, które powstają w drodze praktyki. Za najstarszą część składową konstytucji brytyjskiej uznaje się akt królewski, przywilej z 1215 Wielka Karta Swobód. Dokument dotyczy szeroko pojętej problematyki praw i wolności osobistych. Król ograniczył swoją władzę absolutną, nadając przywilej nietykalności majątkowej itd. Zakaz konfiskaty majątku bez wyroku sądowego.
Ustawa z 1999 WB. Na podstawie tej Ustawy dokonano zmian z Izbie Lordów. Ograniczono ilość członków Izby, których tytuły były dziedziczone. 10 krotnie zmniejszono ilość tytułów dziedzicznych. (w skład wchodzą lordowie prawa, duchowni itd. Wprowadzono ustawy o autonomii Walii, Szkocji, Irlandii Północnej, Na podstawie powołano dla nich parlamenty. Te 3 ustawy też zaliczymy do konstytucji brytyjskiej. WB jest powszechnie uważana za państwo, w którym wykształcił się jeden z systemów rządów,mianowicie system parlamentarno-gabinetowy.
Zanim Królowa mianuje kogoś na stanowisko premiera to i tak wszyscy wiedzą, bo to przywódca partii, która wygrała wybory.
Królowi przysługiwało prawo weta w stosunku do ustaw i teoretycznie istnieje ono do dziś. Nigdy nie ustanowiono ustawy, na podstawie, której został by tego weta pozbawiony. Bo to prawo nie zostało ani ograniczone ani zniesione. Dzisiaj formalnie Królowa ma prawo weta, a realnie nie. Zwyczajowo monarcha utracił to prawo. Choć dzisiaj podpis na ustawie musi się znaleźć. Dawna władza absolutna monarchy przeszła w zapomnienie. Dzisiaj najważniejszy jest Parlament i gabinet z Premierem na czele. Królowa panuje, ale nie rządzi. Królowa sama to jedynie może decydować o swoich ubiorach- funkcja reprezentacyjna
Wykład 18.11.10
konstytucja giętka- jest wyjątkiem we współczesnym świecie, ale istnieje ale bardzo rzadko, w Europie przykładem jest konstytucja brytyjska bo jest to konstytucja niepisana, wszystkie ustawy są zawarte w konstytucji brytyjskiej wiec są na równi- tę konstytucje można zmienić w normalnym trybie, bo moc prawna ich nie jest nadrzędna, jest taka sama jak innych ustaw
Konstytucja sztywna- to taka w której moc prawna jest nadrzędna, konsekwencją tej konstytucji sztywnej są inne akty niższej rangi- wszystkie muszą być zgodne z konstytucja, muszą być zachowane szczególne wymogi a wiec nie możemy być zmieniona ustawa zwykła czyli inna większość głosów dla jej zmiany- czyli nie może być zwykła większością głosów zmieniona!! Nie możemy nazwy sztywna konstytucja traktować dosłownie! można ja zmienić, ale trzeba spełnić określone wymogi
to rozróżnienie opiera się na 2 istotnych elementach: moc prawna konstytucji oraz tryb zmiany konstytucji
Konstytucja mała- tzn niepełna, reguluje tylko wybrane instytucje ustroju , najczęściej z zakresu politycznego, nie zawiera gospo i spol. male konstytucje zawsze poprzedzają uchwalenie dużych konstytucje, małe konstytucje zawsze mają charakter tymczasowy i stad też okres ich obowiązywania w historii danego państwa określamy pojęciem- prowizorium konstytucyjne, były 2 prowizoria bo były 2 konstytucje, po drugiej wojnie światowej tez były 2 prowizoria, również 2 prowizoria do 97 roku
Konstytucja duża- tzn pełna,reguluje wszystkie podstawowe instytucje ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego, duże konstytucje pojawiają się z dużym opóźnieniem względem małych konstytucji , np marcowa konstytucja uchwalona 3 lata później , wiec musiała pojawić się w miedzy czasie mała konstytucja by państwo mogło funkcjonować, był wydany dekret marszałka Piłsudskiego, w którym były określone ze marszałek obejmuje najwyższa władze,- 1 mała konstytucja, później 20.02.1919 roku uchwala sejmu ustawodawczego- 2 mała konstytucja, później w 1947- mała konstytucja... duże konstytucje są konstytucjami uchwalanymi na czas nieokreślony, nie ma mowy o tym dokąd ma obowiązywać tak jak mała konstytucja, najdłużej obowiązująca konstytucja - amerykańska- do dziś, jest to konsekwencją jej lakonicznością- ogólnością, ogólnikowe postanowienia w konstytucji, dlatego nie trzeba ich zmienić, jedynie trzeba zmienić interpretacje tych przepisów, robią to sądy, polska konstytucja jest za szczegółowa dlatego ulegała zmianę. w Stanach Zjednoczonych uregulowana jest funkcja prezydenta, ale ogólna, - do prezydenta należy władza wykonawcza- to najważniejsze ma znaczenie
a od 89 roku
dopiero w 97 roku , poprzedziła ja mała konstytucja z 92 roku
Kryterium tego podziału stanowi przede wszystkim zakres treści tych konstytucji,
*spór o krzesło :p
Jeśli konstytucja jest długowieczna (np Stany Zjednoczone, Niemcy, Francja) - przynajmniej kilkadziesiąt lat- to ustrój takiego państwa jest stabilny
A polska jest niestabilna
Temat: Cechy szczególne konstytucji
To takie które odróżniają ustawę zasadniczą od innych aktów normatywnych
1) szczególna nazwa- tylko jeden akt nosi nazwę konstytucja, jest tytułem, musi być również data, czyli np konstytucja z 1997
2) szczególny tryb uchwalania- konstytucje mogą być uchwalane w drodze referendum, inne ustawy nie, w niektórych państwach są uchwalane przez konstytuantę- organ powołany jedynie w tym celu, konstytucja uchwalana jest większością kwalifikowana 2/3 głosów
3) szczególny tryb zmiany- kwalifikowana większość, może buc referendum, niektóre zmiany będą podlegać zatwierdzeniu (art 235)
4) szczególna treść konstytucji- musi regulować wszystkie dziedziny spol,pol,gosp
5)szczególna najwyższa moc prawna- dotyczy tylko konstytucji sztywnych, trybunał konstytucyjny stoi na straży przestrzegania konstytucji i żeby wszystkie akty, umowy międzynarodowe były zgodne z konstytucją, jak nie to je uchyla, jeśli w państwie nie ma trybunału , np w PRLu ale konstytucja prl miałą teoretycznie najwyższą moc prawną, bo nigdzie nie można było złożyć skargi za naruszanie konstytucji, a była naruszana np art. 83, trybunał został utworzony w ostatnich latach PRLu w 85 roku, zaczął działalność w 86 roku. Mimo to nikt nie próbował w prlu skarżyć bo nikt i tak by tego nie uchylił, bo sejm miał prawo do uchylania decyzji Trybunału, więc Trybunał nie był skuteczny wtedy!
Obecnie sejm nie ma nic do gadania
1,2,3,5 charakter formalny
4- o charakterze merytorycznym
Stopień szczegółowości konstytucji w zakresie regulowanych spraw- są one ogólne, czasem bardzo ogólnikowe w każdej konstytucji- najbardziej ogólna konstytucja amerykańska, inne konstytucje sa bardziej szczegółowe np polska, ale tez jest ogólna
objętość aktu konstytucyjnego- polska jest obszerna jak na konstytucje
chcą zmienić art 96- wybory są proporcjonalne-> zamiast tego większościowe! ale póki co muszą być proporcjonalne
ustawy zwykłe niezbędne do ogólnych przepisów w konstytucji
Wykład 25.11.10
Ustawa Konstytucyjna - ustawa o zmianie konstytucji, ustawa o zmianie lub o uzupełnieniu konstytucji- inne nazwy tej ustawy
Czym różni się ustawa konstytucyjna od konstytucji
- są to 2 różne pojęcia
- różnice z treści, konstytucja reguluje wszystkie podstawowe instytucje ustroju, a ustawa konstytucja tylko wybrany zakres problemów, niekiedy dotyczy jednej instytucji ustroju, niekiedy kilka
- podobieństwo- szczególna nazwa- ale inna, tryb uchwalania, szczególny tryb zmiany, ustawa konstytucyjna jest aktem o tej samej mocy prawnej co ustawa zasadnicza, bo akt niższej rangi nie mogł by zmienić przepisów konstytucji
*ustawa o zmianie konstytucji RP. 2006 i 2009 r
ustawy konstytucyjne są wydawane w celu:
- dokonywanie zmian lub uzupełnień w konstytucji, np ustawa z września 2006 r. , ustawa z 2009- ustawa o uzupełnienie ust 99 konstytucji, dodanie pkt 3 do niej
konstytucja marcowa była zmieniona tylko jeden raz
konstytucja kwietniowa nie była zmieniona ani razu
konstytucja PRL była zmieniana więcej niż 20 razy (art 106)
konstytucja z 97 r. była zmieniana 2 razy
Konstytucja Stanów Zjednoczonych obowiązująca już ponad 200 lat
Polska konstytucja była zmieniana metodą inkorporacji- ustawa nie jest dołączona do konstytucji tylko wklejamy zmiany na miejsce nieaktualnych przepisów
W Stanach Zjednoczonych -- 27 poprawek, konstytucja podzielona na pierwotną, i treść poprawek , więc nie było metody inkorporacji
Ustawa konstytucyjna może zastępować konstytucje w pewnych przypadkach, gdy nie ma konstytucji pełnej polowywana jest ustawa konstytucyjna - to jest MAŁA KONSTYTUCJA (17.10.1992 np.)
Po 2 wojnie światowej; 1947-1952- o ustroju i zakresie działania władzy w rp
Uregulowanie trybu uchwalenia konstytucji, np 1951 ust o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji PRL
23..04.1992- o trybie przygotowania uchwalenia konst RP
Obydwie te ustawy miały charakter proceduralny
po uchwanieniu przez parlament , prezydent zarządzał referendum, konstytucja przyjęta zwykła większością głosów
Uregulowanie trybu wejścia w życie nowo uchwalonej konstytucji- przepisy o charakterze proceduralnym:
trzeba w niej określić
- kiedy ma wejść z życie (termin) - np konstytucja prl wchodzila w zycie w dniu uchwalenia
konstytucja 97- 3 miesiace od uchwalenia (uchwalona 16.07.97) czyli 17.10.97
Na podstawie nowej konstytucji 97 r powolano nowy organ , ktorego nei bylo wczesniej nawet w malej konstytucji- RZECZNIK PRAW DZIECKA, nie mógł od razu zacząc bo jego kompetencje i zakres działania miala okreslac ustawa, ktora 17,10 nie byla jeszcze gotowa, mogl zaczac dzialac od 2000 roku mogl zaczac swoje funkcjonowanie
Instytucja inicjatywy ludowej- inicjatywa przynajmniej 100 tys obywateli, rowniez potrzebna byla ustawa ,ktora byla wyd w 99 roku, od 99 roku ist inicjatywa ustawodawcza
przyklady ustaw konst gdzie zostaly uregulowane procedury wejscia w zycia
w 21 roku w maju "ustawa przechodnia" czyli przejsciowa miedzy mala konst a konstytucja- okreslono okres przesciowy
w 52 roku sejm w lipcu uchewslil ustawe zasadnicza i przepisy wprowadzajace konstytuvje PRL
Nie ma w ustawie nic o przsepisach wprowadzajacych
w 97 roku uregulowane to zostalo w samej konstytucji ( rozdzial 13 konstytucji- przepisy przejsciowe i koncowe)- tu nie ma osobnej ustawy jak w 52 i 21 roku
jaki charakter mają przepisy przejściowe?
- są z natury tymczasowe- okreslone na czas określony
- z czasem tracą swoja moc, gdy zostana spełnione
- wiec rozdzial 13 konstytucji juz nie obowiązuje, jest martwy, niepotrzebnie jest w konstytucji mogla by byc osobna ustawa
art 128 tez jest martwy o sądownictwie administracyjnym
niektóre ustawy zwykłe, niektóre dekrety, niektore rozporządzenia, niektóre uchwały mogą być źródłem prawa konstytucyjnego!!! bedziemy zrodel szukać wg kryterium przedmiotowego
ytucy1h
Niepisane źródła prawa konstytuc- takie reguły prawa ktore powstają w drodze praktyki- są to normy zwyczajowe
W Polsce również mamy do czynienia z normami zwyczajowymi, w mniejszym stopniu niz w Wielkiej Brytanii
Reguły zwyczajowe mogą mieć różny charakter :
1. Zwyczajowe niepisane prawo konstytucyjne
Reguły mające charakter norm prawnych , ale niepisanych, ich naruszenie grozi sankcją, w praktyce musi być ona stosowana w długotrwałym okresie- najlepiej kilkusetletnia. kwestie hymnu w 76 roku dodano punkt o hymnie, obecnie w aty 28- więc dziś jest to norma prawa pisanego, po wyborach premier podawał się do dymisji, od 89 tez tak postepowano, premier ustepowal, sejm wybieral nowego premiera, obecnie od roku 92 norma ta jest juz okreslona w konstytucji art 162 (mala konst 64 art)
2. Zwyczaje konstytucyjne
3. precedensy konstytucyjne