Nauczanie podajace

POJĘCIE STRUKTURY WIEDZY

W szkole wiedza jest zorganizowana w różne obszary przedmiotowe zwane dyscyplinami, np. historia, biologia, geografia.

Ze względu na strukturę i ujęcie wiedzy szkolnej w dyscypliny, badacze prowadzili wiele badań. Bardzo ważne i warte uwagi są badania J. Brunera. On w swoim dziele „Proces kształcenia” pokazuje, że każda dyscyplina naukowa ma swoistą budowę i składa się z wielu pojęć węzłowych, które pozwalają zdefiniować dyscyplinę.

Każda dyscyplina składa się z:

• głównych pojęć

• szczegółowych pojęć.

UCZENIE SIĘ MATERIAŁU ZNACZĄCEGO

Struktura poznawcza D. Ausubela wyznacza możliwości uczenia, poradzenia sobie z nowymi pojęciami i nowymi związkami między nimi. Chodzi o to, że nowy materiał staje się istotny i znaczący, gdy połączy się go z zastaną strukturą poznawczą, czyli tym co człowiek już się nauczył.

Zadanie kształcenia formalnego wg Ausubela:

• jasne i precyzyjne przedstawienie pojęć i idei

• organizowanie wiadomości

Podstawową funkcją pedagogiki jest stworzenie takiego sposobu przedstawienia wiedzy, idei, pojęć uczniom by były dla nich łatwe do przyswojenia, zrozumiałe, jasne, jednoznaczne.

ELEMENTY PSYCHOLOGI POZNAWCZEJ ZWIĄZANEJ Z REPREZENTOWANIEM I PRZYSWAJANIEM WIEDZY

RODZAJE WIEDZY

Wiedza deklaratywna- to taka zawartość pamięci, jaka może być w różnym czasie uświadomiona i zwerbalizowana, a więc wyrażona za pomocą słów, to mogą być wspomnienia, fakty przyswojone w trakcie nauki szkolnej czy nawet informacje jakie można sobie wyobrazić wizualnie przy czym wyobrażenie takie również można opisać w mniej lub bardziej dokładny sposób za pomocą słów. Jest to tak zwana wiedza, o czymś lub, że coś wchodzi w grę.

Wiedza proceduralna- to taka zawartość pamięci jak raczej nie może być zwerbalizowana, jaką trudno sobie uświadomić, a która ujawnia się poprzez zachowanie. Przykładowo trudno za pomocą słów przekazać komuś, w jaki sposób jeździć rowerem. Taki opis dla osoby, która nigdy nie jeździła, nie przyczyni się do nabycia przez nią takiej wiedzy. Jest to tak zwana wiedza, o tym jak coś wykonać.

REPREZENTOWANIE WIEDZY

Zasadniczym elementem inteligencji jest zbierane informacji. Podstawową jednostką organizacyjną wiedzy człowieka są sądy, czyli pojęcia. Jednym ze sposobów reprezentacji jest sieć sądów przedstawiających zestaw wzajemnie powiązanych sądów.

PRZETWARZANIE INFORMACJI

Pamięć czynna- miejsce, w którym zachodzi świadoma praca umysłu. Ta część środowiska i czynności umysłowych, których uczeń jest w danym momencie świadom stanowi pamięć czynną.

Pamięć długotrwała- to zakodowanie informacji nawet na całe życie. Według Gagne w pamięci tej przechowywane są 4 rodzaje informacji. Zostały one przedstawione na poniższym wykresie.

ISTOTNE WŁAŚCIWOŚCI EFEKTYWNEGO UCZENIA SIĘ

WSTĘPNE UPORZĄDKOWANIE

Wstępne uporządkowanie ma jasno i precyzyjnie zarysować zasadnicze podobieństwa i różnice między ideami zawartymi w nowym materiale a odpowiednimi pojęciami istniejącymi w strukturze poznawczej.

KLAROWNOŚĆ NAUCZANIA

Klarowność jest efektem planowania i układu materiału nauczania. Uczniowie lepiej się uczą, jeśli nauczyciel nie podaje wiadomości mętnie, ale jasno i wyraziście. Niemniej jednak badacze i osoby przyglądające się lekcjom natrafiają na nauczycieli podających materiał mętnie i chaotycznie.

ZAPAŁ NAUCZYCIELA

Zapał wykazywany przez nauczyciela wpływa na wyniki uczenia się. Podawanie materiału może być przesiąknięte dramatycznym napięciem, anegdotą i humorem. Należy jednak pamiętać że zbyt wiele teatru w nauczaniu odciąga w rzeczywistości uczniów od zasadniczych treści, które nauczyciel próbuje przekazać i kieruje ich uwagę na atrakcyjne elementy nauczania.

Efektywność zapału, czyli cechy zapału u nauczyciela wg Collinsa:

• ruchliwość

• zróżnicowana dykcja

• naleciałości lokalne

• harmonia ruchu

• szerokie otwierania oczu

• częste i ostentacyjne rzucanie pytań

• zróżnicowane i wyrażające emocje sposoby poruszania się

• zróżnicowana mimika

• odpowiedni dobór słów

• żywy stosunek do pomysłów i uczuć

• pozytywny stosunek do pomysłów i uczuć

• tryskanie energią.

WŁASNOŚCI NAUCZANIA PODAJĄCEGO

Model nauczania podającego wymaga aby nauczyciel poprzedził podawanie wiadomości zaprezentowaniem czynnika organizującego materiał, a podczas podawania wiadomości i potem podjął specjalne starania, aby wzbogacić i zintensyfikować procesy myślenia uczniów. Model nauczania podającego chciałbym przedstawić za pomocą modelu Ausubela, który można opisać według trzech cech: zamierzenia, bieg lekcji i struktura środowiska dydaktycznego.

Ausubel zaadaptował model nauczania podającego. Model ten wymaga, aby nauczyciel:

• poprzedził podawanie wiadomości zaprezentowaniem czynnika organizującego materiał

• podczas podawania wiadomości i potem podejmował specjalne starania, aby wzbogacić i zintensyfikować proces myślenia uczniów.

ZAKŁADANE EFEKTY NAUCZANIA

Zamierzenia modelu podającego:

• pomóc uczniom przyswoić wiadomości

• włączyć do istniejących struktur poznawczych nowe wiadomości i informacje

• zapamiętanie wiadomości

• pomoc w: - wytwarzaniu i rozbudzaniu struktur pojęciowych

- ukształtowanie pewnych nawyków myślowych, których przedmiotem są wiadomości

BIEG LEKCJI

Syntaksa lekcji w modelu podającym zawiera cztery fazy. Faza 1. to przedstawienie celów i wywołanie nastawienia(wprowadzenie). Faza 2. to przedstawienie czynnika organizującego materiał(zaprezentowanie wstępnego uporządkowania). Faza 3 to przedstawienie materiału nauczania(zaprezentowanie materiału). A Faza 4. to wzbogacenie i intensyfikacja procesu myślenia( interakcje nauczyciela i uczniów, mające wzbogacić i zintensyfikować procesy poznawcze uczniów).

FAZA	CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA
Faza 1. Przedstawienie celów i wywołania nastawienia	Nauczyciel omawia cele i przygotowuje uczniów do nauki
Faza 2. Przedstawienie czynnika organizującego materiał	Nauczyciel przedstawia uporządkowanie wstępne i upewnia się, że stanowi postawę uczenia się przewidzianego materiału i wiąże się z wiedzą uprzednią uczniów
Faza 3. Przedstawienie materiału znaczącego	Nauczyciel przedstawia materiał, starając się nadać mu logiczny porządek i uczynić znaczącym dla uczniów.
Faza 4. Wzbogacanie i intensyfikacja procesu myślenia	Nauczyciel zadaje uczniom pytania i wykorzystuje ich myślowe reakcje na podawanie informacji w celu wzbogacenia myślenia oraz w celu kształtowania myślenia precyzyjnego i krytycznego.

STRUKTURA ŚRODOWISKA DYDAKTYCZNEGO

Według założeń model ten nakazuje nauczycielowi narzucenie sztywnej struktury środowiska dydaktyzmu.

Aby model okazał się skuteczny należy zadbać o warunki sprzyjające podawaniu materiału i słuchaniu. Przydatne jest wykorzystanie środków wzrokowo-słuchowych.

W czasie podawania wiadomości nauczycielowi nie wolno zajmować się czymś innym, podobnie jak uczniom.

POSTĘPOWANIE NAUCZYCIELA

ZADANIA PRZEDLEKCYJNE

Jest to wcześniejsze przygotowanie się nauczyciela do prowadzenia zajęć. Składa się z kilku czynności.

Podczas doboru treści do lekcji podającej należy zwrócić uwagę na kilka aspektów takich jak ekonomiczność, moc czy mapę logiczną.
Ekonomiczność - chodzi o to żeby nie gromadzić naraz zbyt wielu informacji i żeby w trakcie podawania materiału dokonywać co pewien czas podsumowania węzłowych elementów treści. Trudne pojęcia należy czynić przystępnymi dla ucznia i nie obudowywać materiałem pojęć łatwych.
Moc - nauczanie podające ma moc wtedy, gdy zostały wybrane pojęcia podstawowe w danej dyscyplinie, a sposób ich podawania jest logiczny i jednoznaczny.
Mapa logiczna - posługując się mapą logiczną łatwiej ustalić czego nauczać. Mapy logiczne przypominają mapę drogową z tym że zamiast pokazywać połączenia między miejscami pokazują połączenia między pojęciami. Mapy logiczne pomagają zdecydować nauczycielowi jak dobrać treść nauczania, a uczniom obrazują związki pomiędzy pojęciami.

O tym jakie wiadomości podawać nauczyciel decyduje na podstawie swej znajomości istniejących struktur poznawczych uczniów i ich wiedzy uprzedniej na dany temat.
Struktury poznawcze - aby uczynić nowy materiał znaczącym dla uczniów, nauczyciel musi znaleźć drogi powiązania go z tym co uczniowie już wiedzą. Właśnie z tego co uczniowie już wiedzą wynika które z nowych pojęć są potencjalnie znaczące.
Rozwój intelektualny - ważne jest aby nauczyciel przystosował wiadomości do stopnia rozwoju ucznia. Rozeznanie w tym jak postępuje rozwój intelektualny uczniów pomaga nauczycielowi w zaplanowaniu określonej lekcji podającej.

Trzecie z zadań które rozwiązuje nauczyciel planując lekcje w modelu podającym, polega na wyborze właściwego czynnika organizującego materiał. Warto pamiętać, iż wstępne uporządkowanie jest swoista kotwicą, „umysłowym rusztowaniem” dla nowego materiału. Decydując się na jego wybór powinno wziąć pod uwagę dwa kryteria:
- musi być ono na wyższym stopniu ogólności niż następująca po nim treść nauczania
- ma odwołać się do wiedzy uprzedniej uczniów.

PROWADZENIE LEKCJI

Jak wiadomo lekcja składa się z 4 faz i teraz postaram się wszystkie pokrótce opisać.

Cel i nastawienie

Bardzo ważne jest wywołanie nastawienia motywacji u uczniów do uczestniczenia w lekcji.

Objaśnienie celów

Istotne jest tu wskazanie przyczyny takiego, a nie innego tematu. Uczniowie o wiele lepiej uczą się, gdy wiedzą po co mają uczestniczyć w danej lekcji i czego się od nich oczekuje.

Wywołanie nastawienia

Ważne jest też wywołanie nastawiania u uczniów. Można to uzyskać poprzez przypomnienie poprzedniej lekcji.

Uporządkowanie wstępne

Należy się upewnić czy uporządkowanie wstępne zajmuję naturalną pozycją między wprowadzeniem do lekcji a podawanym materiałem, czy ma wystarczające oparcie w pierwszym i czy dostatecznie jest przystosowane do drugiego. Najważniejsze jest jednak aby uczniowie zrozumieli je. Musi zatem być podane jasno i wyraźnie.

PODANIE MATERIAŁU

Ważne jest by nauczyciel nadał materiałowi nauczania możliwie najprostsza i najbardziej jasną formą, uwzględniając przy tym zasady mocy i ekonomiczności. Potem ważne jest efektywne podanie materiału i warto przy tym zwrócić uwagę na:

- klarowność

- łączniki przykłady

- połączenie reguła- przykład- reguła

- zmiany metodyczne i markery

- zapał.

Klarowność

Klarowność jest efektem planowania i układu materiału nauczania. Uczniowie lepiej się uczą, jeśli nauczyciel nie podaje wiadomości mętnie, ale jasno i wyraziście. Niemniej jednak badacze i osoby przyglądające się lekcjom natrafiają na nauczycieli podających materiał mętnie i chaotycznie.
Wskazówki do osiągnięcia klarowności:

1. Klarowność celów i węzłowych elementów materiału:

1. oznajmij cele i objaśnij, czemu ma służyć podawanie materiału

2. nie podejmuj więcej niż jedną kwestie naraz

3. unikaj dygresji

4. unikaj niejednoznacznych sformułowań i Zimków

2. podawanie materiału krok po kroku:

1. podawaj materiał w małych porcjach

2. tak uporządkuj i przedstawiaj materiał, żeby uczniowie przyswoili dany element, nim przejdziesz do następnego

3. kiedy to możliwe, podawaj bezpośrednie instrukcje, jakie czynności intelektualne i fizyczne powinni wykonać w danym momencie uczniowie

4. jeśli materiał jest złożony, podawaj streszczenie lub plan

3. Konkretyzacja

1. kiedy to potrzebne, posłuż się wzorowym przykładem nauczanej umiejętności lub procesu

2. elementy trudne objaśniaj dokładnie i szczegółowo, nie unikaj nadmiaru wyjaśnień

3. korzystaj z konkretnych i urozmaiconych przykładów

4. Sprawdzanie:

1. nim przejdziesz do następnego punktu, upewnij się, że uczniowie rozumieją poprzedni

2. zadawaj uczniom pytania sprawdzające opanowanie podawanych wiadomości

3. żądaj od uczniów podsumowania własnymi słowami ważniejszych kwestii

4. wracaj do tych partii materiału, który uczniowie nie zdołali opanować: objaśnij sam lub poproś tych, którzy zrozumieli by wytłumaczyli swoim sąsiadom.

Łączniki i przykłady

Łączniki to przyimki i spójniki wskazujące na przyczynę, skutek, sposób czy cel zdarzenia lub myśli.

Przykładem łączników są słowa: dlaczego, ponieważ, po to żeby. Łączniki uwypuklają związki logiczne i zależności występujące w podanym materiale i tym samym podnoszą prawdopodobieństwo zrozumienia go.

W dążeniu nauczyciela do uczynienia materiały znaczącym dla uczniów pomocne są także przykłady. Klarowne oddawanie materiału oraz precyzyjne i trafne wykorzystywanie łączników i przykładów wymaga od nauczyciela znajomości zarówno przedstawionego materiału jak i struktury nauczania.

Układ reguła- przykład- reguła:

Taki układ skuteczni nauczyciele nadają podawanym widomością. Polega on na tym że przedstawia się podstawową regułę, a następnie podaje się przykłady tej reguły. Wszystko kończy się podsumowaniem i przeformułowaniem reguły.

Markery i zmiany metodyczne:

Gdy podawanie materiału trwa dłużej i zawiera kilka zasadniczych elementów, skuteczni nauczyciele korzystają z markerów słownych i wypowiedzi uprzedzających o zmianie metodycznej, po to żeby pomóc uczniom wychwycić sprawy zasadnicze i przechodzić od jednego fragmentu lekcji do następnego. Markery werbalne informują ucznia o tym co jest ważne. Wypowiedzi uprzedzające o zmianie metodycznej są ważne gdyż wskazują na związki pomiędzy rozmaitymi elementami w podawanym materiale, oraz pomagają ukazać uczniom wewnętrzną organizacje wiadomości.

Zapał:

Zapał wykazywany przez nauczyciela wpływa na wyniki uczenia się. Podawanie materiału może być przesiąknięte dramatycznym napięciem, anegdotą i humorem. Należy jednak pamiętać że zbyt wiele teatru w nauczaniu odciąga w rzeczywistości uczniów od zasadniczych treści, które nauczyciel próbuje przekazać i kieruje ich uwagę na atrakcyjne elementy nauczania.

SPRAWDZANIE PRZYSWAJANIA I WZBOGACANIA MYŚLENIA

W ostatniej fazie nauczania podającego jest sprawdzenie w jakim stopniu uczniowie przyswoili sobie nowe informacje.

Sprawdzenie:

Skuteczność nauczania wymaga aby co jakiś czas sprawdzić, czego dowiedzieli się uczniowie, co zapamiętali, przyswoili. W tym celu stosuje się sformalizowane formy, takie jak:

• prace domowe

• prace klasowe.

Ponadto stosuje się nieformalne techniki. Są to na przykład:

• werbalne sygnały świadczące o trudnościach lub zrozumieniu materiału

• niewerbalne sygnały świadczące o trudnościach lub zrozumieniu materiału.

Wzbogacanie myślenia uczniów:

Uczniowie powinni wykorzystywać i umacniać istniejące struktury poznawcze oraz zwiększać zdolność sprawowania świadomej kontroli nad własnym myśleniem. Kiedy przystępujemy po zakończeniu prezentacji materiału do wzbogacania myślenia uczniów najlepiej posłużyć się stawianiem pytań podczas gdy uczniowie przez to będą omawiać wiadomości.

ZADANIE POZALEKCYJNE

Najważniejszym zadaniem pozalekcyjnym w modelu nauczania podającego jest kontrola i ocena opanowanego podanego materiału. Sprawdziany i oceny to najważniejszy sposób dostarczania informacji zawrotnej uczniom, rodzicom, administracji. Uczniowie na ogół uczą się tego co spodziewają się znaleźć w sprawdzianach, więc należy kontrolować opanowanie zasadniczych pojęć. Jeżeli będziemy kontrolować tylko zapamiętywanie faktów uczniowie nauczą się tylko faktów. Jeżeli nauczyciel będzie sprawdzać wyżej zorganizowane czynności poznawcze uczniowie przyswoją je sobie.

---