Kiedy wcześniak dogania niemowlę w terminie?
Powiększenie rodziny to zwykle ważne i oczekiwane z niecierpliwością wydarzenie. Przyszli rodzice w okresie ciąży m.in.: zapisują się do szkoły rodzenia, czytają literaturę dotyczącą porodu i rozwoju dziecka, kupują ubranka, wózek, niezbędny sprzęt i meble do pokoju dziecięcego oraz szukają odpowiedniego imienia dla swojej pociechy. Po długim czasie oczekiwania i przygotowań, nadchodzi w końcu chwila, gdy dziecko przychodzi na świat.
Prawidłowa ciąża trwa 10 miesięcy księżycowych, tj. 280 dni lub 40 tygodni. Normą jest także rozwiązanie ciąży w 38 lub 42 tygodniu. Dziecko, które przyszło na świat przed ukończeniem 37 tygodnia nazywane jest noworodkiem przedwcześnie urodzonym, czyli wcześniakiem. Każdego roku ok. 30 tysięcy dzieci rodzi się pomiędzy 25 a 37 tygodniem ciąży lub wagą poniżej 2500 g. Skrajnym wcześniakiem jest maluch urodzony przed 25 tygodniem - waży on zaledwie ok. 500 g. Niestety nadal, mimo ogromnego postępu medycyny, szanse przeżycia noworodka o takiej wadze są bardzo niewielkie. Powody wcześniactwa są bardzo różne. Część zależy od trybu życia matki, inne całkowicie od niej niezależne. Do tych pierwszych zaliczyć można: uciążliwość pracy, stres, nadmierny wysiłek fizyczny, wiek poniżej 17 lub powyżej 35 roku życia, używki (alkohol, narkotyki, palenie papierosów), znaczna nadwaga ciężarnej, nieodpowiednie odżywianie. Drugą grupę stanowią m. in. wady w budowie narządów rodnych przyszłej mamy, choroba przed ciążą lub w trakcie jej trwania (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby tarczycy lub nerek, wady serca, zaburzenia hormonalne), nieprawidłowości związane z łożyskiem, niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa (sytuacja, w której szyjka macicy nie jest w stanie utrzymać ciąży), przedwczesne pęknięcie błon płodowych czy ciąża mnoga. Wcześniak to dziecko, które przyszło na świat przed 37. tygodniem ciąży. Noworodki te osiągają zazwyczaj wagę poniżej 2500g, ich skóra ma żywoczerwoną barwę, jest bardzo cienka i pokryta meszkiem. U wcześniaków bardzo częstą przypadłością są zaburzenia oddychania i krążenia. Upośledzone są również ich odruchy ssania oraz połykania. Noworodki te, są przeważnie mało ruchliwe i niezbyt głośne. Dopóki wcześniak nie osiągnie wagi co najmniej 2 kg, a tygodniowy przyrost wagi nie wyniesie 90-120 g, musi pozostawać w szpitalu, często w inkubatorze. Nie oznacza to jednak, że kontakt matki z dzieckiem jest ograniczony jedynie do momentów karmienia. Obecnie coraz częściej namawia się mamy noworodków, w tym szczególnie wcześniaków, do tzw. kangurowania. Polega ono na bezpośrednim kontakcie matki i dziecka - matka przytula dziecko do nagiej skóry, a ono czuje jej zapach, ciepło i bicie serca. Noworodek, będąc bezpośrednio obok swojej matki, czuje się bezpieczny i spokojny. Ponadto, jak pokazały badania, taki kontakt pozytywnie wpływa na rozwój dziecka, a delikatny masaż powoduje, że dziecko staje się bardziej aktywne i szybciej reaguje na bodźce. Zdrowe, poprawnie rozwijające się, ważące więcej niż 2 kg wcześniaki, które potrafią jeść z piersi lub butelki pokarm, mogą być zabrane do domu. Każda mama wcześniaka, zanim zostanie wypisana ze szpitala, powinna uzyskać informację na temat dalszej opieki nad dzieckiem, powinna wiedzieć, gdzie są poradnie specjalistyczne i gdzie przyjmują lekarze, do których będzie chodzić z maluszkiem. W domu należy zadbać, m.in. o odpowiednią higienę maleństwa. Do przewijania należy wykorzystywać specjalne pieluszki dla wcześniaków, dostosowane do niewielkiego wzrostu dziecka i specjalne kosmetyki, które nie będą podrażniały ich skóry.
Rozwój wcześniaka ocenia się według tzw. wieku korygowanego. — Oznacza to, że wiek dziecka liczymy od dnia, w którym dopiero miało się urodzić. Od wieku kalendarzowego odejmujemy tyle tygodni ile brakowało ich w momencie narodzin do pełnych 40 tygodni trwania ciąży.
Czyli wiek skorygowany = wiek metrykalny + brakujące tygodnie do terminu porodu.
Na przykład dziecko urodzone w 28. tygodniu ciąży po przeżyciu 16 tygodni ma według wieku skorygowanego dopiero 4 tygodnie (40 tygodni + 4), chociaż poza łonem matki przebywa już 16 tygodni. Rozwój fizyczny i umysłowy wcześniaków zależy w dużej mierze od tego z jaką masą urodzeniową przyszły na świat i jakie powikłania temu towarzyszyły. — Nie zawsze udaje się doprowadzić je do pełni zdrowia. Jednak w ostatnich latach dokonał się olbrzymi postęp w zakresie intensywnej terapii noworodka. Sprawność umysłowa i fizyczna wcześniaków jest mniejsza niż u dzieci donoszonych. Są bardziej zagrożone niedowidzeniem, chorobami płuc, kłopotami z napięciem mięśniowym, porażeniem mózgowym, upośledzeniem. Wcześniaki rozwijają się bardzo indywidualnie, ich odruchy wczesnoniemowlęce i napięcie mięśni ewoluują nieco inaczej niż u dzieci urodzonych o czasie. Nie sposób opracować dla nich dokładnych tabel rozwoju, bo opóźnienie zależy od czasu, kiedy dziecko przyszło na świat, i od stopnia ewentualnych urazów układu nerwowego. Trzeba też wiedzieć, że normy rozwojowe są szerokie i maluch, który w siódmym miesiącu wieku korygowanego nie siedzi, nie musi być chory - może mieścić się w dolnej granicy normy. Jednak większość wcześniaków dogania rówieśników i rośnie zdrowo. Trzy czwarte z nich po roku lub dwóch zrównuje się intelektualnie z dziećmi urodzonymi o czasie. Ogólna zasada stosowana przez wielu pediatrów i specjalistów każe zaprzestać korygowania wieku wcześniaka, gdy ma on dwa-trzy lata. Tłumaczy się to faktem, że różnica kilku tygodni lub miesięcy (w zależności od tego, jak wcześnie urodziło się dziecko) jest niezwykle ważna w okresie niemowlęcym. Jeśli porówna się trzy- i sześciomiesięczne niemowlęta, łatwo zauważyć, że mają niewiele wspólnego. Ale kiedy niemowlak staje się małym dzieckiem, różnica zaczyna mieć coraz mniejsze znaczenie. Trudno odróżnić dziecko 26-miesięczne od 29-miesięcznego - a jakakolwiek różnica w wyglądzie i zachowaniu może między nimi być, w tym wieku może ona wynikać z wielu indywidualnych czynników, niekoniecznie z różnicy wieku. Bardzo ważnym elementem w życiu wcześniaka są badania kontrolne, pozwalające wychwycić nieprawidłowości w porę. Czasami potrzebna jest też odpowiednia rehabilitacja. Wiele wcześniaków ma nieprawidłowe napięcie mięśniowe w pierwszych latach życia, które stopniowo całkowicie ustępuje. Często dzieci, które chorowały, mają łagodne opóźnienia zarówno we wzroście, jak i w umiejętnościach, które zazwyczaj mijają. Czasem problem w osiągnięciu milowego kroku w rozwoju jest tak naprawdę ukrytym problemem z zachowaniem: dziecko może być wyjątkowo bierne lub nadaktywne lub też nadopiekuńczy rodzic może zakłócać proces uczenia. Nawet jeśli dziecko ma opóźnienie łagodne i przejściowe, można je skierować do specjalistów, aby od razu mogło poprawić swoje umiejętności. Ważne jest, aby nadrobiło zaległości jak najszybciej, aby mogło kontynuować swój rozwój. Jeśli jest możliwość, powinno się spróbować traktować skierowanie do specjalisty jako pozytywną możliwość rozwoju, nie zaś jako negatywny komentarz na temat przyszłości dziecka. W gruncie rzeczy przyszłe umiejętność i osiągnięcia w przypadku większości dzieci nadal będą możliwe. Tempo rozwoju malucha zależy od stanu noworodka po urodzeniu, powikłań oraz rehabilitacji.
Podsumowując, dzieci urodzone przedwcześnie, różnią się od tych, urodzonych w terminie, nie tylko wyglądem, ale również tempem rozwoju. Mimo wszystko większość maluchów dość szybko „dogania” pod tym względem swoich rówieśników (maksymalny czas na wyrównanie wszelkich braków to 2 lata). Trudno jest jednak określić, jakie umiejętności i kiedy opanuje wcześniak. Wszystko zależy od daty jego przyjścia na świat. Rodzice wcześniaków powinni dążyć wszelkimi możliwymi sposobami i dostępnymi środkami do tego, by stymulować rozwój dziecka, w tych obszarach, które wymagają tego najbardziej. Szczególnie tym dzieciom warto czytać jak najwięcej, częściej do nich mówić i zachęcać do samodzielnej aktywności. Nierzadko konieczne będzie uczęszczanie z maluchem na zabiegi rehabilitacyjne. Poza tym, warto z maluchem po prostu jak najczęściej obcować. Najlepszym stymulatorem do rozwoju szkraba jest, zatem czuła i troskliwa miłość rodzicielska. Z tego też względu, wcześniaki powinny być częściej głaskane, przytulane, kołysane, noszone na rękach oraz dotykane.
LITERATURA:
Harwas - Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka: charakterystyka okresów życia człowieka T2, Wyd.: Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011
Jaczewski A., Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania, Wyd.: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1993
Malinowski A., Auksologia, Wyd.: Oficyna Wydawnicza, Zielona Góra 2004
Schaffer H.R., Psychologia dziecka, Wyd.: Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012