Współczesne problemy psychologii. - wykłady.

Pojęcie Komunikowanie pochodzi od łacińskiego czasownika communico (uczynić wspólnym, połączyć, udzielić komuś wiadomość) i rzeczownika wspólność, poczucie łączności.

Do wieku XVI pojęcie to funkcjonowało.

Komunikowanie to zdolność do nadawania, odbierania i wymiany informacji. Informacje te mogą mieć charakter werbalny i pozawerbalny.

Pozawerbalne informacje to intonacja (ton głosu) dźwięki pozawerbalne (krzyk, śmiech) mimika ( np zmarszczenie twarzy przy uśmiechu), gesty (puknięcie palcem w czoło).

Informacją mogą być takie czynności społeczne jak np. podawanie, pokazywanie, pomaganie, częstowanie.

Def. Charles Cooley jeden z prekursorów tego obszaru badań, określił komunikowanie jako swego rodzaju mechanizm dzięki któremu stosunki międzyludzkie istnieją i rozwijają się a wytworzone przez umysł ludzki symbole są przekazywane w przestrzeni i zachowywane w czasie. Dostrzegł iż obejmuje ono także wyraz twarzy, postawę, gest, tonacje głosu,

Jon Dewey uważa że społeczeństwo istnieje nie tylko dzięki przekazywaniu informacji i komunikowaniu się, ale też że jego istnienie polega na procesach przekazu i komunikowania.

Wilbur Schramm nazwał komunikowanie narzędziem, które pozwala społeczeństwu egzystować i ze względu na swój charakter wyróżnia ludzi od innych istot żywych.

Melvin Defleur określił że komunikowanie jako akt, który jest środkiem przez który wyrażamy normy grupowe, przydzielone role osiągamy koordynację wysiłków.

B. Dobek - Ostrowska ujmuje komunikowanie jako proces porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli dzielenie się wiedzą informacją i ideałami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach w zależności z kim jest prowadzona, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki

Inne definicje wskazują iż komunikowanie jest:

- reakcją organizmu na bodziec.

- transmisją informacji, idei, emocji

- wywołanie odpowiedzi za pomocą symboli werbalnych

- tworzeniem wspólnych pojęć, opinii, wierzeń.

Zaprezentowane definicje nie są w opozycji do siebie. Podkreślają iż komunikowanie jest procesem, interakcją i wymianą a ich wielość wynika z różnego podejścia do tego zjawiska i eksponowania innych elementów.

CECHY komunikowania:

Komunikowaniu można przypisać cech:

1. komunikowanie jest specyficznym procesem społecznym bo odnosi się do dwóch jednostek przebiega w środowisku społecznym,

2. komunikowanie zachodzi w określonym kontekście społecznym determinowane przez liczbę i charakter uczestników procesu może być to kontekst interpersonalny, grupowy, instytucjonalny, publiczny, masowy lub międzykulturowy.

3. jest to proces kreatywny, polega na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu wiedzy o otaczającym świecie.

4. komunikowanie ma charakter dynamiczny bo polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretowaniu informacji.

5. jest to proces ciągły, bowiem trwa od chwili narodzenia człowieka aż do śmierci

6. komunikowanie jest procesem symbolicznym bo posługuje się różnymi symbolami znakami. Aby doszło do porozumienia niezbędna jest wspólnota semiotyczna czyli operowanie tymi samymi znakami i symbolami.

7. komunikowanie jest procesem interakcyjnym tzn. że między jego uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski (komunikowanie symetryczne) lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania

8. komunikowanie jest zasadniczo celowe i świadome. Ponieważ do każdego uczestnika procesu kierują określone motywy.

9. komunikowanie jest nieuchronne - nikt nie może się nie komunikować - będzie zawsze i wszędzie.

10. komunikowanie jest procesem złożonym czyli wieloelementowym i wielofazowym, werbalnym i niewerbalnym

11. komunikowanie jest nieodwracalne nie da się go cofnąć i powtórzyć czy zmienić bieg.

ELEMENTY PROCESU KOMUNIKOWANIA

- każdy człowiek składa się z kilku niezbędnych elementów. Są ze sobą ściśle powiązane i (…..) dynamizm i transakcyjnym charakterze komunikatu. Do stałych elementów procesu zalicza się:

1. Kontekst to warunki w jakich odbywa się rozmowa, może mówić o aspektach kontekstu komunikowania.

a) Aspekt fizyczny wyznaczony przez otoczenie czyli światło, miejsce - atmosferę zewnętrzną temperaturę.

b) Aspekt historyczny - dotyczy sytuacji komunikacyjnej do której odwołują się uczestnicy, do zaistniałych dawniej zdarzeń.

c) Aspekt psychologiczny - odnosi się do sposobu komunikowania np. życzliwość lub jej brak.

d) Aspekt kulturowy - łączy w sobie wierzenia, wartości, symbole i zachowania uznawane przez tą zbiorowość (wierzenia, tradycje).

Uczestnicy w komunikowaniu odgrywają rolę nadawców i odbiorców w procesach sformalizowanych role te z reguły są jednoznaczne, określone i niewymienialne, w przypadku nieformalnego komunikowania jednoczesne i wymierne.

Komunikat zajmuje miejsce centralne w procesie komunikowania pomiędzy nadawcą a odbiorcą. Komunikat zwany także przekazem komunikacyjnym jest kompleksową strukturą to przekaz informacji, wiedzy wartości. Składają się na to symbole kodowanie i dekodowanie (czyli odpowiednio wypowiadania i odbierania) informacji.

- znaczenia - wartości uczucia

- symbole - dzwięki, słowa, przekazywanie

- kodowanie - przekazywanie myśli

- dekodowanie - odbieranie informacji przez drugą osobę

- ogranicznie komunikatów - wypowiadający nadaje im pewną formę.

Kanał rozumiany jako droga przekazu i środki transportu za pomocą których przekaz pokonuje drogę od nadawcy do odbiorcy. Ludzie mogą używać 5 kanałów sensorycznych słuch wzrok dotyk zapach smak.

Szumy (wprowadzone przez C. Scherona i W, Weacera) jako Źródło zakłóceń może być zewnętrzne, wewnętrzne i symetryczny.

Szum zewnętrzny wiąże się z Np. upał chłód, otoczenie zewnętrzne w którym proces komunikowania się odbywa.

Szum wewnętrzny np. ból głowy, poczucie złości dotyczy własnego ciała i sytuacji w jakiej się jest.

Szum semantyczny jest konsekwencją zamierzonego lub niezamierzonego złego użycia prze nadawcę znaczenia które blokuje porozumienie.

Sprężenie zwrotne to reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu (usłyszeniu) bardzo istotny komunikat. Mówi nam że przekaz został usłyszany.

Poziomy procesu Komunikowania:

1. Komunikowanie interpersonalne

2. Komunikowanie intrapersonalne (pełny rozkwit języka w grupie między ludźmi)

3. Komunikowanie grupowe (najmniej dwie osoby)

4. Komunikowanie międzygrupowe (np. w zakładzie pracy)

5. komunikowanie organizacyjne (instytucjonalne)

6. Komunikowanie masowe (rozwój prasy, radia, telewizji)

Komunikowanie interpersonalne płynące z organizmu do centralnego ośrodka nerwowego na bodzieć np. głód, zimno.

Poziomy Komunikowania według D. McQuaila „Piramida”

Proces ten leży podstaw piramidy komunikowania. Jest komunikowanie interpersonalne dotyczące odbierani ai reakcji centralnego ośrodka nerwowego na bodźce płynące (…..)

Komunikowanie grupowe (plemienne) Rozwój społeczeństw umożliwił wejście na wyżyny.

Komunikowanie między grupowe (przez powstawanie pierwszych struktur społecznych)

Komunikowanie instytucjonalne lub organizacyjne. (w zakładach i instytucjach wymagana jest współpraca, zrozumienie, współdziałanie)

SPOSOBY POROZUMIEWNIA SIĘ LUDZI

1. komunikowanie bezpośrednie - interpersonalne

2. komunikowanie pośrednie - masowe

3. komunikowanie medialne.

1. W. Głogowski definiuje komunikowanie interpersonalne jako proces przekazywania i odbierani informacji między dwoma osobami lub między małą grupą wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych.

Komunikowanie Bezpośrednie A mówi B o X

Cechy komunikowania interpersonalnego

- jest interaktywne (2 osoby wchodzą ze sobą w interakcje)

- natychmiastowe sprzężenie zwrotne

- ma charakter dwustronny

- komunikowanie interpersonalne jest komunikowaniem interaktywnym tzn, mimika 2 jednostki wchodzą w interakcje.

- interaktywny i transakcyjny charakter procesu komunikacji generuje natychmiastowe sprzężenie zwrotne - wyrażone w formie znaków werbalnych i nie werbalnych

Zawartość Komunikatu interpersonalnego analizuje się na trzech poziomach:

- Fatycznym (np. obce osoby w parku swobodnie rozmawiają)

- Instrumentalnym ( tu się znają i chcą dojść do porozumienia, cel porozumienia

- Afektywny ( wymaga dobrej znajomości, zażyłości, przyjaźni zrozumienia)

W komunikowaniu interpersonalnym występuje specyficzny charakter sieci kanałów.

- formalne (do zwierzchnika, pracownik - szef)

- nieformalne ( w grupie przyjaciół)

Kontekst komunikacyjny - poprawnie komfort lub dyskomfort uczestników procesu, może pomóc lub zaburzyć relacje.

c) Komunikowanie interpersonalne medialne jest specyficzną formą komunikowania interpersonalnego gdzie brak kontaktu fizycznego odbywa się przez: telefon, Internet, poczta elektroniczna.

2. komunikowanie pośrednie - masowe

Komunikowanie masowe to proces emisji komunikatów nadawcy medialnego (komunikatora masowego) do publiczności środka masowego przekazy za pośrednictwem mass mediów. (nadawca A komunikuję się z B za pomocą C - pośrednika)

Komunikowanie masowe ma interpersonalny charakter tzn jest nadawcą i odbiorcą nie ma styczności odbiorca jest anonimowy.

- zredukowane do dwóch zmysłów wzroku i słuchu

- sprężenie zwrotne jest opóźnione

- pośrednikiem w komunikowaniu masowym są środki masowego przekazu

Nadawcą w komunikowaniu masowym jest sformalizowana grupa ludzi - nadawca profesjonalny od którego oczekuje się zawodowych umiejętności tylko tym się zajmuje

Formy komunikowania

- efektywność wszystkich procesów komunikowania bez względu na poziom i sposób

- formy podstawowego komunikowania

- werbalne

- nie werbalne

Typy Komunikowania

- komunikowanie informacyjne ( celem jest przekaz informacji - by była ta wiedza zrozumiała- nie ma intencji wpływu na postawy i zachowania odbiorców, rzeczywisty i obiektywny w sposób naturalny)

- komunikowanie perswazyjne

Metody komunikowania informacyjnego

- narracja - opis wydarzeń rzeczy osoby, charakterologiczny

- opis - dotyczy grupy osoby, konkretnych wydarzeń

- demonstracja - przekaz niewerbalny towarzyszy równocześnie przekazowi werbalnemu

- definiowanie - tłumaczenie wyjaśnienie pojęć niezrozumiałych, podawanie przykładu.

Zasady komunikowania informacyjnego

1. kreatywność - czyli pomysłowość w przekazywaniu informacji aby była jasna, zrozumiała z propozycją innych wyborów.

2. wiarygodność - nadawca musi wzbudzać zaufanie, wiarygodny, autorytet, musi udowodnić wiedzę i pokazać doświadczenie.

3. nowość informacji - odbiorca poświęca uwagę i czeka na nowinki, które rozchodzą się szybko

4. Doniosłość informacji - często powtarza się by podkreślić rzeczy ważne istotne.

5. położenie nacisku na informacje - technika ich przekazu ważniejsza od pozostałych

6. wykorzystanie pomocy wizualnych - uczynienie przekazu zrozumiałym, plakat zdjęcie folder

Perswazja wpływa na drugiego człowieka, nakłanianie, tłumaczenie, zachęcanie. Obiekty ludzie, przedmioty, idee, wartości na płaszczyźnie emocjonalnej i moralnej, intelektualnej, określone intencją.

Komunikowanie perswazyjne - to całościowy proces, który ma za zadanie wpływania, nakłaniania, namawiania. Stosuje się chwyty reklamowe chwyty aby odnieść korzyść (reklama) . Proces ten jest interaktywny odbiorca jest skłnny podporządkować się perswazującem się na sugestię na zmianę zachowania (uczeń)

Perswazja jest procesem celowym

- nadawca

- zmienna istniejących postaw

- wzmocnienie istniejących postaw

Typy perswazji:

- perswazja przekonująca (dwie strony dążą do porozumienia nawet kosztem zmiany wartości)

- perswazja nakłaniająca (przeciągnięcie osoby do idei przez kogoś namawiającego)

- perswazja pobudzająca (jest to agitacja, narzucenie odbiorcom określonych wzorców zachowań)

Fazy w procesie perswazyjnym według McGuire

1. forma ekspozycji (w łatwo dostępnym miejscu dla odbiorcy)

2. forma uruchomienia uwagi odbiorcy (koncentracji na komunikacie)

3. forma refleksji (akceptacja bądź odrzucenie komunikatu związane z interpretacją komunikatu)

4. forma zapamiętywania treści komunikatu jest następstwem jego akceptacji

5. forma zmiany postaw, perswazja w której realizuje się intencja nadawcy (najważniejsza sekwencja w procesie)

Perswazja jest podstawowym psychologicznym środkiem modyfikowania postaw i zachowań.

Kampania perswazyjna to kompleksowe zorganizowanie działania komunikacyjnego, które ma na celu spowodowanie konkretnych efektów na relatywnie dużej liczbie osób w określonym zamkniętym przedziale czasu.

Kampania perswazyjna charakteryzuje się:

- odbiorca - szeroka rzesza ludzi

- jest realizowana w konkretnym czasie

- zespół aktywności komunikacyjnej (są też nieskuteczne - brak powodzenia perswazji)

Cechy perswazji

- konkretny jasny sprecyzowany cel

-odbiorcami jest bardzo szeroka rzesza ludzi

- jest realizowana w dokładnie określonym czasie

- tworzy ją zespół aktywności(czynności) komunikacyjnych

- nie wszystkie kampanie perswazyjne są skutkiem przyczyny niepowodzenia kampanii

1. Dysonans poznawczy - konfrontacje postaw odbiorców i postaw preferowanych przesz nadawcę komunikatu. Jeśli jest różnica w sile i znaku dochodzi do odrzucenia komunikatu.

2. Filtr przekazu - związane z selekcją percepcji jednostki, odbiorca chętnie czyta, słucha w obszarze jego zainteresowania resztę odrzuca

3. zjawisko oporu - wynika tu niechęć człowieka do akceptacji i adaptacji narzucanych postaw poglądów

-efekt uśpienia im niższy stopień wiarygodności nadawcy tym większe szanse na odrzucenie i odwrotnie. Wraz ze wzrostem wiarygodności i zaufania do nadawcy zwiększa się jego skuteczność działania.

Zasady komunikowania perswazyjnego :

1. Sprecyzowanie celów (pokazanie konkretów na reakcję odbiorców, jakie efekty chce się uzyskać)

2. stosowanie logicznej argumentacji ( specyfika celu działania, odwoływanie się do zjawisk zdarzeń, motywowanie dowody)

3. rozpoznanie istniejących systemów postaw, wzorów zachowań odbiorców, przygotowanie materiału perswazyjnego w oparciu o znajomość istniejących postaw i zachowań odbiorców.

4. posługiwanie się językiem motywującym do działania ( jasne określenie emocji, wyborów, informacji)

5. budowanie i rozwijanie wiarygodności (informacje z dystansem, dużo informacji, odpieranie ataków w oparciu o mówienie prawdy, traktowanie informacji z pewnym dystansem, odbieranie aktywności przeciwnikowi)

6. prezentacja komunikatów w przekonywujący sposób (kontakt wzrokowy, ukazywanie w korzystnym świetle)

7. obalenie przeciwnych argumentów (ocena dowodów strony przeciwnej, wyciąganie wniosków)

Komunikacja Werbalna

Język jest podstawowym środkiem porozumiewania się, dzięki niemu możemy mówić o zdarzeniach itp. Język znalazł zastosowanie aby określać, etykietować, wyrażać uczucia, w celu wymiany ich z innymi ludźmi.

Język:

- aby oceniać ludzi, uczucia, prezentować, mówić o czymś

- mówić o języku budowanie składni itp. (Verderber `93 ) (Dobek Ostrowska '02) pozwala dzielić się doświadczeniem, emocjami, dziedzictwem i wizją przyszłości

Język pozwala komunikować pewne znaczenia, szukać informacji, ujarzmiać swoje myśli, emocje. Wpływa na wszelkie aspekty ludzkich stosunków.

Język odgrywa rolę w porządkowaniu doświadczeń i stabilizowaniu świata, można sterować swoim zachowaniem, wpływa na kształtowanie osobowości aby oddziaływać na osoby, środowisko. Przez odpowiednie posługiwanie się językiem człowiek zaspokaja swoje potrzeby biologiczne, zwraca na siebie uwagę jest czynnikiem niezbędnym w kształtowaniu rzeczywistości

Proces porozumiewania się ma charakter dwukierunkowy - osoba (czyli nadawca - odbiorca) która przekazuje informacje do drugiej osoby przyjmując odpowiedź na przekazany komunikat jest informacją zwrotną

Komunikat werbalny - nie werbalny

Kodowanie informacje dekoduje(odbiera)

Nadawca intencje odbiorca

(powtarzanie się)

Odbiorca informacje nadawca

Dekodowanie intencje kodowanie

Komunikat werbalny - niewerbalny

Nadawca ma pewna informację, pewną intencję, koduje ją w określonej formie (może to być kod werbalny, niewerbalny w oparciu o symbole) po drugiej stronie przekazu znajduje się odbiorca, który dokonuje interpretacji uzyskanej informacji przyjmując odpowiednią postawę (lub prostą reakcję) która jednocześnie stwarzać może informacje zwrotną dla nadawcy. Nadawca dowiaduje się więc czy przekazywane wiadomości zostają dokładnie zinterpretowane (Kuczałek 1999)

Wyróżniamy dwie formy komunikowania werbalnego ustną i pisemną. Ustana pojawiła się wraz z rozwojem mowy druga jest konsekwencją wynalezienia pisma.

- forma ustna daje komunikującym się większe możliwości ekspresji uczuć i myśli bowiem proces przekazu zostaje dodatkowo wzmocniony przez środki komunikatu niewerbalnego. Komunikowanie ustne stwarza dogodne warunki do nawiązywania kontaktów komunikacyjnych na poziomie faktycznym jest bardziej skuteczna na poziomie instrumentalnym i afektywnym.

Stosowane w bezpośrednim sposobie porozumiewania się pozwala na ukierunkowanie, sugerowanie, sprężenie zwrotne (Dobek-Ostrowska) w pracy nauczyciela w szkole (musimy dostosować nasz język do zdolności intelektualnych słuchacza - uczeń - nauczyciel) W bezpośrednim kontakcie z uczniami nauczyciel odbiera komunikaty od uczniów obserwując ich reakcje na komunikaty. Dostrzega stopień przyswojenia materiału i trudności

Sprężenie zwrotne w pracy nauczyciela pozwala na dokonywanie wglądu w proces edukacyjny uczniów.

Forma pisemne komunikowania werbalnego znacznie częściej ma charakter formalny niż nie formalny. Stosowana jest praktycznie na wszystkich poziomach procesów porozumiewania się ludzi. W komunikowaniu nauczyciel - uczeń przyjmuje postać notatki z lekcji, czy rysunku, schematu itp.

Zaletą komunikowania pisemnego jest jego trwałość (uczeń może wielokrotnie korzystać z notatek lekcyjnych) a także możliwość starannego przygotowania np. zadania domowego. Wadą - jest formalny, zamknięty charakter oraz brak możliwości wytworzenia sprężenia zwrotnego.

Komunikowanie niewerbalne sposób komunikowania się bez użycia słów (postawa ciała, gestykulacja) nadawca może badać obserwować jak wpływa na komunikaty werbalne

Komunikacja niewerbalna może być działaniem zamierzonym lub niezamierzonym. Do wskaźników niewerbalnych zaliczamy: mimikę twarzy, gesty, pozy, ruch ciała, dotyk, patrzenie.

M. Henley' za: def. Komunikowanie niewerbalne jako zachowanie niewerbalne odgrywa rolę centralnej autostrady komunikacyjnej dla utrzymania kontroli społeczności w kontaktach bezpośrednich, ale utrzymanie kontaktów społecznych w kontaktach bezpośrednich przedstawicieli różnych ras, płci, klas społecznych.

Komunikaty niewerbalne to przekazy w innej formie niż słownej „ Komunikacji realizowanej za pośrednictwem środków innych niż słowa przy założeniu że słowa stanowią werbalny element komunikacji

Dla większości ludzi komunikowanie niewerbalne odnosi się do komunikacji realizowanej za pośrednictwem innych niż słowa. ok35% Komunikowanie interpersonalne kreowane jest przez język natomiast 65% zawierają sygnały niewerbalne.

Komunikowanie niewerbalne jest uzupełnieniem i wzmocnieniem bezpośredniego i ustnego z którym jest nierozerwalnie związane. Jego występowanie wiąże się z zaangażowaniem przekazu werbalnego.

Komunikowanie niewerbalne tworzy kilka grup sygnałów zdaniem Dobek- ostrowskiej do których zalicza się:

1. kinezjetyka - czyli mowa ciała. Mimika twarzy, ruchy ciała, spojrzenie kontakt wzrokowy, gestykulacja

2. Prajęzyk na który składa się cech werbalne głosu jak ton barwa, tempo mówienia

Interferencje wokalne - czyli wzajemne oddziaływanie na siebie dwu lub więcej cech głosu i dźwięki pozajęzykowe jak „ach” „uf” „eee” itp.

3. Samoprezentacja człowieka czyli jego wygląd fizyczny, budowa ciała, ubranie, fryzura, makijaż, biżuteria, dodatki, dają informacje o rozmówcy i na wstępie komunikacji przesądzają o relacjach.

4. dotyk jest ważnym sygnałem wyrażającym się w uścisku dłoni poklepywaniu lub obejmowanie drugiej osoby przy powitaniu lub innej sytuacji. Zależy od bliskości, od relacji przyjaźni zależy od kultury osobistej, preferencji jednostki jak i od kontekstu kulturowego,

5. proksemika czyli zastosowanie w procesach porozumiewania się dystansu interpersonalnego czyli odległość pomiędzy osobami, które ze sobą rozmawiają. Osoby nieznane zachowują większy dystans

6. chronemika wykorzystujące czas jako sygnał komunikacyjny np. punktualność oczekiwanie czasu trwania jakiegoś zdarzenia

7. elementy otoczenia: temperatura, oświetlenie kolor mogą wpłynąć na zachowanie ludzi, stymulować lub odstraszać

Sygnały niewerbalne - określane jako „emblematy” takie jak charakterystyczny ruch rąk, głową, gest, znak, funkcja zastępująca słowo.

Sygnały niewerbalne zwane „ilustratory” uzupełniają komunikat werbalny precyzując go, są komplementarne w stosunku do jego (funkcji uzupełniających)

Sygnały niewerbalne zw „pozami” pokazują uczucie bólu, smutku, powiększają skalę bólu niż stan rzeczywisty, ciało ukrywa prawdziwe emocje (funkcje ekspresji)

Sygnały niewerbalne „ regulatory” stosowane do regulacji przepływu informacji (ruch głową) Zastosowanie mają w formalnym komunikowaniu. (funkcja regulacyjna)

Sygnały niewerbalne zw. „adaptery” łagodzą napięcie, pokonują stres (gryzienie paznokci, ściskanie dłonie, drapanie redukują stres wywołany np. rozmową) (funkcja modelująca)

Komunikaty niewerbalne mogą potwierdzać, tłumaczyć, regulatora konwersacyjnego rolę adaptera.

Trudności w komunikowaniu się: „Grzesiuk, trzebińska, Nęcki”

Wyróżnia się wiele elementów wpływających na proces komunikowania się :

1. Trudności wynikające z treści komunikatu

- trudności uwzględniające ocenę, różnicę w ewolucji, rozbieżność w lokalizacji zdarzenia brak zgodności

- każdy ma inne przekonanie - nieporozumienia

- przekonanie, myśli dotyczących zdarzeń/ niezgodność rozbieżność na dany temat

-trudności pragmatyczne - niezgodność w podejmowanych działaniach

- stosowanie odmiennych skal do oceny tego samego obiektu

-trudności z uwzględnieniem wiedzy przekazu

- trudności meta komunikacyjne - brak lub niedostateczne określenie konwencji wypowiedzi lub jej wieloznaczności, rozbieżność w interpretacji charakteru wypowiedzi

- wyraźny brak spójności między tematyką wypowiedzi rozmówców

- wypowiedzi uwłaczające poniżające

2. Zakłócenie procesu komunikowanie się:

- zmiana tematu, brak logicznego powiązania wypowiedzi, niewłaściwa globalna organizacja konwersacji

- niekonsekwencja wypowiedzi

- lokalna organizacja rozmowy

- niewerbalne komunikaty słuchacza

- nieporozumienia słowne

3. Cechy zakłóceń konwersacyjnych poszczególnych rozmówców:

- wkład konwersacyjny

- siła przebicia

- zaburzenie emisji i percepcji przekazów

- spójność między kanałami werbalnymi, niewerbalnymi, wokalnymi.

Najważniejsze zakłócenia językowe:

-zająknięcia

-powtórzenie

- pominięcia

-błędy paralingwistyczne

- pomyłki językowe

- startery, wypowiedzi buforowe i segregatory

-zdania niedokończone

-fraza(zdania poprawione)

- fraza (powtórne rozpoczynanie

- inne zakłócenia i pomyłki językowe

Trudności w porozumiewaniu się z innymi nie da się uniknąć, gdyż komunikowanie interpersonalne należy do najbardziej skomplikowanych zachowań do jakich zdolny jest człowiek.

Trudności w komunikowaniu będą występować, należy się je wyjaśniać na drodze dialogu.

Podstawową barierą w komunikowaniu jest patrzenie na świat w sposób subiektywny

- bariery gdy jedna osoba stara się dominować na drugą

- nauczyciel Powinien posiadać wiedzę z zakresu komunikowania dostosować proces porozumiewania się do wiedzy możliwości dzieci i młodzieży

Rola nauczycieli w tworzeniu efektywnej komunikacji interpersonalnej

- komunikacja to rodzaj kontaktu edukacyjnego nauczyciela z uczniem odbywa się za pomocą aparatu mowy słuchu i całej postawy człowieka, komunikaty zwrotne mają wpływ na zachowanie nauczyciela (Oksińska '96)

- istotne dla właściwego przebiegu edukacyjnego jest umiejętność prawidłowego komunikowania

- istotne aby nauczyciel posiadał umiejętności współżycia, współdziałania z dziećmi pomagania poznawania i rozumienia dostrzegania i spełniania potrzeb innych musi nabyć wiedzę, aby uczyć dialogów uczniów

Aby posiąść te umiejętności nauczyciel powinien poznać zasady komunikacji interpersonalnych, które pomogą mu osiągnąć porozumienie i nawiązać dialog z uczniami. Atmosfera życzliwości iż aufania wpływa na dobre samopoczucie ucznia jak i nauczyciela.

W procesie edukacyjnym oddziaływuje na ucznia cała osobowość nauczyciela, jego doświadczenie, stosunek do rzeczywistości i poziom wewnętrzny rozwoju.

Nauczyciel powinien posiadać cechy osobowościowe które maja odzwierciedlenie w komunikacji niewerbalnej.

Dzieci są bystrymi obserwatorami

Sprawność językowa w edukacji, język pełni funkcję:

Funkcja odniesienia - czyli przedstawienie. Język pełni funkcję gdy nauczyciel pokazuje treści dydaktyczne, prawdziwe, pełne, obiektywne, sprawdzalne z innych źródeł.

Funkcja emotywna - przypomina nauczycielowi, że przekazywane treści wymagają odpowiedzialnego odwoływania się do wartościowania oraz oceniania

Funkcja apelu - zwraca uwagę na to aby komunikacja była tak zorganizowana że zastosowane w niej argumenty były celowe, zamierzone , skierowana na osiągnięc,ie planowanych efektów i oczekiwanych zmian w uczniach,

Funkcja fatyczna - czyli potwierdzenie wypowiedzi między nauczycielem a uczniem

Funkcja poetyczna - używanie polszczyzny bez dodatków typu ok.

Funkcja metajęzykowa - posługiwanie się jezykiem aby był on zrozumiały nie tylko dla uczniów ale i przez nauczyciela

Jeżeli dobrze znamy reguły języka łatwiej się jest komunikować, porozumiewać. Język ma być kulturalny, prosty poprawny, jasny bogaty w słownictwo.

Zdaniem W.Piserka (za Rostańska'97) sprawność językowa to „umiejętność poprawnego wysławiania się, zrozumiałego, odpowiadającego tematowi i sposobom jego traktowania, pozycji autora, nastawieniu odbiorcy i okolicznościom wypowiadania się”.

Dialog w edukacji

Dialog pozytywnie reguluje relacje człowieka z otoczeniem. Pedagogika wysoko ocenia rolę dialogu w edukacji.

Dialog w znaczeniu pedagogicznym, to forma likwidowania konfliktów wychowawczych za pośrednictwem wymiany zdań przez dwie strony. Wymaga poznania i zrozumienia problemu, a też powinna pomagać szukać różnych dróg rozwiązywania danej sprawy. Należy przezwyciężać postawy egoistyczne. Jest to forma rozmowy, porozumiewania się, wzajemnego serdecznego kontaktu, lepszego wyjaśnienia rozbieżnych stanowisk. W dialogu podejmuje się zamiar osiągnięcia zrozumienia tego co każdy myśli, czyni i czym żyje.

Dialog ma charakter wielokierunkowy, przebiega od wychowawcy do wychowanka, również między samymi wychowankami. O przyjęciu twierdzeń decydują argumenty, a nie to kto je wypowiada. Wielokierunkowy sposób przekazywania informacji nie tylko łączy się ale i zakłada dialog (Kulczycki 02)

Dialog przynosi wiele korzyści zarówno samym uczniom jak i nauczycielowi. Inspirując dyskusję daje się każdemu jej uczestnikowi możliwość zaprezentowania swego stanowiska i jego obrony a także polemiki i nnymi stanowiskami, uznając tylko autorytet faktow i rozważań stwarzamy warunki do kształtowania takiego umysłu, który będzie potrafił przełamywać tradycyjne schematy i myłeś samodzielnie oraz twórczo. Dialog wymaga nie tylko kwalifikacji intelektualnych ale i właściwości takich jak cierpliwość, takt, zrozumienie, tolerancja.

Na podstawie dialogu nauczyciel uzyskuje szereg dodatkowych informacji o uczniach wypowiadani w czasie dialogu mogą ukazać różne właściwości umysłowe uczniów np. to czy mamy do czynienia z umysłem konkretnym czy bardziej abstrakcyjnym lub interwencyjnym czy krytycznym. Wypowiedzi dostarczają też informacji dodatkowych o sprawności językowej ucznia. (Kulczycki)

Dialog pozorny polega na przekonaniu o słuszności swego stanowiska oraz dialog twórczy który zakłada współdziałanie w odkrywaniu i przekształcaniu nowych obszarów rzeczywistości w imię słusznych celów.

Najbardziej pożyteczny jest dialog twórczy. Pozytywne traktowanie ucznia podmiotowe, życzliwość nauczyciela, pomoc. Warunkiem dialogu twórczego jest wyraźnie uświadomiony zakres celów angażujących obie strony spotkania, uczyć rozwiązywania problemów drogą pozytywną, Otwarta postawa w dialogu, obiektywne spojrzenie na zjawisko.

Dialog wymaga szerszych intencji i równych szans w wymianie myśli, otwartości wyrażania, odwagi sądzenia, twórczego formułowanie myśli i czuć. Nie wyklucza on sprzecznych postaw a nawet konfliktów lecz muszą być one wolne od lekceważenia poniżania, nienawiści. Dialog ma przygotować człowiek do życia dlatego musi się znaleźć miejsce na komunikacje wartości przyjętych przez człowieka i społeczeństwo na przyswojenie i tworzenie wiedzy a też na samokształcenia i kształcenia pod kierunkiem nauczyciela a czynności i treści.

Aktywne słuchanie i empatia w edukacji.

Efektywne słuchanie w edukacji jest procesem a nie biernym rejestrowaniem informacji i zdarzeń, wymaga ono dużej aktywności, koncentracji i uwzględnienia punktu widzenia drugiej osoby. Jest to proces kierunkowy służy uzyskaniu określonych informacji, poznania poglądów rozmówcy, jego postaw, uczuć. Wymaga podążania za tokiem myślenia rozmówcy, przyjmowania jego punktu widzenia. Przejawia się w formie werbalnej i niewerbalnej. Potakiwanie, uśmiech, aprobata, grymas twarzy, zdziwienie okazywane za pomocą wzroku to niewerbalne sygnały świadczące o aktywnym słuchaniu.

Werbalnym przejawem aktywnego słuchania może być parafrazowanie (powtarzanie) wypowiedzi, zadawanie pytań, okazywanie empatii.

Aktywne słuchanie czyli potwierdzeniem zachowaniem werbalnym i niewerbalnym stosunku do odbieranych treści, wpływa na utrzymanie dobrego kontaktu z rozmówcą i unikania sytuacji ze złym odbiorem komunikatów (Gordon).

Warunki aktywnego słuchania:

1. kontakt wzrokowy - świadczy nie tylko o zainteresowaniach i poważnym traktowaniu drugiej osoby, jest również sposobem na koncentracji uwagi na rozmowie.

2. unikanie przerywania - jest to odbierane jako niegrzeczne lub nawet agresywne, należy poczekać jak osoba skończy mówić.

3. unikanie dodatkowych czynności (np. przeglądanie czegoś, bawienie się długopisem jest to lekceważenie, rozmówca może to uważać za barak zainteresowania swoją osobą oraz treścią rozmowy. Jest obawa czy wszystkie treści wypowiedzi dotarły.

Empatia - jest umiejętnością, wczuwania się w stany psychiczne, emocjonalne i sposób myślenia innej osoby. Efektywne słuchanie i porozumienie się nauczyciela i ucznia służy lepszemu poznaniu ucznia, a przez to poznanie jego problemów, postaw pragnień. Efektywne słuchanie jest wymogiem, współbrzmieniem znim, poznaniem jego pragnień, problemów, postaw.

Zadawanie pytań w czasie rozmowy upewnia nauczyciela, że jest słuchany, pozwala też uczniom sprecyzować to co mówi nauczyciel.

Bycie naturalnym - nauczyciel powinien zachowywać się zgodnie z jego naturalnym stylem zachowania. Nie powinien w sposób przesadny zadawać pytań, parafrazować czy utrzymywać kontakt wzrokowy gdyż uczeń odbiera tą sytuację jako próbę manipulacji lub nieszczerości.

Nauczyciel powinien dostosować się do ucznia, powinien być elastyczny koncentrować się nie tylko na ucznia, ale także prawidłowo odbierać komunikaty niewerbalne ucznia. Musi posiadać umiejętności empatii, która prowadzi do pojawienia się odczuć podobnych do tych jakie przeżywa dziecko, a więc wgląd we własne przeżycia umożliwi nauczycielowo poznanie odczuć ucznia.

Asertywność w edukacji (jak powiedzieć nie by nie urazić) Zgodnie z definicją to cały zespół zachowań wyrażający uczucia postawy, życzenie, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucie, postawy, życzenie opinię i prawa innej osoby (Król-Fijewska 93)

Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie uczuć w sposób respektujący uczucia, postawy innej osoby - ucznia.

Zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego tym, że oznacza korzystanie z osobistych praw bez naruszenia praw innych osób. Różni się też od zachowania uległego, zakłada bowiem zachowania zgodne z własnym interesem oraz stanowi obronę siebie i swoich praw - bez nieuzasadnionego poczucia lęku czy poczucia winy.

Każdy człowiek ma prawo do posiadania i obrony własnego terytorium psychologicznego obejmującego własne myśli, czyny potrzeby, tajemnice. Każdy człowiek ma prawo do bycia sobą, do układania swoich spraw osobistych zgodnie z własną wolą i interesem. W sposobie funkcjonowania dzieci i dorosłych można znaleźć setki przykładów naruszania praw i godności osobistej, zwłaszcza u dzieci, osób słabszych.

Między agresją a uległością istnieje trzeci sposób zachowania - zachowanie asertywne „jestem na ciebie zły”, „jestem innego zdania” - nie narusza praw ani godności drugiego człowieka pozwala żywić satysfakcję z wyrażania własnych uczuć i mieć szacunek do samego siebie.

Negocjacje w edukacji.

Negocjacje są procesem komunikowania się stron podczas którego każda ze stron próbuje zrealizować swoje interesy (zaspokajać swoje potrzeby). Podkreślić należy, że strony przystępujące do negocjacji, kiedy są przeświadczone, że porozumienie z drugą stroną może zapewnić im większe korzyści niż działanie samodzielne (bez współudziału z drugą stroną) Negocjacja to złożony proces poznawczo - emocjonalny w którym stawką jest nie tylko uzyskanie korzyści pozornie końcowej ale poczucie własnej godności, ambicje, sympatie, antypatie. (Rubin, Brown za: Donaldson M., Donaldson M.)

Umiejętności potrzebne do zostania dobrym negocjatorem:

1. solidne przygotowanie (negocjator powinien znać przedmiot, temat negocjacji, powinien znać swoje i partnera potrzeby interes oraz najlepszą alternatywę, powoływać się na opinię ekspertów przepisy.)

2. Umiejętność wyznaczania granic i celów (negocjator powinien wyznaczać realne umiejscowione w czasie, mierzalne, adekwatne i konkretne cele, które będą osiągane na drodze negocjacji )

3. umiejętność dystansu emocjonalnego (negocjator potrafi kontrolować swoje emocje, nie okazuje zdenerwowania i wzburzenia)

4. Umiejętność słuchania ( negocjator potrafi słuchać w sposób aktywny)

5. umiejętność przekazywania myśli ( negocjator posługuje się językiem zrozumiałym tzn. mówi w sposób jasny, rzeczowy, precyzyjny

6. Umiejętność finalizowania negocjacji (negocjator potrafi w sposób jasny i precyzyjny prezentować efekty swoich przemyśleń w kontekście umowy końcowej)

(Donaldson. Donaldson '99)

Konflikt

Wszędzie tam gdzie ludzie wchodzą ze sobą w interakcje społeczne, spotykają się ze sobą różne postawy, poglądy, wartości i wzorce osobowe. Gdy są one mocno zróżnicowane lub ze sobą sprzeczne istnieje prawdopodobieństwo powstawania konfliktów.

Konflikt jest wynikiem słabej komunikacji międzyludzkiej. Konflikty są nieuchronne i nie można ich uniknąć, można jedynie je kontrolować i rozwiązywać. Konflikt może mieć dwie formy werbalną i prowadzącą do użycia przemocy.

Co to jest Konflikt

1. Konflikt - to sytuacja w której występują różnice zdań i sprzeczność interesów.

2. Konflikt (łać Confictus -zdarzenie) - to wszelkie zetknięcie się sprzecznych dążeń, niezgodnych interesów, poglądów, antagonia, kolizja.

3. Konflikt - to proces społeczny zachodzący między jednostką, grupą, państwami. Wynikający ze sprzeczności interesów, celów, poglądów czy obowiązków powodujący powstawanie wrogości między nimi.

Do przyczyn Konfliktu należy:

1. nieprawidłowa struktura grup (walka o dominacje, zły dobór stron lub roli)

2. źle funkcjonujący system komunikacji

3. różnice kulturowe (odmienne zainteresowania i narodowości)

4. sprzeczność wartości (odmienne poglądy i postawy)

5. sprzeczność celów (np. mąż chce lecieć na Kostarykę żona na Majorkę)

6. różnice ekonomiczne ( zły podział dóbr materialnych)

Rodzaje Konfliktów

1. Konflikt INTRAPERSONALNY - napięcia jednostki dążącej do dwóch lub więcej sprzecznych celów

2. Konflikt INTERPERSONALNY - napięcia między dwiema lub więcej osobami albo grupami, które mają sprzeczny cel.

3. Konflikt O SUMIE ZEROWEJ - konflikt w którym wygraną jednej strony jest zawsze przegrana drugiej strony. (tak jak np. w zawodach lekkoatletycznych)

4. Konflikt MOTYWÓW MIESZANYCH - konflikt w którym obie strony mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jedna może zyskać jeszcze więcej dzięki rywalizowaniu ze swoim partnerem

5. Konflikt MIĘDZY GRUPOWY - sprzeczność działań lub interesów dwóch lub więcej grup społecznych

6. Konflikt RÓL - konflikt wewnętrzny wywołany jednoczesnym przyjęciem na siebie różnych ról społecznych.

7. Konflikt SPOŁECZNY (konflikt z grupą) - stosunek między grupą lub klasami społecznymi wynikający ze zmniejszenia szansy lub umożliwienia zaspokojenia interesów jednej grupy lub klasy przez drugą.

8. Konflikt WEWNĘTRZNY z samym sobą

9. Konflikt MIĘDZY PRZEŁOŻONYM A PODWŁADNYM

10. Konflikt MOTYWACYJNY konflikt wewnętrzny wywołany, jednoczesnym występowaniem co najmniej dwóch nie dających się pogodzić potrzeb zarazem pobudzających działalność jednostki.

11. Konflikt POZNAWCZY - konflikt wewnętrzny wywołany przejawianiem się informacji sprzecznych z oczekiwaniami jednostki wytwarzanym na podstawie jej dotychczasowej wiedzy o świecie i samym sobie.

Formy walki w konflikcie:

1. BOJKOT - przeciwko czemuś lub komuś (np. nie kupowanie jakiś produktów)

2. SABOTAŻ - działanie, którego celem jest osłabienie siły gospodarczej i militarnej państw które jest przeciw sobie w konflikcie zbrojnym, dokonywane bez użycia broni

3. SZYKANA - rozmyślne robienie komuś trudności

4. AGRESJA SŁOWNA - jest to publiczna zniewaga, żądanie, podburzanie ataków przez jednostkę

5. AGRESJA FIZYCZNA - pobicie, znęcanie się, zniszczenie mienia, zabójstwo

Formy rozwiązywania konfliktów

ROZWIĄZANIA INTEGRUJĄCE - rozwiązanie konfliktu z korzyścią dla obu stron.

GRIT - czyli stopniowe i odwzajemnione skłanianie do obniżenia napięcia, strategiczne ograniczenie konfliktu w sytuacji codziennego życia

1. informuje o swojej chęci do współpracy

2. współpracujesz

3. odwzajemniasz każdą kooperacje działania ale

4. jeżeli twój oponent działa agresywnie odpowiadasz mu tym samym

MEDIACJA - wyrażenie zgody na udział trzeciej strony przy rozwiązywaniu zaistniałego konfliktu.

ARBITRAŻ - sposób rozwiązywania konfliktów polegający na tym, że trzecią strona narzuca rozwiązanie konfliktu składany partnerom

Negatywne efekty konfliktu

- spadek samooceny

- pogorszenie samopoczucia fizycznego i psychicznego

- utrata pewności siebie

Pozytywne efekty konfliktu

- umocnienie związku

- większe zaufanie

- podniesienie samooceny

- wzrost poziomu twórczości i produkty

- satysfakcja z pracy

Działania jakie ludzie podejmują w sytuacjach konfliktowych:

- Strategia „coś za coś” - oznacza zachęcenie do współdziałania najpierw przez stosowanie zachowań kooperacyjnych, a potem przez powtarzanie działań przeciwnika, które podjął on bezpośrednio prze nami.

- negocjacja - forma porozumiewania się przeciwnych stron konfliktu, gdzie zainteresowani składają wzajemne propozycje i kontrpropozycje a problem jest rozwiązany pod warunkiem że obie strony osiągają zgodę.

NEGOCJATOR

1. twardy - strona mocniejsza nie jest skłonna do ustępstw

2. miękki - dąży do wypracowania wspólnych rozwiązań (nie ma zwycięzców i przegranych)

3. interaktywny - nazwa tego stylu oznacza, że obie negocjujące strony integrują się w około rozwiązania sprawy, styl ten stwarza szansę na zwycięstwo obu stron negocjacji.

STYL DOMINACYJNY(styl twardy)

- bądź twardy w stosunku do ludzi i problemów, stosuj groźby

- poszukuj jednego rozwiązania, które ci się opłaci

- upieraj się przy swoim

- nie ufaj innym

- żądaj jednostronnych korzyści jako warunku zawarcia porozumienia

STYL DOSTOSOWUJĄCY (styl miękki)

- ustąp aby polepszyć wzajemne stosunki

- bądź miękki w stosunku do ludzi problemu

- ufaj innym

- łątwo zmieniaj stanowisko

- składaj oferty

- odkryj dolną granicę porozumienia

-upieraj się przy porozumieniu

Ten styl stosujemy przy negocjacjach rodzinnych, przyjacielskich

STYL INTERAKTYWNY

- oddziel ludzi od problemu

- koncentruj się na interesach

- opracuj możliwość korzyści dla obu stron

- upieraj się przy zastosowaniu obiektywnych kryteriów.

16

---