Etapy rozwoju zarodkowego

- bruzdkowanie

- gastrulacja

- tworzenie się narządów pierwotnych

- organogeneza

Oocyt w wyniku owulacji zostaje uwolniony z pęcherzyka jajnikowego i dostaje się do jajowodu. Jest on zatrzymany w stadium metafazy II podziału mejotycznego,a bezmiany morfologiczne zostaną wznowione dopiero po zapłodnieniu.

Do zapłodnienia dochodzi w jajowodzie, następuje wyrzucenie ciałka kierunkowego do którego przechodzi połowa chromosomu z komórki jajowej. Druga połowa chromosomu która pozostała w komórce jajowej zostaje otoczona otoczka jądrową. W ten sposób powstaje haploidalne jądro komórkowe nazywane przedjądrzem żeńskim.

Natomiast jądro komórkowe plemnika przekształca się w przedjadrze męskie. Oba przedjądrza zlewają się ze sobą a proces en nazywa się kariogamią. Od tego momentu zapłodnione jajo nosi nazwę zygoty (jednokomórkowy zarodek) . w niedługim czasie zygota zaczyna się dzielić.

Typy jaj w zależności od ilości żółtka namnożonego w jaju:

1. Alecytalne- lub ologolecytalne (skąpożłótkowe) zawierają bardzo niewielka ilość żółtka. Występują u zwierząt rozwijających się w wodzie. Np.: jamochłony, jeżowce. Oraz u zwierząt u których rozwój zarodkowy przebiega w organizmie matki- ssaki.

2. mezolecytalne- miernożółtkowe o średniej zawartości żółtka Np.: u płazów i niektórych gadów

3. polilecytalne- obfitożółtkowe bogate w żółtko Np.: u owadów, gadów, ptaków, niektórych ryb.

Typy jaj w zależności od sposobu rozmieszczenia żółtka w cytoplazmie

1. izolecytalne- o równomiernym rozmieszczeniu żółtka- ssaki

2. anizolecytalne- nierównomiernie

1. teolecytalne- żółtko w jednym biegunie jaja- ptaki

2. centrolecytalne- żłotko w części centralnej- owady

Typy bruzdkowania:

1. całkowite - całe zapłodnione jajo dzieli się na mniejsze blastomery

1. równomiernie (alecytalne, oligolecytalne) blastomery są sobie równe

2. nierównomierne (mezolecytalne, teolecytalne) zachodzi w jajach w których na pokłuli wegetatywnej znajdują się pewne ilości ciałka np.: płazy. Na półkuli animalnej powstają 4 mniejsze blastomery- mikromery ,a na półkuli wegetatywnej 4 większe mikromery

mikromery prawie nie zawieraj zóltka a mikromery są nim obładowane w związku z tym mikromery dzielą się szybciej

2. częściowe charakterystyczne dla jaj bogatych w żółtko, podziałom na blastomery ulega część jaja pozbawiona zóltka. W zależności od rozmieszczenia żółtka wyróżniamy bruzdkowanie czuciowe:

1. tarczowe ( teolecytalne)- bruzdkowanie podlega tylko tarczka cytoplazmy pozbawionej żółtka - ptaki

2. powierzchniowe (centrolecytalne) dzieli się tylko cytoplazma na powierzchni jaja - owady

bruzdkowanie może przebiegać spiralnie, symetrycznie lub promieniście

BRUZDKOWANIE U SSAKÓW

To kolejne podziały mitotyczne zapłodnionego jaja (komórki powstałe- blastomery)

U ssaków przy niewielkiej ilości żółtka zachodzi tak zwane bruzdkowanie całkowite równomierne.

Kierunek przebiegu pierwszej bruzdy jest wyznaczony przez przejście wyrzucenia pierwszego ciałka kierunkowego. W ten sposób powstają wie komórki- blastomery. Grupa kilkunastu blastomerów tworzy bruzdkę tzw. Morule. Blastomery nie są ze sobą połączone a spoistość zarodka zapewnia otaczająca go osłonka przejrzysta.

W stadium moruli zachodzi tzw. Kompakcja - blastomery leżące na powierzchni zaczynają ściśle do siebie przylegać i łączyć się. W ten sposób powstaje płaska warstwa komórek okrywających, wewnętrzną masa komórkowa komórki moruli wydziela płyn surowiczy, który gromadzi się miedzy warstwą komórek okrywających i wewnętrzna masa komórkową tworząc jamę. Zarodek przyjmuje postać pęcherzyka zwanego blastocystą.

BLASTOCYSTA

Zbudowana jest:

- trofoblast- powstały z komórek okrywających, tworzy ścianę blastocysty

- węzeł zarodkowy

- jama blastocysty

Komórki węzła zarodkowego znajdują się najbliżej jamy blastocysty tworzą płaska warstwę- hipoblast = endoderma pierwotna. Pozostałe epiblast = ektoderma pierwotna.

Wykształcona blastocysta jest gotowa do inplantacji macicy (inplantacja może być płytka lub głęboka)

Implantacja jest sygnałem do rozpoczęcia gastrulacji

GASTRULACJA- to etap rozwoju zarodka w którym na skutek przemieszczania się blastomerów w blastuli powstają zespoły komórek zwane listkami zarodkowymi. Są to:

- ektoderma- zewnętrzny listek zarodkowy

- mezoderma- środkowy

- endoderma- wewnętrzny

Z listków zarodkowych powstają narządy pierwotne, a później narządy ostateczne

Podczas gastrulacji w zarodku ptaków i ssaków powstają dwie części- z jednej wytworzy się zarodek właściwy z drugiej- błony płodowe

POWSTAWANIE NARZĄDÓW PIERWOTNYCH

Następny etap po tworzeniu się listków zarodkowych i struny grzbietowej. Listki dzielą się na mniejsze grupy komórek o różnym kształcie i zaczynają tworzyć się narządy pierwotne.

Z ektodermy od strony pierwotnej zarodka nad zawiązkiem struny grzbietowej powstaje szeroki pas komórek neuroektodrema tworzy ona płytkę nerwową, której brzegi fałdy nerwowe zrastają się ze sobą. W ten sposób powstaje cewka nerwowa, która jest zawiązkiem układu nerwowego. Wewnątrz niej znajduje się kanał nerwowy. Na granicy fałdów nerwowych i pozostałej części ektodermy tzw. Powierzchniowej tworzą się grzebienie nerwowe- to neurulacja ,a stadium zarodka to neurula.

Mezoderma znajdująca się po obu bokach struny grzbietowej zwana mezodermą przynosową tworzy dwa równoległe wałki, które rozdzielają się na segmentalne części - sonity. Po bokach sonitów leży cienka cześć mezodermy zwana mezodermą boczną. Rozdziela się ona na dwie blaszki oddzielone szczeliną. Blaszka przylegająca do jelita nazwana jest blaszka trzewną, a blaszka przylegająca do ektodermy - blaszką ścienną. Natomiast szczelina miedzy blaszkami jest zawiązkiem wtórnej jam ciała.

Mezoderma przyosiowa połączona jest z mezodermą boczną cienkimi pasami komórek.

ASCARIS

Zygota i ciałko kierunkowe

ŻABA

Jajo nie zapłodnione nie podzielone

JAJO ASCARIS- przedjądrza

ŻABA

Bruzdkowanie stadium czterech blastomerów

MYSZ-stadjum dwóch blastomerów

ŻABA-bruzdkowanie - morula

EMBRIOLOGIA ćwiczenia 2

- 1 -

---