Ostre zatrucie alkoholem etylowym
Alkohol etylowy (etanol) należy do trucizn, które bardzo łatwo wchłaniają się z przewodu pokarmowego - już po 15 minutach wchłoniętych jest ponad 50% spożytego alkoholu. Na szybkość wchłaniania etanolu wpływ ma zawartość treści żołądkowej w czasie picia. Obecność alkoholu można wykryć we krwi już po 5-10 minutach od chwili wypicia. W organizmie etanol jest utleniany do aldehydu octowego następnie do kwasu octowego i wreszcie do wody i dwutlenku węgla. Ustrój dorosłego mężczyzny o wadze 70 kg metabolizuje etanol z szybkością około 7 gram czystego alkoholu na godzinę.
Działanie alkoholu zależy przede wszystkim od ilości spożytego etanolu, czasu w jakim został on wypity oraz osobniczej wrażliwości na alkohol. Dawka śmiertelna dla człowieka waha się w szerokich granicach. Przyjmuje się, że dla dorosłego człowieka wynosi ona 200 - 400 gram czystego(!) alkoholu, czyli około 500 - 800 ml 40% wódki wypitej w krótkim czasie. Przy takich dawkach maksymalne stężenie alkoholu we krwi wynosi od 3 do 6 promilli.
Grupy ryzyka
Do grup szczególnie narażonych na ostre zatrucie alkoholem z pewnych względów należy zaliczyć kobiety, młodzież i dzieci. Wynika to z mniejszej zdolności metabolizowania alkoholu przez te grupy.
Niektóre leki np. metronidazol, aminofenazon, chlorpropamid, antybiotyki cefalosporynowe (np. cefamandol), disulfiram (Esperal, Antabus) dają reakcję nadwrażliwości na alkohol.
Objawy
Alkohol etylowy jest trucizna działającą przede wszystkim narkotycznie na ośrodkowy układ nerwowy. Pierwsze objawy pojawiają się już przy stężeniu około 0,03 promilla i polegają zmniejszeniu spostrzegawczości przy wydłużonym czasie reakcji. Ma to ogromne znaczenie dla wykonywania precyzyjnych prac, prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługi skomplikowanych maszyn.
Przy stężeniu około 0,3 promilli występują już objawy odhamowania emocjonalnego polegające na pobudzeniu i podnieceniu (euforia), agresji lub smutku. Przy stężeniu 0,5 promilli - następują zaburzenia koordynacji ruchów, chwiejny chód, podwójne widzenie, mowa staje się bełkotliwa.
Ta sama dawka, rózne reakcje
Przy stężeniach powyżej 1 promilla obserwuje się pobudzenie psychoruchowe lub sen zbliżony do snu narkotycznego. Przy głębokim zatruciu dochodzi do zaburzeń oddychania i pracy serca, spadku ciśnienia tętniczego, zniesienia odruchów. Śpiączka etanolowa może wystąpić już przy stężeniu 2 promilli, zwłaszcza u kobiet, dzieci i młodzieży, może natomiast nie wystąpić u przewlekłych alkoholików ze stężeniem 4 promilli. Zdarzają się zatrucia zakończone pomyślnie pomimo stężenia etanolu we krwi powyżej 8 promili.
Rozpoznanie
Posatwienie daignozy zatrucia alkoholowego zwykle nie sprawia problemu, natomiast diagnostyka śpiączki może być trudna. Należy ją rozpoznawać nie tylko na podstawie stężenia etanolu we krwi, ale i po wykluczeniu innych przyczyn śpiączki. Dlatego też u każdego nieprzytomnego z wyczuwalna wonią alkoholu a szczególnie w przypadku widocznych obrażeń głowy konieczne jest badanie neurologiczne, rentgen czaszki i w razie potrzeby badanie tomokomputerowe mózgu. Konieczne jest również oznaczenie poziomu glukozy we krwi, ponieważ u osób młodych lub pijących alkohol bez jednoczesnego spożywania pokarmów może dojść do znacznej hipoglikemii (niedocukrzenia).
Leczenie
Terapia zatrucia polega na wczesnym płukaniu żołądka - skutecznym tylko w przypadku gdy chory spożył alkohol w jednorazowej porcji w czasie nie dłuższym niż jedna godzina przed przyjęciem do szpitala. Zaleca się podawanie dożołądkowo lub dożylnie wodorowęglanu sodu. Chorym należy zapewnić płyny dożylnie poczynając od 40% glukozy (zwalcza ewentualną hipoglikemię) oraz tlen. W razie zaburzeń oddychania konieczne jest zastosowanie sztucznej wentylacji. Pomimo kontrowersji co do skuteczności można "testowo" zastosować dożylnie nalokson. W masywnych zatruciach alkoholem etylowym wykonuje się dializę otrzewnową lub hemodializę. Jest to właściwie jedyna skuteczna metoda przyspieszenia eliminacji etanolu z organizmu.