Nagroda Nobla (polonica)

1903 Maria Skłodowska-Curie - fizyka - urodzona i wychowana w patriotycznej polskiej rodzinie Warszawie, jednak studia i kariera naukowa we Francji.

 1907 Albert Abraham Michelson - fizyka - urodzony w Strzelnie na Kujawach

 1911 Maria Skłodowska-Curie - chemia

 1920 Walther Hermann Nernst - chemia - ojciec Niemiec, matka Polka, urodzony w Wąbrzeźnie, wychowany w Poznaniu. Mówił wyłącznie po niemiecku i czuł się całe życie Niemcem.

 1935 Irene Joliot-Curie - chemia - córka Marii, mówiła trochę po polsku, ale spędziła całe życie we Francji i czuła się Francuzką a nie Polką.

 1944 Isidor Isaac Rabi - fizyka - uczony amerykański, urodzony w żydowskiej rodzinie w Rymanowie (niedaleko Krosna), gdy miał rok, jego rodzina wyemigrowała do USA

 1950 Tadeusz Reichstein - medycyna - urodzony w żydowskiej rodzinie we Włocławku, w wieku 8 lat jego rodzina wyemigrowała do Zurichu. Do końca życia dobrze rozumiał po polsku, gorzej mówił.

 1963 Maria Goeppert-Mayer - fizyka

 1977 Andrew V. Schally - medycyna

 1981 Roald Hoffmann - chemia - urodzony w Złoczowie

 1985 Klaus von Klitzing - fizyka

 1992 Georges Charpak - fizyka - urodzony w Dąbrowicy.

1996 Harry Kroto - chemia - pochodzenia żydowskiego, wyjechał z rodzicami z Polski gdy miał 3 lata. Całe życie spędzone w Anglii, mówi i pisze wyłącznie po angielsku.

 1999 Günter Blobel - medycyna - urodzony w Waltersdorf na Śląsku, obecnie Niegosławice

 2004 Frank Wilczek - fizyka - urodzony w Nowym Jorku wnuk polskich emigrantów.

 2004 Aaron Ciechanover - chemia - jego rodzina przyjechała po wojnie z Polski do Izraela.

Medycyna

Tadeusz Reichstein

Tadeusz Reichstein (20 lipca 1897 we Włocławku - 1 sierpnia 1996 w Bazylei), biochemik szwajcarski pochodzenia polskiego.

1930- 1938 profesor chemii organicznej uniwersytetu w Zurychu, 1938- 1967 uniwersytetu w Bazylei; członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie; od 1994 członek PAN; 1933 zsyntetyzował kwas askorbinowy (niezależnie od W.N. Hawortha), wyizolował (1936) kortyzon oraz inne hormony kory nadnerczy; za prace dotyczące chemicznej struktury i biologicznego działania hormonów kory nadnercza 1950 otrzymał Nagrodę Nobla (wspólnie z Ph.St. Henchem i E.C. Kendallem).

W 1927 poślubił Henriette Louise Quarles van Ufford, z którą miał jedną córkę.

Andrew V. Schally

Andrew Victor Schally (ur. w 1926 r., zm. w 1978 r. w Sztokholmie). Amerykański biochemik polskiego pochodzenia. Kierownik laboratorium polieptydów i endokrynologii w Szpitalu Weteranów Nowym Orleanie. W 1977 r. dostał nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny, za odkrycie zjawiska wydzielania hormonów w podwzgórzu mózgu, oraz badanie ich budowy i czynności, co zapoczątkowało endokrynologię.

Günter Blobel

Günter Blobel (ur. 21 maja 1936 w Waltersdorf na Dolnym Śląsku, obecnie Niegosławice), biolog niemiecki, laureat Nagrody Nobla 1999.

W 1960 wyjechał do USA, od 1976 profesor Uniwersytetu Rockefellera w Nowym Jorku. Kierował przy tej uczelni Laboratory of Cell Biology.

Prowadził badania nad transportem cząsteczek białek przez błony wewnątrzkomórkowe. Był współautorem teorii (tzw. hipoteza sygnałowa) głoszącej, że każde nowo powstałe białko ma na jednym końcu dodatkową, krótką sekwencję aminokwasów (peptyd sygnałowy), umożliwiającą mu przemieszczenie się przez błonę. Prace Blobela przyczyniły się do zrozumienia mechanizmu niektórych chorób dziedzicznych oraz produkcji nowych leków.

W 1999 został wyróżniony Nagrodą Nobla za badania nad mechanizmem i identyfikacją wewnętrznych sygnałów kierujących transportem i lokalizacją białek w komórkach. Fundusze otrzymane z nagrody przeznaczył na sfinansowanie odbudowy kościoła Maryi Panny w Dreźnie i synagogi drezdeńskiej.

Żonaty z Laurą Maioglio.

Nagroda Nobla

Nagroda Nobla — ustanowione ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu - Alfreda Nobla, wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości.

Historia

Pierwsza uroczystość wręczenia tej nagrody miała miejsce w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie w 1901 roku, pokojową nagrodę Nobla otrzymali wtedy Jean Henri Dunant, założyciel Czerwonego Krzyża i Frédéric Passy. Poczynając od 1902 roku nagrody są formalnie przyznawane przez króla Szwecji.

Zasady

Każdy z laureatów otrzymuje złoty medal i dyplom honorowy. Nagroda Nobla ma także wymiar finansowy. Laureat otrzymuje znaczną sumę pieniędzy, obecnie 10 milionów koron szwedzkich, aby mógł kontynuować swoje badania lub prace, bez konieczności zabiegania o fundusze.

Corocznie, od 1901 roku, są przyznawane Nagrody Nobla w następujących dziedzinach:

• Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki

• Nagroda Nobla w dziedzinie chemii

• Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny

• Nagroda Nobla w dziedzinie literatury

• Pokojowa Nagroda Nobla

Od 1968 roku Bank Szwecji przyznaje w dziedzinie ekonomii nagrodę, imienia Alfreda Nobla:

• Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii

Wtedy też zadecydowano, że nie będzie się zwiększać ilości dziedzin, w których są przyznawane te nagrody.

Nagroda Nobla z zakresu medycyny lub fizjologii

• 2005 - Barry Marshall, Robin Warren

za udowodnienie, że bakterie Helicobacter pylori są odpowiedzialne za powstawanie wrzodów na żołądku

• 2004 — Richard Axel, Linda B. Buck

za badania nad receptorami węchowymi i układem węchowym

• 2003 — Paul C. Lauterbur, Peter Mansfield

za odkrycia dotyczące wykorzystania rezonansu magnetycznego w medycynie (dzięki nim rozwinęły się nowoczesne metody obrazowania, był to przełom w diagnostyce medycznej i badaniach naukowych)

• 2002 — Sydney Brenner, H. Robert Horvitz, John E. Sulston

za odkrycia związane z procesami rozwoju organów przy udziale genów oraz procesami zaprogramowanej śmierci komórek

• 2001 — Leland H. Hartwell, R. Timothy Hunt, Paul M. Nurse

za odkrycia kluczowych regulatorów cyklu komórkowego

• 2000 — Arvid Carlsson, Paul Greengard, Eric R. Kandel

za odkrycia w dziedzinie przewodzenia sygnałów w systemie nerwowym

• 1999 — Günter Blobel

za odkrycie sekwencji sygnałowych i lokalizacyjnych w białkach

• 1998 — Robert F. Furchgott, Louis J. Ignarro, Ferid Murad

• 1997 — Stanley B. Prusiner

za badania nad prionami

• 1996 — Peter C. Doherty, Rolf M. Zinkernagel

• 1995 — Edward B. Lewis, Christiane Nüsslein-Volhard, Eric F. Wieschaus

• 1994 — Alfred G. Gilman, Martin Rodbell

• 1993 — Richard J. Roberts, Phillip A. Sharp

za odkrycie nieciągłego charakteru struktury genów, (tzn. geny mają odcinki kodujące egzony i niekodujące introny)

• 1992 — Edmond H. Fischer, Edwin G. Krebs

• 1991 — Erwin Neher, Bert Sakmann

• 1990 — Joseph E. Murray, E. Donnall Thomas

• 1989 — J. Michael Bishop, Harold E. Varmus

• 1988 — James W. Black, Gertrude B. Elion, George H. Hitchings

za badania naukowe, które doprowadziły do powstania nowych leków przeciwnowotworowych

• 1987 — Susumu Tonegawa

za prace nad zmiennością przeciwciał

• 1986 — Stanley Cohen, Rita Levi-Montalcini

za odkrycie struktury molekularnej białkowego czynnika wzrostu komórek nerwowych (NGF)

• 1985 — Michael S. Brown, Joseph L. Goldstein

za odkrycia dotyczące metabolizmu cholesterolu

• 1984 — Niels K. Jerne, Georges J.F. Köhler, César Milstein

• 1983 — Barbara McClintock

za odkrycie transpozonów

• 1982 — Sune K. Bergström, Bengt I. Samuelsson, John R. Vane

za badania nad prostaglandynami

• 1981 — Roger W. Sperry, David H. Hubel, Torsten N. Wiesel

• 1980 — Baruj Benacerraf, Jean Dausset, George D. Snell

• 1979 — Allan M. Cormack, Godfrey N. Hounsfield

• 1978 — Werner Arber, Daniel Nathans, Hamilton O. Smith

• 1977 — Roger Guillemin, Andrew V. Schally, Rosalyn Yalow

• 1976 — Baruch S. Blumberg, D. Carleton Gajdusek

• 1975 — David Baltimore, Renato Dulbecco, Howard Martin Temin

za odkrycie oddziaływań między wirusami onkogennymi a genetycznym materiałem komórki

• 1974 — Albert Claude, Christian de Duve, George E. Palade

• 1973 — Karl von Frisch, Konrad Lorenz, Nikolaas Tinbergen

• 1972 — Gerald M. Edelman, Rodney R. Porter

• 1971 — Earl W. Sutherland, Jr.

• 1970 — Bernard Katz, Ulf von Euler, Julius Axelrod

• 1969 — Max Delbrück, Alfred D. Hershey, Salvador E. Luria

za odkrycie budowy genetycznej i mechanizmu replikacji wirusów

• 1968 — Robert W. Holley, Har Gobind Khorana, Marshall W. Nirenberg

za odszyfrowanie kodu genetycznego i jego roli w syntezie białek

• 1967 — Ragnar Granit, Haldan Keffer Hartline, George Wald

• 1966 — Peyton Rous, Charles Brenton Huggins

• 1965 — François Jacob, André Lwoff, Jacques Monod

za odkrycie mechanizmów genetycznej kontroli działania komórek

• 1964 — Konrad Bloch, Feodor Lynen

• 1963 — John Carew Eccles, Alan Lloyd Hodgkin, Andrew Fielding Huxley

• 1962 — Francis Harry Compton Crick, James Dewey Watson, Maurice Hugh Frederick Wilkins

za odkrycie budowy kwasów nukleinowych i jej znaczenia dla mechanizmu przenoszenia informacji w organizmach żywych

• 1961 — Georg von Békésy

• 1960 — Frank Macfarlane Burnet, Peter Brian Medawar

• 1959 — Severo Ochoa, Arthur Kornberg

za odkrycie mechanizmów syntezy kwasu rybonukleinowego (RNA) i deoksyrybonukleinowego (DNA)

• 1958 — George Wells Beadle, Edward Lawrie Tatum, Joshua Lederberg

za badania nad rekombinacją genów i organizacją materiału genetycznego w komórkach bakterii

• 1957 — Daniel Bovet

• 1956 — André Frédéric Cournand, Werner Forssmann, Dickinson W. Richards

• 1955 — Axel Hugo Theodor Theorell

• 1954 — John Franklin Enders, Thomas Huckle Weller, Frederick Chapman Robbins

• 1953 — Hans Adolf Krebs, Fritz Albert Lipmann

• 1952 — Selman Abraham Waksman

za odkrycie streptomycyny

• 1951 — Max Theiler

• 1950 — Edward Calvin Kendall, Tadeus Reichstein, Philip Showalter Hench

• 1949 — Walter Rudolf Hess, Antonio Caetano De Abreu Freire Egas Moniz

• 1948 — Paul Hermann Müller

• 1947 — Carl Ferdinand Cori, Gerty Theresa, née Radnitz Cori, Bernardo Alberto Houssay

• 1946 — Hermann Joseph Muller

za odkrycie, że mutacje można wywołać promieniowaniem rentgenowskim (X)

• 1945 — Alexander Fleming, Ernst Boris Chain, Sir Howard Walter Florey

• 1944 — Joseph Erlanger, Herbert Spencer Gasser

• 1943 — Henrik Dam, Edward Adelbert Doisy

• 1939 — Gerhard Domagk

• 1938 — Corneille Jean François Heymans

• 1937 — Albert von Szent-Györgyi Nagyrapolt

• 1936 — Henry Hallett Dale, Otto Loewi

• 1935 — Hans Spemann

• 1934 — George Hoyt Whipple, George Richards Minot, William Parry Murphy

• 1933 — Thomas Hunt Morgan

za odkrycie funkcji chromosomów w procesie dziedziczenia - tzw. "chromosomowa teoria dziedziczenia"

• 1932 — Charles Scott Sherrington, Edgar Douglas Adrian

• 1931 — Otto Heinrich Warburg

• 1930 — Karl Landsteiner

• 1929 — Christiaan Eijkman, Sir Frederick Gowland Hopkins

• 1928 — Charles Jules Henri Nicolle

• 1927 — Julius Wagner-Jauregg

• 1926 — Johannes Andreas Grib Fibiger

• 1924 — Willem Einthoven

• 1923 — Frederick Grant Banting, John James Richard Macleod

za odkrycie hormonu insuliny

• 1922 — Archibald Vivian Hill, Otto Fritz Meyerhof

• 1920 — Schack August Steenberg Krogh

• 1919 — Jules Bordet

• 1914 — Robert Bárány

• 1913 — Charles Robert Richet

• 1912 — Alexis Carrel

• 1911 — Allvar Gullstrand

• 1910 — Albrecht Kossel

za prace nad białkami

• 1909 — Emil Theodor Kocher

• 1908 — Ilia Miecznikow, Paul Ehrlich

• 1907 — Charles Louis Alphonse Laveran

• 1906 — Camillo Golgi, Santiago Ramón y Cajal

• 1905 — Robert Koch

• 1904 — Iwan Pawłow

• 1903 — Niels Ryberg Finsen

• 1902 — Ronald Ross

1901 — Emil Adolf von Behring- (15 marca 1854 - 31 marca 1917), bakteriolog niemiecki, uważany za twórcę immunologii, laureat pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny.

Urodził się we wsi Hansdorf (obecnie Ławice w gminie Iława) w wielodzietnej rodzinie nauczyciela (był piątym z trzynaściorga dzieci). Był m.in. asystentem Roberta Kocha. Od 1895 profesor uniwersytetu w Halle oraz Instytutu Terapii Doświadczalnej w Marburgu.

• Razem z Japończykiem S. Kitazato opracował surowice antytoksyczne przeciwbłonicze i przeciwtężcowe (1890), rozpowszechnił swoje prace organizując jedną z największych w Europie wytwórni surowic i szczepionek Behring-Werke w Marburgu. Za prace nad seroterapią, przede wszystkim zaś za zastosowanie seroterapii w walce z błonicą (dyfterytem), został laureatem pierwszej Nagrody Nobla z medycyny w 1901. Komitet Noblowski w uzasadnieniu podjął próbę oceny znaczenia pracy von Behringa, dodając do uzasadnienia słowa: dzięki (pracom von Behringa) otwarta została nowa droga dla medycyny, a lekarze otrzymali ważną broń w walce przeciw chorobie i śmierci.

---