233. KRĄG SPADKOBIERCÓW USTAWOWYCH.

Przepisy ustawy dają pierwszeństwo dziedziczeniu testamentowemu przed ustawowym. Dziedziczenie ustawowe może dotyczyć części lub całości spadku.

1. całości spadku: gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób które powołał nie chce albo nie może być spadkobiercą

1. treść testamentu obejmuje zapisy bez powołania spadkobiercy

2. spadkodawca w ogóle nie sporządził testamentu

3. testament okazał się nieważny

4. testament okazał się bezskuteczny

2. co do części spadku: gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób które powołał do całości nie chce lub nie może być spadkobiercą

1. spadkodawca powołał w testamencie spadkobiercę tylko do ułamkowej części spadku

2. spadkodawca rozrządził w testamencie całością spadku, ale część postanowień testamentu okazała się nieważna- określone korzyści zostały przewidziane dla osób będących świadkami testamentu

Trzy grupy spadkobierców:

• grupa I- dzieci i małżonek spadkodawcy

• grupa II- małżonek, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa

• grupa III- gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa

W pierwszej kolejności do dziedziczenia dochodzą spadkobiercy grupy I; z grupy II dochodzą wówczas gdy nie ma zstępnych spadkodawcy. Wskazane grupy wzajemnie się wyłączają- nie mogą dziedziczyć osoby należące do 2 różnych grup.

234. DZIEDZICZENIE I GRUPY.

1) DZIECI; DZIECI PRZYSPOSOBIONE (240)

Do dziedziczenia z ustawy powołane są na równi dzieci spadkodawcy niezależnie od tego czy są dziećmi pochodzącymi z małżeństwa czy pochodzą spoza małżeństwa. Za pochodzące z małżeństwa uważa się również dzieci pochodzące z małżeństwa które zostało unieważnione. Dowodem pochodzenia dziecka od określonego mężczyzny i kobiety są akta stanu cywilnego. Akta stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Sposób ustalenia ojcostwa nie ma wpływu na uprawnienie dziecka do dziedziczenia po swoim ojcu. Dziecko dziedziczy po mężczyźnie którego ojcostwo zostało ustalone w sposób przewidziany prawem:

w drodze domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa

na skutek uznania dziecka przez mężczyznę który nie jest mężem matki dziecka

w drodze powództwa o sądowe ustalenie ojcostwa

Jeżeli ojcostwo zostało ustalone sądowo po śmierci ojca to takie dziecko dziedziczy po ojcu. Niedopuszczalne jest dochodzenie zaprzeczenia ojcostwa po śmierci dziecka. Można jednak żądać zaprzeczenia ojcostwa lub macierzyństwa po śmierci rodzica, a także unieważnienia uznania dziecka.

Dzieci przysposobione dziedziczą na równi z dziećmi pochodzącymi biologicznie od spadkodawcy. Rodzaje przysposobienia:

• CAŁKOWITE- rodzice przysposobionego wyrażają przed sądem opiekuńczym zgodę na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego

• PEŁNE- między przysposabiającym a przysposobionym powstaje taki stosunek jak między rodzicami a dziećmi, przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego; więzi te ustają w stosunku do rodziców i krewnych naturalnych; skutki tego przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego.

• NIEPEŁNE- powstaje więź miedzy przysposabiającym a przysposobionym oraz między przysposabiającym a zstępnymi przysposabianego; nie powstaje natomiast więź z krewnymi przysposabiającego.

Przysposobienie pełne w zakresie spadkobrania wywołuje takie skutki jak pełne.

#Skutki przysposobienia pełnego:

1. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak jakby był dzieckiem przysposabiającego

2. Przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak jakby przysposabiający był rodzicem przysposobionego

3. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych; osoby te nie dziedziczą po nim.

4. Jeżeli przysposabiającym był jeden z małżonków to skutki przysposobienia nie dotyczą drugiego małżonka; przysposobiony nie będzie dziedziczył po tym małżonku ani po jego krewnych; również taki małżonek i jego krewni nie dojdą do dziedziczenia po przysposobionym

5. Jeżeli 1 z małżonków przysposobił dziecko 2 małżonka, to dziecko to dziedziczy zarówno po przysposabiającym, jak i swoim rodzicu naturalnym, który jest małżonkiem przysposabiającego

6. Jeżeli małżonek przysposobił dziecko drugiego małżonka po śmierci rodzica naturalnego tego dziecka, to sąd w orzeczeniu o przysposobieniu może postanowić o utrzymaniu praw i obowiązków krewnych zmarłego wynikających z pokrewieństwa między przysposobionym a krewnymi tego zmarłego rodzica; wówczas dziecko dziedziczy po krewnych zmarłego rodzica naturalnego.

#Skutki niepełnego:

1. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi naturalnymi

2. Zstępni przysposobionego( dzieci, wnuki, prawnuki) dziedziczą po przysposabiającym tak jak dalsi zstępni spadkodawcy

3. Przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych

4. Rodzice naturalni przysposobionego nie dziedziczą po nim- zamiast nich dziedziczy przysposabiający, przysposobiony dziedziczy po swoich rodzicach naturalnych.

Stosunek prawny przysposobienia może zostać rozwiązany; wyjątek stanowi p.całkowite które jest nierozwiązywalne. Po śmierci przysposobionego/ przysposabiającego rozwiązanie przysposobienia jest niedopuszczalne, chyba że przysposabiający zmarł po wszczęciu sprawy o rozwiązanie stosunku przysposobienia. Na miejsce przysposabiającego wstępuje więc kurator ustanowiony przez sąd.

Zstępni spadkodawcy i małżonek dziedziczą w częściach równych, część małżonka nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku.

Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada jego dzieciom w częściach równych.

2)MAŁŻONEK

Małżonek dochodzi do dziedziczenia jeżeli na dzień otwarcia spadku pozostaje ze spadkodawcą w ważnie zawartym związku małżeńskim.

Nie dziedziczy:

1. małżonek w stosunku do którego zapadł prawomocny wyrok rozwodowy

2. małżonek w stosunku do którego orzeczono separację( 241)

3. małżonek co do którego orzeczono prawomocnie unieważnienie małżeństwa ze spadkodawcą

4. małżonek co do którego zapadł prawomocny wyrok w procesie wytoczonym na podstawie art.940kc: wyłączenie małżonka od dziedziczenia

Jeżeli 1 z małżonków zmarł w trakcie postępowania rozwodowego/ o separację, to post.umarza się. Skutkiem umorzenia jest to, że małżeństwo nie jest rozwiązane i taki małżonek postaje uprawniony do dziedziczenia. Jeżeli jednak małżonek pozostały przy życiu jest winny rozkładu pożycia, może on zostać wyłączony od dziedziczenia art.940kc. Unieważnienie małżeństwa może nastąpić tylko z przyczyn wskazanych w ustawie i w czasie istnienia małżeństwa. Postępowanie o unieważnienie w razie śmierci 1 z małżonków zawiesza się. Jeżeli umarł powód, jego zstępni mogą zgłosić wniosek o podjęcie postępowania w terminie 6 miesięcy po wydaniu postanowienia o zawieszeniu postępowania. Jeżeli zmarł pozwany, postępowanie podejmuje się po ustanowieniu przez sąd orzekający na posiedzeniu niejawnym kuratora, który wstępuje na miejsce zmarłego małżonka. Jeżeli unieważnienie małżeństwa nastąpi po śmierci spadkodawcy, to jego małżonek pozostający przy życiu nie jest uprawniony do dziedziczenia z ustawy. Po ustaniu małżeństwa na skutek śmierci 1 z małżonków może być ono unieważnione tylko z 2 przyczyn:

1. z powodu pokrewieństwa miedzy małżonkami

2. pozostawania przez 1 z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim

Prawo do dziedziczenia małżonka nie jest uzależnione od rodzaju ustroju wspólności majątkowej. Rodzaj ustroju decyduje o składzie majątku spadkowego Jeżeli między małżonkami istniała wspólność ustawowa lub umowna, to z chwilą śmierci 1 z nich przekształca się ona ze wspólności łącznej we współwłasność w częściach ułamkowych.

225. DZIEDZICZENIE II GRUPY.

Dochodzą do dziedziczenia jeżeli nie ma zstępnych spadkodawcy= fizyczne nieistnienie, ale także wyłączenie ich od dziedziczenia z takim skutkiem jakby nie dożyli otwarcia spadku. Spadkobiercami ustawowymi II grupy są:

1. małżonek

2. rodzice spadkodawcy

3. rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa spadkodawcy

Możliwe jest że spadek przypadnie następującym podmiotom:

1. małżonkowi spadkodawcy w zbiegu z rodzicami-brak rodzeństwa

2. małżonkowi w zbiegu z rodzeństwem- brak rodziców

3. rodzicom w zbiegu z rodzeństwem- brak małżonka

MAŁŻONEK: musi pozostawać na dzień otwarcia spadku w ważnie zawartym związku małżeńskim ze spadkodawcą. Udział spadkowy małżonka który dziedziczy w zbiegu z innymi wynosi ½; udział ten jest udziałem sztywnym. W braku innych spadkobierców grupy II cały spadek przypada małżonkowi.

RODZICE: rodzice nie muszą być małżeństwem, nie muszą też razem mieszkać; jeżeli dziedziczą w zbiegu z rodzeństwem, wówczas udział każdego z rodziców wynosi ¼ tego co przypada łącznie na rodziców i rodzeństwo. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił małżonka, to na rodziców i rodzeństwo przypada cały spadek. Jeżeli w II grupie do dziedziczenia dochodzi również małżonek, to na rodziców i rodzeństwo przypada łącznie połowa spadku.

RODZEŃSTWO: dziedziczy w częściach równych. Wielkość udziału spadkowego jest uzależniona od tego, kto dziedziczy w zbiegu z rodzeństwem:

a)jeżeli powołane jest tylko rodzeństwo to dziedziczy ono cały spadek

b)jeżeli obok małżonka powołane jest tylko rodzeństwo to dziedziczy ono w częściach równych to, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa czyli dziedziczą w częściach równych połowę spadku

c) jeżeli do dziedziczenia dochodzą rodzeństwo, małżonek, oboje rodzice, to rodzeństwo dziedziczy w częściach równych ¼ spadku.

ZSTĘPNI RODZEŃSTWA: jeżeli którekolwiek z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, a pozostawiło zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada jego wstępnym. Podział tego udziału następuje wg zasad które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

236. DZIEDZICZENIE GMINY (III GRUPA)

W braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Gmina stała się spadkobiercą dopiero z dniem wejścia w życie ustawy z 14.02.2003 o zmianie ustawy kc i niektórych innych ustaw. Spadek przypada gminie w całości, nawet jeżeli w skład spadku wchodzą prawa do nieruchomości położonych na obszarze innej gminy. Gmina nie może odrzucić spadku.

237. DZIEDZICZENIE SKABU PAŃSTWA (III GRUPA)

Jeżeli miejsca ostatniego miejsca zamieszkania w RP nie da się ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkani8a spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada SP jako spadkobiercy ustawowemu. SP nie może odrzucić spadku. SP jak i gmina nie składa oświadczenia o przyjęciu spadku, spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Dziedziczenie SP ma zastosowanie tylko wtedy gdy prawem właściwym dla dziedziczenia ustawowego jest prawo polskie= spadkodawca był w chwili śmierci obywatelem polskim.

238. SYTUACJA DZIADKÓW SPADKODAWCY.

Dziadkowie nie dochodzą do dziedziczenia ustawowego. Mogą jednak domagać się od spadkobierców ustawowych dostarczania środków utrzymania jeżeli zostaną spełnione przesłanki:

1. dziadkowie znajdują się niedostatku

2. nie mogą otrzymywać należnych im środków utrzymania od osób na których ciąży względem nich ustawowy obowiązek alimentacyjny

3. dziadkowie nie zostali powołani do dziedziczenia

4. spadkobierca nie jest obciążony wobec dziadków obowiązkiem alimentacyjnym

takie same roszczenia przysługują dziadkom przeciwko spadkobiercom testamentowym.

239. WYŁACZENIE MAŁŻONKA OD DZIEDZICZENIA.

Jeżeli w trakcie postępowania o rozwód lub separację umrze jedna ze stron to postępowanie ulega umorzeniu. Co do zasady, małżonek pozostający przy życiu dojdzie do dziedziczenia z ustawy. Gdyby jednak małżonek ten ponosił winę rozkładu pożycia, to można go wyłączyć od dziedziczenia na podstawie art.940kc. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Wyłączenie następuje w drodze orzeczenia sądu. Za wystąpienie o rozwód z winy małżonka w rozumieniu art.940 należy również uważać:

a) wyrażenie przez spadkodawcę-pozwanego w sprawie o rozwód- zgody na rozwód z winy powoda

b) żądanie przez spadkodawcę-pozwanego- rozwiązania małżeństwa z winy powoda.

Legitymacja czynna w procesie o wyłączenie przysługuje każdemu ze spadkobierców ustawowych dziedziczących w zbiegu z małżonkiem. Z roszczeniem o wyłączenie można wystąpić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkodawca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż rok od otwarcia spadku. Są to terminy zawite. Sądem wyłącznie właściwym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli takiego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, to sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Właściwość rzeczowa sądu zależy od wartości przedmiotu sporu tzn.wartości udziału pozwanego małżonka w spadku. Sąd w procesie o wyłączenie bada przesłanki rozwodu/ separacji. Wydanie wyroku zgodnego z żądaniem pozwu będzie możliwe dopiero wtedy, kiedy sąd uzna, że żądanie rozwodu lub separacji było uzasadnione, a jedyną przeszkodą do wydania wyroku rozwodowego/ orzekającego separację była śmierć małżonka. Wyrok ma charakter konstytutywny, skutki ex tunc tj.od chwili otwarcia spadku. Małżonek wyłączony jest traktowany tak jakby nie dożył chwili otwarcia spadku.

242. TESTAMENT JAKO CZYNNOŚĆ PRAWNA.

Testament jest jednostronną czynnością prawną na wypadek śmierci mortis causa, mniemającą określonego adresata. Spadkobiercy wskazani w treści testamentu nie są adresatami oświadczenia testatora. Testament wywołuje skutki prawne dopiero z chwilą śmierci testatora. Testament może zawierać oświadczenie woli tylko jednego testatora- zakaz testamentów wspólnych; jeżeli małżonkowie wspólnie złożyli takie oświadczenie woli, to testament ten jest bezwzględnie nieważny.

Testament może sporządzić tylko osoba fizyczna. Testator- pełna zdolność do czynności prawnych. Testament jest czynnością o charakterze osobistym- nie może go sporządzić/ odwołać przedstawiciel. Należy do czynności prawnych formalnych. Jest czynnością prawną odwołalną- w każdej chwili można odwołać cały testament lub jego część. Należy do czynności prawnych przysparzających. Wola testatora rozrządzeniem majątkiem na wypadek śmierci obejmuje wolę dokonania przysporzenia na rzecz określonej osoby lub osób bez ekwiwalentu- causa donandi. Przy omawianiu tego zagadnienia należy odwołać się też do wad oświadczenia woli, nieważności testamentu.

243. ZDOLNOŚĆ TESTOWANIA.

Zdolność testowania to możność sporządzenia przez osobę fizyczną testamentu oraz możność skutecznego odwołania testamentu sporządzonego. Testament sporządzony przez osobę nieposiadającą zdolności testowania jest bezwzględnie nieważny. Zdolność testowania mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych: pełnoletnie, nieubezwłasnowolnione. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela. Czynność testowania ma charakter osobisty. Zdolność testowania ocenia się na chwilę sporządzenia testamentu, a nie na chwilę otwarcia spadku, stosuje się prawo obowiązujące w chwili sporządzenia testamentu. Na zdolność testowania nie ma wpływu stan zdrowia psychicznego testatora, chyba że stał się on podstawą do orzeczenia przez sąd ubezwłasnowolnienia. Jeśli testator w chwili sporządzenia testamentu znajdował się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli- testament nieważny.

Swoboda testowania: jest zasada w myśl której osoby fizyczne mogą dysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci w drodze czynności prawnej. Swoboda ta przejawia się w dwóch aspektach:

1. podmiotowy: testator może powołać do dziedziczenia dowolnie wybraną osobę, jednak z tym zastrzeżeniem, że osoba ta musi mieć zdolność do dziedziczenia; wybór ten jest ograniczony do podmiotów prawa cywilnego.

2. przedmiotowy: testator może rozrządzić na wypadek śmierci całością lub częścią swojego majątku; jeżeli spadkodawca rozrządził całością majątku na rzecz oznaczonej obcej osoby, to interesy członków rodziny są chronione za pomocą instytucji zachowku.

Swoboda testowania nie ma charakteru nieograniczonego. Spadkodawca może rozrządzić swoim majątkiem tylko w drodze jednostronnej czynności prawnej- testament. Prawo polskie przewiduje numerus clausus czynności na wypadek śmierci. Czynnościami na wypadek śmierci są: testament oraz umowa o zrzeczenie się dziedziczenia. W zakresie formy swoboda ogranicza się do form przewidzianych przez KC. Testator nie ma swobody w kreowaniu formy własnych rozrządzeń testamentowych np. w formie pliku tekstowego w komputerze. Ograniczenia swobody testowania:

• rozrządzenia muszą być zgodne z obowiązującymi bezwzględnie przepisami Iuris cogentis oraz nie mogą być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

• zakaz powoływania spadkobiercy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu

• zakaz podstawienia powierniczego

• zakaz powołania do dziedziczenia spadkobiercy mniemającego zdolności do dziedziczenia

• zakaz ograniczenia lub wyłączenia w testamencie uprawnienia małżonka i innych osób bliskich , które mieszkały ze spadkodawcą do dnia jego śmierci do korzystania z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym przez 3 miesiące od dnia otwarcia spadku.

Działania osób trzecich naruszające swobodę testowania spadkodawcy mogą stanowić podstawę orzeczenia w stosunku do nich niegodności dziedziczenia.

245. TESTAMENT WSPÓLNY.

Testament - aby był ważny - musi zawierać oświadczenie woli tylko jednego spadkodawcy. Istnieje bowiem zakaz testamentów wspólnych.

Zgodnie z art. 942 ustawy kodeks cywilny testament może zawierać oświadczenie woli tylko jednego testatora. Eliminuje to z polskiego porządku prawnego testamenty wspólne.

Z testamentem wspólnym mamy do czynienia, gdy treść dokonanej czynności prawnej obejmuje rozrządzenia więcej niż jednego spadkodawcy. Jeśli oświadczenie obejmujące rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci złożyli wspólnie np. małżonkowie lub jakiekolwiek inne podmioty wspólnie, to taki testament będzie bezwzględnie nieważny.

Nieważność testamentu w takich przypadkach podyktowana jest niebezpieczeństwem ograniczenia swobody testowania przez wzajemne wpływanie (nawet presję) aby sporządzić wspólny testament o określonej treści, a także trudności w odwołaniu przez jednego ze spadkodawców jego testamentu, sporządzonego wspólnie z drugim spadkodawcą. Testament wspólny oznacza nie tylko oświadczenie złożone wspólnie przez więcej niż jednego spadkodawcę. Przede wszystkim oznacza zakaz połączenia takich oświadczeń w jednym dokumencie. Inaczej mówiąc, w jednym akcie notarialnym nie mogą znaleźć się rozrządzenia więcej niż jednego testatora. Podobnie testament własnoręczny nie może zostać sporządzony w taki sposób, że dwóch spadkodawców (np. małżonkowie- rodzice) spiszą na jednej kartce papieru swoje testamenty, a następnie, pod takim tekstem, złożą swoje podpisy i umieszczą datę.

246. ODWOŁANIE TESTAMENTU.

Testament wywołuje skutki dopiero z chwilą śmierci testatora. Testator aż do tej chwili może odwołać testament w całości lub w części. Odwołanie stanowi przejaw swobody testowania. Testament może odwołać tylko testator mający pełną zdolność do czynności prawnych, musi on tez działać z zamiarem pozbawienia skuteczności wcześniej sporządzonego testamentu. Odwołanie podlega ocenie z punktu widzenia wad oświadczenia woli. Odwołanie może nastąpić w drodze dokonania czynności faktycznej jak zniszczenie testamentu. Odwołania można dokonać w następujący sposób:

1. przez sporządzenie nowego- późniejszego- testamentu przez spadkodawcę z jednoczesnym odwołaniem poprzedniego; nowy testament może być sporządzony w dowolnej formie, nie musi być tożsamy z formą odwołanego.

2. Przez sporządzenie nowego- późniejszego- testamentu prze spadkodawcę bez zastrzeżenia, że odwołuje poprzedni- wówczas odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego.

3. Zniszczenie testamentu w zamiarze odwołania lub pozbawienia testamentu cech od których zależy jego ważność; zniszczenie to podarcie, spalenie; pozbawienie cech to oderwanie podpisu złożonego przez spadkodawcę pod treścią rozporządzeń.

4. Dokonanie w dotychczasowym testamencie zmian, z których wynika wola odwołania testamentu jak to że testator przekreśla testament i dodaje adnotację `unieważniam'.

Jeżeli odwołanie następuje w ten sposób, ze spadkodawca sporządza nowy testament, to odwołanie pierwszego jest skuteczne tylko wtedy, gdy nowy testament jest ważny.

Skutki prawne odwołania testamentu i odwołania testamentu odwołującego testament następują z chwilą otwarcia spadku, z tym że odwołanie testamentu odwołującego nie przywraca skuteczności testamentu pierwotnie odwołanego.

247. NIEWAZNOŚĆ TESTAMENTU + WADY OŚWIADCZENIA WOLI powodujące nieważność (244)

W tym temacie należy wskazać na:

-brak zdolności testowania

-wady oświadczenia woli

*brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli

*błąd

*groźba

*powołanie się na nieważność testamentu spowodowaną wadą oświadczenia woli

-brak zastrzeżonej formy

-stwierdzenie nieważności testamentu

-testament bezskuteczny

BRAK ZDOLNOŚCI TESTOWANIA: testament może sporządzić tylko osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Zdolność testowania mają osoby fizyczne, które osiągnęły pełnoletniość i nie zostały ubezwłasnowolnione orzeczeniem sądu. Zdolność ta oceniana jest na chwilę sporządzenia testamentu. Testament sporządzony przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie/ częściowo/ będące w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie- ustanowiono doradcę tymczasowego- jest bezwzględnie nieważny i nie podlega konwalidacji.

WADY OŚWIADCZENIA WOLI: wola testatora obejmująca rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci, powinna być powzięta i wyrażona w sposób niewadliwy. Wadami oświadczenia woli są nieprawidłowości występujące w podjęciu decyzji lub/i wyrażeniu woli, z którymi ustawa wiąże negatywne skutki prawne. Uregulowania szczególne księgi IV KC Spadki dotyczą:

1)wad oświadczenia woli przy sporządzaniu testamentu

2)przy przyjęciu i odrzuceniu spadku

3)przy umowie o dział spadku

Wada oświadczenia woli polega na istnieniu nieprawidłowości w funkcjonowaniu mechanizmu woli lub jej wyrażaniu tj.przy powzięciu decyzji( akt woli wewnętrzny) lub przejawie woli( wola zewnętrzna). KC wyróżnia następujące wady oświadczenia woli:

a)brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażaniu woli

b)pozorność

c)błąd

d)groźba

W odniesieniu do testamentu nie znajdują zastosowania przepisy dotyczące wady w postaci pozorności. Wada ta występuje jedynie w przypadku oświadczeń woli skierowanych do określonego adresata, testament jest natomiast jednostronną czynnością bez określonego adresata. Wadliwe oświadczenie może być dotknięte sankcją bezwzględnej nieważności lub nieważności względnej( błąd, podstęp). Wystąpienie wad przy sporządzaniu testamentu zawsze powoduje jego bezwzględną nieważność. W odniesieniu do wadliwego testamentu ustawodawca oparł regulacje na teorii woli- oznacza, że w przypadku sprzeczności między wolą wewnętrzną a jej uzewnętrznieniem decydujące znaczenie należy przypisać woli wewnętrznej. Jeżeli testament został sporządzony pod wpływem błędu lub groźby to za nieważne należy uznać tylko takie rozrządzenia, które zostały dokonane pod wpływem błędu lub groźby. Wadliwość testamentu ocenia się wg przepisów obowiązujących w chwili sporządzenia testamentu.

A) brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji i wyrażaniu woli

Skuteczne oświadczenie woli może złożyć tylko taka osoba, która ma pełne rozeznanie treści i skutków tego oświadczenia. Świadomość ta obejmuje decyzję- akt woli, jak też wyrażenie woli- przejaw woli, wola zewnętrzna. Brak świadomości lub swobody musi mieć charakter zupełny i musi występować w chwili składania oświadczenia woli( nie musi być trwałe). Brak świadomości lub swobody może być spowodowany: choroba psychiczną, niedorozwojem umysłowym, innego rodzaju zaburzeniem psychicznym, nawet o charakterze przemijającym( alkohol, narkotyki, środki farmakologiczne, wysoka gorączka, zespół psychooragniczny). Wyłączenie świadomości może być też następstwem skrajnego wyczerpania, agonii, działania hipnozy. Brak swobody musi być odniesiony do okoliczności wewnętrznych. Przyczyna wyłączająca świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli musi tkwić w samym oświadczającym, a nie w sytuacji zewnętrznej w jakiej został on postawiony. Samo istnienie choroby psychicznej czy innych zaburzeń nie przesądza jeszcze o nieważności testamentu. Stan taki winien istnieć w chwili sporządzania testamentu, dlatego też osoba chora psychicznie w okresie tzw.lucida intervalla może sporządzić ważny testament. Ocena stanu psychicznego testatora należy do sądu.

B) Błąd:

Błąd to mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy lub brak takiego wyobrażenia. Złożenie oświadczenia woli pod wpływem błędu pozwala na uchylenie się od skutków prawnych takiego oświadczenia- nieważność względna. Jest to możliwe tylko wtedy, jeżeli błąd dotyczy treści czynności prawnej i jest błędem istotnym. Natomiast sporządzenie testamentu pod wpływem błędu zawsze powoduje jego bezwzględną nieważność. Prawna doniosłość błędu przy testamencie uzależniona jest jedynie od oceny, czy testator sporządziłby testament określonej treści, gdyby nie działał pod wpływem błędu. Istotność błędu przy testamencie ocenia się jedynie przy uwzględnieniu kryteriów subiektywnych.

C) Groźba:

Groźba- przymus psychiczny polega na wywołaniu u określonej osoby stanu obawy, że jej samej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Stan ten jest wywołany w celu wymuszenia złożenia konkretnego oświadczenia woli- podmiot składa oświadczenie wbrew swojej wewnętrznej woli. Testament jest bezwzględnie nieważny jeżeli testator złożył oświadczenie woli pod wpływem stanu obawy, że jemu samemu lub osobie trzeciej grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste/ majątkowe. Wpływanie groźbą na wolę spadkodawcy jest naruszeniem zasady swobody testowania i zawsze ma charakter bezprawny, groźba nie musi być obiektywnie poważna, wystarczy aby miała doniosły wpływ na zachowanie testatora. Decydujący jest wyłącznie stan obawy testatora.

POWOŁANIE SIĘ NA NIEWAŻNOŚĆ TESTAMENTU SPOWODOWANĄ WADĄ OŚWIADCZENIA WOLI: testament dotknięty wada jest bezwzględnie nieważny. Nieważność ta jako sankcja wadliwego ow posiada cechy:

1. czynność prawna bezwzględnie nieważna od samego początku ex tunc nie wywołuje zamierzonych i wyrażonych w treści ow skutków prawnych

2. nieważność ta następuje z mocy samego prawa ex lege i jest brana pod rozwagę przez sąd z urzędu

3. na nieważność może się powołać każdy zainteresowany, w każdym czasie

4. bezwzględnie nieważne czynności prawne nie podlegają uzdrowieniu

Przepisy KC w zakresie testamentu dotkniętego wadą ow przewidują rozwiązanie szczególne. Na nieważność testamentu spowodowaną wadą ow może się powołać każdy kto ma w tym interes; uprawnienie to jest ograniczone w czasie- nie można się powołać na nieważność po upływie 3 lat od dnia w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie 10 lat od otwarcia spadku. Bezskuteczny upływ terminów powoduje że testament mimo iż jest dotknięty wadą, wywołuje skutki prawne, co oznacza że krąg spadkobierców jest ustalany na podstawie treści tego testamentu.

BRAK ZASTRZEŻONEJ FORMY: Do ważności testamentu wymagane jest zachowanie formy zastrzeżonej przepisami ustawy. Przepisy dotyczące formy testamentu mają charakter norm iuris cogentis. Testament sporządzony z naruszeniem przepisów o formie jest co do zasady bezwzględnie nieważny. Każda z przewidzianych form w KC ma charakter formy ad solemnitatem. Dla oceny czy zachowana została forma stosuje się przepisy obowiązujące w chwili jego sporządzenia. KC wyróżnia testamenty zwykłe i szczególne. Szczególny jest dopuszczalny gdy skorzystanie z formy zwykłej jest niemożliwe lub bardzo utrudnione albo jeżeli zachodzi obawa rychłej śmierci spadkodawcy.

STWIERDZENIE NIEWANOŚCI: ma rozstrzygające znaczenie dla ustalenia kręgu podmiotów powołanych do dziedziczenia. Zasadą jest że ważny i skuteczny testament jako tytuł powołania do dziedziczenia ma pierwszeństwo przed ustawą. Nieważność może być stwierdzona jedynie przez sąd. Podstawa powództwa o stwierdzenie nieważności jest art.189 kpc. Stwierdzenie nieważności testamentu powoduje, że nie wywołuje on skutków prawnych- do dziedziczenia dojdą spadkobiercy ustawowi.

BEZSKUTECZNOŚĆ: KC używa pojęcia `bezskuteczność' jedynie w odniesieniu do bezskutecznego zapisu. Natomiast w przypadku testamentu posługuje się terminem `nieważność'. W doktrynie pod pojęciem `testamentu bezskutecznego' rozumie się testament ważny, ale niewywołujący skutków prawnych. Testament jest bezskuteczny, jeżeli:

1. spadkobierca powołany do dziedziczenia w testamencie nie dożyje otwarcia spadku

2. spadkobierca powołany do dziedziczenia jest traktowany tak jakby nie dożył otwarcia spadku:

1. spadkobierca został uznany za niegodnego dziedziczenia

2. spadkobierca odrzucił spadek

W orzecznictwie przyjmuje się, że jeżeli w jednej dacie spadkodawca sporządził kilka testamentów różnej treści- wzajemnie się wykluczają- to należy przyjąć że są one bezskuteczne, nie są podstawa do dziedziczenia. Jeżeli istnieje kilka testamentów z tej samej daty o takiej samej treści, to wówczas każdy z nich jest jednakowo skuteczny i stanowi podstawę dziedziczenia.

Tylko oryginał testamentu jest testamentem, dokumentem, także wypis w formie aktu notarialnego jest testamentem, nie jest natomiast odpis.

248. KONWERSJA TESTAMENTU.

Konwersja czynności prawnej jest konstrukcją prawną wypracowaną przez orzecznictwo, która ma na celu utrzymanie w mocy woli osób dokonujących nieważnej czynności. Mechanizm konwersji opiera się na założeniu, że osoba która dokonała nieważnej czynności prawnej i spełniła równocześnie wymogi innej czynności prawnej o zbliżonych, choć nie tak daleko idących skutkach prawnych, godziła się na ich wystąpienie. Tym samym przyjmuje się, że w miejsce czynności nieważnej została dokonana czynność ważna, choć wywołująca skutki prawne mniejsze niż zamierzone.

Jeżeli sporządzony przez spadkodawcę testament okazał się testamentem nieważnym z powodu niezachowania określonej formy, to testament taki może wywołać skutki prawne, jeżeli spełnia wymogi innej przewidzianej w KC formy testamentu. Dochodzi wówczas do konwersji. Nieważność testamentu alograficznego spowodowana zamieszczeniem w nim rozrządzeń dwóch spadkodawców, nie stanowi przeszkody uznania oświadczeń woli złożonych przez spadkodawców za dwa oddzielne testamenty ustne.

249. TESTAMENTY ZWYKŁE I SZCZEGÓLNE.

Zwykłe:

- własnoręczny( holograficzny)

- notarialny

- alograficzny( administracyjny)

Szczególne:

- ustny

- na polskim statku morskim/ powietrznym

- wojskowy

Kryterium wyróżnienia testamentów zwykłych i szczególnych są okoliczności uzasadniające skorzystanie przez spadkodawcę z określonej formy testamentu. Zwykłe mogą być sporządzane niezależnie od okoliczności, w których znajduje się spadkodawca i które towarzyszą złożeniu oświadczenia woli na wypadek śmierci. W formie szczególnej może nastąpić tylko przy zaistnieniu szczególnych okoliczności- jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli zachowanie zwykłej formy jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Szczególne- ich skuteczność jest ograniczona w czasie. Testament taki traci moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy zwykłej, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.

Rozważana jest możliwość wprowadzenia testamentu MISTYCZNEGO- który łączy cechy testamentu własnoręcznego i notarialnego. Testament taki sporządza własnoręcznie testator i ukrywa go w taki sposób, aby do dnia śmierci zachować w tajemnicy treść dokonywanych rozrządzeń, a następnie dostarcza go notariuszowi, który na kopercie umieszcza datę dostarczenia testamentu. Otwarcie testamentu następuje po śmierci spadkodawcy.

Poniżej omówione rodzaje testamentów- odp na kolejne pytania 250, 251, 252.

HOLOGRAFICZNY; Testament własnoręczny musi być w całości spisany pismem ręcznym testatora. Z tej formy mogą skorzystać tylko osoby, które umieją i mogą pisać, a także rozumieją treść pisma. Do jego sporządzenia nie jest wymagana obecność świadków. Wola spadkodawcy nie może być spisana przez inną osobę. Dopuszczalna jest pomoc w podtrzymaniu kartki. Bezwzględnie nieważny jest testament najpierw spisany przez osobę trzecią ołówkiem, a następnie poprawiony długopisem przez spadkodawcę- brak indywidualnych cech pisma testatora. Spadkodawca nie może skorzystać z maszyny do pisania/ komputera. Bez znaczenia jest tytuł testamentu. Za ważny testament uznaje się też testament zawarty w liście spadkodawcy skierowanym do spadkobiercy. Oświadczenie woli spadkodawcy może być spisane na dowolnym podłożu i dowolnym środkiem pisarskim, nawet sprayem na ścianie. Dla ważności testamentu konieczne jest umieszczenie pod treścią rozrządzeń podpisu testatora. Z reguły chodzi o imię i nazwisko, ale nie wyklucza się tez pseudonimu o ile w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na osobę testatora, może to być tez podpis nieczytelny, pod warunkiem że pozwala na identyfikację testatora. Podpisem nie jest parafa ani inicjały. Jeżeli pod podpisem testatora znajdują się dodatkowe rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci to są one nieważne. Mogą być one uznane za nowy testament, pod warunkiem ze testator umieści dodatkowy podpis pod ich treścią. Data wskazuje chwilę sporządzenia testamentu. Data winna wskazywać dzień, miesiąc, rok. Wskazanie daty może też nastąpić w sposób opisowy:' w dniu moich 80 urodzin'. Wskazanie godziny ma znaczenie gdy spadkodawca jednego dnia sporządził kilka testamentów. Datę niekompletną należy traktować jako brak daty. Brak daty może spowodować wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, treści testamentu, wzajemnego stosunku kilku testamentów. Brak daty może powodować nieważność tylko wtedy gdy postępowanie sądowe nie doprowadzi do usunięcia wątpliwości.

NOTARIALNY; uchodzi za najbardziej bezpieczny, przy sporządzaniu obecny jest notariusz- osoba zaufania publicznego, posiadająca fachową wiedzę. Oryginał testamentu pozostaje w kancelarii, co zapobiega sfałszowaniu, zniszczeniu, ukryciu. Po śmierci testatora notariusz jest zobowiązany złożyć testament w sądzie spadku. Testament ten zwykle zastępuje formę testamentu holograficznego dla osób nieumiejacych lub niemogących pisać np.paraliż. W przypadku testamentu notarialnego muszą być spełnione przesłanki wymagane dla ważności każdego aktu notarialnego. Funkcję notariusza poza granicami kraju dla obywatela polskiego może pełnić też konsul. Notariusz ma obowiązek sporządzenia aktu notarialnego na żądanie testatora. Jeżeli czynność jest sprzeczna z prawem notariusz odmawia jej dokonania. Osobę, której odmówiono dokonania czynności należy pouczyć o prawie i trybie zaskarżenia odmowy dokonania czynności, a na jej pisemne żądanie doręczyć w terminie tygodnia uzasadnienie odmowy. Na odmowę dokonania czynności notarialnej osoba zainteresowana może wnieść w terminie tygodnia zażalenie do sądu okręgowego, właściwego ze względu na siedzibę kancelarii notarialnej. Zażalenie wnosi się za pośrednictwem notariusza, który ma obowiązek ustosunkować się do tego zażalenia w terminie tygodnia i wraz z zażaleniem przedstawić swoje stanowisko. Jeżeli notariusz uzna swoje stanowisko za słuszne, może dokonać czynności notarialnej. W takiej sytuacji zażaleniu nie nadaje się dalszego biegu. Notariuszowi nie wolno dokonać czynności notarialnej w następujących przypadkach:

• jeżeli poweźmie wątpliwość co do zdolności do czynności prawnych testatora

• testament dotyczy samego notariusza, jego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej bez ograniczenia stopnia

• krewnych lub powinowatych w linii bocznej do 3 stopnia włącznie

• osób związanych z notariuszem z tytułu przysposobienia, opieki, kurateli lub będących w bliskim z nim stosunku

• ograniczenia trwają także po ustaniu małżeństwa, opieki, kurateli

Obowiązki notariusza w zakresie sporządzenia aktu notarialnego dotyczą:

• stwierdzenie tożsamości osób biorących udział w czynności

• obowiązek udzielenia testatorowi niezbędnych wyjaśnień dotyczących dokonywanej czynności

• obowiązek czuwania nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność może powodować skutki prawne

Szczególną regulację przewiduje Prawo o notariacie w zakresie sporządzenia testamentu przez osoby które:

1. nie znają języka polskiego: i do tej czynności nie jest dołączony przekład na inny znany notariuszowi język; notariusz powinien przetłumaczyć akt lub inny dokument osobiście lub przy pomocy tłumacza

2. są głuche lub głuchonieme: notariusz powinien przekonać się że treść czynności jest im dokładnie znana i, notariusz może też przywołać do czynności biegłego; należy też uczynić stosowną wzmiankę w treści sporządzonego dokumentu, brak jej powoduje nieważność

3. są niewidome, głuche, nieme lub głuchonieme: notariusz na życzenie takiej osoby powinien przywołać do czynności wskazaną przez nie osobę godną zaufania, o czym powinien uprzedzić osoby zainteresowane; należy uczynić wzmiankę w dokumencie

4. nie umieją lub nie mogą pisać: osoby takie powinny złożyć na dokumencie tuszowy odcisk palca, obok którego inna osoba wpisuje jej imię i nazwisko, umieszczając swój podpis

5. mogą złożyć podpis jedynie w alfabecie nieznanym notariuszowi- należy stwierdzić że jest to podpis tej osoby

ALLOGRAFICZNY; jest nazywany administracyjnym ze względu na obecność organów administracyjnych przy jego sporządzaniu. Testator oświadcza swoją wolę wobec osoby urzędowej. Jest rozpowszechniony głównie w stosunkach wiejskich. Warunkiem ważności tego testamentu jest złożenie przez spadkodawcę ustnego oświadczenia ostatniej woli. Z tej formy nie mogą skorzystać osoby głuche lub nieme. Złożenie oświadczenia przez spadkodawcę następuje w obecności osoby urzędowej i 2 świadków. Następnie sporządzany jest protokół obejmujący oświadczenie spadkodawcy. Warunek ustnego oświadczenia woli można uznać za spełniony tylko gdy od spadkodawcy pochodzi nie tylko inicjatywa sporządzenia testamentu( wola) ale również decyzja co do tego, kogo chce on powołać w charakterze spadkobiercy i czym chce rozrządzić.

Organy uprawnione do odebrania oświadczenia:

1. wójt, burmistrz, prezydent miasta

2. starosta

3. marszałka województwa

4. sekretarza powiatu albo gminy

5. kierownika USC

Świadkowie testamentu allograficznego( co najmniej dwóch), nie może być świadkiem (+ pyt.253,254)

1. osoba mniemająca pełnej zdolności do czynności prawnych

2. niewidoma, głucha, niema

3. która nie umie czytać i pisać

4. która nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament

5. skazana prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania

Jest to BEZWZGLĘDNA NIEZDOLNOŚĆ bycia świadkiem, która oznacza, że wskazane wyżej( poza 1 wyjątkiem) osoby w ogóle nie mogą pełnić roli świadka przy jakimkolwiek testamencie. Testament sporządzony w obecności takiego świadka jest bezwzględnie nieważny. Wyjątek dotyczy osoby niewładającej językiem w którym testator oświadcza swoją wolę. Niezdolność ta odnosi się jedynie do tego konkretnego testamentu- jest to niezdolność WZGLĘDNA. Osoba niewładająca językiem może być świadkiem jeśli testator złoży oświadczenie w języku znanym świadkowi. Dodatkowo przypadki nieważności względnej przewiduje art.957 KC. Polega ona na tym, że nie można być świadkiem testamentu sporządzonego przez określonego spadkodawcę lub testamentu o określonej treści. Nie może być świadkiem przy sporządzeniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść jak również:

1. małżonek tej osoby

2. jej krewni lub powinowaci I i II stopnia

3. osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

Wprawdzie KC nie przewiduje osoby pozostającej ze świadkiem w stałym pożyciu- konkubinat- jednak również taką osobę należy uznać za względnie niezdolna do bycia świadkiem. Jeśli świadkiem jest jedna z w/w osób, nieważne jest tylko to postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym, powinowatym lub konkubinie/konkubentowi. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego rozrządzenia spadkodawca nie sporządziłby testamentu określonej treści, nieważny jest cały testament.

Dla ważności testamentu allograficznego ustawa wymaga obecności 2 świadków- liczba minimalna.

PROTOKÓŁ ZE SPORZĄDZENIA TESTAMENTU ALLOGRAFICZNEGO: Treść oświadczenia testatora musi zostać spisana w protokole. Protokół może sporządzić:

1. osoba urzędowa odbierająca oświadczenie

2. 1 ze świadków testamentu lub

3. Osoba trzecia

Protokół może spisać tez osoba dla której została przewidziana w testamencie jakakolwiek korzyść majątkowa, pod warunkiem że nie pełni roli świadka. Czynności protokolanta mają jedynie charakter techniczny; forma: ręcznie, maszynowo, wydruk komputerowy. W protokole należy oznaczyć datę jego sporządzenia. Powinien być odczytany spadkodawcy w obecności świadków, po odczytaniu podpisany przez spadkodawcę, osobę urzędową, świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole, ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.

TESTAMENTU USTNY:

• Przesłanki ważności testamentu:

a) obawa rychłej śmierci spadkodawcy; niemożność lub znaczna trudność w zachowaniu zwykłej formy testamentu.

Pojęcie obawy rychłej śmierci nie jest jednolicie interpretowane. Zgodnie z 1 stanowiskiem, wystarczy subiektywne przekonanie spadkodawcy w chwili sporządzenia testamentu, że wkrótce umrze; nie wystarczy samo takie przekonanie uzasadniane jedynie podeszłym wiekiem testatora. Stanowisko 2 zakłada, że obawa musi być uzasadniona stanem zdrowia, ocenianym z punktu widzenia wiedzy medycznej. Obok obiektywnych przesłanek zagrożenia życia powinny być brane pod uwagę przesłanki subiektywne, potwierdzające przekonanie testatora o takim zagrożeniu. Podstawowe znaczenie mają jednak przesłanki obiektywne. Testament ustny sporządzony w warunkach zamiaru samobójczego nie może być uznany za okoliczność uzasadniającą obawę rychłej śmierci. Sporządzenie testamentu ustnego mogą również uzasadniać okoliczności szczególne uniemożliwiające lub znacznie utrudniające skorzystanie ze zwykłej formy testamentu. KC nie wskazuje jakie okoliczności należy mieć na uwadze. Dekret- Prawo spadkowe jako takie okoliczności nakazywał traktować: przerwanie komunikacji, epidemie, wojna, choroby, nieszczęśliwy wypadek spadkodawcy.

b) oświadczenie woli testatora

Powinno być złożone ustnie. Testament taki może sporządzić jednak nie tylko osoba, która może mówić. Ustny testament szczególny mogą sporządzić też osoby głuche, nieme, głuchonieme, jeżeli mają pełną zdolność do czynności prawnych. Warunkiem ważności testamentu ustnego jest wykazanie, że spadkodawca miał wolę testowania w tej formie i oświadczył swą wolę w sposób dostateczny= wyraźne stwierdzenie jakie korzyści i komu przeznacza. Treść oświadczenia musi być zrozumiała dla każdego z 3 świadków.

Oświadczenie winno być złożone w obecności co najmniej 3 świadków. Wymagana jest równoczesna obecność wszystkich 3 świadków. Gdyby choć jeden z nich oddalił się na tyle, że nie słyszy treści oświadczenia- nieważność testamentu. Świadkowie są źródłem na podstawie którego ustalona zostanie treść rozrządzeń dokonanych przez spadkodawcę. Do skuteczności testamentu ustnego wymagane jest stwierdzenie jego treści w sposób przewidziany w art.952 KC. Jednym ze sposobów jest spisanie treści oświadczenia woli spadkodawcy. Jeżeli treść testamentu nie została stwierdzona w taki sposób, to są d stwierdza treść testamentu ustanego na podstawie zgodnych zeznań świadków.

1. SPISANIE TREŚCI OŚWIADCZENIA: jeden ze świadków albo osoba trzecia spisuje oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia. Powinno ono zawierać: treść rozrządzeń testatora, miejsce i datę złożenia oświadczenia testatora, miejsce i datę sporządzenia pisma, podpisy spadkodawcy i 2 świadków albo podpisy wszystkich świadków. Nie jest osobą trzecią spadkobierca powołany do spadku w testamencie ustnym. Nie jest nią też małżonek powołany do spadku.

2. STWIERDZENIE PRZED SĄDEM: następuje to w postępowaniu nieprocesowym przed sądem spadku. Stwierdzenie treści testamentu może nastąpić jedynie w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku. Termin ten jest zachowany jeżeli przed jego upływem:

• Świadkowie testamentu zostali przesłuchani przed sądem

• Do sądu wpłynęło zawiadomienie o śmierci spadkodawcy ze wskazaniem imion i nazwisk oraz adresu świadków

• Do sądu wpłynął wniosek o stwierdzenie nabycie spadku, w którym wskazani zostali świadkowie z żądaniem ich przesłuchania

• Do sądu wpłynął wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, w którym ogólnikowo wskazano, że tytułem powołania do dziedziczenia jest pozostawiony przez spadkodawcę testament, a sąd nie wezwał wnioskodawcy do uzupełnienia pisma przez określenie rodzaju testamentu.

Do przesłuchania świadków stosuje się odpowiednio przepisy o dowodzie ze świadków, z zastrzeżeniem że świadkowie nie mogą odmówić zeznać ani odp na pytania ani też nie mogą być zwolnieni od złożenia przyrzeczenia. W postępowaniu powinni zostać przesłuchani wszyscy świadkowie. Jeżeli jednak przesłuchanie 1 z nich napotyka na trudności lub nie jest możliwe, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach 2 świadków.

TESTAMENT PODCZAS PODRÓŻY NA POLSKIM STATKU MORSKIM/ POWIETRZNYM.

Podróż wiąże się z określonym ryzykiem. Podróż trwa od chwili wejścia na pokład statku aż do chwili opuszczenia statku. Polskim statkiem morskim jest każde urządzenie pływające przeznaczone lub używane do żeglugi morskiej. Statkiem powietrznym jest urządzenie zdolne do unoszenia się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż oddziaływanie powietrza odbitego od podłoża. Testament ten można sporządzić przed dowódcą statku lub jego zastępcą. Następuje to w obecności 2 świadków. Wyłączona jest możliwość odebrania oświadczenia woli testatora przez inne podmioty- nieważność. Możliwa jest jednak konwersja takiego testamentu w ważny testament ustny o ile spełnione zostały przesłanki ustnego. Dowódca statku lub jego zastępca spisują oświadczenie woli testatora, podając datę jego spisania Pismo obejmujące treść rozrządzeń musi być podpisane przez spadkodawcę, świadków, dowódcę/ zastępcę. Jeśli w trakcie podróży na statku nie jest możliwe zachowanie formy testamentu podróżnego, to można testament ustny sporządzić.

TESTAMENT WOJSKOWY. Może być sporządzony tylko w okolicznościach:

1. w czasie mobilizacji

2. wojny

3. przebywania w niewoli

Okoliczności te nie wyłączają możliwości sporządzenia testamentu w formie przewidzianej w art.949-953. Osobami uprawnionymi do skorzystania z tej formy testamentu są:

1. żołnierze sił zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową

2. pracownicy cywilni zatrudnienie w siłach zbrojnych

3. osoby cywilne towarzyszące siłom zbrojnym:

członkowie personelu stowarzyszenia PCK i innych udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia

osoby wykonujące czynności duszpasterskie w siłach zbrojnych

członkowie służb pomocniczych i inne wykonujące świadczenia osobiste na rzecz sił zbrojnych

FORMY testamentu wojskowego:

• spadkodawca oświadcza swoją wole ustnie sędziemu wojskowemu, który spisuje ją w protokole, podając miejsce i datę jego sporządzenia; protokół musi być odczytany spadkodawcy o czym należy uczynić wzmiankę w protokole. Protokół podpisuje sędzia wojskowy i spadkodawca.

• Spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie w obecności 2 świadków jednocześnie obecnych; 1 ze świadków spisuje wolę testatora ze wskazaniem miejsca i daty, a następnie podpisują go spadkodawca i 2 świadkowie.

• Spadkodawca, który nie może się podpisać oświadcza swoją wolę ustanie w obecności 3 świadków jednocześnie obecnych, 1 z nich spisuje wolę ze wskazaniem miejsca i daty oraz przyczyny braku podpisu spadkodawcy; podpisują go wszyscy 3 świadkowie.

Jeśli sporządzenie któregoś z tych testamentów byłoby utrudnione lub niemożliwe, albo w skutek odniesionych ran lub choroby, testament może być sporządzony w taki sposób, że testator oświadczy swoją wolę ustnie w obecności 2 świadków choćby niejednocześnie obecnych bądź stwierdzenie treści tego testamentu nastąpi w sposób przewidziany w art.952 par.2 i 3 KC.

256.WYDZIEDZICZENIE.

Potocznie jako wydziedziczenie rozumie się wyłączenie członków najbliższej rodziny od dziedziczenia. W rozumieniu KC wydziedziczenie to pozbawienie zstępnych, małżonka, rodziców prawa do zachowku. Obejmuje jednocześnie wyłączenie od dziedziczenia ustawowego. Wydziedziczenie może nastąpić tylko w testamencie i tylko z przyczyn ściśle wskazanych w art.1008 KC. Niedopuszczalne jest wydziedziczenie częściowe. Jeżeli zachowanie spadkobiercy jest negatywnie oceniane przez spadkodawcę, a nie stanowi jednej z przesłanek wydziedziczenia, to można sporządzić jedynie testament negatywny- skutkiem tego testamentu jest wyłączenie od dziedziczenia, przy zachowaniu prawa do zachowku. Przyczyna wydziedziczenia musi istnieć w chwili sporządzenia testamentu.

Przyczyny wydziedziczenia:

1. uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Zachowanie spadkobiercy nie może być jednorazowe, musi mieć charakter trwały. Przykłady zachowania: nadużywanie alkoholu, zażywanie narkotyków,, czerpanie korzyści z działalności przestępczej, stałe zdradzanie małżonka, hazard. Zachowanie takie może stanowić przyczynę wydziedziczenia tylko gdy jest wbrew woli spadkodawcy.

2. umyślne przestępstwo przeciwko zdrowiu, życiu, wolności lub rażącej obrazy czci względem spadkodawcy lub osobie jemu najbliższej.

KC nie wyjaśnia terminu 'osoba najbliższa spadkodawcy'. Pojęcia tego nie należy utożsamiać z małżonkiem, krewnymi, powinowatymi w rozumieniu KRO. Istnieć musi emocjonalny związek miedzy spadkodawcą a tą osobą, przeciwko której popełniono przestępstwo. Przykład: konkubina. Najczęściej chodzi jednak o osoby z kręgu najbliższej rodziny spadkodawcy.

3. uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wypełnianie obowiązków rodzinnych to nie tylko dostarczanie środków utrzymania spadkodawcy( obowiązek alimentacyjny); obejmuje ono również inne działania wobec spadkodawcy. Przyczynę wydziedziczenia stanowi niewypełnienie tych obowiązków. W pojęciu zaniedbywanie mieści się również takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych. Chodzi tu o wszczynanie ciągłych awantur, krzywdzących zarzutów, brak udziału w jego życiu.

TRYB WYDZIEDZICZENIA: spadkodawca może dokonać wydziedziczenia tylko w ważnie sporządzonym testamencie. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Jeżeli z jego treści nie wynika co było przyczyną wydziedziczenia, to wydziedziczenie nie nastąpi, nawet jeśli jest możliwe udowodnienie tej przyczyny. Testament taki będzie traktowany jako negatywny. Nie ma to wpływu na ważność pozostałych rozrządzeń testamentowych.

PRZEBACZENIE: spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Przebaczenie może być dokonane w dowolnej formie; przebaczyć może tez spadkodawca który nie ma zdolności do czynności prawnych. Przebaczenie jest wówczas skuteczne jeśli nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Dla skutecznego przebaczenia wymagane jest, aby spadkodawca znał okoliczności stanowiące podstawę wydziedziczenia, aby był zdolny do odczuwania krzywdy i krzywdę tę chciał puścić w niepamięć. Gdy spadkodawca przebaczył spadkobiercy po wydziedziczeniu go w testamencie- testament ten jest bezskuteczny, bez względu na formę w jakiej przebaczenie nastąpiło

259. ZAPIS.

To rozporządzenie testamentowe, mocą którego spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę ustawowego/ testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Obowiązkiem takim spadkodawca może obciążyć również zapisobiorcę( dalszy zapis art.968). Skutkiem prawnym ustanowienia zapisu jest powstanie z chwilą otwarcia spadku stosunku zobowiązaniowego między obciążonym zapisem a uprawnionym z tytułu zapisu. Zapis może być uczyniony- w odróżnieniu od powołania spadkobiercy- pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Zapisobiercą może być tylko osoba, która ma zdolność do dziedziczenia. Od woli testatora zależy czy zapis będzie podlegał zaliczeniu na poczet udziału przypadającego określonemu spadkobiercy, czy też spadkobierca zostanie zwolniony z obowiązku zaliczenia zapisu na poczet udziału. Jeżeli spadkobierca otrzymuje zapis ponad swój udział spadkowy, to jest to zapis naddziałowy.

Zapisobierca nie ma obowiązku realizacji roszczenia o zapis. Jeżeli dana osoba nie chce lub nie może być zapisobiorcą, obciążony zapisem zostaje zwolniony od obowiązku jego wykonania, powinien jednak w braku odmiennej woli spadkodawcy wykonać dalsze zapisy.

Zapis jest DŁUGIEM SPADKOWYM i obciąża wszystkich spadkobierców stosownie do wielkości ich udziałów, chyba że spadkodawca postanowił inaczej.

W testamencie powinien zostać określony przedmiot zapisu. Przedmiotem zapisu może być tylko określone świadczenie majątkowe, w szczególności:

• przeniesienie prawa własności rzeczy na uprawnionego z zapisu

• przeniesienie prawa użytkowania wieczystego

• ustanowienie/ przeniesienie na rzecz zapisobiercy ograniczonego prawa rzeczowego

• przelew wierzytelności

• ustanowienie określonej renty

• zapłata określonej sumy pieniężnej

Zapis dotyczący nieruchomości może polegać także na zobowiązaniu spadkobiercy do ustanowienia na rzecz zapisobiercy własności lokalu z zachowaniem warunków określonych w obowiązujących przepisach, jak również do przeniesienia udziału we własności tej nieruchomości.

Spadkodawca może tak sformułować testament, że poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, przeznaczy określonym osobom. W razie wątpliwości co do charakteru rozrządzeń testatora regułą interpretacyjną powinno być traktowanie takich osób jako spadkobierców, a nie zapisobierców.

ZAPIS BEZSKUTECZNY; W braku odmiennej woli spadkodawcy zapis jest bezskuteczny jeżeli:

• przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości i nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo

• jeżeli spadkodawca był w chwili swojej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy

ROSZCZENIE O WYKONANIE ZAPISU: zobowiązanie z tytułu zapisu powstaje z chwilą otwarcia spadku. Zobowiązanie z zapisu testamentowego jest zobowiązaniem osobistym obciążonego zapisem. Odpowiedzialność spadkobiercy za zapisy jest zawsze ograniczona- bez względu na sposób przyjęcia spadku- do wartości stanu czynnego spadku. Wykonania zapisu zapisobierca może żądać dopiero z chwilą otwarcia i ogłoszenia testamentu. Roszczenie o wykonanie zapisu ma charakter majątkowy i podlega przedawnieniu. Ustawa przewiduje 5 letni termin przedawnienia roszczenia o wykonanie zapisu. Początkiem biegu terminu jest chwila otwarcia i ogłoszenia testamentu. Zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę. Wykonanie zapisu polega na spełnieniu przez obciążonego zapisem określonego świadczenia na rzecz zapisobiercy i może nastąpić wskutek zawarcia umowy np.umowy o przeniesienie własności. W sytuacji gdy osoba na rzecz której uczyniony został zapis nieruchomości, przyjęła go przez objęcie w posiadanie przedmiotu zapisu, lecz odmawia zawarcia ze spadkobiercą obciążonym zapisem umowy w formie aktu notarialnego przenoszącej na nią własność nieruchomości, spadkobierca uprawniony jest do żądania w drodze powództwa, aby sąd stwierdził obowiązek zapisobiercy do złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Jeżeli przedmiotem zapisu są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, obciążony zapisem powinien świadczyć rzeczy średniej jakości uwzględniając przy tym potrzeby zapisobiercy. Jeżeli spadkobierca nie wywiązuje się z obowiązku wykonania zapisu, to zapisobierca może żądać przed sądem jego wykonania. Sądem wyłącznie właściwym miejscowo jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego części. O właściwości rzeczowej rozstrzyga wartość przedmiotu sporu.

Obciążony zapisem ponosi odpowiedzialność a wady rzeczy stanowiącej przedmiot zapisu. Zasady odpowiedzialności zależą od tego, czy przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości/ gatunku. Jeśli chodzi o oznaczoną co do tożsamości- obciążony zapisem ponosi względem zapisobiercy odpowiedzialność za wady rzeczy jak darczyńca. Odp obciążonego zapisem ogranicza się do obowiązku naprawienia szkody, którą wyrządził zapisobiercy przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich w czasie właściwym. Odp jest wyłączona, jeżeli zapisobierca mógł wadę łatwo zauważyć. Natomiast w przypadku rzeczy oznaczonej co do gatunku stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Zapisobierca może żądać od obciążonego zapisem tylko odszkodowania za nienależyte wykonania zapisu albo dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych rzeczy takiego samego gatunku wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia. Na spadkobiercy ciąży również odp za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zapisu. Odp ta opiera się na zasadach ogólnych.

260.POLECENIE.

To rozrządzenie testamentowe, które nakłada na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Poleceniem można obciążyć spadkobiercę ustawowego, testamentowego, zapisobiercę, dalszego zapisobiercę. Działania lub zaniechania nie mogą być sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Polecenie może mieś charakter majątkowy/ niemajątkowy. Może być nałożone na określoną osobę w celu zaspokojenia interesów indywidualnych podmiotów:

• testatora

• obciążonego poleceniem

• osoby trzeciej

jak również interesu społecznego.

Zawarcie polecenia w testamencie nie skutkuje powstaniem stosunku obligacyjnego, ponieważ nie ma drugiej strony, która mogłaby żądać spełnienia świadczenia.

Obowiązek wykonania polecenia powstaje z chwilą ogłoszenia testamentu. Odpowiedzialność spadkobiercy za polecenie jest zawsze ograniczona do wartości stanu czynnego spadku. Przyjmuje się, że zapisobierca obciążony poleceniem ponosi odp za polecenie tylko do wysokości zapisu. Jeżeli osoba na rzecz której został uczyniony zapis z obowiązkiem wykonania polecenia, nie chce lub nie może być zapisobiercą, to w braku odmiennej woli spadkodawcy, polecenie powinien wykonać spadkobierca zwolniony z wykonania zapisu. Wykonania polecenia może zażądać każdy ze spadkobierców, jak również wykonawca testamentu, chyba że polecenie ma wyłącznie na celu korzyść obciążonego poleceniem. Jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny wykonania może żądać właściwy organ państwowy. Podmioty te nie mają statusu wierzyciela osoby obciążonej poleceniem. Wskazane podmioty winny troszczyć się by wola spadkodawca została zrealizowana. Mogą one wystąpić z powództwem o wykonanie polecenia. Wykonania polecenia dochodzi się w postępowaniu procesowym. Sądem właściwym miejscowo jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić to sąd miejsca w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Właściwość rzeczowa jest uzależniona od wartości polecenia. Niewykonanie polecenia nie pozbawia podmiotu udziału w spadku ani zapisu.

262. WYKONAWCA TESTAMENTU.

Powołanie wykonawcy testamentu stanowi jedno z rozrządzeń testamentowych. Wykonawcę można ustanowić tylko w testamencie. Wykonawca może być każda osoba, niezależnie od tego czy uzyskuje jakąkolwiek korzyść z testamentu, byleby miała pełną zdolność do czynności prawnych. Osobie powołanej na wykonawcę, sąd spadku wydaje na jej wniosek zaświadczenie w którym wymienia dane spadkodawcy, wykonawcy, stwierdzenie że dana osoba została powołana na wykonawcę testamentu. Zaświadczenie jest dowodem legitymującym wymienioną w nim osobę jako wykonawcę.

Osoba która została powołana jako wykonawca może odmówić pełnienia funkcji bez podania przyczyn swojej decyzji. Odmowa powinna nastąpić przed sądem spadku. Oświadczenie powinno być złożone ustnie do protokołu albo na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

Z ważnych powodów sąd spadku może zwolnić wykonawcę od nałożonych na niego obowiązków, przykład: choroba wykonawcy, nieudolność w wykonywaniu obowiązków. Do zgłoszenia wniosku o zwolnienie wykonawcy uprawniona jest osoba zainteresowana. Również sam wykonawca może zgłosić taki wniosek.

Wykonawca jest powoływany przez testatora w celach określonych przez samego spadkodawcę. Jeżeli spadkodawca nie postanowił inaczej, to wykonawca powinien:

1. zarządzić majątkiem spadkowym- zarząd obejmuje czynności zwykłego zarządu oraz czynności przekraczające zwykły zarząd

2. spłacić długi spadkowe- w szczególności wykonać zapisy i polecenia

3. wydać majątek spadkowy spadkobiercom- zgodnie z wolą spadkodawcy i po spłaceniu długów

Do wzajemnych roszczeń między spadkobiercami a wykonawcą testamentu stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu za wynagrodzeniem. Wynagrodzenie wykonawcy oraz koszty zarządu majątkiem spadkowym należą do długów spadkowych.

263, 264, 265, 266, 267 PRZYJĘCIE LUB ODRZUCENIE SPADKU. TRANSMISJA. OŚWIADCZENIE. WADY. ( wszystko było w książce w jednym rozdziale)

1) termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu/ odrzuceniu spadku:

Termin ten wynosi 6 miesięcy i jest liczony od chwili, w której spadkobierca dowiedział się o swoim tytule powołania do dziedziczenia. Dla spadkobiercy ustawowego jest to najczęściej dzień powzięcia wiadomości o śmierci spadkodawcy. 6-miesięczny termin do złożenia oświadczenia rozpoczyna się zarówno dla spadkobiercy ustawowego powołanego w testamencie jak i dla pozostałych spadkobierców ustawowych z dniem, w którym dowiedzieli się oni z właściwego źródła o tym, że testament z uwagi na niezachowanie prawem przepisanej formy jest nieważny. W przypadku dziedziczenia testamentowego termin biegnie od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o powołaniu go do dziedziczenia po określonym spadkodawcy. BEZSKUTECZNY upływ 6- miesięcznego terminu powoduje, że spadek zostaje przyjęty wprost: spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez ograniczenia tej odpowiedzialności. Tylko wyjątkowo bezskuteczny upływ terminu skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza: odpowiedzialność za długi spadkowe jest ograniczona do wartości stanu czynnego spadku ujawnionego w spisie inwentarza- odpowiedzialność pro viribus hereditatis. Dotyczy to nabycia spadku jedynie przez następujące osoby:

** fizyczne nieposiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych

** fizyczne, co do których istnieją podstawy do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia

** osoby prawne

** osoby, które nie złożyły oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, ale dziedziczą w zbiegu z osobami wskazanymi powyżej

** osoby, które nie złożyły oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, ale dziedziczą w zbiegu z osobami które takie oświadczenie złożyły

2)Transmisja:

Jeżeli spadkobierca powołany do dziedziczenia umrze przed upływem 6- miesięcznego terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu/ odrzuceniu spadku, to oświadczenie takie może być złożone przez jego spadkobierców. Instytucja ta jest określana mianem transmisji. Zmarłego spadkobiercę nazywa się transmitentem, a jego spadkobierców- transmitariuszami. Transmitariusze mogą złożyć oświadczenie w odniesieniu do dwóch spadków: spadku po spadkodawcy tramsmiteneta oraz po transmitenecie. Transmitariusze mogą złożyć następujące oświadczenia:

1. o przyjęciu spadku po transmitenecie i spadkodawcy transmitenta

2. o przyjęciu spadku po transmitenecie i oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawcy transmitenta.

Ze względu na to, że uprawnienie Transmitariusze do przyjęcia/ odrzucenia spadku po spadkodawcy transmitenta zależy od definitywnego przyjęcia spadku po transimitencie, Transmitariusze nie mogą przyjąć spadku po spadkodawcy transmitenta, jeżeli odrzucili spadek po transmitencie. Termin do złożenia oświadczenia w odniesieniu do spadku po spadkodawcy transmitenta nie może skończyć się wcześniej niż termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu/ odrzuceniu spadku po transmitencie.

3) treść i forma oświadczenia o przyjęciu/ odrzuceniu spadku:

W wykonaniu uprawnienia kształtującego do przyjęcia/ odrzucenia spadku spadkobierca może:

# przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi przyjęcie proste

# przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza

# odrzucić spadek

Oświadczenie o p/o spadku nie może być złożone z zastrzeżeniem warunku lub terminu( powoduje bezwzględną nieważność). Do oświadczenia o p/o spadku dołącza się wypis aktu zgonu albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały poprzednio złożone. O złożeniu oświadczenia przez spadkobiercę zawiadamia się wszystkie osoby są powołane do dziedziczenia wg oświadczenia i przedstawionych dokumentów. Oświadczenie o p/o spadku składa się przed sądem lub notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Oświadczenie takie może być złożone w sądzie rejonowym, którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie, jak również w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku. Oświadczenie o p/o spadku nie może być odwołane.

4)skutki oświadczenia o p/o spadku; odrzucenie z pokrzywdzeniem wierzycieli:

Spadkobierca który spadek odrzucił zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Przepisy KC przewidują ochronę wierzycieli na wypadek gdyby spadkobierca odrzucił spadek z ich pokrzywdzeniem. Pokrzywdzenie wierzycieli następuje w sytuacji dokonania przez dłużnika czynności prawnej, wskutek której dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem tej czynności.

Jeżeli pasywa spadku będą większe od wchodzących w skład spadku aktywów, to odrzucenie spadku nie będzie skutkować niewypłacalnością dłużnika, nie będzie miało również wpływu na powiększenie niewypłacalności już istniejącej. Jeżeli aktywa przewyższają pasywa, to zawsze odrzucenie spadku spowoduje zubożenie spadkobiercy.

Wierzyciel spadkobiercy, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, aby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego. Ograniczenie dotyczy jedynie czasu powstania wierzytelności, natomiast nie dotyczy rodzaju wierzytelności. Taki wierzyciel musi udowodnić, że wskutek odrzucenia spadku, spadkobierca stał się niewypłacalny lub jest niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed odrzuceniem spadku. Ochrona przewidziana w art.1024 KC nie ma zastosowania w razie pokrzywdzenia wierzycieli przyszłych.

Art.1024 przewiduje terminy do zaskarżenia odrzucenia spadku. Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu 6 miesięcy od chwili powzięcia przez wierzyciela wiadomości o odrzuceniu spadku przez spadkobiercę, lecz nie później niż przed upływem 3 lat od odrzucenia spadku.

Spadkobierca który odrzuciła spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli jest traktowany tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Wierzyciel może dochodzić swojej wierzytelności od tego spadkobiercy, któremu przypadł odrzucony spadek. Wierzyciel może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby, która dziedziczy w miejsce odrzucającego spadek, dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które nie weszły do majątku spadkobiercy, który odrzucił spadek. Osoba, która dziedziczy w miejsce odrzucającego spadek, może zwolnic się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi go albo wskaże wystarczające do jego zaspokojenia mienie odrzucającego spadek.

5)wady oświadczenia woli przy p/o spadku:

Oświadczenie może być dotknięte wadą oświadczenia woli w postaci:

a)braku świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli- bezwzględna nieważność

b)błędu

c)groźby

W oświadczeniu takim nie może wystąpić wada pozorności, gdyż nie jest to oświadczenie składana drugiej stronie.

Jeśli oświadczenie zostało złożone pod wpływem błędu/ groźby, to stosuje się przepisy części ogólnej, z następującymi zmianami:

uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem

spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć czy i jak spadek przyjmuje czy też go odrzuca

spadkobierca który pod wpływem błędu/ groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, również przed sądem może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

Uchylenie się od skutków prawnych takiego oświadczenia wymaga zatwierdzenia przez sąd. W razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia spadkobiercy sąd przeprowadza rozprawę. Jeżeli wskutek prawomocnego zatwierdzenia przez sąd uchylenia się od oświadczenia ulega zmianie krąg osób, co do których nabycie spadku zostało stwierdzone, to sąd po przeprowadzeniu rozprawy zmienia z urzędu postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i orzeka w tym przedmiocie.

6)częściowe przyjęcie/ odrzucenie spadku:

Zasadą jest, że spadkobierca może w całości albo spadek przyjąć albo go odrzucić. Wyjątki muszą w tym zakresie wynikać z unormowań szczególnych, dotyczą sytuacji:

1. jeżeli spadkobierca nabywa część spadku jako spadkobierca podstawiony, to może on swój udział przyjąć lub odrzucić niezależnie od udziału, jaki przypada mu z innego tytułu.

2. Jeżeli spadkobierca nabywa część spadku jako spadkobierca powołany do dziedziczenia w testamencie i nabywa również udział z tytułu przyrostu, to udział z tytułu przyrostu może przyjąć tylko wtedy, gdy przyjmie spadek przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu; z przyrostu skorzystać może tylko spadkobierca testamentowy; spadkobierca testamentowy nie mógłby zatem przyjąć części spadku przypadającej mu z tytułu przyrostu, jeżeli odrzuciłby udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu w testamencie.

3. Jeżeli spadkobierca jest powołany do dziedziczenia zarówno z testamentu jak i z ustawy, to może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć jako spadkobierca ustawowy.

4. Jeżeli spadkobierca jest Transmitariusze to wówczas może on przyjąć spadek po transmitencie, a odrzucić po spadkodawcy transmitenta.

268, 269, 270 STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU.

Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenie o przyjęciu/ odrzuceniu spadku. Termin ten ulegnie przedłużeniu jeżeli spadkobiercy dowiedzą się o tytule swojego powołania do spadku później niż w chwili otwarcia spadku. Sąd może stwierdzić nabycie spadku przed upływem 6 miesięcy od jego otwarcia , ale tylko wtedy, gdy wszystkie osoby powołane do dziedziczenia złożą oświadczenie o przyjęciu spadku.

Sądem właściwym jest sąd spadku. Jeżeli stwierdzenie nabycia spadku następuje w toku postępowania o dział spadku i sprawę sąd spadku przekazał sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek lub jego znaczna część, albo w którego okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy, to sądem właściwym jest ten sąd rejonowy.

Legitymację czynną w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku ma każdy. Kto ma interes w stwierdzeniu nabycia spadku. Osobami tymi są w szczególności: spadkobiercy, nabywcy spadku, wierzyciele spadkodawcy, uprawnieni do zachowku, zapisobiercy, wierzyciele spadkobierców, wykonawca testamentu, kurator spadku. Z mocy KPC może żądać wszczęcia postępowania również prokurator. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien czynić zadość przepisom o pozwie. Do wniosku należy dołączyć dowód śmierci spadkodawcy oraz dowody wskazujące na to kto jest spadkobiercą. Jeżeli dochodzi do dziedziczenia ustawowego to dowodami takimi są akta stanu cywilnego wskazujące na więzi rodzinne ze spadkodawca. Jeżeli tytułem powołania jest testament, to jest on jedynym dowodem powołania do dziedziczenia.

POSTEPOWANIE O STWIERDZENIE NABYCIA: toczy się w trybie nieprocesowym. Sąd spadku z urzędu bada, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada czy spadkodawca pozostawił testament. Jeżeli testament zostanie złożony, to sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. Sąd robi to gdy ma dowód śmierci spadkodawcy. W protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu opisuje się jego stan zewnętrzny oraz wymienia się jego datę, datę złożenia, osobę, która testament złożyła. Na testamencie zamieszcza się datę otwarcia i ogłoszenia. Sąd zawiadamia w miarę możliwości osoby których dotyczą rozrządzenia testamentowe, wykonawcę testamentu, kuratora spadku. Testament wraz z protokołem przechowuje się w sądzie spadku. Osoba, u której znajduje się testament obowiązana jest złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy. Kto bezzasadnie uchyla się od wykonania tego obowiązku ponosi odpowiedzialność za wynikła stąd szkodę. Sąd spadku może nałożyć grzywnę na uchylającego się. Obowiązek złożenia testamentu w sądzie spadku obejmuje wszystkie testamenty sporządzone przez spadkodawcę, również te odwołane i nieważne.

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku za dowód, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte zapewnienie zgłoszone przez zgłaszającego się spadkobiercę. Pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić składającego zapewnienie. W zapewnieniu zgłaszający powinien złożyć oświadczenie co do wszystkiego co mu jest wiadome o istnieniu/ nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nim oraz o testamentach spadkodawcy. Jeżeli zapewnienie nie zostało złożone, albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie. Ogłoszenie takie wydaje sąd i powinno ono zawierać:

# imię, nazwisko, zawód, ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy

# datę śmierci spadkodawcy

# wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy

# wezwanie aby spadkobiercy w ciągu 6 miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o nabycie spadku.

Ogłoszenie powinno być umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w tym miejscu przyjęty. Jeżeli w ciągu 6 miesięcy nikt nie zgłosił nabycia spadku albo zgłosiwszy je nie udowodnił go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców, których prawa zostały wykazane, w ich braku przez Skarb Państwa.

CHARAKTER PRAWNY I SKUTKI: Postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku ma charakter deklaratoryjny, ponieważ nie tworzy nowego stanu prawnego, a jedynie stwierdza stan, który powstał ex lege z chwilą otwarcia spadku. Niedopuszczalne jest stwierdzenie nabycia spadku względem części majątku spadkowego albo tylko w stosunku do niektórych spadkobierców. Wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku wywołuje następujące SKUTKI:

• Postanowienie to stanowi wyłączny dowód przejścia praw wchodzących w skład spadku na spadkobierców

• Ma charakter legitymacyjny; względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku

• Jest podstawą DOMNIEMANIA że osoba która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku jest spadkobiercą; jest to domniemanie prawne o charakterze wzruszalnym, jego obalenie może nastąpić tylko w postępowaniu toczącym się w trybie art.679 KPC przed sądem spadku.

• Postanowienie to stanowi podstawę ujawnienia praw spadkobiercy w księdze wieczystej.

• Spadkobierca który uzyskał stwierdzenie nabycia spadku korzysta z ochrony dziedziczenia.

Jeżeli ten kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku, lecz spadkobiercą nie jest, rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, osoba na której rzecz rozporządzenia następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze. W złej wierze jest ten, kto wie lub z łatwością mógł się dowiedzieć o tym, że treść postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku jest niezgodna z rzeczywistym prawem.

UCHYLENIE/ ZMIANA POSTANOWIENIA: może nastąpić z urzędu lub na wniosek osób zainteresowanych.:

1. w przypadku uchylenia postanowienia o uznaniu spadkodawcy za zmarłego lub uchylenia sądowego stwierdzenia zgonu

2. jeżeli wskutek prawomocnego zatwierdzenia przez sąd uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, zmienia się krąg osób, co do których nabycie spadku zostało już stwierdzone.

Na wniosek osób zainteresowanych- jedyny przypadek to art.679 KPC- wniosek w tym trybie może zgłosić każdy komu przysługuje uprawnienie do wystąpienia z żądaniem o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek z art.679 dotyczy wyłącznie prawomocnych postanowień o stwierdzenie nabycia spadku. Jeżeli osoba która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku nie jest spadkobiercą lub jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, to każdy zainteresowany może zgłosić wniosek o wszczęcie postępowania o uchylenie/ zmianę stwierdzenia. Jeżeli zainteresowany nie był uczestnikiem postępowania, to może w każdym czasie żądać uchylenia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Natomiast jeżeli był uczestnikiem to może żądać zmiany tylko przy spełnieniu przesłanek:

1. żądanie opiera na podstawie której nie mógł powołać w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku

2. wniosek o zmianę złoży przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Zgodnie z KPC w razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając postanowienie stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.

271. OCHRONA DZIEDZICZENIA.

Spadkobierca ma roszczenie o ochronę dziedziczenia. Roszczenie to przysługuje w sytuacji, jeżeli spadek posiada osoba, która spadkobiercą nie jest. Spadkobierca może zażądać, żeby osoba, która nie jest spadkobiercą, a włada spadkiem wydała mu spadek. To samo dotyczy poszczególnych przedmiotów należących do spadku. Jest to roszczenie nieposiadającego spadkobiercy przeciwko posiadającemu niespadkobiercy. Ten, kto podnosi roszczenie musi wykazać, że jest spadkobiercą. Może wykorzystać w tym celu wszystkie środki dowodowe. Poza roszczeniem o wydanie rzeczy spadkobiercy z tytułu ochrony dziedziczenia przysługują roszczenia dodatkowe:

1. o wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotów należących do spadku

2. o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości

3. o naprawienie szkody z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty tych przedmiotów.

Osobie, która włada spadkiem przysługuje przeciwko spadkobiercy roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na przedmioty należące do spadku.

Zakres roszczeń przysługujących spadkobiercy przeciwko posiadaczowi spadku z tytułu ochrony dziedziczenia zależy od dobrej/ złej wiary posiadacza spadku. To samo dotyczy roszczeń posiadacza spadku przeciwko spadkobiercy o zwrot nakładów. Posiadacz spadku jest w dobrej wierze, jeżeli był przekonany, że jest spadkobiercą i przekonanie to było usprawiedliwione okolicznościami. W złej wierze jest ten posiadacz spadku, który wiedział, że spadkobiercą nie jest lub z łatwością mógł się o tym dowiedzieć. Przepisy o ochronie dziedziczenia stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy wydania spadku żąda osoba, co do której zostało uchylone orzeczenie o uznaniu jej za zmarłą.

Roszczenie o ochronę dziedziczenia jest roszczeniem majątkowym. Stosuje się do niego przepisy o przedawnieniu roszczeń majątkowych Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z chwilą otwarcia spadku. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, to przedawnienie roszczenia o ochronę dziedziczenia nie pozbawia spadkobiercy możliwości żądania wydania nieruchomości, z uwagi na to, że roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości nie ulega przedawnieniu. Roszczenie o ochronę dziedziczenia nie wyłącza roszczenia rzeczywistego spadkobiercy na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, przeciwko rzekomemu spadkobiercy o zwrot korzyści uzyskanej ze sprzedaży przedmiotów spadkowych.

274-280. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI SPADKOWE.

Spadkobierca nabywa ogół praw i obowiązków majątkowych wchodzących w skład spadku. Odpowiedzialność za długi spadkowe jest odp osobistą. Jej ograniczenia mogą polegać na:

1. ograniczeniu odpowiedzialności spadkobiercy do pewnej majątkowej( cum viribus hereditatis); do chwili przejęcia spadku majątek osobisty spadkobiercy i majątek spadkowy stanowią odrębne masy majątkowe.

2. Ograniczeniu odp spadkodawcy do pewnej określonej kwoty- do wartości ustalonego w spisie inwentarza stanu czynnego spadku( pro viribiu hereditatis)

FAZY ODPOWIEDZIALNOŚCI:

A) Do chwili przyjęcia spadku( PRZED PRZYJĘCIEM SPADKU) spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Jest to odpowiedzialność cum viribus hereditatis - tzn. odpowiedzialność ograniczona nie co do tego za co, ale co do tego czym dłużnik odpowiada (art. 1030 k.c.). Wskutek tego do czasu przyjęcia spadku egzekucja na zaspokojenie długu spadku dopuszczalna jest tylko ze spadku (art. 836 k.p.c.). Ponieważ chodzi o odpowiedzialność w okresie czasu między otwarciem spadku a przyjęciem spadku, późniejsza treść oświadczenia o przyjęciu spadku nie może mieć żadnego wpływu na rodzaj i zakres odpowiedzialności spadkobiercy w tym okresie czasu . Spadkobierca nie odpowiada za długi spadkowe majątkiem osobistym, a jedynie przedmiotami wchodzącymi w skład spadku. Do majątku osobistego nie może być kierowana egzekucja.

B) Od chwili przyjęcia spadku każdy spadkobierca, niezależnie od treści jego oświadczenia o przyjęciu spadku (przyjęcie proste lub z dobrodziejstwem inwentarza), ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swego majątku (art. 1030 zd. 2 k.c.), zatem nie tylko ze spadku, ale i z majątku własnego. Spadkobierca ma wpływ na zakres odpowiedzialności za długi spadkowe- może on złożyć, przyjmując spadek, oswiadzcenie skutkujące ograniczeniem odp. Jeżeli spadkobierca pozostaje w małżeństwie, w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej lub umownej, wierzyciele spadku będą mogli dochodzić zaspokojenia tylko z majątku odrębnego małżonka - spadkobiercy oraz z jego wynagrodzenia za pracę, korzyści z praw autorskich, praw twórcy wynalazku, wzoru
W razie prostego przyjęcia spadku (lub jeśli spadkobierca nie złożył w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku) spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia ( art. 1031 § 1 k.c.). Od tej zasady istnieje wyjątek, polegający na tym, że odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów i poleceń nie sięga nigdy ponad wartość stanu czynnego spadku. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (art. 1031 §2 zd. 1 k.c.). Odpowiedzialność spadkobiercy, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza jest zatem odpowiedzialnością nieograniczoną co do tego, czym spadkobierca odpowiada, ale odpowiedzialnością ograniczoną co do tego, za co spadkobierca odpowiada, jest odpowiedzialnością pro viribus hereditatis. .
Spadkobierca, który jest uprawniony do zachowku, może - niezależnie od tego, czy przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czy wprost - powołać się na daleko idące ograniczenie swojej odpowiedzialności za zachowki, zapisy i polecenia . Spadkobierca taki ponosi bowiem odpowiedzialność za zachowki tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek (art. 999, 1000 § 2 i 1005 § 1 k.c.), zaś za zapisy i polecenia tylko do wysokości nadwyżki, przekraczającej wartość udziału spadkowego, który stanowi podstawę do obliczenia zachowku należnemu danemu spadkobiercy, zobowiązanemu do wykonania zapisu lub polecenia.

C) W art. 1031 § 2 zd. 2 k.c. wprowadzono wyjątek od zasady, że spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada za długi spadkowe ograniczenie. Mianowicie, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nie istniejące długi, odpowiada on za długi spadkowe w zasadzie bez ograniczenia. Jednakże jego odpowiedzialność z tytułu zapisów i poleceń ogranicza się także i w tym przypadku do wartości stanu czynnego spadku (art. 1033 k.c.) .

I. OŚWIADCZENIE O PRZYJĘCIU SPADKU WPROST.

Spadkobierca zwykle składa oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, gdy jest przekonany, że aktywa spadku przewyższają pasywa. Przyjęcie spadku wprost skutkuje nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe. Analogiczny skutek ustawa wiąże z bezskutecznym upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku. Nieograniczona odp za długi spadkowe ma miejsce również gdy spadkobierca złoży oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, ale podstępnie poda, że w skład spadku wchodzą nieistniejące długi lub zatai przedmioty należące do spadku.

II. OŚWIADCZENIE O PRZYJECIU SPADKU Z DOBRODZIEJSTWEM INWENTARZA.
SKUTKI OŚWIADCZENIA: skutek w postaci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza może być następstwem:

• złożenia takiego oświadczenia przez spadkobiercę lub

• bezskutecznego upływu terminu do złożenia takiego oświadczenia dla podmiotów wskazanych w art.1015 i 1016.

Gdy jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się że spadkobiercy inni, posiadający pełną zdolność do czynności prawnych, którzy nie złożyli w ustawowym terminie żadnego oświadczenia w kwestii przyjęcia spadku, również przyjęli spadek z dobrodziejstwem.

Sąd postanawia sporządzenie spisu inwentarza na wniosek następujących podmiotów:

• tego, kto uprawdopodobni że jest spadkobiercą

• tego, kto uprawdopodobni że jest uprawnionym do zachowku

• tego, kto uprawdopodobni, że jest zapisobiercą

• wykonawcy testamentu

• wierzyciela mającego pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy

• właściwego urzędu skarbowego.

Z urzędu sąd wydaje postanowienie o spisie inwentarza tylko w przypadkach wskazanych w ustawie art.637 KPC. W szczególności ma to miejsce wówczas gdy spadkobierca złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a spis ten nie był wcześniej sporządzony. Spadkobierca który przyjął spadek z dobrodziejstwem odpowiada za długi spadku tylko do wartości stanu czynnego spadku ustalonego w spisie inwentarza.

SPIS INWENTARZA: kwestię szczegółowego trybu sporządzania spisu inwentarza majątku spadkowego reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 1991r.w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzeniu spisu inwentarza. Postanowienie o sporządzeniu spisu wykonuje na zlecenie sądu rejonowego komornik lub inny organ, w którego okręgu znajdują się rzeczy podlegające wciągnięciu do spisu inwentarza. O terminie spisu zawiadamia się wnioskodawcę i spadkobiercę, jeżeli jego miejsce zamieszkania jest znane a ponadto jeżeli zostali ustanowieni: wykonawca testamentu, kurator spadku, dozorca, zarządca tymczasowy. Nieprzybycie tych osób nie wstrzymuje czynności komornika. Sporządzenie spisu dokonuje się w obecności 2 świadków powołanych przez komornika. Z dokonanej czynności sporządza się protokół, który podpisują wszyscy obecni. Nadzór nad czynnościami komornika sprawuje sąd rejonowy, który wydał postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza. Po wykonaniu postanowienia komornik przesyła sądowi rejonowemu akta dokonanej czynności. Na czynności komornika w trakcie sporządzania spisu może być wniesiona skarga do sądu rejonowego. Skargę wnosi się w ciągu 7 dni od dokonania czynności, a jeżeli osoba która wnosi skargę nie była obecna przy dokonaniu czynności- 7 dni od powzięcia wiadomości o dokonaniu czynności. Spis obejmuje majątek spadkodawcy, z zaznaczeniem wartości każdego przedmiotu i wysokości długów spadkowych. W spisie wykazuje się wartość czystego spadku, z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych. Istnieje możliwość uzupełnienia spisu inwentarza w razie ujawnienia majątku lub długu niewciagnietego do tego spisu. Wciągnięte do spisu rzeczy ruchome i nieruchomości pozostawia się w posiadaniu spadkobiercy.

ZASADY SPŁACANIA DŁUGÓW Z UWZGLEDNIENIEM DOBRODZIEJSTWA INWENTARZA: spadkobierca który przyjął spadek z dobrodziejstwem ma obowiązek spłacania długów wykazanych w spisie inwentarza. Spadkobierca nie może się powołać na to, że nie wiedział o istnieniu określonego długu. Spłacenie długów następuje wg zasad:

• jeżeli wysokość długów wynosi tyle co ujawniony w spisie inwentarza stan czynny spadku lub mniej niż stan czynny spadku, to wszystkie długi spadkowe powinny być zaspokojone w całości

• jeżeli długi spadku przewyższają wartość stanu czynnego spadku ujawnionego w spisie inwentarza, to podlegają one proporcjonalnemu zmniejszeniu i zostaną one zaspokojone tylko częściowo, proporcjonalnie do ich wysokości

• jeżeli spadkobierca spłaci tylko niektóre długi spadkowe, a następnie dowie się o istnieniu innych długów( nieujawnionych w spisie inwentarza) wówczas ponosi on odpowiedzialność za niespłacone długi tylko do wysokości różnicy między wartością ujawnionego w spisie inwentarza stanu czynnego spadku a wartością spłaconych już długów spadkowych.

• Jeżeli spadkobierca spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, to ponosi odp za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku; odp ta jest ograniczona do wysokości w jakiej spadkobierca byłby obowiązany te długi zaspokoić, gdyby należycie spłacał wszystkie długi spadkowe.

BEZSKUTECZNOŚĆ OŚWIADCZENIA O PRZYJĘCIE SPADKU Z DOBRODZIEJSTWEM INWENTARZA: jeżeli spadkobierca przyjął spadek z di i podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nieistniejące długi, to wówczas ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe całym swoim majątkiem w sposób nieograniczony. `Podstępnie'- działanie spadkobiercy powinno być umyślne i dokonane z pełną świadomością.

D) Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli roszczenie spłaty długów kierowane jest do jednego ze spadkobierców, a wartość długów jest równa lub niższa od wartości udziału przypadającemu temu spadkobiercy - ma on wówczas obowiązek spełnić całe świadczenie. Następnie może on realizować przysługujące mu roszczenie regresowe do współspadkobierców (art. 1034 § 1 k.c.). Jeśli zaś wartość długów jest wyższa od wartości udziału spadkowego przypadającego adresatowi żądania - odpowiedzialność spadkobiercy istnieje jedynie w granicach wartości przysługującego mu udziału w spadku. Spadkobierca ma obowiązek spełnić świadczenie do wysokości tej wartości. Spełnienie pozostałej części wierzyciel może żądać od pozostałych spadkobierców .

E) Po dokonaniu działu spadku- jeśli spadek dziedziczy kilku spadkobierców, to wszyscy oni ponoszą odp za długi spadkowe. Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odp za długi spadkowe. Istnienie odp solidarnej( biernej) sprawia, że wierzyciel spadkowy może żądać spełnienia całości lub części świadczenia od każdego ze spadkobierców, od kilku z nich lub wszystkich łącznie. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Spadkobiercy którzy nie spełnili świadczenia z tytułu długów spadkowych zobowiązani są do rozliczenia się ze spadkobiercą, który świadczenie spełnił. Spadkobierca, który spełnił roszczenie z tytuły długów może żądać rozliczenia z pozostałymi współspadkobiercami do czasu działu spadku. Rozliczenie takie może być dokonane w odrębnym postępowaniu sądowym. Jeżeli natomiast toczy się już postępowanie o dział spadku( nieprocesowe) to rozliczenie takie może nastąpić tylko w postępowaniu działowym. Jeżeli wierzyciel kieruje egzekucję z tytułu długu spadkowego do majątku spadkowego przed działem spadku, to musi uzyskać tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim współspadkobiercom. Jeśli natomiast tytuł egzekucyjny wystawiony jest przeciwko jednemu ze współspadkobierców to egzekucja może być kierowana tylko do majątku osobistego tego spadkobiercy.

Solidarna odp spadkobierców ustaje z chwilą działu spadku- zawarcia umowy działowej lub uprawomocnienia się postanowienia sądu o dziale spadku. Od chwili działu spadku każdy ze spadkobierców odpowiada samodzielnie w stosunku do wielkości przysługującego mu udziału.

281, 282.REZERWA A ZACHOWEK.

System rezerwy - forma ochrony interesów osób najbliższych spadkodawcy. Wykształcił się w prawie francuskim. Dzielił spadek na dwie idealne, oznaczone ułamkowo części: rozrządzalną i rezerwę( nierozrządzalną). System rezerwy nie jest znany polskiemu prawo, obowiązuje w prawie francuskim.

Zachowek - forma ochrony interesów osób najbliższych spadkodawcy, którym przysługuje roszczenie względem spadkobierców powołanych do dziedziczenia o zapłatę określonej sumy pieniężnej zwanej zachowkiem. Obowiązek ten powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Ratio legis polega tu na wyjściu z założenia, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia choćby części majątku swym najbliższym, a może się zdarzyć, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

Podmioty uprawnione do zachowku:

• zstępni

• małżonek

• rodzice spadkodawcy jeśli byliby powołani do spadku z ustawy.

• w/w podmioty nie otrzymują zachowku jeśli zostały wyłączone od dziedziczenia tak jakby nie dożyły chwili otwarcia spadku

• Nie mają prawa do zachowku rodzeństwo oraz zstępni tego rodzeństwa; podobnie gmina i Skarb państwa

Wyłączenia:

• uznanie za niegodnego dziedziczenia

• wyłączenie małżonka od dziedziczenia art.940 kc

• zrzeczenie się dziedziczenia art.1049

• odrzucenie spadku

Zobowiązani z tytułu zachowku

• spadkobiercy powołani do dziedziczenia

• obdarowani darowizną doliczoną do spadku

Wysokość zachowku

Wysokość zawsze określa się w oznaczonej kwocie pieniężnej, która zależy od:

• wartości całego spadku

• wielkości udziału spadkowego, który przypadłby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym

• czy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy

• czy uprawniony zstępny spadkodawcy jest osobą małoletnią

Uprawnionemu, który jest trwale niezdolny do pracy oraz małoletniemu zstępnemu należy się 2/3 udziału spadkowego, który przypadłby mu przy dziedziczeniu ustawowym. Wszystkim pozostałym należy się 1/2 udziału spadkowego, który przypadałby im przy dziedziczeniu ustawowym.

Udział spadkowy stanowiący podstawę obliczenia zachowku ustala się biorąc pod uwagę wszystkich spadkobierców ustawowych, w tym również niegodnych dziedziczenia oraz tych którzy spadek odrzucili. Przy obliczaniu udziału nie uwzględnia się natomiast spadkobierców którzy zrzekli się dziedziczenia oraz tych, którzy zostali wydziedziczeni. Po ustaleniu udziału stanowiącego podstawę obliczenia zachowku ułamek wyrażający ten udział należy pomnożyć przez ½ lub 2/3 w zależności od tego, kto jest osoba uprawnioną.

Odpowiedzialność uprawnionego do zachowku:

• za zachowek - zawsze ogranicza się do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek

• za zapisy i polecenia - gdy uprawniony jest powołany do dziedziczenia wtedy jego odpowiedzialność za zapisy i polecenia ogranicza się do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku.

Zmniejszenie zapisów i poleceń:

Spadkobiercy obowiązani do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku mogą żądać stosunkowego zmniejszenia zapisów i poleceń.

• Jeżeli spadkodawca nie zostawił żadnych wskazówek w testamencie to zapisy i polecenia zostaną zmniejszone w stosunku do ich wartości.

• Dalszy zapis i polecenie również podlegają stosunkowemu zmniejszeniu.

Substrat zachowku- czysta wartość spadku powiększona o darowizny( każde przysporzenie dokonane przez spadkodawcę bez ekwiwalentu) poczynione przez spadkodawcę za życia. Czystą wartość spadku stanowią aktywa pomniejszone o długi spadkowe. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń- nie obejmuje się ich od wartości stanu czynnego spadku. Doliczeniu do wartości czystej spadku nie podlegają: drobne darowizny, zwyczajowo przyjęte np.kolczyki z okazji imienin, darowizny dokonane przed więcej niż 10 laty licząc wstecz od dnia otwarcia spadku. Pewna modyfikacja dotyczy:

• Zachowku dla zstępnego- nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych, chyba że darowizna została uczyniona na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się zstępnego

• Zachowku dla małżonka- nie dolicza się darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.

Zachowek jest długiem spadkowym za który odpowiedzialność ponoszą:

- w pierwszej kolejności spadkobiercy którzy zostali powołani do dziedziczenia

- w dalszej kolejności obdarowani przez spadkodawcę.

Obdarowani ponoszą odpowiedzialność za zachowek w sytuacjach:

# gdy spadkobiercy nie zrealizowali roszczenia o zachowek

# gdy suma wypłacona przez spadkobierców stanowi jedynie część należnego uprawnionemu zachowku. Obdarowany odpowiada za zachowek całym swoim majątkiem, ale tylko w granicach wzbogacenia, będącego skutkiem darowizny.

Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń przedawniają się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu.
Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat trzech od otwarcia spadku.

Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.
Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.

Pytanie 1

Jakie są najistotniejsze różnice między systemem rezerwy a systemem zachowku?

Ograniczenia swobody testowania podyktowane potrzebą chromy najbliższej rodziny spadkodawcy opierają się - co do zasady na systemie rezerwy albo na systemie zachowku. Pomimo, że celem zarówno jednego, jak i drugiego systemu jest zapewnienie najbliższej rodzinie zmarłego uzyskania pewnych korzyści z majątku spadkodawcy niezależnie od jego woli, pomiędzy tymi systemami zachodzą daleko idące różnice. W szczególności:

1) w ramach systemu rezerwy spadek ulega podziałowi na dwie części: rozporządzalną (wolną), którą spadkodawca może swobodnie dysponować oraz obowiązkową (rezerwę), która niezależnie od woli spadkodawcy przypada tzw. spadkobiercom koniecznym; w ramach systemu zachowku spadkodawca może swobodnie rozrządzać całym spadkiem, a członkowie najbliższej rodziny spadkodawcy, którzy nie uzyskali od niego określonej korzyści majątkowej, mogą jedynie - co do zasady - wystąpić przeciwko spadkobiercom z żądaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej;

2) konsekwencją przyjęcia systemu rezerwy jest prawne ograniczenie swobody spadkodawcy w dysponowaniu majątkiem, która to swoboda ogranicza się tylko do części majątku; konsekwencją systemy zachowku jest natomiast jedynie ekonomiczne ograniczenie swobody testowania;

3) w systemie rezerwy rozrządzenia testamentowe, naruszające część obowiązkową, są bądź to nieważne z mocy prawa, bądź mogą być zaskarżone przez zainteresowanych; w systemie zachowku rozrządzenia testamentowe pozostają - co do zasady - w mocy;

4) systemie rezerwy krąg spadkobierców powołanych do dziedziczenia przez spadkodawcę ulega uzupełnieniu przez spadkobierców koniecznych; w systemie zachowku krąg spadkobierców powołanych przez testatora nie ulega zmianie;

5) w systemie rezerwy uprawnieni (czyli spadkobiercy konieczni) mają możliwość uzyskania poszczególnych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku spadkowego, ponieważ jako spadkobiercy uzyskują uprawnienia w stosunku do całego majątku spadkowego; w systemie zachowku uprawnionym przysługuje jedynie - zasadniczo - roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej, nie ma ją oni zatem możliwości uzyskania określonych składników majątku spadkowego in natura;

6) w systemie rezerwy spadkobiercy konieczni stają się współuprawnionymi do całości majątku spadkowego już z chwilą otwarcia spadku; w systemie zachowku realizacja roszczeń uprawnionych do zachowku, może nastąpić po upływie pewnego czasu od otwarcia spadku.

Pytanie 2

Komu mogą przysługiwać uprawnienia z tytułu zachowku?

Krąg osób potencjalnie uprawnionych do zachowku określa art. 991 § 1KC. Zgodnie z tym przepisem, uprawnienia z tytułu zachowku mogą przysługiwać zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Taki uregulowanie oznacza, że dla określenia osób uprawnionych do zachowku w konkretnej sytuacji, należy odwołać się do zasad normujących dziedziczenie ustawowe. Zasady te określają kolejność powstawiania uprawnień z tytułu zachowku. W pierwszej kolejności uprawnionymi do zachowku są małżonek spadkodawcy i jego dzieci (art. 991 § 1 w zw. z art. 931 § 1 KC). Jeśli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, uprawnionymi do zachowku stają się jego dzieci - ewentualnie dalsi zstępni- na zasadach określonych w art. 931 § 2 KC. Rodzice spadkodawcy staja się uprawnionymi do zachowku wyłącznie w braku zstępnych spadkodawcy (art. 991 § 1 w zw. z art. 932 § 1 KC).

Ponadto uprawnienia z tytułu zachowku nie przysługują małżonkowi, zstępnym i rodzicom spadkodawcy w razie zaistnienia okoliczności wykluczających dojście do dziedziczenia z ustawy. Nie stają się zatem poranionymi osoby, które zostały uznane za niegodne (art. 928 § 2 KC), odrzuciły spadek (art. 1020 KC) lub zrzekły się dziedziczenia (art. 1049 KC). Uprawnienie do zachowku nie powstaje na rzecz małżonka w razie orzeczenia separacji (art. 935¹ KC) oraz wyłączenia go od dziedziczenia na podstawie art. 940 KC. Prawo do zachowku tracą również osoby, które zostały skutecznie wydziedziczone przez spadkodawcę (art. 1008-1011 KC).

Stosowanie do zasad określonych w art. 936-937 KC na równi z rodzicami i zstępnymi spadkodawcy należy traktować przysposabiających oraz przysposobionych i ich zstępnych.

283-285. DZIAŁ SPADKU.

Dział spadku- polega na podziale majątku spadkowego między współspadkobierców stosownie do wielkości ich udziałów w spadku. Dokonanie działu spadku nie jest obligatoryjne. Celem działu spadku jest zniesienie stosunku współwłasności. Żądanie działu spadku jest ustawowym prawem współspadkobierców. Przedmiotem działu spadku są tylko aktywa spadku.

SPOSOBY DZIAŁU SPADKU:

1)Podział fizyczny( w naturze) rzeczy wchodzących w skład spadku

2)Przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy z obowiązkiem spłaty pozostałych

3)Podział cywilny który polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale uzyskanej w ten sposób sumy między współspadkobierców.

1)FIZYCZNY PODZIAŁ: podział fizyczny jest niedopuszczalny jeżeli byłby sprzeczny z przepisami ustawy, ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo gdyby pociągał za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Podział ten może polegać na tym, że wszystkie przedmioty wchodzące w skład spadku zostaną podzielone między poszczególnych współspadkobierców stosownie do wielkości udziałów spadkowych. Gdyby części uzyskane w wyniku podziału nie odpowiadały wielkości poszczególnych udziałów, to dysproporcja ta powinna być wyrównana za pomocą dopłat.

2)jeżeli podział fizyczny jest niedopuszczalny, to poszczególne przedmioty wchodzące w skład spadku mogą być przeznaczone na wyłączną własność jednemu spadkobiercy, ewentualnie kilku współspadkobiercom na współwłasność. W takiej sytuacji powstaje obowiązek dokonania spłat na rzecz pozostałych. W przypadku działu sądowego pewne przedmioty należące do spadku mogą być przyznane kilku spadkobiercom na współwłasność tylko na ich wyraźne żądanie. Jeżeli istnieje obowiązek spłat to należy oznaczyć termin i sposób ich uiszczenia. Oznaczenie to następuje w umowie o dział spadku lub w postanowieniu sądu o dziale spadku. Sąd może rozłożyć spłaty na raty, przy czym terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać 10 lat. W przypadkach zasługujących na uwzględnienie, sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

3)polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale między współspadkobierców sumy uzyskanej ze sprzedaży. Jeżeli dział spadku następuje w trybie sądowym to do sprzedaży stosuje się przepisy o egzekucji w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej.

TRYBY DZIAŁU SPADKU: UMOWNY ALBO SĄDOWY:

• UMOWNY: stronami umowy o dział spadku są wszyscy współspadkobiercy. Jeżeli spadkobierca zbył swój udział w spadku lub część udziału, to stroną takiej umowy staje się również w jego miejsce nabywca udziału w spadku.. Umowny dział spadku może mieć miejsce tylko gdy między współspadkobiercami istnieje porozumienie nie tylko co do potrzeby samego działu spadku, ale też co do sposobu dokonania działu spadku. Umowa o dział spadku podlega zasadzie swobody umów z tym zastrzeżeniem, że strony tej umowy nie mogą dowolnie określić wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców w majątku spadkowym. Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku. Woli spadkobierców pozostawiona jest decyzja co do przedmiotów spadkowych, które powinny zostać objęte podziałem. Umowa o dział spadku jest umową o przeniesienie na poszczególnych spadkobierców praw majątkowych, które były dotychczas objęte wspólnością. W umowie tej spadkobiercy powinni dokonać rozliczeń z tytułu posiadania przedmiotów należących do spadku, pobranych pożytków, dokonanych nakładów, spłaconych długów spadkowych. W braku takich postanowień należy przyjąć że strony zrzekły się dochodzenia w przyszłości przysługujących im z tego tytułu wzajemnych roszczeń. Umowa może być zawarta w formie dowolnej, o ile przepisy nie wymagają formy szczególnej. Umowa o dział spadku jak każda czynność prawna może być dotknięta wadą. Modyfikacja dotyczy przesłanki błędu- musi dotyczyć stanu faktycznego, który strony uznały za niewątpliwy, musi być to błąd istotny. Spadkobierca może uchylić się od wadliwego oświadczenia w terminie roku od dnia wykrycia błędu.

• SĄDOWY: może nastąpić tylko na wniosek. Postępowanie- tryb nieprocesowy. Sądowy dział spadku powinien obejmować cały dział spadku, a tylko z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku. Wniosek sądowy może złożyć każdy ze współspadkobierców oraz nabywca udziału w spadku. Legitymacji nie ma nabywca udziału w przedmiocie należącym do spadku. Sądem właściwym jest sąd rejonowy- sąd spadku- sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli nie da się go ustalić, sąd miejsca w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Na żądanie uczestnika działu, zgłoszone nie później niż na pierwszej rozprawie, sąd spadku może przekazać sprawę sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek lub jego znaczna część albo sądowi rejonowemu w którego okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy. We wniosku należy określić: skład i wartość majątku spadkowego, osoby spadkobierców, proponowany sposób dokonania działu spadku. We wniosku tym należy dodatkowo powołać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd ustala skład majątku spadkowego i jego wartość. Ustalenie następuje w zasadzie na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. W postępowaniu działowym sąd rozstrzyga również o: istnieniu zapisów, wzajemnych roszczeniach między współspadkobiercami.

SKUTKI ORZECZENIA O DZIALE SPADKU: postanowienie o dziale ma charakter orzeczenia konstytutywnego. Po uprawomocnieniu się postanowienia działowego niedopuszczalne jest dochodzenie jakichkolwiek roszczeń między uczestnikami postępowania działowego z tytułu posiadania przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów z rzeczy, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów. Postanowienie o dziale spadku jeżeli obejmowało całość spadku, w sposób definitywny kształtuje wzajemne stosunki między współspadkobiercami, znosząc wspólność majątku spadkowego. Z chwilą działu spadku ustaje solidarna odpowiedzialność współspadkobierców za długi spadkowe. Po dokonaniu działu spadku spadkobiercy są wzajemnie obowiązani do rękojmi. Konieczność przeprowadzenia uzupełniającego działu spadku ma miejsce w przypadkach:

• jeżeli sąd z ważnych powodów ograniczył dział spadku tylko do jego części

• jeżeli sąd dokonał działu spadku nie obejmując postanowieniem wszystkich przedmiotów wchodzących w skład spadku

• jeżeli spadkobiercy dokonali w umowie częściowego działu spadku

287. UMOWA O ZBYCIE SPADKU LUB UDZIAŁU W SPADKU.

W prawie polskim jest zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest umowa o zrzeczenie się dziedziczenia.

Spadkobierca, który spadek przyjął może zbyć ten spadek w całości/ w części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego. Uprawnienie to istnieje tak długo dopóki spadek stanowi wyodrębnioną masę spadkową. Treścią umowy jest przeniesienie spadku albo udziału w spadku na nabywcę. Umowa ta obejmuje z reguły wszystko, co przypada spadkobiercy- zbywcy tytułu dziedziczenia po określonym spadkodawcy. Zbywcą może być tylko ten, kto spadek przyjął. Nabywcą może być osoba spoza kręgu spadkobierców lub współspadkobierca. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Możliwe jest zawarcie uprzednio umowy zobowiązującej do zbycia spadku( również akt notarialny). Forma aktu- pod rygorem nieważności ad solemnitatem.

Umowa o zbycie spadku należy do czynności o podwójnym skutku, to znaczy zawarcie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do zbycia spadku lub udziału, przenosi spadek na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły. Umowa ta jest czynnością przysparzającą której ważność jest uzależniona od prawidłowością causa. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej spadek następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej bo zbycia spadku, ważność umowy przenoszącej spadek zależy od istnienia tego zobowiązania. Zbycie spadku może być dokonane solvendi lub donandi causa. Zbycie spadku lub udziału na skutek umowy jest przykładem nabycia pochodnego pod tytułem ogólnym- sukcesja uniwersalna. Nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy. Za długi spadkowe nabywca odpowiada solidarnie ze zbywcą i w tym zakresie co zbywca.

W razie zbycia spadku spadkobierca nie ponosi odp za tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów. Przepis ten nie wyłącza odp spadkobiercy za wady prawne spadku lub udziału w spadku. Z chwilą zawarcia umowy na nabywcę przechodzą korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku, jak również niebezpieczeństwo ich przypadkowej utraty lub uszkodzenia.

THE END !!!!!!!!

---