Współczesne problemy psychologii

Współczesne problemy psychologii - dr Agnieszka Bieńkowska

Wykład 1 - 07.10.2011

Przedmiot psychologii rozwoju człowieka:

Psychologia rozwoju człowieka koncentruje się na zmianach w zachowaniu i zdolnościach jednostki pojawiających się między jego poczęciem a śmiercią.

Dawniej - psychologia rozwojowa.

Dziś - psychologia rozwoju człowieka.

Tradycyjnie przedmiotem zainteresowania psychologii rozwojowej jest okres od narodzin do końca adolescencji (do 22/23 r.ż.).

Rozwój (wg A Matczak)

Proces, stosunkowo długotrwały, w toku którego dokonują się kierunkowe, prawidłowo po sobie następujące zmiany, prowadzące od form czy stanów niższych, prostszych, słabiej zorganizowanych, do wyższych, bardziej złożonych, lepiej zorganizowanych.

Cechy zmiany rozwojowej (wg powyższej definicji)

Kierunkowość (zbliżanie się do pewnego idealnego stanu optymalnego)
Progresywność (postęp, doskonalenie równowagi w kontaktach ze światem)
Nieustanność (dokonywanie się zmian w ciągu całego życia człowieka)
Zdeterminowanie w dużym stopniu czynnikami środowiskowo - kulturowymi.

Rozwój (wg M. Tyszkowej)

Proces (ciąg) postępujących w określonym kierunku zmian w systemie psychicznym. Rozwój bywa także tratowany jako produkt tego procesu.

Cechy zmiany rozwojowej (wg powyższej definicji)

Jednokierunkowość - nie każdy się zgadza
Nieodwracalność
Trwałość
Autonomiczność (zdeterminowanie działaniem czynników tkwiących w całości lub znacznej części wewnątrz ewoluującego układu) -rozwój jest tu napędzany tym, co się dzieje w środku człowieka

Rodzaje zmian rozwojowych:

Uniwersalne (powszechne, wspólne dla każdego człowieka i związane z wiekiem)

Zegar biologiczny wpływa na zmiany - np. raczkowanie (są to zmiany niezależne od nas, nie wymagają ćwiczenia, wysiłku)
Zegar społeczny - rozpoczęcie szkoły, małżeństwo w określonym czasie

Wspólne (charakteryzujące osoby należące do określonej wspólnoty, grupy)
Indywidualne (wywołane czynnikami unikatowymi, oddziaływującymi wyłącznie na daną jednostkę (np. utrata pracy).
Ilościowe (narastanie, nasilanie się albo osłabianie pewnej cechy, procesu - np. zwiększanie zasobu słów u małego dziecka)
Jakościowe (transformacja, przekształcanie się pewnej cechy, procesu w taki sposób, że tworzą nową jakość)

Rozumowanie dedukcyjne
Rozumowanie indukcyjne - od szczegółu do ogółu
Rozumowanie trans dedukcyjne - od szczegółu do szczegółu.

Modele zmiany rozwojowej (Brzezińska)

Model liniowy

Rozwój ujmowany jest jako proces nieukierunkowany, ciągły, płynny, o charakterystycznym dla każdej osoby tempie, polegający na zachodzeniu zmian ilościowych (wzrost lub spadek różnicowania doświadczenia). Rozwój obejmuje zarówno zmiany progresywne jak i regresyjne.

Model stadialny (np. Piaget)

Rozwój traktowany jest jako proces skokowy, w którego przebiegu można wyodrębnić poszczególne fazy (stadia, etapy). W każdym kolejnym stadium najpierw zachodzi proces różnicowania doświadczenia, po którym następuje jego porządkowanie i integracja, co powoduje powstanie nowej struktury. Przeplatają się tutaj zmiany ilościowe i jakościowe.

Model cykliczno-fazowy (np. koncepcja Eriksona)

Rozwój ujmowany jest jako proces nie kumulacji, a transformacji doświadczenia. W procesie rozwoju można wyróżnić cykle , a w nich kolejne fazy: progresu, plateau (faza zatrzymania), regresu i kryzysu. Gdy kryzys zostaje rozwiązany, cykl rozwoju domyka się i jednostka przechodzi do cyklu następnego. Nowe struktury doświadczenia powstają zarówno z elementów doświadczenia już posiadanego, jak i tych nowo nabytych.

Kryteria wyodrębniania okresów rozwojowych:

Sposób i poziom poznawania i uświadamiania sobie otaczającej rzeczywistości
Dominujący rodzaj działalności (zabawa, nauka, praca)
Specyficzne formy i metody oddziaływania wychowawczego (niemowlęcy, żłobkowy, przedszkolny, młodszy szkolny, starszy szkolny)

Periodyzacja starożytnych uczonych Chińskich:

Młodość do 20 lat
Wiek zawierania małżeństwa do 30 lat
Wiek poznawania własnych błędów do 40 lat
Wiek pełnienia urzędów społecznych do 50 lat
Końcowy okres twórczego życia do 60 lat
Wiek upragniony do 70 lat
Starość od 70 lat.

Periodyzacja stosowana w Polsce:

Okres prenatalny od poczęcia do narodzin (ok. 266dni)
Wczesne dzieciństwo 0-3 r.ż.

Wiek niemowlęcy 0-1 r.ż.
Wiek poniemowlęcy 2-3 r.ż.

Średnie dzieciństwo (wiek przedszkolny) 4-6 r.ż.
Późne dzieciństwo (wiek młodszy szkolny) 7-10/12 r.ż.
Adolescencja 10/12 - 20/23 r.ż.

Wczesna adolescencja (wiek dorastania) 10/12 - 15 r.ż.
Późna adolescencja (wiek młodzieńczy) 16 - 20/23 r. ż.

Wczesna dorosłość 20/23 - 35/40 r.ż.
Średnia dorosłość (wiek średni) 35/40 - 55/60 r.ż
Późna dorosłość (wiek starzenia się) 55/60 i więcej

Dziecko dwuletnie - drugie urodziny miało, ale trzecie jeszcze nie

Dziecko w drugim roku życia - rok skończyło, ale drugich urodzin jeszcze nie miało

Cele badań nad rozwojem:

Opis zachowania człowieka w poszczególnych momentach rozwoju
Znajdywanie przyczyn i procesów powodujących określone zmiany w zachowaniu

Strategie badań nad rozwojem:

Strategia badań podłużnych

Wielokrotne badanie tych samych osób w pewnych odstępach czasu

Strategia badań poprzecznych

Jednoczesne badanie osób w różnym wieku w celu określenia, jak wiek ten wpływa na dany aspekt zachowania
Ryzyko: efekt kohorty - różnice w pokoleniach

Strategia badań sekwencyjnych

Zbieranie danych od co najmniej dwóch różnych grup pokoleniowych, badanych w dwu lub więcej odcinkach czasu.

Wykład 2. 14.10.2011

Procesy poznawcze (spostrzeganie, pamięć, myślenie, rozwiązywanie problemów)

Rozwój percepcyjny

Dotyk i ból

2 miesiące po poczęciu - reakcja na uderzenie po stronie ust
14-15 tydzień po poczęciu - cała skóra staje się wrażliwa na dotyk
Koniec 1 r. ż. - rozpoznawanie znanego przedmiotu za pomocą jedynie dotyku

Węch

6 dzień życia - rozpoznawanie matki po zapachu
Noworodek - odróżnianie przyjemnych i nieprzyjemnych zapachów

Smak

2 godziny po urodzeniu - różnicowanie czterech podstawowych smaków (preferencja słodkiego)
4 miesiące - pojawia się preferencja smaku słonego
Po 60. r. ż. - często dochodzi do obniżenia wrażliwości na smaki związanego ze zmniejszaniem się liczby kubków smakowych

Słuch

Słuch - 25 tyg. od poczęcia - płód odbiera dźwięki
Noworodek - może słyszeć jedynie dźwięki głośniejsze od szeptu z odległości 135cm.
Wrażliwość słuchowa wzrasta tylko do wieku 10 lat.
Już po 40 r.ż. mogą pojawić się ubytki słuchu
Około 30% dorosłych w wieku 65-74 lata i 50% w wieku 75-79 lat ma różnego stopnia niedosłuch.

Dźwięki mowy

Noworodki - wolą słuchać głosu kobiecego niż męskiego oraz jakiegokolwiek innego głosu ludzkiego zamiast innych dźwięków lub ciszy.
Pierwsze 6 miesięcy - dzieci są zdolne do różnicowania dźwięków mowy języka innego niż ojczysty (zdolność ta zanika w ciągu kolejnych 6 miesięcy)

Słuch fonematyczny - umiejętność identyfikowania, słuchowego różnicowania dźwięków mowy (fonemów) i słów dzięki dostrzeganiu cech odróżniających jedną głoskę od drugiej (np. bar-bal) przy jednoczesnym utożsamianiu różnych wymówień i cech głoski (np. szeptem-głośno, niskim - wysokim głosem).

Wrażliwość słuchowa w zakresie słuchu fonematycznego wzrasta w okresie przedszkolnym.

Słuch fonematyczny stanowi podstawę opanowania umiejętności pisania i czytania.

Dźwięki muzyki

Między 4-7 m. życia - niemowlęta odróżniają kołysankę od piosenki dorosłych (niezależnie w jakim języku)
W okresie przedszkolnym wzrasta wrażliwość w zakresie słuchu muzycznego.

75% dzieci w 5 r. ż. rozpoznaje melodię; imitowanie zasłyszanych melodii występuje już w 3 i 4 r. ż., ale dopiero pięciolatki zdolne są do utrzymania rytmu i tonacji melodii.

Wzrok:

Od 26 tyg. po poczęciu - dziecko reaguje na nagłe oświetlenie brzucha.
Do 3. m. - niemowlę widzi ostro na odległość ok. 20-30 cm.
12 miesięcy - ostrość wzroku niemowlęcia dorównuje ostrości wzroku dorosłego.
Po 40. r. ż. - pojawia się dalekowzroczność. Dorośli w tym wieku potrzebują silniejszego oświetlenia oraz dłuższego czasu na oswojenie się z ciemnością lub ostrym światłem.

Widzenie głębi:

Między 3 a 5 m. pojawia się, a około 13 miesiąca rozwija się widzenie głębi.

Widzenie barw:

Noworodek - odróżnia kolor czerwony od zielonego.
3 miesiące - niemowlęta odróżniają cztery podstawowe barwy, preferują czerwony i żółty.
Między 6 a 14 r. ż. o 89% wzrasta zdolność różnicowania odcieni barw.

Widzenie relacji:

Między 1-3 m. niemowlęta dokonują percepcyjnego grupowania elementów. Widzą organizację, a nie tylko szczegóły obrazu. Stają się bardziej zainteresowane oglądaniem zorganizowanych układów przestrzennych i twarzy, niż prostych układów wzrokowych i kontrastów.

Percepcja intermodalna

Powiązania między modalnościami występują od urodzenia. W toku rozwoju utrwalają się i modyfikują.
Współdziałanie wzroku i słuchu pojawia się po raz pierwszy w 2. m. ż., ponownie daje o sobie znać w 5.
Współdziałanie dotyku i wzroku pojawia się w drugiej połowie 1. r. ż.

Procesy uwagi

U niemowląt uwagę przyciągają takie cechy bodźca jak:

Siła
Nowość
Kontrastowość
Zmienność

Z wiekiem następuje przechodzenie od uwagi kontrolowanej przez bodźce zewnętrzne do samokontroli, oparty na celach i zamiarach jednostki

Rozwój pamięci:

Rozwój pamięci pomagają człowiekowi orientować się w rzeczywistości i w niej funkcjonować.

Do procesów poznawczych zaliczamy: percepcje i pamięć.
Pamięć sensoryczna - przechowujemy w niej bardzo krótko i najwyżej sekundę dalej jest wykorzystywana w procesie spostrzegania.

Krótka - czas przechowywania ok. minuty 7 (+/- 2) elementy informacji
Długotrwała - długi czas przechowywania informacji, pojemność nieograniczona

Zmiany w pojemności pamięci:

Z wiekiem nie zmienia się pojemność pamięci sensorycznej i długotrwałej.
Pamięć krótkotrwała wykazuje pewną zmianę.
3 latek może zachować w pamięci 3 elementy informacji.
8-12 latek może zatrzymać 6 elementów informacji
Człowiek dorosły może zachować w pamięci 7 (+/- 2) elementy informacji.

Strategia pamięciowa:

Każdy sposób stosowany przez ludzi w celu zapamiętania czegoś.

Strategie stosowane przez dzieci:

Powtarzanie - kilkakrotnie powtarzanie danej informacji.
Organizowanie - przestawianie informacji i nadawanie im lepiej znanej formy.
Przepracowanie - tworzenie związków między informacjami, które w innym wypadku pozostawałyby bez związku.
Uwaga selektywna - wybiórcze zwracanie uwagi na informacje, które mają być później przywołane.
Odzyskiwanie informacji - szukanie sposobów, by zachowane informacje były łatwiejsze do zapamiętania, jeśli wiadomo, że muszą być później przywołane.

Rozwój strategii pamięciowych:

Z wiekiem (do 7r.ż.) wzrasta częstotliwość, elastyczność i złożoność działań strategicznych.

Pamięć autobiograficzna:

Zbiór wspomnień odnoszących się do przeszłości jednostki. Jego funkcja polega na dawaniu osobie poczucia ciągłości życia i dlatego ma zasadnicze znaczenie dla powstania u dziecka pojęcia samego siebie.

Tożsamość - poczucie ciągłości całego życia

Amnezja dziecięca

Niezdolność przypomnienia sobie wydarzeń, jakie zaszły w początkowych latach życia. Na ogół nie pamiętamy tego, co wydarzyło się przed 2r.ż., bardzo słabo zaś to, co miało miejsce w okresie od 2 do 3lat.
Wspomnienia zaszczepione

Rola rodziców w rozwoju pamięci autobiograficznej:

Styl wysokoelaboratywny

Rodzice często mówią o przeszłości. Zachęcają dzieci do szczegółowych narracji.

Styl niskoelaboratywny

Rodzice wykazują mniej zainteresowania przeszłością. Zniechęcają do długich rozmów na ten temat.

Wykład 3. 21.10.2011

Dzieci jako naoczni świadkowie

Zakres tego, co dzieci przypominają sobie samodzielnie, jest różny w zależności od wieku. Małe dzieci na ogół przypominają sobie niewiele; zmienia się to zdecydowanie po ukończeniu 5 r. ż.
Trafność samodzielnych wspomnień dzieci w wieku szkolnym jest tak samo wysoka, jak osób dorosłych.
Jeśli przerwa między zaistnieniem sytuacji a momentem przypomnienia jej sobie jest dłuższa niż miesiąc, to pojawiają się związane z wiekiem różnice w trafności przekazu. Małe dzieci zapominają więcej niż starsze.
Małe dzieci są bardziej podatne na sugestie podczas przesłuchania.
Podatność na sugestie zależy również od sposobu prowadzenia przesłuchania, typu zadawanych pytań i spostrzeganej roli pytającego.

Eksperyment Leichman i Ceci, 1995 - eksperymentatorzy przekazali dzieciom stereotyp niezdarnego mężczyzny, grupie dzieci, której przekazano ten stereotyp przy wejściu przedstawiając im mężczyznę od razu jego zachowania uznały za niezdarne, w innej sytuacji nie zostałyby za takie ocenione

Same pytania mogą zawierać sugestie, np. jeżeli zapytamy z jaką prędkością pędziły samochody, to ludzie są skłonni podawać większe prędkości niż w przypadku, kiedy zapytamy z jaką prędkością jechały samochody - Elizabeth Dolfas?

Rozwój intelektualny

Rozwój poznawczy w ujęciu Jeana Piageta

Podstawowe założenia

Rozwój intelektualny można zrozumieć jedynie dzięki analizie dynamicznego i ciągłego wzajemnego oddziaływania dziecka i otoczenia.
Wiedza dziecka jest konstruowana w wyniku aktywnego interesowania się otoczeniem Wiedza jest konstruowana w wyniku wzajemnych oddziaływań dziecka i środowiska. Powstaje w wyniku aktywnego badania przez dziecko najpierw przedmiotów a potem pojęć. Przyswajanie wiedzy zawsze oparte jest na działaniu.

Inteligencja

„Szczególny przypadek biologicznej adaptacji”. Odnosi się do procesów umysłowych, dzięki którym dochodzi do adaptacji.

Inteligencja zaczyna się od prymitywnych wzorców zachowań odruchowych, obecnych od narodzin. Z upływem czasu, na skutek kontaktu z przedmiotami ze świata zewnętrznego, wzorce te będą się zmieniać, dostosowywać, łączyć, rozbudowywać.

Struktura intelektu

Zmienne struktury poznawcze:

Schematy - wewnętrzne reprezentacje określonych czynności fizycznych lub umysłowych, np. schemat patrzenia, chwytania. W każdym akcie działania, intelektualnym lub fizycznym zawsze obecny jest schemat - rodzaj poznawczego planu, stosowanego przez jednostkę do rozwiązania danego problemu. Fundamentalne dla inteligencji są schematy składające się z wiedzy o rzeczach i zdarzeniach oraz z wiedzy jak robić różne rzeczy.
Operacje - struktury umysłowe wyższego rzędu, która nie jest dana od urodzenia i nie pojawia się w myśleniu przed osiągnięciem wieku szkolnego. Ich cechą charakterystyczną jest odwracalność.

Stałe funkcje poznawcze:

Asymilacja

Proces umysłowy, dzięki któremu jednostka włącza nowe doświadczenia do już istniejącej struktury umysłowej; przetwarza napływającą informację tak, by pasowała do dotychczasowego sposobu myślenia.

Akomodacja

Proces umysłowy, dzięki któremu jednostka modyfikuje istniejące struktury umysłowe tak, by pasowały do nowych świadczeń; dostosowuje sposób myślenia do nadchodzących informacji.

Równoważenie

Proces przywracania równowagi między strukturami poznawczymi a środowiskiem.

Rozwój inteligencji

Zanim dziecko nabędzie nową wiedzę, znajduje się w stanie równowagi. Struktury umysłowe pozostają w równowadze ze środowiskiem. Gdy jednostka napotyka coś nowego lub wymagającego innego podejścia równowaga zostaje zachwiana. Gdy równowaga zostaje zachwiana procesy asymilacji i akomodacji rozpoczynają działanie w celu jej przywrócenia. Rolą procesu równoważenia jest zapewnienie, że akomodacja zostanie skonsolidowana przez asymilację oraz że zostanie zachowana między nimi równowaga. W ten sposób zmieniają się struktury umysłowe i rozwijają zdolności poznawcze.

Przykład procesu równoważenia:

Schemat ptaka → asymilacja → dziecko asymiluje samolot do schematu ptaka → akomodacja → rozwinięcie nowego schematu (schematu samolotu)

Ssanie smoczka → asymilacja → dziecko ssie grzechotkę (asymilacja schematu ssania do grzechotki) → akomodacja → rozwinięcie nowego schematu (schematu potrząsania)

Stadia rozwoju intelektualnego

Dzieci przechodzą przez stadia kolejno, w stałym porządku i w podobnym wieku.
Tempo przechodzenia przez poszczególne stadia jest zdeterminowane przez biologiczne procesy dojrzewania, ale w pewnym stopniu zależy również od indywidualnego doświadczenia.
Każde stadium charakteryzuje się sposobem myślenia, które różni się pod względem jakościowym zarówno od stadium poprzedniego, jak i stadium następnego.

Stadium sensoryczno-motoryczne
0-2 lata

W tym stadium dziecko poznaje świat głównie za pomocą bezpośredniego spostrzegania i aktywności motorycznej, bez udziału myślenia w formie znanej dorosłym. Dopiero pod koniec tego okresu działania ulegają internalizacji i tworzą pierwsze symbole reprezentacyjne.

Osiągnięcia stadium sensoryczno-motorycznego:

Pojęcie stałości przedmiotu

Zrozumienie, że świat jest zbudowany z przedmiotów stanowiących odrębne byty, które istnieją bez względu na to, czy zdajemy sobie z tego sprawę, czy nie.

Funkcja symboliczna

Rozwój użycia symboli w celu reprezentowania przedmiotów i wydarzeń. Dziecko rozumie, że symbol jest czymś odrębnym od przedmiotu. Wykorzystując symbole dziecko próbuje rozwiązać problemy „w myśli”, zanim przystąpi do konkretnych działań.

Wykład 4. 28.10.2011

Stadium przedoperacyjne (2-7)

Wraz z rozwojem mowy dziecko staje się zdolne do myślenia symbolicznego. Możliwości intelektualne dziecka są jednak w dalszym ciągu bardziej zdeterminowane przez spostrzeżenia niż przez pojęciowe uchwycenie sytuacji i zdarzeń.

Egocentryzm - niezdolność do ujmowania świata z perspektywy innej niż własna. Dziecko nie potrafi zrozumieć, że mogą istnieć inne punkty widzenia.

„Dziewczynka zapytana, czy ma siostrę odpowie, że tak. Gdy zapytamy, czy jej siostra ma siostrę, odpowie, że nie”

(mowa egocentryczna).

Centracja - zwracanie uwagi na jedną tylko właściwość sytuacji i pomijanie innych, nawet najbardziej istotnych.

Nieodwracalność - niezdolność do powrotu w myślach do punktu wyjścia rozumowania.

„Pięciolatki rozumieją, że 2+3=5, ale nie rozumieją odejmowania”

Stadium operacji konkretnych (7-11)

Pojawia się myślenie logiczne, choć rozwiązywanie problemów nadal ogranicza się do przedmiotów konkretnych (nie obejmuje pojęć abstrakcyjnych). Pojawia się odwracalne myślenie i zdolność do decentracji.

Pierwsze operacje:

Klasyfikacja - logiczne grupowanie przedmiotów wg ich wspólnych cech i właściwości.
Szeregowanie - porządkowanie elementów pod względem pewnej wielkości, np. wysokości, ciężaru, szybkości.

Pojęcie stałości - rozumienie, że pewne podstawowe cechy przedmiotu, takie jak np. waga i objętość pozostają niezmienne, mimo że pozornie zmienia się ich wygląd.

Na początku stadium pojawia się stałość liczby, pod koniec stałość objętości.

Stadium operacji formalnych (11/12 lat)

Dziecko jest zdolne do operacji umysłowych na pojęciach abstrakcyjnych i do myślenia logicznego. Potrafią rozważać różne rozwiązywania problemu bez ich wykonywania. Radzą sobie z sytuacjami hipotetycznymi. Myślenie częściej dotyczy tych pojęć niż konkretnych przedmiotów.

Stosowanie logiki

Rozumowanie dedukcyjne (przyjmowanie jakiegoś ogólnego założenia i wyobrażanie sobie jego skutki)

Zaawansowany poziom rozwiązywania problemów:

Tworzenie hipotez, opracowywanie w umyśle różnych wyników, systematyczne sprawdzanie rozwiązań.

Modele myślenia postformalnego.

Gizela Labouvie - Vief (1980)
Michael Basseches (1984)
Patricia Arlin (1975)

Kierunki rozwoju myślenia w dorosłości:

Relatywizm myślenia - przechodzenie od bezkrytycznej wiary w świadectwo zmysłów i autorytety do liczenia się z względnością wiedzy i znaczeniem kontekstu dla oceny faktów.
Myślenie dialektyczne - rozumienie napotkanych sprzeczności i godzenie ich poprzez poszukiwanie nadrzędnych perspektyw i syntez.
Mądrość - połączenie bogatej wiedzy życiowej i szczególnych przymiotów myślenia (w tym relatywizmu i dialektyczności).

Wykład 5. 4.11.2011

Społeczno-poznawcza teoria rozwoju Lwa Wygotskiego.

Podstawowe założenia:

W procesie kształtowania się inteligencji zasadnicze znaczenie ma kontekst społeczny.
Kierunek rozwoju umysłowego dziecka zależy od kultury, w której dziecko jest zakorzenione oraz interakcje z ludźmi posiadającymi znacznie większą od niego wiedzę.
Dorosły modeluje i konstruuje doświadczenie poznawcze. Proces ten to „budowanie rusztowania”, nie wymyślone co prawda, przez Lwa Wygotskiego, ale pasuje do jego koncepcji, dlatego jest w stosunku do niej używany (Wood, Brunner, Ross, 1976).
Nową wiedzę najlepiej zdobywa się w strefie najbliższego rozwoju - obejmującej zadania, które nie mogą być wykonane przez dziecko samodzielnie, ale jest ono w stanie je spełnić, gdy zostanie wsparte radą dorosłego.
W miarę zdobywania nowych umiejętności strefa najbliższego rozwoju stale się rozszerza, obejmując coraz trudniejsze zadania.
Teoria społeczno - poznawcza Lwa Wygotskiego nazywa się tak, dlatego, że ważne są czynniki społeczne w poznaniu, wpływ otoczenia, natomiast Jean Piaget - aktywność dziecka.

Rozwój językowy

Język - umowny system symboli (Brown, 1965)

Słowa są symbolami, które reprezentują przedmioty, wydarzenia, ludzi.

Mowa - konkretny akt fizyczny formowania i kolejnego wypowiadania dźwięków języka mówionego.

Funkcje języka:

Język jest środkiem komunikacji

Skuteczne komunikowanie się wymaga wiedzy dotyczącej przebiegu interakcji (zmiany ról słuchacza i mówiącego), jak i świadomości tego co, jak i kiedy można słuchaczowi przekazać

Język jest środkiem myślenia

Symbole werbalne umożliwiają przywoływanie przeszłości, przewidywanie przyszłości, tworzenie pojęć.

Piaget uważał, że myśl jest wcześniejsza niż język, język jest jedynym sposobem wyrażania myśli.
Wygotski uważał, że język jest najważniejszym narzędziem psychologicznym, język jest ważniejszy niż myśl, która od niego zależy.

Język jest środkiem autoregulacji

Dzieci wykorzystują język do kontroli własnego zachowania.

Około 3 r. ż. mowa się uwewnętrznia, dzieci nie mówią co będą robiły.

Proces przyswajania sobie języka:

Podejście społeczno-interakcyjne (Bruner 1983)

Dzieci przyswajają sobie język dzięki systemowi wsparcia przyswajania języka (LASS) - oferowanym przez dorosłych różnym formom wsparcia i pomocy.

Formy wsparcia o szczególnym znaczeniu:

Styl mowy dorosłych

Mowa prostsza, krótsza, bardziej kompletna, pełna powtórzeń i bardziej przyciągająca uwagę niż mowa kierowana do dorosłych.

Dopasowanie czasowe mowy dorosłych do zachowania dziecka.

Epizody wspólnej uwagi - sytuacje, w których dorośli i dzieci równocześnie się skupiają na pewnym obiekcie i jednocześnie się nim zajmują.

Przebieg rozwoju językowego

W toku rozwoju dziecko:

Rozpoznaje związek pomiędzy symbolem, a tym, do czego się odnosi
Gromadzi słownictwo, którym będzie się posługiwało
Przyswaja reguły gramatyczne rządzące łączeniem słów.

Rozumienie znaczenia słów:

Rozumienie konkretnych słów rozpoczyna się około 9 miesiąca życia dziecka
W ciągu całego okresu poniemowlęcego dzieci wykazują skłonność do nadmiernego rozszerzania (nadrozciągłość znaczeń) i nadmiernego zawężania znaczenia wyrazów.

Gromadzenie słownictwa:

Rozwój wokalizacji:

0-2m.ż. - krzyk i odgłosy życiowe (prychnięcia, kichnięcia)
2-3 m - głużenie (gulgotanie, gruchanie, miauczenie)
6 miesiąc - gaworzenie (emitowanie i powtarzanie sylab)
12 miesiąc - pierwsze słowa

Narastanie zasobu słownikowego (Schaffer)

Rok, miesiąc zakres słownictwa

1, 0 3

1,6 22

2,0 272

2,6 446

3,0 896

4,0 1540

5,0 2072

6,0 14 000

Aż do 6 r.ż. dzieci opanowują średnio 9-10 słów dziennie
Tworzą również wiele nowych słów (neologizmów) wykorzystując reguły gramatyczne języka ojczystego (3a 5r.ż)

Nabywanie reguł gramatycznych

12-18 m. - stadium jednego wyrazu (holofraza) zdania jednowyrazowe
18 m. - zdania dwuwyrazowe, potem pojawiają się zdania telegraficzne
W 3r.ż. dziecko buduje poprawne gramatycznie 3-4 wyrazowe zdania

Hiperregulacja - zjawisko polegające na stosowaniu reguł gramatycznych zbyt szeroko, również do wyjątków gramatycznych.

Kompetencja komunikacyjna - dopasowanie tego, co się mówi do konkretnego kontekstu społecznego. Znajomość reguł komunikacyjnych.

Zasady konwersacji rządzące dialogiem:

Ilość. Koniecznie trzeba przekazać innej osobie tyle informacji, ile potrzeba do zrozumienia wiadomości.
Jakość. Trzeba mówić prawdę, chyba, że żartujemy lub używamy sarkazmu.
Trafność. Ważne jest, by obaj rozmówcy mówili na ten sam temat.
Sposób. Ważna jest wymiana ról: słuchacza i mówiącego. Przerywanie jest niegrzeczne.

Wykład 6. 18.11.2011

Osobowość i jej rozwój

Perspektywa teorii cech

Koncepcja trzech superczynników osobowości H. Eysencka (1975):

Psychotyczność
Ekstrawersja
Neurotyczność

Model „Wielkiej Piątki”

Ekstrawersja
Ugodowość
Sumienność
Neurotyczność
Otwartość na doświadczenie

Zmiany cech osobowości w ciągu życia człowieka

Cechy osobowości są w dużym stopniu uwarunkowane genetycznie. W czasie rozwoju pozostają stosunkowo niezmienne.

Perspektywa psychodynamiczna

Teoria Erika Eriksona (1959)

Stadia rozwoju psychospołecznego:

Zaufanie vs brak zaufania 1. rok życia

Dziecko potrzebuje spójnej i trwałej opieki, aby mogło wykształcić w sobie poczucie bezpieczeństwa

Autonomia vs wstyd i zwątpienie 2-3 r.ż

Dziecko poszukuje dróg uniezależnienia się od rodziców.

Inicjatywa vs poczucie winy 4-5 r.ż

Dziecko poznaje swoje otoczenie i planuje nowe działania w nim.

Przedsiębiorczość vs poczucie niższości 6-11 r.ż

Dziecko opanowuje wiedzę i umiejętności właściwe jego kulturze.

Tożsamość vs rozproszenie ról 12-18 r.ż.

Młody człowiek poszukuje wspólnej tożsamości osobowej i zawodowej

Intymność vs samotność 20-30 r.ż.

Człowiek poszukuje bliskich i trwałych związków z innymi.

Generatywność vs stagnacja 40-64

Jednostka poszukuje adekwatnych dla siebie form produktywności i twórczości; możliwości własnego wkładu w społeczeństwo jako całość.

Integracja vs rozpacz 64 i więcej

Jednostka dokonuje bilansu i oceny swoich życiowych osiągnięć.

Rozwój tożsamości w adolescencji

Koncepcja Jamesa Marcii (1986)

Rozproszenie tożsamości - cechuje się brakiem zobowiązania i decyzji w ważnych kwestiach życiowych, takich jak wybór zawodu, ideologia, religia.
Tożsamość przejęta - przyjęcie wartości innych osób; brak określenia własnych celów
Tożsamość odroczona (moratorium) - stan, w którym jednostka zastanawia się nad własnymi celami i wartościami życiowymi, ale ma trudności w podjęciu trwałego zobowiązania.
Tożsamość osiągnięta - stan, w którym kryzys jest już rozwiązany i podjęte zostały trwałe zobowiązania w sferze wartości i wyborów życiowych.

Perspektywa poznawcza:

Struktur Ja:

Samoświadomość
Pojęcie Ja
Samoocena
Samoregulacja

Samoświadomość - uświadomienie sobie, że jest się odrębną jednostką, oddzielną od wszystkich innych i posiadającą własną tożsamość, własne myśli, uczucia, pragnienia.

Przejawy samoświadomości

Rozpoznawanie siebie w lustrze - pojawia się między 18 a 24 miesiącem życia.
Używanie określeń: ja, mnie, mój - pojawiają się pod koniec 2. roku życia.
Negatywizm dziecięcy - pojawia się na przełomie 2. i 3. roku życia. Np. protest dziecka, gdy rodzice próbują go do czegoś namówić

Eksperyment Gan i Louise

Dziecku zrobiono czerwoną kropkę na nosie i zauważono, że dziecko patrząc w lustrze i widząc tą kropkę interesuje się tą kropką, ale nie odbitą w lustrze, tylko tą na własnym nosie.

Pojęcia Ja - obraz własnej osoby, przekonania na własny temat.

Ja odzwierciedlone - koncepcja zawierająca treści przejęte od osób znaczących. Z czasem część z nich się zmienia, ale niektóre zostają na zawsze.

Zmiany rozwojowe w samoopisach:

Samoopisy dzieci przedszkolnych odnoszą się do właściwości przedmiotowych, związanych z „tu i teraz” („Mam ładne włosy”, „Szybko biegam”).
Później w samoopisach pojawiają się cechy psychiczne, emocje, przynależność do różnych kategorii (wiek, płeć, atrakcyjność)
W adolescencji samoopisy zawierają postawy, cechy osobowości, osobiste przekonania.

Samoocena - dotyczy wartości przypisywanej własnym cechom i kompetencjom.

Zmiany rozwojowe w samoocenie:

Przedszkolaki mają na ogół wysokie poczucie własnej wartości
Około 12 roku życia następuje spadek samooceny
Ponowny wzrost samooceny pojawia się w szkole średniej.

Samoregulacja odpowiada za korygowanie i dopasowanie zachowania do standardów wewnętrznych i wymagań zewnętrznych.

Przejawy samoregulacji:

W niemowlęctwie są to reakcje odruchowe (mrużenie oczu pod wpływem ostrego światła)
Dwulatki stosują się do poleceń, obstają przy samodzielnym wykonywaniu czynności.
W 4 roku życia pojawiają się strategie opierania się pokusom, dzieci uczą się odraczania gratyfikacji.

Rozwój emocjonalny

Emocje - subiektywne reakcje na istotne wydarzenia charakteryzowane poprzez zmiany fizjologiczne oraz zmiany na poziomie doświadczenia i widocznego dla innych zachowania.

Emocje w ciągu życia

Dzieci prawie natychmiast po urodzeniu wyrażają pewne podstawowe emocji, takie jak: zaciekawienie, radość, wstręt i niepokój.
Pod koniec 2 i w 3 roku życia pojawiają się emocje będące wynikiem porównywania siebie z wewnętrznymi standardami lub innymi ludźmi: duma, wstyd, zażenowanie, zawiść.
Najbardziej typowymi emocjami 4- i 5-letnich dzieci są emocje społeczne: brak poczucia bezpieczeństwa, poczucie niższości, poniżenia, poczucie winy i zaufania.
W okresie adolescencji następuje wzrost emocji negatywnych: drażliwości, depresji, agresja. Pojawiają się uczucia patriotyczne i religijne.
W okresie późnej dorosłości nastrój jest bardziej stabilny; przeżycia są mniej intensywne. Osoby starsze doświadczają mniej emocji negatywnych niż młodsze.

Lęki

Lęki niemowlęce: lęk przed rozłąką (pojawia się w 12 m. ż.), hałasami, upadkiem, nieznanymi przedmiotami, obcymi ludźmi (tzw. lęk 8. miesiąca).
Lęki w okresie przedszkolnym: lęk przed zwierzętami, ciemnością, wyobrażonymi stworami.
Lęki w wieku szkolnym: nasilają się lęki przed kpiną ze strony rodziców, nauczycieli, przyjaciół, przed odrzuceniem i dezaprobatą rodziców.
Lęki w okresie adolescencji: częsty lęk przed niepowodzeniem, kompromitacją, ekspozycją społeczną np. mówienie wiersza, robienie przykładu na tablicy
Lęki niezależne od wieku: lęk przed burzą, spotkaniem nieznajomej osoby, wężem.

Wykład 7. 25.11. 2011

Socjalizacja emocji
Środowisko dostarcza dziecku określonego wzorców reagowania emocjonalnego i skłania do ich przejmowania.

Reguły ekspresji emocji
* minimalizacja - właściwe jest zmniejszanie intensywności okazywania emocji (gniew)
* maksymalizacja - właściwe jest zwiększenie intensywności okazywania emocji (radość z prezentu, jeśli chcemy sprawić przyjemność osobie, która dała nam ten prezent)
* maskowanie - właściwe jest zachowanie neutralne (u pielęgniarki kiedy zmienia opatrunek, zachowując kamienną twarz, nie pokazując obrzydzenia)
* substytucja - właściwe jest zastąpienie jednych emocji innymi, zazwyczaj przeciwnymi

Kompetencja emocjonalna - zdolność jednostki do radzenia sobie z własnymi emocjami oraz do rozpoznawania i reagowania na emocje innych.

Zdolność dostrzegania cudzych emocji
- Niemowlęta potrafią dostroić się do nastroju innych.

- W wieku 3-5 miesięcy potrafią rozróżniać u innych takie emocje jak lęk , złość , smutek.

- od 7 miesiąca dzieci wykorzystują cudze emocje do regulacji własnego zachowania ( zjawisko odniesienia społecznego )

- pomiędzy 1 a 2 rokiem życia dzieci potrafią interpretować stany emocjonalne innych .

Pojawia się empatia i zachowania prospołeczne.

Zdolność adaptacyjnego radzenia sobie z przykrymi emocjami

Strategie regulacji emocji
- okres niemowlęcy: przekierowanie uwagi, samouspokojenie (ssanie palce, kołysanie się), poszukiwanie dorosłego (czepianie się dorosłego, przywołanie matki), używanie przedmiotów przejściowych (maskotki, kocyka, poduszka)
- okres poniemowlęcy: fizyczne unikanie, zabawa na niby
- okres przedszkolny: kontrola werbalna (rozmowa o emocjach), tłumienie odczuć emocjonalnych (dziecko nie myśli o tym, że się boi), konceptualizacja emocji (świadoma refleksja dotycząca emocji), dystansowanie się poznawcze (myślenie o tym jak sobie poradzić).

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Relacje międzyludzkie
Typy relacji międzyludzkich - Hartup ,1989

- relacje pionowe
Nawiązywane z kimś, kto ma większą wiedzę lub władzę niż samo dziecko. Mają najczęściej charakter komplementarny. Funkcja - zapewnienie dziecku bezpieczeństwa, ochrony, możliwości zdobywania wiedzy i umiejętności.

- relacje poziome
Łączą ludzi o tym samym statusie. Opierają się na wzajemności. Funkcja - nabywanie umiejętności takich jak współpraca i rywalizacja.

Teoria przywiązywania - John Bowbly 1969

Przywiązanie - długotrwały, emocjonalny związek z konkretną osobą

Cechy tej więzi:
- selektywność
- poszukiwanie fizycznej bliskości
- komfort i bezpieczeństwo
- lęk separacyjny

Fazy rozwoju przywiązania
- Przedprzywiązaniowa (0-2 msc)
niezróżnicowane reakcje społeczne

- Tworzenia się przywiązania ( 2-7 msc)
Nauka podstawowych zasad wzajemnych kontaktów.

- wyraźnie ukształtowanego przywiązania ( 7 -24msc. )
Sprzeciw w sytuacji separacji , nieufność wobec obcych , komunikacja zamierzona

- Faza związku celowego ( od 24 msc. )
Relacje bardziej dwustronne , dzieci rozumieją potrzeby rodziców

Wewnętrzne modele operacyjne
Struktury poznawcze reprezentujące wzajemne relacje i emocje doświadczane przez dziecko w kontaktach z opiekunami, Kierują zachowaniem we wszystkich kolejnych bliskich relacjach z ludźmi.

Typy Przywiązania - Ainsworth , 1978

- bezpieczne (ufne)
dzieci wykazują negatywne emocje , gdy matka je opuszcza i reagują entuzjastycznie na jej powrót.

- lękowo -unikające
Dzieci nie przejawiają emocji negatywnych w czasie rozstania z matką , ale gdy wraca unikają jej.

- lękowo - ambiwalentnie / oporne
Dzieci wykazują silne , negatywne emocje , gdy matka je opuszcza i reagują agresją przy jej powrocie.

Relacje dzieci - rodzice w okresie adolescencji
W okresie dorastania następują stopniowe psychiczne oddalenie się dzieci od rodziców. Nie musi to oznaczać utraty więzi, lecz jej zmianę: przejście od więzi dziecięcej zależności do więzi opartej na partnerstwie.

Relacje rówieśnicze
Zmiany rozwojowe w stosunkach z rówieśnikami
- 6miesięczne niemowlęta wykazują zainteresowanie i pozytywne zachowania wobec rówieśników

Rozwój przyjaźni - Grunebaum i Solomon 1982
- jednokierunkowe asystowanie ( 4-6r.ż. )
- partnerstwo oraz współdziałanie ( 6 - 8 r.ż. )
- Przyjaźń i wymiana wynikająca wzajemnego porozumienia ( 9 -12 r.ż.)

Płeć przyjaciół
Do około 10 r.ż. przyjaciele są tej samej płci. Zachowania osób płci przeciwnej często są powodem negatywnych reakcji emocjonalnych . Później dzieci zaczynają brać pod uwagę możliwości zaprzyjaźnienia się z osobą innej płci .

Miłość w okresie dorastania Hurlock , 1965
Miłość szczenięca - ważniejsza jest samo kochanie niż jego obiekt
Miłość cielęca - obiekt uczuć otoczony jest bezgranicznym uwielbieniem.

Wyjaśnianie zachowań innych ludzi.
Dziecięce teorie umysłu
Spójne koncepcje, które pozwalają dzieciom w okresie przedszkolnym przewidywać i wyjaśniać innych osób przez odnoszenie się do nieobserwowalnych stanów umysłu takich jak: pragnienia, emocje, wrażenia czy przekonania.

- rozkwit dziecięcych teorii umysłu następuje w 5 r.ż.
- dzięki odkryciu , że umysł reprezentuje świat dziecko może rozumieć fałszywe przekonania, kłamstwa, tajemnice, żarty, metafory.

Wykład 8. 02.12.2011

Rozwój moralny

Teoria rozwoju rozumowania moralnego - Jean Piaget, 1932

Stadium realizmu moralnego (5-7r.ż.)

Realizm moralny - dzieci nie zastanawiają się nad celami i słusznością reguł, nawet gdy nie rozumieją dlaczego mają obowiązywać. Ważniejsza jest litera niż duch reguły.

Heteronomia moralna - przekonanie, że reguły moralne są narzucone przez ludzi posiadających autorytet.

Sprawiedliwość immanentna - oczekiwanie dziecka, że kara musi nastąpić po każdym naruszeniu reguł, nawet wówczas, gdy nie zostało ono wykryte.

Odpowiedzialność obiektywna - odpowiedzialność rozumiana jedynie w kategoriach obiektywnych działań i fizycznych konsekwencji.

Stadium relatywizmu moralnego (8-11r.ż)

Relatywizm moralny - spostrzeganie reguł jako ustaleń umownych, możliwych do zmiany

Autonomia moralna - przekonanie, że należy postępować zgodnie z wyznawanymi przez siebie zasadami, niezależnie od konsekwencji.

Odpowiedzialność subiektywna - przy ocenie moralnego postępowania ludzi dziecko bierze pod uwagę zarówno wynik zachowania, jak i motywy i intencje.

Teoria rozwoju rozumowania moralnego - Lawrence Kohlberg, 1969

Poziom przedkonewncjonalny (4-13 lat)

Stadium 1. Nastawienie się na karę i posłuszeństwo.

Dziecko ocenia, co jest złe na podstawie tego, co jest karane. Posłuszeństwo jest zachowywane dla własnego dobra.

Stadium 2. Orientacja naiwnie egoistyczna, instrumentalna.

Właściwe jest postępowanie zaspokajające ludzkie potrzeby.

Poziom konwencjonalny (13-16 lat)

Stadium 3. Orientacja na bycie „dobrym dzieckiem”.

Moralne jest postępowanie, które wspomaga innych i jest społecznie pochwalane.

Stadium 4. Orientacja na prawo i porządek.

Postępowanie moralne oznacza spełnianie obowiązków i okazywanie szacunku autorytetom.

Poziom pokonwencjonalny (16-20 lat)

Stadium 5. Orientacja na wartości społeczne o zasady prawne.

Godząc się na zaspokojenie ludzkich potrzeb, uwzględnić trzeba społeczną zasadę utrzymywania porządku.

Stadium 6. Orientacja na uniwersalne zasady etyczne.

Ludzie powinni kierować się uniwersalnymi zasadami etycznymi i głosem sumienia, nawet jeżeli oznacza to łamanie prawa.

Różnice indywidualne w rozwoju:

Źródła różnic indywidualnych:

Każda jednostka rozwija się w swoistym dla niej:

Tempie (szybkość zmian) i
Rytmie (regularność zachodzenia zmian),

Zależnie od wielu czynników oddziałujących w ciągu życia.

Czynniki rozwoju:

Wewnętrzne (biologiczne)

Anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie oraz rozwojowe kształtowanie się organizmu
Potrzeby, skłonności i dążenia stojące i źródeł aktywności człowieka.

Zewnętrzne (środowiskowe, społeczne)

Bodźce i wpływy środowiska, warunkujące i aktualizujące rozwój psychiki jednostki.
Umyślne, celowe rozwijanie i kształtowanie przez nauczanie i wychowanie.

Koncepcja społecznego środowiska rozwoju - Urie Bronfenbrenner, 1979

Rozwój jest wypadkową funkcjonowania jednostki w kontekście środowiska.

Cztery subsystemy środowiska:

Mikrosystem (wzór aktywności, ról, stosunków interpersonalnych, społecznych)
Mezosystem (system mikrosystemów: wzajemne stosunki między domem, szkołą, grupą rówieśniczą, pracą)
Egzosystem (gmina, powiat)
Makrosystem (kultura, subkultura)

Dynamiczny interakcjonizm:

Rozwój jest wynikiem aktywnej i dwustronnej interakcji z otoczeniem społecznym i fizycznym

Jednostka rozwija się dzięki:

Inicjowanej przez siebie aktywności
Możliwościom stworzonym przez środowisko
Regulowanemu przez siebie wpływowi środowiska.

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

Przedmiot psychologii społecznej

Wpływ sytuacji społecznych na procesy psychiczne i zachowanie ludzi

Typy sytuacji społecznych:

Sytuacje, w których ludzie występują bezpośrednio

Jako indywidua - matki, przyjaciółki itp.
Jako członkowie grup

Czarna owca - łamie normy ustanowione przez grupę, np. nikt się nie spóźnia, a ona się spóźnia.
Kozioł ofiarny - obarczony za niepowodzenia grupy, np. piłkarze przegrali i obwiniają za to bramkarza.
Błazen grupowy - robi coś głupiego, aby się wszyscy śmiali, ma zmniejszyć napięcie w grupie, jest osobą wrażliwą.
Rola dziecka grupowego - osoba, której się pomaga, np. bierze notatki. Grupa pozytywnie się do niej odnosi.

Jako członkowie dużych zbiorowości - dyfuzje, rozproszenie odpowiedzialności, np. częściej są kradzieże w tłumie, nikt nie bierze odpowiedzialności za siebie
Jako przedstawiciele instytucji lub organizacji.
Jako członkowie społeczności albo społeczeństw.

Wykład 9. 09.12.2011

Sytuacje, w których ludzie występują pośrednio:

Za pośrednictwem materialnych wytworów ludzkiej działalności (np. dzieła sztuki, książki)
Za pośrednictwem niematerialnych wytworów ludzkiej działalności (język, system wartości, zwyczaje)

Poznanie społeczne

wiedza i sądy o świecie społecznym

Schemat poznawczy

Podstawowy element wiedzy o świecie społecznym to schemat poznawczy.
Wiedza człowieka dotycząca fragmentu rzeczywistości, uogólniona i wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń.

Prototypowa budowa schematu:

Prototyp (typowy i/lub idealny egzemplarz danego schematu)

Reguły zmienności egzemplarza względem prototypu.

Hierarchiczna budowa schematu

0x01 graphic

Rodzaje schematów:

Schematy przedmiotowe
Skrypty (schematy zdarzeń)
Schematy cech

Funkcje schematów:

Orientacja w świecie społecznym: ułatwienie zrozumienia i zapamiętywania zdarzeń.

Błąd nadużycia schematu:

Przypominanie sobie danych, z którymi człowiek się nie zetknął.

Regulacja zachowania

Warunki wpływu schematu na zachowanie:

Wykształcenie schematu
Aktywizacja schematu
Stosowalność do przetwarzanej informacji (cechy obiektu muszą się pokrywać przynajmniej częściowo z prototypem)

Stereotyp:

Schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę, określającą społeczną tożsamość (płeć, rasa, narodowość, religia, pochodzenie społeczne, zawód).

Wykład 10. 16.12.2011

Teoria kategoryzacji społecznych (Tajfel, 1981)

Stereotypy są ubocznym skutkiem normalnego funkcjonowania ludzkiego umysłu - dzielenia ludzi na kategorie i zdobywania o nich wiedzy.

Dzięki stereotypom można automatycznie przetwarzać informacje o innym człowieku oszczędzając czas i zasoby umysłowe.

Uprzedzenie:

Negatywny lub (rzadko) pozytywny stosunek do członków jakiejś grupy.

Dyskryminacja:

Wrogie lub niesprawiedliwe traktowanie osób należących do stereotypizowanej grupy pojawiające się tylko dlatego, że dana osoba należy do tej grupy.

Źródła stereotypów (uprzedzeń, dyskryminacji):

Źródłem stereotypów jest otoczenie społeczne:

Rodzice
Język (międzygrupowa asymetria językowa)
Sposób prezentacji wizerunków grup ludzi w mediach (twarzyzm)

Teorie rzeczywistego konfliktu interesów

Uprzedzenia powstają, gdy różne grupy społeczne współzawodniczą o trudno dostępne lub ograniczone dobra i gdzie wygrana jednej grupy oznacza przegraną drugiej.

Negatywne sądy o przeciwniku i przekonanie o własnej wyższości wzmacniają własną pozycję i podnoszą szansę wygranej.

Teoria przeniesienia agresji

Uprzedzenia powstają, gdy ludzie przenoszą na grupy mniejszościowe agresję wywołaną frustracją, której sprawca nie może być zaatakowany (bo jest abstrakcyjny, nieznany lub zbyt silny).

Modyfikacje stereotypów:

Hipoteza kontaktu (doprowadzenie do wzajemnych kontaktów i poznawania się). Działa gdy:

Kontakt związany jest z współpracą
Kontaktują się osoby o równym statusie
Kontakt jest wielokrotny i głęboki

Rekategoryzacja

Świadoma kontrola

Heurystyki formułowania sądów społecznych

Heurystyka dostępności:

Ocena częstości lub prawdopodobieństwa zdarzeń w oparciu o łatwość, z jaką przychodzą nam na myśl ich przykłady (egzemplarze)

Heurystyka zakotwiczenia/dostosowania

Oceniając jakąś wartość liczbową (liczbę przypadków, częstości, prawdopodobieństwo) bierzemy pod uwagę łatwo dostępną liczbę i modyfikujemy ją stosownie do kontekstu i swej wiedzy.

Heurystyka symulacji

Wydawanie osądu w oparciu o umysłowe wyobrażenie przebiegu zdarzeń.

Heurystyka reprezentatywności

Ocena przynależności danego obiektu do kategorii na podstawie jego podobieństwa do typowych egzemplarzy tej kategorii.

Heurystyka reprezentatywności prowadzi do poszukiwania przyczyn zdarzeń w zdarzeniach do nich podobnych. (przesądy).

Spostrzeganie ludzi

Wnioskowanie o ludziach na podstawie wiedzy

W spostrzeganiu ludzi wykorzystujemy wiedzę o współwystępowaniu różnych ludzkich cech (UTO) oraz wiedzę o różnych typach ludzi i ich zachowaniach (schematy, stereotypy).

Ukryta teoria osobowości

Sieć powiązań między poszczególnymi cechami ludzi.

S. Ash, 1946.

Grupa I: inteligentna, zdolna, pracowita, zdecydowana, praktyczna, ostrożna, serdeczna

Szczęśliwa
Wielkoduszna
Towarzyska

Grupa II: inteligentna, zdolna, pracowita, zdecydowana, praktyczna, ostrożna, chłodna

Wyrachowana
Bezwzględna
Nieszczęśliwa

Atrybucja:

Proces wnioskowania o przyczynach zachowania (cudzego i własnego)

Deformacje procesu atrybucji:

Podstawowy błąd atrybucji - skłonność do widzenia przyczyn cudzych zachowań w działaniu czynników wewnętrznych, przy niedocenieniu (lub pomijaniu) roli czynników sytuacyjnych.

Wykład 11. 23.12.11

Egotyzm atrybucyjny - tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w sposób dla siebie pochlebny: sukcesów czynnikami wewnętrznymi, porażki działaniem czynników zewnętrznych.

Egocentryzm atrybucyjny - przecenienie własnego wkładu w jakiś wynik osiągany wspólnie z innymi

Efekt fałszywej powszechności - przecieranie stopnia powszechności własnych poglądów , zachowań, preferencji.

Ocenianie ludzi
* oceny mogą być formułowane „oddolnie” na zasadzie integrowania ocen cząstkowych niesionych przez szczegółowe informacje o człowieku. Ocena - efekt bezstronnego zbierania danych.
Inklinacja pozytywna
Skłonność do formułowania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen ludzi, siebie, obiektów społecznych i świata. Zjawisko ograniczona do niektórych kultur.

Efekt Negatywności
Silniejsze uzależnienie ocen globalnych od negatywnej niż pozytywnej informacji
Szczególnie silny w sferze ocen moralności: zanika w dziedzinie sprawności.

-Oceny mogą być formułowane „odgórnie” dzięki wykorzystaniu schematów.
- Oceny mogą być efektem tendencyjnego sprawdzania hipotez.

Hipoteza zbieranie danych potwierdzających hipotezę i ignorowanie informacji sprzecznych (strategia konfirmacyjna)

Hipotezy prowadzą często do produkowania potwierdzających je danych (samospełniające się proroctw)

SPOSTRZEGANIE SIEBIE

Pozytywne złudzenia na temat własnej osoby
- Przecenianie stopnia sprawowanej przez siebie kontroli nad otoczeniem.
- nierealistyczny optymizm - przecenianie szansy wystąpienia w swoim życiu zdarzeń dobrych, a niedocenienia złych.
-przecenienie swoich pozytywnych cech i osiągnięć
- Efekt bycia lepszym niż przeciętnie - człowiek uważa siebie za lepszego niż przeciętnie pod niemalże każdym względem.

Autowaloryzacja
Dążenie do obrony, podtrzymania lub nasilenia dobrego mniemania o sobie.

Mechanizmy autowaloryzacji:
- porównania społeczne
porównanie siebie z innymi dokonywane w taki sposób, by wypaść dobrze na tle innych.

W pewnych sytuacjach cudze sukcesy mogą być sposobem na podwyższenie samooceny - efektem pławienia się w cudzej chwale ( Cialdini 1976 )

Unikanie i redukowanie dysonansu poznawczego
Odwołanie i zachowanie lub zmiana postawy nie tylko redukuje dysonans, ale również pozwala przywrócić dobre mniemanie o sobie.

Autoafirmacja
Potwierdzania wartości własnej osoby przez np. odnoszenie sukcesów, aranżowania się w moralne postępowanie, wyrażania uznawanych przez siebie wartości.

Autoprezentacja
Proces poprzez który staramy się sterować odbiorem naszego wizerunku przez innych.

Taktyki autoprezentacji Baumeister, Tice, Hutton, 1989

Asertywno-zdobywcze
Zachowania ukierunkowane na zbudowanie lub utrwalenie nowego wizerunku i wartości naszej osoby. Motywowane są pragnieniem osiągnięcia sukcesu i są typowe raczej dla osób o wysokiej samoocenie.

Ingracjacja - wkradanie się w cudze łaski pozyskiwania sympatii
Autopromocja - przedstawianie siebie jako osoby kompetentnej
Świecenie przykładem - przedstawianie siebie jako osoby moralnej
Zastraszanie - przedstawianie siebie jako osoby agresywnej, nieprzyjemnej, groźnej

Taktyki obronne

Zachowania ukierunkowane na ochronę, utrzymanie lub obronę zaatakowanego lub zagrożonego wizerunku i wartości naszej osoby. Zachowania te motywowane są pragnieniem uniknięcia porażki i charakteryzują osoby o raczej niskiej samoocenie.

Suplikacja (prezentowanie własnej bezradności w nadziei uzyskania pomocy)
Szukanie wymówki (zaprzeczanie intencji wyrządzania szkody)
Usprawiedliwienia (akceptowanie odpowiedzialności przy jednoczesnych próbach redefinicji czynu)
Przeprosiny (akceptowanie odpowiedzialności za szkodę, okazywanie żalu)
Samoutrudnianie (angażowanie się w działania, które obniżają szansę sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę, a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu)

Postawy i zmiana postaw

Postawa - stosunek emocjonalny; trwała skłonność do pozytywnego lub negatywnego wartościowania danego obiektu (osoby, przedmiotu, zdarzenia, idei)

Trójskładnikowa koncepcja postawy:

Składnik uczuciowo-oceniający (stosunek emocjonalny)
Składnik poznawczy (przekonania dotyczące obiektu postawy)
Składnik behawioralny (tendencja do pozytywnego lub negatywnego zachowania)

Geneza postaw:

Postawa może być rezultatem:

Własnych przekonań człowieka
Dotychczasowych emocji i zachowań związanych z jej obiektem
Może być przejęta od innych osób

Związek postaw z zachowaniem:

Cechy sytuacji

Wzrost zgodności następuje w sytuacjach:

Indywiduujących (nakłaniających do myślenia o sobie i/lub własnych poglądach)

Zanik zgodności występuje w sytuacjach:

Dezindywiduujących (nasilenia identyfikacji z grupą)
Skryptowych (aktywacja zachowań zapisanych w skrypcie)

Własności zachowania

Wzrost zgodności następuje, gdy:

- zachowanie ma znaczenie dla działającego człowieka

Cechy postawy:

Zgodność jest większa w przypadku:

- postaw ważnych

- wywodzących się z osobistych doświadczeń

- ewaluatywnie jednorodnych (zdecydowanie pozytywne lub negatywne poglądy)

Aktywizacja postawy

Zgodność postawy z zachowaniem rośnie, gdy:

- postawę przypomnimy sobie tuż przed pojawieniem się zachowania

Świadoma intencja

Zgodność postawy z zachowaniem rośnie, gdy:

- pojawia się świadoma intencja zachowania się w ten, a nie inny sposób.

(mediatory, modyfikatory?)

Zmiana postaw

Zmiana postaw może być efektem:

Pomyślnego i świadomego przetwarzania informacji (centralny tor perswazji) lub
Powierzchownego przetwarzania informacji (peryferyjny tor perswazji)

Wyznaczniki zmiany postawy:

Cechy nadawcy:

- wiarygodność (kompetencja; czystość intencji)

- atrakcyjność fizyczna

- podobieństwo nadawcy do odbiorcy

Cechy przekazu:

- liczba argumentów i ich powtórzeń

- emocjonalny/racjonalny

- jednostronny/dwustronny

- kolejność argumentów

Cechy odbiorcy:

- wykształcenie

- poziom samooceny

- nastrój

- znaczenie poruszanej kwestii

WPŁYW SPOŁECZNY

Wpływ społeczny - proces, w wyniku którego dochodzi do zmiany zachowania, opinii lub uczuć człowieka wskutek tego, co robią, myślą lub czują inni ludzie.

Przejawy wpływu społecznego

Konformizm
Posłuszeństwo autorytetom
Naśladownictwo

Konformizm - uleganie naciskom innych. Dostosowanie swoich opinii, ocen, zachowań do opinii, ocen, zachowań innych ludzi.

Rodzaje wpływu społecznego:

Normatywny (opiera się na dążeniu człowieka, by być akceptowanym przez innych)
Informacyjny (opiera się na dążeniu, by mieć słuszność)

Wykład 12. 13.01.12

Autowaloryzacja- dążenie do obrony, podtrzymania lub nasilenia dobrego mniemania o sobie

Mechanizmy autowaloryzacji:

porównania społeczne (wypaść dobrze na tle innych)
unikanie i redukowanie dysonansu poznawczego (odwołanie zachowania lub zmiana postawy nie tylko redukuje dysonans, ale też….)
autoafirmacja (potwierdzenie wartości przez np. odnoszenie sukcesów)
autoprezentacja (proces, poprzez który sterujemy odbiorem wizerunku przez innych)

Taktyki autoprezentacji (Baumeister, Tice, Hutton, 1989)

Asertywno-zdobywcze (zachowanie ukierunkowane na zbudowanie lub utrwalenie nowego wizerunku i wartości, motywowane pragnieniem osiągnięcia sukcesu, typowe dla os o wysokiej samoocenie)

Podział:

ingracjacja (wkradanie się w cudze łaski, pozyskiwanie sympatii)
autopromocja (przedstawienie siebie jako os kompetentnej)
świecenie przykładem (przedstawienie siebie jako os moralnej)(1:10 zachowanie niemoralne zredukowane 10 moralnymi)
zastraszanie (przedstawianie siebie jako os agresywnej, nieprzyjemnej, groźnej)

Obronne (zachowanie ukierunkowane na ochronę, utrzymanie lub obronę zaatakowanego lub zagrożonego wizerunku i wartości naszej os. Zachowania są motywowane pragnieniem uniknięcia porażki, raczej os o niskiej samoocenie, gdy nasz wizerunek jest zagrożony, ratowanie twarzy, czasem os o wysokiej samoocenie, gdy miały porażkę)

Podział:

suplikacja (prezentowanie własnej bezradności w nadziei uzyskania pomocy)
szukanie wymówki (zaprzeczanie intencji wyrządzenia szkody, udawanie głupka)
usprawiedliwienie ( akceptowanie odpowiedzialności i jednoczesna próba redefinicji czynu, przyznanie się do winy ale się usprawiedliwia)
przeprosiny( akceptowanie odpowiedzialności za szkodę, okazywanie żalu)
samoutrudnianie (angażowanie się w działania, które obniżają szanse sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę, a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu- np. przed examem idę na imprezę)

POSTAWY I ZMIANA POSTAW

Postawa-stosunek emocjonalny, trwała skłonność do pozytywnego lub negatywnego wartościowania danego obiektu (osoby, przedmiotu, zdarzenia, idei), dość trwały- definicja swiatowa

Trójskładnikowa koncepcja postawy (w Polsce)

Składnik uczuciowo-oceniający (stosunek emocjonalny)-np. degustacja
Składnik poznawczy (przekonania dotyczące obiektu postawy-wiedza o obiekcie)-np. wiedza o produkcie
Składnik behawioralny (tendencja do pozytywnego lub negatywnego zachowania)-np. kupno produktu

Geneza postaw

Postawa może być rezultatem:

własnych przekonań człowieka
dotychczasowych emocji i zachowań związanych z jej obiektem
może być przejęta od innych os

Związek postaw z zachowaniem

Cechy sytuacji

Wzrost zgodności następuje w sytuacjach:

induwiduujących (nakłaniających do myślenia o sobie i/lub własnych poglądach) (pokój z lustrem)

Zanik zgodności następuje w sytuacjach:

dezindywiduujących (nasilenie identyfikacji z grupą) (strajk, idziemy za grupą)

Własności zachowania

Wzrost zgodności następuje w sytuacjach, gdy

zachowanie ma znaczenie dla działającego człowieka (wywiad studentki, czy poleciliby jej zajęcia)

Cechy postawy

Zgodność jest większa w sytuacji:

postaw ważnych
wywodzących się z osobistych doświadczeń
ewaluatywnie jednorodnych

Aktywizacja postawy

Zgodność postawy za zachowaniem rośnie gdy:

postawę przypomnimy sobie tuż przed pojawieniem się zachowania

Świadoma intencja

Zgodność postawy za zachowaniem rośnie gdy:

pojawia się świadoma intencja zachowania się w ten, a nie inny sposób

PUNKTY 1-3 nazywamy Manipulatorami

PUNKTY 4-5 nazywamy Mediatorami (nadrzędne czynniki, czy związek będzie i jak będzie wyglądał

Zmiana postaw może być efektem:

przemyślanego i świadomego przetwarzania informacji (centralny tor perswazji-gdy wsłuchujemy się w to co mówi rozmówca)

Lub

powierzchownego przetwarzania informacji (peryferyjny tor perswazji-gdy nie wsłuchujemy się w to o czym mówi rozmówca)

Wyznaczniki zmiany postaw:

Cechy nadawcy

wiarygodność (kompetencje, czystość intencji)
atrakcyjność fizyczna
podobieństwo nadawcy do odbiorcy

Cechy przekazu

liczba argumentów i ich powtórzeń
emocjonalny/racjonalny
jednostronny/dwustronny
kolejność argumentów

Cechy odbiorcy

wykształcenie
poziom samooceny
postawa początkowa
nastrój
znaczenie poruszanej kwestii

Wpływ społeczny - proces w wyniku, którego dochodzi do zmiany zachowania, opinii lub uczuć człowieka wskutek tego co robię, myślę lub czują inni ludzie

Przejawy wpływu społecznego:

konformizm
naśladownictwo
posłuszeństwo autorytetom

Konformizm- uleganie naciskom innych, Dostosowanie swoich opinii do innych.

Rodzaje wpływu społecznego:

normatywny (opiera się na dążeniu człowieka, by być akceptowalny przez innych, występuje w małżeństwie, rodzinie, akceptacja)
informacyjny (opiera się na dążeniu, by mieć słuszność) kiedy nie wiemy co powiedzieć, co zrobić np. w restauracji kiedy nie wiemy jak korzystać ze sztućców, w pociągu kiedy nie wiemy gdzie wysiąść, wyjść z dworca i kierujemy się zachowaniem innych osób

Wykład 13. 20.01.12

Eksperyment S. Ascha

grupy po 9 osób w tym 1 osoba badana
wszystkie osoby miały się wypowiedzieć który odcinek jest taki sam jak wzorcowy

osoba badana przynajmniej raz zgodziła się, że odcinek jest taki sam jak podawały inne osoby, choć różnica była zauważalna gołym okiem (nacisk innych osób poprzez wypowiedzianą opinie)

na pytanie dlaczego tak zrobiła osoba ta odpowiadała, że może źle widzi, ma brudne okulary itp., ale że skoro inni tak uważają to musi być prawdą (tłumaczenie, że się źle widzi),
inna grupa - osoba jest świadoma, że widziała inaczej niż inni i pomimo to się zgodziła z ich opinią

0x01 graphic

Determinanty konformizmu

Cechy zadania:

Jasność zadania

Kiedy jest wyraźna jasność to siła nacisku jest niska, mniejsza skłonność do konformizmu

Kolor zielony światła - mniejsza skłonność do konformizmu
Kolor zielononiebieski światła - większa skłonność do konformizmu

Cechy grupy nacisku:

Jednomyślność grupy
Wielkość grupy - im większa tym skuteczniejsza, ale do pewnego momentu, jak jest za duża to człowiek staje się anonimowy
Skład grupy - osoby znaczące, eksperci mają większy wpływ

Cechy osobowości

Wysokość samooceny
Relatywne poczucie kompetencji - np. po treningu mierzenia odcinków - mniejsza skłonność do konformizmu

Uleganie autorytetom

Eksperyment S. Milgrama (1974)

Wielokrotne wprowadzenie w błąd
Niby losowanie statusu uczeń/nauczyciel - a tak naprawdę zawsze osoby badane były wyznaczone
Status nauczyciela - karanie ucznia prądem elektrycznym, pomimo wiedzy, że ktoś za ścianą może umierać kontynuowali eksperyment
Status uczeń - miganie się od zadania, wymyślanie wymówek, np. że ma się chore serce

Symbole autorytetu

Tytuły

21 na 22 pielęgniarek podawało lek kiedy zadzwoniła osoba podająca się za lekarza, pomimo przekroczonej zalecanej dawki

Ubrania

Osoba podająca się za pracownika banku (ważny jest strój - garnitur, koszula itp.) powiadamia osobę starszą, że będzie planowany napad i należy podjąć pieniądze z konta, osoba starcza podejmowała gotówka, po czym pracownik banku mówił, że zagrożenie minęło i żeby się ona nie fatygowała to proponuje, że sam zaniesie te pieniądze do banku.

Samochód

Np. zmierzenie kabla telefonicznego jak dzwoniło TP, zjedzenie czopków dopochwowych, much z mniejszą liczbą nóg niż 8

Techniki wpływu społecznego

Technika „stopa w drzwiach”

Spełnianie małej prośby nasila uległość w stosunku do późniejszej, większej prośby.

Jak coś jest uzgodnione to łatwiej na następną prośbę.

Technika „niskiej piłki”

Pułapka ukrytych kosztów

Ukrycie kosztu > zaangażowanie w działanie > ujawnienie kosztu > kontynuacja działania

Zgodzenie na zaproszenie koleżanek, a następnie posprzątanie pokoju.

Pułapka znikającej przynęty

Wabienie przynętą > zaangażowanie w działanie > wycofanie przynęty > kontynuacja działania

Eksperyment: oszczędzanie wody i publikacja najlepszych w gazecie, następnie wycofanie publikacji, lecz kontynuują działanie.

Technika nieproszonych ustępstw, drzwi w twarz

Skłonność do spełnienia mniejszej prośby po uprzednim przedstawieniu danej osobie prośby większej, nierealistycznej.

Rozrzutność żony, zakupienie nowych rzeczy, ale zatrzymanie tylko jednej, na którą mąż się zgadza, aby zwrócić resztę.

Technika „a to nie wszystko”
Huśtawka emocjonalna

W stanie ulgi po wycofaniu bodźców lękowych rośnie skłonność do ulegania wpływom społecznym.

Osoba która zbliżała się do miejsca parkingowego, gdzie parkowanie to było niedozwolone i leżała karteczką za wycieraczką, myśląc, że to mandat, następowało pewnie napięcie, a jak się okazywało, że to reklama to eksperymentator podchodził i prosił o coś, prośba zostawała spełniona.

Uwikłanie w dialog

Częstsze uleganie prośbie, jeśli poprzedza ją nawiązanie niezobowiązującego dialogu.

Relacje interpersonalne

Atrakcyjność interpersonalna

Pozytywna postawa w stosunku do innego człowieka ( sympatia + szacunek).

Teoria kar i nagród

Zakłada, że lubimy osobę, jeśli jest ona skojarzona z nagrodami (przyjemnymi zdarzeniami), a nie z karami (nieprzyjemnymi wydarzeniami).

Np. lubimy świętego mikołaja, a nie lubimy hycla

Teoria dysonansu poznawczego

Lubimy osoby, którym wyświadczamy dobro, a nie lubimy tych, którym wyrządzamy zło.

Jeśli wyrządzamy komuś zło i powoduje to napięcie, to aby się go pozbyć to mówimy sobie, że ta osoba jest niedobra, nie lubimy jej. A lubimy tą, której zrobiliśmy przysługę, i aby sobie wytłumaczyć poniesione koszty mówimy sobie, że to taka miła osoba, że bardzo ją lubimy.

Teoria równowagi poznawczej

Lubimy osoby, z którymi jesteśmy jakoś powiązani (np. mają podobne poglądy, często je spotykamy).

Wyznaczniki atrakcyjności

Częstość kontaktów- lubimy osoby często spotykane, same zapowiedź kontaktu również wzmaga sympatię.
Zalety - lubimy ludzi obdarzonych zaletami.

Podobieństwo -najsilniej wpływa na sympatię , podobieństwo poglądów, postaw, opinii
Atrakcyjność fizyczna - lubimy osoby ładne, bo „piękne jest dobre”

Efekt aureoli

Fizyczna atrakcyjność „promieniuje” na pozostałe cechy osoby, powodując ich zawyżoną ocenę.
Komplementy lubimy autorów komplementów (Ingracjacja)
Wyświadczanie przysług - lubimy osoby, którym wyświadczamy przysługę

Trójskładnikowa teoria miłości R. Sternberg 1987

Namiętność - konstelacje silnych, pozytywnych i negatywnych emocji, z towarzyszącym pobudzeniem fizjologicznym
Intymność - przywiązanie, bliskość, wzajemna zależność partnerów od siebie
Zobowiązanie/zaangażowanie - decyzje i działanie ukierunkowane na utrwalenie i utrzymanie związku

Fazy rozwoju związku miłosnego

Zakochanie = namiętność
Romantyczne początki = namiętność +intymność
Związek kompletny = namiętność + intymność + zobowiązanie
Związek przyjacielski = intymność + zobowiązanie
Związek pusty = zobowiązanie
Rozpad związku

Rodzaje miłości

Eros - miłość namiętna i romantyczna
Ludus - miłość jako gra i zabawa
Storge - miłość przyjacielska
Pragma - miłość praktyczna
Mania - miłość obsesyjna
Agape - miłość jako całkowite i bezinteresowne oddanie partnerowi

Prospołeczność

Działania ukierunkowane na korzyści pozaosobiste - dobro innych ludzi, społeczności, ogółu, np. troska o środowisko naturalne

Zachowania pomocne

Działania ukierunkowane na spowodowanie korzyści innego człowieka np. ofiarowanie datku

MODEL INTERWENCJI W SYTUACJI KRYZYSOWEJ

Latane i Darleya (1970)

- opis jakie procesy muszą zajść by człowiek udzielił pomocy

ZAUWAŻENIE ZDARZENIA

(przeładowanie urbanistyczne)

INTERPRETACJA ZDARZENIA JAKO WYPADKU

(zjawisko kumulacji ignorancji)

Inni ludzie swoim biernym zachowaniem sygnalizują nam ze nie trzeba reagować

PRZYJĘCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI

(rozproszenie odpowiedzialności)

Może nie dojść do przyjęcia odpowiedzialności za ta osobę, której chcemy udzielić pomocy, np. bo może ktoś zadzwonił już na pogotowie, występuje efekt rozproszenia odpowiedzialność

WIEDZA O WŁAŚCIWYCH FORMACH POMOCY

OCENA KOSZTÓW POMOCY

Czy nam się opłaca pomóc np. pijak który cały czas wymiotuje , nie udzielę mu pomocy bo mi zabrudzi tapicerkę

UDZIELENIE POMOCY

Wyznaczniki pomagania:

Obecność i zachowanie innych
Sympatia
Podobieństwo
Poczucie winy
Dobry nastrój

Motywacja do zachowań prospołecznych

Egocentryczna - pomagamy, bo to dla nas korzystne
Empatyczna- pomagamy, bo rozumiemy położenie potrzebującej osoby
Normatywna - pomagamy, bo tak nam nakazują normy

Motywacja do zachowań prospołecznych

Endocentryczne - pomagamy innym po to by polepszyć swoją samoocenę
Egzocentryczne - pomagamy innym, po to aby polepszyć samopoczucie innych, zaspokoić ich potrzeby

Agresja

Zachowania ukierunkowane na zadanie cierpienia innemu człowiekowi, który jest motywowany do uniknięcia tego cierpienia

Agresja jako instynkt Freud, 1930

Człowiek rodzi się ze skłonnościami do agresji. Agresja jest częścią instynktu Thomatos.

Agresja jako popęd nabyty Teoria frustracji - agresji Dollard i In. 1939

Agresja jest skutkiem frustracji

Agresja jako rezultat uczenia się Bandura 1973

Obserwując innych człowiek uczy się nowych wzorców zachowań.

Wyznaczniki agresji:

Powodujące fizyczny atak lub obelga słowna
Pobudzenie emocjonalne
Przemoc w mediach
Normy i oczekiwania społeczne
Alkohol
Kara (nieuchronna i sprawiedliwa)

DO tematu o języku…..

Podejście behawiorystyczne

Skinner, 1957

Dzieci uczą się języka poprzez warunkowanie instrumentalne, czyli wzmacnianie działań, które dorośli uznali za poprawne.

Rodzice częściej się zastanawiają nad tym czy słowo wypowiedziane przez dziecko zostało użyte w dobrym kontekście, a nie nad poprawną wymową czy poprawnością gramatyczną.

Podejście natywistyczne

Chomski, 1986

Wyjaśnień procesu rozwoju języka należy szukać przede wszystkim we wrodzonych zdolnościach dziecka.

Mamy wrodzoną zdolność do wykorzystywania każdego słowa jakie dziecko pozna poprzez łączenie go na różne sposoby i tworzenie zdań wcześniej niesłyszanych (produktywność językowa).

Zdolność ta opiera się na umiejętności stosowania reguł gramatycznych. W rozwoju języka centralnym problemem jest więc opanowanie reguł gramatycznych.

Reguły, które determinują strukturę głęboką

Reguły, które determinują strukturę powierzchniową języka.

Struktura powierzchniowa

Mowa, którą dziecko rzeczywiście słyszy w wypowiedziach rodziców i innych dorosłych (części składowe zdania oraz sposób ich powiązania).

Ta struktura odgrywa pewną rolę w określaniu znaczenia zdania. Zmienia kolejność słów, powoduję zmianę znaczeń. Nikt nam nie udowodni, że białe jest czarne, a czarne jest białe.

Odgrywa rolę w determinowaniu znaczenia zdania.

Struktura głęboka

System określający jak łączyć słowa w zrozumiałe wypowiedzi.

Bezbarwne zielone idee śpią wściekłe.

Zielone śpią bezbarwne idee wściekłe.

Zdania o różnej strukturze powierzchniowej mogą mieć podobną strukturę głęboką i podobny sens.

Prosiłem Kasię, żeby przyszła.

To, o co prosiłem Kasię, to było, żeby przyszła.

Struktura głęboka jest intuicyjnie i nieświadomie przekształcona w strukturę powierzchniową.

Ten mężczyzna jest moim ojcem.

Ten mężczyzna siedzi u szczytu stołu.

Mężczyzna, który siedzi u szczytu stołu jest moim ojcem.