W MYŚLENIU SĄ DWA PROBLEMY

-PROBLEM REPREZENTACJI- SPOSOBU W JAKI REPREZENTOWANIA JEST W UMYŚLE INFORA\MACJA O SWIECIE

-ORAZ PROBLEMPROCEDUR OPERACYJNYCH ( PROCEDUR OBLICZENIOWYCH)

W TYM OPRACOWANIU PREEDSTAWIONE ZOSTANĄ PROCEDURY OPERACYJNE.:

1. rozumowanie dedukcyjne

2. rozumowanie indukcyjne

3. rozwiązywanie problemów

Rozumowanie dedukcyjne

Tzw. Niezawodne- wnioski wynikają z przesłanek w sposób konieczny, są oparte na zasadach logiki. I nie zwierają nowej wiedzy, tylko tą wynikającą z przesłanek.

Rozumowanie sylogistyczne

Reguły wnioskowania dedukcyjnego występują w postaci sylogizmów ( pierwsze stworzył Arystoteles) Istnieją sylogizmy:

-kategoryczne

-hipotetyczne

-hipotetyczno-kategoryczne

Syl. Kategoryczny składa się z 2 przesłanek i z wniosku. Przesłanki mogą być czterech rodzajów:

1. ogólno-twierdzące każde a jest b

2. szcególowo-twierdzące niektóre a są b

3. ogólno-przeczce żadne a nie są b

4. szczegółowo-przeczące niektóre a nie są b

Sylogizmy występują w 4 klasycznych figurach i w 64 trybach dla każdej figury.

Błędy rozumowań sylogistycznych:

1. efekt wpływu trybu- 2 hipotezy:

• hipoteza efektu atmosfery- przesłanki syl. Wytwarzają atmosferę wpływając na treść wniosku, gdy wszystkie przesłanki są twierdzące badani formułują wniosek twierdzący; gdy wszystkie są ogólne wniosek będzie ogólny itp.

• Konkurencyjna jest hipoteza inwersji terminów w przesłankach- błędy popełniane we wnioskowaniu wynikają z ludzkiej skłonności do odwracania kierunku relacji w przesłankach np. każde a jest b - każde b jest a

Oba uwzględnia teoria modeli umysłowych Johnsona-Lairda. Model umysłowy to poznawsza reprezentacja przesłanek wnioskowania. Wyprowadziwszy wstępny wnioasek, badany usiłuje go sfalsyfikować- konstruuje alternatywne modele kombinacji obu przesłanek a następnie sprawdza czy wniosek jest prawdziwy również dla nich. Im więcej takich modeli trzeba skonstruować, aby wyczerpać potencjalne rozumienia znaczenia przesłanek, tym trudniejszy sylogizm i więcej popełnianych błędów.

2. efekt treści przekonań- skłonność do wyprowadzania wniosków niesprzecznych z własnymi przekonaniami, niezależnie czy wynikają z przesłanek. Według teorii modeli umysłowych Johnsona-Liarda motywacja do tworzenia alternatywnych modeli jest duża , gdy wstępny wniosek nie zgadza się z przekonaniami badanego.

Implikacja (jeżeli..., to...)

Spójnik implikacji (rachunku zdań) sprawia ludziom dużo problemów, Popełniane błędy:

1. Błąd negacji i poprzednika implikacji

2. błąd afirmacji następnika implikacji

u podstaw tych błędów może leżeć ludzka skłonność do odczytywania implikacji jako równoważności.

Testowanie prawdziwości impl. Zadanie selekcyjne Wasona. Zadanie czterech kartek- badanym poleca się sprawdzić czy w zbiorze czterech kartek, na których widnieją liczby i litery, zachowana została reguła: Jeśli po jednej stronie kartki znajduje się samogłoska to po drugiej stronie znajduje się liczba parzysta.

Większość badanych popełnia błąd szukając potwierdzenia tej reguły a nie jej falsyfikacji wyjaśnienia błędów w tym zadaniu:

• błąd konfirmacji- ludzka preferencja do konfirmacyjnego (potwierdzania) sprawdzania hipotez, zamiast ich falsyfikowania.

• Zadanie zawiera treści abstrakcyjne, treści związane z życiem poprawiały rozwiązywanie zadania

• Teoria pragmatycznych schematów czyli wzorców wnioskowania opartych na schemacie implikacji logicznej - są dwa rodzaje schematów: sch. Przyzwolenia i sch. Obligacji; funkcjonują one w relacjach społecznych, zadanie jest rozwiązywane lepiej gdy badani odczytują je jako jeden z tych schematów

• Teoria kontaktu społecznego: implikacja jest przez ludzi poprawnie rozumiana tylko wtedy gdy przyjmuje postać kontaktu społecznego: :Jeżeli korzystasz z przywilejów, musisz ponieść pewne koszty.

Logika umysłu czy modele umysłowe?

Teorie opisu rozumowania dedukcyjnego:

1. model klasycznej logiki umysłu- rozumowanie dedukcyjne na podstawie reguła rachunku zdań (uniwersalnych dla gat. Ludzkiego)

2. Teoria modeli umysłowych Johnsona-Liarda - proces rozumowania dokonuje się przez umysłową konstrukcję reprezentacji przesłanek, reguły są konstruowane na potrzeby konkretnego zadania

3. Teorie pragmatyczne-mechanizmy rozumowania wykształcone ewolucyjnie, gwarantujące realizacje jednostkowych i gatunkowych interesów człowieka.

Rozumowanie indukcyjne

Wnioskowanie indukcyjne jest formowaniem wniosków , które dostarczają wiedzy bogatszej niż wiedza zawarta w przesłankach. Jest ono zawodne ponieważ wnioski wynikają z przesłanek mających tylko pewien stopień prawdopodobieństwa. Reguły wyprowadzania wniosków prawdopodobnych pochodzą z rachunku prawdopodobieństwa.

Percepcja kowariancji

Podstawą wnioskowania indukcyjnego jest postraeganie związku między dwoma zdarzeniami, ocena współzmienności -kowariancji.

Strategie oceny siły związku:

• statystycznie

• Ludzie używają heurystyk: zliczania przypadków potwierdzających hipotezę (trafień); obliczania proporcji przypadków trafień i fałszywych alarmów itp.

Trafność szacowania kowariancji przez ludzi:

- Chapman i Chapman -iluzoryczna korelacja - skłonność do dostrzegania związku , który nie istnieje ale który jest zgodny z powszechnymi oczekiwaniami. Zastosowane do wyjaśnienia genezy stereotypów społecznych

- iluzoryczna kontrola- skłonność do przeceniania stopnia związku własnych działań i wyników tych działań

Testowanie hipotez

Przy pomocy wnioskowania indukcyjnego. Oparte na określaniu prawdopodobieństwa słuszności hipotezy.

Matematyczną podstawą logiki indukcji jest reguła Bayesa - stosunek prawdopodobieństw warunkowych dwóch racji, czyli konkurencyjnych hipotez, ze którymi stoi ten sam dowód empiryczny jest równy iloczynowi wskaźnika wiarygodności dowodów obu hipotez z stosunkiem szans, czyli stosunkiem prawdopodobieństw obu hipotez.

Błędy w testowaniu hipotez:

• Błąd konfirmacji- nie spełnianie postulatu falsyfikacjonizmu- ludzie ignorują alternatywne wyjaśnienia interesujących ich zdarzeń i alternatywne możliwości decyzyjne, oraz wykazują większe zainteresowanie wobec informacji potwierdzających niż falsyfikujących ich hipotezy.

• Konfirmacja może być tendencyjnym zbieraniem dowodów ;

• lub strategią postępowania, gdy sprawdzając hipotezę , koncentrujemy się wyłącznie na przypadkach pozytywnych, pomijamy natomiast przypadki negatywne, może prowadzić do fałszywej wiedzy.

Rozumowanie w warunkach niepewności

Błędy rozumowania w warunkach niepewności -badania Tversky'ego i Kahnemana - ludzie nie tyle obliczają prawdopodobieństwo co posługują się intuicyjnymi heurystykami:

• heurystyka dostępności- im łatwiej sobie przypomnieć lub wyobrazić tym wydaje się bardziej prawdopodobne

• złudzenie gracza- przekonanie że po kilku takich samych wynikach musi się pojawić wynik przeciwny, dla równowagi

• losowość jako niereregularność- wyższa ocena prawdopodobieństwa wyniku 6-3-4-6 niż 6-6-6-6

• nieuwzględnianie wielkości próby

• Złudzenie koniunkcji - przypisywanie większego prawdopodobieństwa łącznego wystąpienia dwóch zdarzeń niezależnych od siebie niż wystąpienia tylko jednego z nich.

• Ignorowanie prawdopodobieństw bezwarunkowych

• Nieaddytywność prawdopodobieństw

Heurtstyki szacowania prawdopodobieństw

1. dostępności- szacowanie szans zdarzenia na podstawie tego na ile to zdarzenie jest dostępne w pamięci

2. reprezentatywności - jeżeli zdarzenie pochodzi z określonej próby, kierować się tym na ile jest tozdarzenie reprezentarywne dla danej próby

3. zakotwiczenia i dopasowania - szcując wynik wykorzystujemy pewne wyraziste percepcyjne punkty

4. symulacji - bardziej prawdopodobne to co sobie łatwej wyobrazić

Rozwiązywanie problemów

Problem - znajomość celu, ale nieznajomość sposobu jego realizacji - rodzaje:

-zamknięte- dobrze zdefiniowane cele i sposoby realizacji

-otwarte- źle zdefiniowane...

-konwergencyjne- posiadające jedno właściwe rozwiązanie

-dywergencyjne- ...wiele rozwiązań

Strategie rozwiazywania problemów

1. Algorytmy - pracochłonne :

„drzewo decyzyjne”- wymaga wyobrażenia sobie stanu wyjściowego, możliwych do wykonania kroków, oraz oceny ich konsekwencji

„dekompozycja problemu”- rozłożenie problemu na problemy bardziej szczegółowe, i kolejne rozłożenie itd.

2. Heurystyki - szybkie, ale czasami zawodne:

• heurystka byle bliżej- wybieranie drogi maksymalnie przybliżającej do celu

• Postępowanie wstecz- od wyobrażonego celu do sytuacji wyjściowej

• Ukonkretnienie problemu- poprzez wyobrażenie sobie, narysowanie

• Rozumowanie przez analogie- zaczerpnięcie rozwiązania z innej, klasy problemów, dziedziny itp.

Utrudnia rozwiązanie -fiksacja funkcjonalna- nieumiejętność przełamania nastawień

Poprawia rozwiązywanie: bycie ekspertem, znajomość heurystyk, znajomość reguł logiki

2

---