I. Przeds. między. stały się waznym partnerem państw na scenie międzynarodowej.Waznym na korzyści z nich płynące z ich działalności ,która poprzez inwestycje wzrost produkcji i zatrudnienia ,dostep do technologii może przyczynic Sie do wzmocnienia pozycji międzynarodowej panstw.

DEF. I ISTOTA PRZEDS. MIEDZYN.

Szczególny wzrost zainteresowania funkcjonowaniem wielkich przedsiębiorstw datuje się na lata 70 xx wieku.Wraporcie ONZ przedsiębiorstwa zostały nazwane w 1973 korporacjami wielonarodowymi i zdefiniowane jako przedsiębiorstwa posiadające kontrole nad fabrykami ,kopalniami,biurami sprzedazy w dwoch lub wiecej krajach.W 1974 uznano przedsiębiorstwa ,które sa właścicielami lub posiadaja kontrole nad jednostkami produkcyjnymi lub usługowymi zlokalizowanymi poza krajem pochodzenia,przedsiębiorstwa mogą być spolkami lubjednostakami o kapitale prywatnym.ONZ nie zaprzestała prac nad korporacjami i w raporcie WIR przyjęto ze korporacje międzynarodowe to przedsiębiorstwo bedace spolka akcyjna lub inna jednostka gospodarcza skladajaca się z przedsiębiorstwa macierzystego/posiadającego kontrole co najmniej 10% akcji lub innych udziałów zlokalizowanych poza jego krajem pochodzenia/i afiliowanych przy nim przedsiębiorstw zagranicznych np.:

-jednostki zalezne /50% akcji kontrolowanych jest przez przedsiębiorstwo macierzyste/.

-jednostki stowarzyszone 10-50%

-fili i oddziały pozostajace pod kontrola firmy matki

A Rugman podaje ze korporacje wielonarodowe to firmy ,które prowadza działalność produkcyjna lub dystrybucyjna w dwoch lub wiecej panstwach.

R.Vernon twierdzi ze przedsiębiorstwo wielonarodowe to forma naturalnego rozszerzenia się działalności przez granice w wyniku redukcji barier ekonomicznych.i rewolucyjnych zmian w dziedzinie komunikowania się i transportu po II wojnie .Z kolei Dickens twierdzi ze korporacja to organizacja która koordynuje i kontroluje działalność operacyjna w wiecej niż w jednym kraju.

Przeds. między. to podmiot gosp.,którego poszczególne czesci składowe zlokalizowane sa w wiecej niż w jednym panstwie .Przeds. między. jest jednolita struktura ekonomiczno-technologiczna ale jednoczesnie podmiotem działającym miedzy panstwami co przejawia się tym ze filie i oddzialy podporządkowane sa prawu roznych panstw i ich zwierzchności suwerennej.

Początkowo w latach 50 stosowano określenie przeds. między.W latach 60 przeds. wielonarodowe,kolejna nazwa był termin korporacje transnarodowe.

Wg Jakubecki,Kidyba,Mojak przedsiębiorstwo może być uzywane w roznych znaczeniach:

-podmiotowym-podmiot stosunkow prawnych

-funkcjonalnym-prowadzenie okr działalności

-przedmiotowym-zorganizowany kompleks majatkowy będących przedmiotem stosunkow prawnych wg kodeksu cywilnego.

POJECIA UZUPELNIAJACE

Przeds. między. ustanawiają swą zagraniczną obecność w wyniku procesu internacjonalizacji ,natomiast głównym czynnikiem jest podejmowana przez nie działalność inwestycyjna po za granicami kraju.pochodzenia.

INTERNACJONALIZACJA-ciągly i wznoszący sie proces umiędzynarodowienia tzn wychodzenia poza granice narodowe rozmaitych elementów gospodarki ,polityki,nauki,informacji,usług sportu.Proces ten przejawia się w formie udzialu ich poza granicami panstwa pochodzenia poprzez dokonywanie inwestycji.

INWESTYCJE działalność podejmowana poza granicami panstwa./majatek ruchomy,nieruchomy,akcje obligacje,prawa autorskie.Inwestycje w rozumieniu ekonomicznym :portfelowe i bezpośrednie.

PORTFELOWE-zakup papierow wartościowych /akcje obligacje/o określonej wartości ,która nie daje prawa do zarzadzania przedsiębiorstwem.

BEZPOSREDNIE-inwestycje wywołujące długotrwały związek,przejawiający trwale zainteresowanie jednostki osiadłej w danym obszarze gospodarczym np.:

-zakup akcj zagranicznego przedsiębiorstwa wystarczający na przejecie nad nm kontroli

-wybudowanie nowego zakładu produkcyjnego,usługowego.

WSKANIKI BIZ:

-skumulowane zasoby odplywu

-skumulowane zasoby naplywu

-odplywy

-naplywy

CZYNNIKI ktore zadecydowaly o powstaniu przeds. miedzyn.

-internacjonalizacja zycia międzynarodowego/kontakt i wymiana pomioedzy ludzmi/

-postep technologiczny

-wewnetrzna polityka gospodarcza panstw

-sprzyjajaca konfiguracja czynnikow makrosrodowiskowych /zewnętrznych o charakterze ekonomicznym/i politycznym /stabilność na scenie politycznej która sprzyja rozwojowi działalności międzynarodowej gospodarczej/.

GENEZA PRZEDS. MIEDZYN.

Geneze należy wiazac z pierwszymi probami wymiany towarowej pomiedzy krajami. Waznym w okresie ery kolonialnej było pojawienie się przedsiębiorstw ,które podejmowaly pierwsze dzialania w zakresie bezpośrednich inwestycji zagranicznych.Szczegolne znaczenie odegraly W.brtania,Francja,Holandia,Hiszpania,Belgia,Portugalia.Panstwa rozwijaly dziualalnosc handlowa tworzyly banki,sieci bankowe,komunikacyjne.Niezaleznie pierwsza spolka kapitalowa to londynska Kampania Cukru Trzcinowego.Pierwszymi wielkimi przedsiębiorstwami były Holenderska Kampania Wschodnioindyjska i Brytyjska Kampania Wschodnioindyjska.Rozwojowi na wielka skale sprzjal postep techniczny i doskonalenie metod produkcji.Potega Unilever,Rogal powstala dzieki bezposrednium inwestycjom zagranicznym.

EWOLUCJA przeds. między.

W rozwoju przedsiębiorstw można wyroznic trzy okresy:

-okres dominacji przedsiębiorstw europejskich /faza europejska xix wiek do II wojny/

-okres dominacji przedsiębiorstw amerykańskich 1945-1970

-okres równowagi pomiedzy przedsiębiorstwami europejskimi ,amerykanskimi,i japońskimi

Od 70 lat do dzisiaj.

OKRES DOMINACJI PRZEDS.

Pierwsze przeds. pochodzily z Europy i pojawily się na zagranicznych rynkach już w XIX wieku.Np Bayer ,Nestle,Michalin,Unilever.W przypadku tych podmiotow działalność podejmowana była glownie z uwagi na trudności związane z eksportem towarow do poszczególnych krajow.Spowodowane było to wysokimi kosztami transportu i polityka gosp. panstw wprowadzających bariery w postaci wysokich cel.

Istota lokowania działalności gosp. poza granicami kraju była chec zapewnienia sobie dostępu do surowcow.Lokowano w Rosji,Ameryce Polnocnej,Ameryce Łacińskiej,Azji, Afryce.Dzialalnosc niektórych była powiazana z kolonialnymi zależnościami.

OKRES DOMINACJI PRZEDS. MIEDZYN.POCHODZENIA AMERYKANSKIEGO

Okresem szczególnego rozwoju dzialalnosci korporacji i ich aktywności inwestycyjnej była polowa XX wieku.Po II wojnie swiatowej przewyższała dominacja gospodarcza USA oraz uwarunkowana politycznie pomoc tego panstwa dla Europy Zachodniej I Japonii ,która umożliwiła odbudowe ich gospodarek.W okresie pierwszych dwoch dekad po wojnie można mowic o znacznej przewadze przedsiębiorstw amerykańskich i dominacji USA w dziedzinie inwestycji bezpośrednich.Z uwagi na chec utrzymania stref wpływów i niedopuszczeniu ZSRR do kontroli nad gospodarkami Stany Zjednoczone zdecydowaly się wspierac odbudowe zniszczonych gospodarek europejskich i gospodarki japońskiej co sprzyjalo rozwojowi gospodarki przedsiębiorstw amerykańskich w tych krajach.

Przedsiębiorstwom amerykańskim sprzyjaly czynniki polityczne.Proces rekonstrukcji gospodarczej panstw Europy Zachodniej i Japonii zakończył Si z koncem dekady lat 50 i zaowocował umocnieniem pozycji przedsiębiorstw europejskich talich jak: Unilever,Rogal,EMI czy BP.

OKRES ROWNOWAGI POMIEDZY PRZEDS. TRIADY EKONOMICZNEJ.

Większość firm była gotowa na rozpoczęcie ekspansji na rynkach zagranicznych i skutecznego konkurowania z firmami amerykańskimi już w latach 60.W latach 70 rozpoczal się proces utraty prymatu USA jako głównego inwestora na rynkach swiatowych przy wzroście znaczenia przeds. japońskich i europejskich.Przedsiebiorstwa japońskie wykazaly zainteresowaniem podjecia dziallnosci w panstwach najbliższego regionu Azja Wschodnia.Europa Zachonia, natomiast europejskie rozwijaly w ramach EWG i Stanach.

Okazalo się iż to co9 było słabością krajow zniszczonych wojna okazalo się ich głównym atutem konkurencji z przedsiębiorstwami amerykańskimi.Lata 80 przyniosly nowe wyzwania dla firm.Menadzerowie zdali sobie sprawe ze wzrastającej konkurencji i możliwości związanych z globalizacja procesow gospodarczych.Stale rosly sila i znaczenie firm japońskich i Europy.Wlatach 1980-87 inwestycje bezpośrednie USA za granica wzrosly o 43% a zagraniczne inwestycje bezpośrednie w USA o 216%.Bylo to konsekwencja nowego kursu polityki gospodarczej -ekonomii podazowej.przyjetej przez Regana.

Zakaladla ona utrzymanie pozycji silnego dolara i wysokich stop procentowych przy malej inflacji i niskich podatkach.

Lata 90 najbardziej dynamiczny okres rozwoju działalności przeds. miedzyn..Duze znaczenie miał dynamiczny rozwoj gospodarki swiatowej stymulowanej dobra gospodarcza koniunktura w Stanach i nowa rewolucja technologiczna i rozwoj sektora technologii informacyjnych,rewolucyjne zmainuy w branzy telekomunikacyjnej upowszechnienie Internetu,które zwiększyły działalności przedsiębiorstw mioedzynarodowych.

GEOGRAFICZNA I BRANZOWA STRUKTURA ZAANGAZOWANIA PRZEDS. MIEDZYN.

W UE najbardziej aktywne pod względem działalności inwestycyjnej pozostaly Wielka Brytania,Niemcy,Francja,Na szczególne wyroznienie zasluguje Japonia,która stosuje plityke ograniczonego dostępu dla inwestorow zagranicznych.Odplywy Japoni 31 mld USD napływy 8 mld USD.Niweielkie znaczenie maja kraje slabiej rozwinięte .Region pozostający całkowicie na uboczu jest Afryka gdzie w 2000 zainwestowano tylko 8 mld USD.Najwiekszym zainteresowaniem inwestorow cieszyly się w 2000 Angola,Egipt,Nigeria.

Osobna grupe panstw stanowia kraje Europy Środkowowschodniej,które nie maja znaczenia jako odbiorcy inwestycji w Sali swiatowej.Wiekszosc kapitalu lokowana jest tylko w: Czechach,Polsce,Węgrzech..

STRUKTURA BRANZOWA ZAANGAZOWANIA PRZEDS. MIEDZYN.

Najbardziej charakterystycznym trendem stalo się przenoszenie zainteresowania inwestorow z branz produkcyjnych do sektora usług.Wzrost w bankowosci,w sferze usług biznesowych i przemysle turystycznych .Najbardziej atrakcyjnymi dziedzinami sa bankowsc,finanse,ubezpieczenia ,handel,usługi produkcyjne,turystyczne,telekomunikacyjno-transpoortowe.Wzrost atrakcyjności sektora usług to otwarcie jego atrakcyjności inwestycyjnej dla inwestorow zagranicznych,nasilenie procesow prywatyzacyjnych .

PRZEDS. MIEDZYN. W TEORIACH NURTU EKONOMICZNEGO

Internacjonalizacja działalności przeds. rozpatrywana jest zazwyczaj z pkt czynnikow decydujących o podjeciu działalności za granica.W celu uporządkowania rozważań można wyroznic III grupy .

-teoria wymiany międzynarodowej Teorie te braly pod uwage czynniki o charakterze makroekonomicznym /potencjal panstwa,posiadane zasoby,

-teorie internacjonalizacji przedsiębiorstw gdzie umiędzynarodowienie poszcegalne jest przez pryzmat czynnikow decydujących o dokonywaniu inwestycji bezpośrednich.

Większość teorii internacjonalizacji przedsiębiorstw tłumaczyła kwestie umiedzynarodowiania działalności przedsiębiorstw poprzez wykorzystanie przewag komparatywnych./skala mikro/.Kluczowa role odgrywala kwestia konkurencyjności przedsiębiorstw

Dunning wyróżnił trzy grupy czynnikow odnoszące się do posiadania zasobow i wykorzystywania wlasnych struktur organizacyjnych. Które sa podstwa do PARADYGMATU OLI. Zgodnie z tym przedsiębiorstwo podejmuje dzialanosc poza granicami kraju gdy:

-posiadane zasoby gwarantuja mu przewage nad konkurentami zagranicznymi

-bardziej niż sprtzedawac licencje lub eksportowac ,oplaca się mu włączyć ze swej struktury oddzial lub filie

-wystapia odpowiednie warunki do ulokowania inwestycji w danym panstwie/kwestie lokacyjne/.

-teorie zarzadzania między. tłumaczące kwestie umiędzynarodowienia działalności przeds. w odniesieniu do strategicznych decyzji przedsiębiorstwa.

PRZEDS. MIEDZYN. WG SZKOLY KONSERWATYWNEJ

Nurtem całkowicie odrzucającym możliwość uznania przeds. między. za istotny ch uczestnikow stosunkow międzynarodowych był klasyczny realizm.

PRZEDS. MIEDZYN. WG SZKOLY LIBERALNEJ I NEOLIBERALNEJ /PARYGMAT TRANSNARODOWY/

Paradygmat ten rozwijal się w latach 70 powstanie jego było inspiracja dla rozwoju paradygmatu pluralistycznego. I neoliberalnego instytucjonalizmu.Zdaniem Verona przeds. międzyn. sa zdominowane przez zagrażające im panstwa.Zagrozenie to mialo wynikac z trzech faktow:

-panstwa przyjmujące chca osiągnąć maksimum korzyści z ich działalności

-dzialanosc fili podporzadkowana jest realizacji celow centrali zlokalizowanej w innym panstwie.

-przeds. mogą być narzędziem wykorzystywanym we wzajemnych stosunkach miedzy panstwami pochodzenia i panującymi.

PRZEDS. MIEDZYN. WG SZKOLY RADYKALNEJ

Moran akcentuje w teoriach zależności tzry kwestie związane z podejmowaniem dzialnosci przez przedsiębiorstwa międzynarodowe w krajach Trzeciego Swiata

-zbyt male kozrysci i zbyt wysokie koszty działalności podmiotow zagranicznych

-niszczenie miejscowych gospodarek poprzez wypieranie z rynku lokalnych producentow

-zagrozenia dla stabilności politycznej krajow przyjmiujacych .

Hymer dowodzil ze kapitalizm jest wynikiem oddzialywania dwoch praw:

-prawa wzrostu wielkości firm

-prawa nierównomiernego rozwoju

Zgodnie z ta koncepcja pogłębiła się zależność panstw rozwijających się od wysoko rozwiniętych:

-rozwoj panstw zalezy od aktywności i kreatywności najwyżej wykształconej wykwalifikowanej sily roboczej

-grupy zarządzające pochodza z panstw wysokorozwiniętych

--filie przedsiębiorstw sa zazwyczaj jednymi z największych i najbogatszych podmiotow gospodarczych w panstwach przyjmujących i z tego powodu siila oddziaływania menedżerów na miejscowa elite jest ogromna.

Przedstawiciele szkoly radykalnej postrzegaja korporacje negatywnie widzac w nich źródło niepewności ,nierówności,podziałów i dominacji nad słabszymi podmiotami.

II. SPECYFIKA UCZESTNICTWA PRZEDS. MIEDZYN. W STOSUNKACH MIEDZYN.

CHARAKTERYSTYKA PRZEDS.

Z pkt widzenia organizacyjnego to podmiot zbiorwy,którego strukture tworza czesci zlokalizowane w roznych panstwach.Lacza je czesci o charakterze własnościowym .organizacyjnym.Podmioty te prowadza skoordynowana dzialnosc gospodarcza w Weilu krajach jednoczesnie,w formie mniej lub bardziej rozbudowanych struktur.

Z pkt widzenia operacyjnego przeds. może być rozumiane jako podmiot wchodzący w powiazania i zależności z roznymi uczestnikami zycia międzynarodowego jednoczesnie mogą być rzady,przedsiębiorstwa.

Z pkt widzenia funkcji spełnionych przez przeds. można postrzegac jako podmoty ,których dzialnosc niesie za soba powazne konsekwencje dla innych aktorow nie tylko sceny gospodarczej,politycznej,społecznej.W tym przejawia się ich sila i możliwości oddziaływania na środowisko.

CECHY które wyróżniają przeds. między. od innych podmiotow gosp.:

-złożonosć organizacyjna w sensie

a/ własnościowym rodzaje jednostek -wlasne,mieszane -joint-venture,niezależne -uczestnicy alianow

b/funkcjonalnym mniejsze operacje rozczłonkowanie łańcucha firm

c/strukturalnym poszczególne czesci tworza złożone struktury organizacyjne.

-zdolnosc integracji i koordynacji działalności przedsiębiorstw w skali międzynarodowej

-efektywność międzynarodowego dzialania

-mobilność i elastycznośc możliwość przenoszenia działalności w inne miejsca

-mozliwosc oddziaływania na środowisko zewnetrzne

Przeds. stanowia ogromna i zrozniocowana grupe bardzo trudna poddajaca się zabiegom klasyfikującym.W jej sklad wchodza bowiem podmioty rozniace się miedzy soba pod wieloma wzgledami.Jest ogromna dynamika przedsiębiorstw przejawiajaca się w licznych zmianach co do zasiegu,podmiotu dzialanosci,metod zarzadzania,struktury własnościowej.

GRUPY PRZEDS. MOŻNA DZIELIC

1. z uwagi na zasieg dzialania

-lokalno-sasiedzkie/zasieg do krajow sąsiedzkich z macierzystym/

-regionalne /działające w slaki regionu np. w ramach UE/

-globalne / we wszystkich krajach swiata/

2. z uwagi na przedmiotowy charakter prowadzonej dzialnosci

-o charakterze produkcyjnym/sektor wytworczy przetworcz/

-o charakterze usługowym/sektor hanel finanse ,ubezpieczenia/

-o zdywersyfikowanej dzialnosci /prowadzenie dzialnosci w roznychj branzach/

3. z uwagi na stopien umiędzynarodowienia dzialnosci /indeks transnacjonalizacji/

-o wysokim wskaźniku umiędzynarodowienia /większość dzialn dokonywana poza granicami kraju pochodzenia

-o niskim wskaźniku umiędzynarodowienia /większość dzialn dokonywana w kraju pochodzenia

4. z uwagi na formy własności kapitalowej na przeds. między.

-o charakterze prywatnym /aktywa w rekach osob prywatnych/

-o charakterze państwowym /przedsiębiorstwa kontrolowane przez panstwo/.

-o charakterze mieszanym /kontrola w czesci panstw i w rekach prywatnych/.

5 z uwagi na strukture własności aktywow spolek zaleznych na przeds. między.

-o strukturze jednorodnej /aktywa spolek naleza do przedsiębiorstwa macierzystego/

-o strukturze mieszanej /czesc w rekach macierzystego przedsiębiorstwa i zagranicznego partnera lub do wielu podmiotow.

6 z uwagi na zróżnicowanie form prawnych zagranicznej struktury

-zagraniczne jednostki w formie jednostek stowarzyszonych

-zagraniczne jednostki w formie jednostek zaleznych

-zagraniczne jednostki w formie fili i oddziałów

-formy mieszane

7 z uwagi na strukture organizacyjna i modele zarzadzania

-stosowanie modelu dominacji przedsiębiorstwa macierzystego/organizacja i struktura podporzadkowana centrali

-stosowanie modeli holdingu /duza autonomia czesci, duzy stopien samodzielności,

-model zintegrowanego przedsiębiorstwa /dzialanosc zintegrowana w skali regionalnej i globalnej,decyzje podejmowane sa z uwzględnieniem ogolnego interesu całego przeds..

MIEJSCE PRZEDS. WŚRÓD UCZESTNIKOW STOSUNKOW MIEDZYN.

Tradycyjnie za najważniejszego uczestnika stosunkow międzynarodowych uwaza się panstwo.Atrybutami pozwalającymi uznac przeds. za uczestnika stosunkow międzynarodowych sa:

-miedzynarodowy charakter i zasieg dzialania

-brak suwerrennosci

-zdolnosc do samodzielnego dzialania w skali międzynarodowej i wywierania wpływu na stosunki miedzynarodowe

-umiedzynarodowiona struktura organizacyjna o mniejszym,wiekszym stopniu centralizacji

-celowa dzialalnosc nastawiona na maxymalizacje zyskow

Przedstawicielstwa można byloby potraktowac jako organizacje międzynarodowe ale z uwagi na skald członkowski nie można ich zaliczyc do ani jednej z dwoch grup klasyfikujących /org rzadowych ,pozarządowych/.

Popiuk-Rysinska dzieli uczestnikow na państwowych i pozapaństwowych.Pozapanstwowi to: narod ,organizacje międzynarodowe.

Do grupy uczestnikow transnarodowych zalicza się związki jednostek gospodarczych filii.

Wg Dumala do tej grupy można zaliczyc:

-podmioty pozapaństwowe

-pozarzadowe

-niesuwerenne

-nieterttorialne

Na podstawie kryteriow tych dzieli się uczestnikow transnarodowych na:

-wielkie grupy społeczne z organizacjami

-male grupy

-korporacje transnarodowe lub przedsiębiorstw wielonarodowe

-miedzynarodowe organizacje pozarządowe

MATERIALNE I POZAMETRIALNE WYZNACZNIKI POZYCJI PANSTW I PRZEDS. MIEDZYN.

W przypadku panstw rozpatruje się pod względem militarnym ,gospodarczym ,technologicznym,zasiegiem interesow,możliwości ich zabezpieczania.Obecnie jedyna niekwestionowana potega sa USA,dysponuja największym kapitalem militarnym ,ekonomicznym,Na swiatowej scenie największe znaczenis maja panstwa najwyżej rozwinięte gospodarczo skupione grupie G-7 /Francja,kanada,USA,Niemcy,W Brytania,Wlochy,Japonia/

Określenie pozycji przeds. odbywa się na podstawie wskaźników jakościowych i ilościowych

ZESTAWIENIA POTENCJALOW PANSTW I PRZEDSIEBIORSTW

Największe korporacje porównywane sa z panstwami z uwagi na ich wieloksc ,geograficzny zasieg dzialnosci,najczęściej kryterium porównawczym sa zasoby finansowe.Zestawienia sa tworzone dla panstw wielkość produkut krajowego brutto,dla przedsiębiorstw wielkość ich obrotow.

Innym sposobem porównywania potencjałów panstw i przeds. jest zestawienia wysokości państwowych i korporacyjnych nakładów na badania i rozwoj.

SILA PRZETARGOWA PANSTW I PRZEDS.

Oszacowanie sily przetargowej odbywa się na podstawie porównywania posiadanych przewag,które sa w centrum zainteresowania drugiej strony.Przewagi te porownuje się z narzędziami /sposobami wywierania nacisku/,które mogą wobec siebie stosowac w procesie negocjacji dotyczących rozpoczęcia dzialalnosci inwestycyjnej jej kontynuowania,wycofania.

Dodatkowymi czynnikami sa ograniczenia jednej i drugiej strony .Dla panstw sa to czynniki związane z ich kondycja i pozycja polityczno-ekonomioczna,stopniem uzależnienia od kapitalu zagranicznego. Dla przeds. wpływ negatywny będzie miał wysoki stopien konkurencji i koncentracji w branzy i to na ile cale przedsiębiorstwo uzależnione będzie od rynku danego panstwa.

Istotna role w procesie sily przetargowej odgrywaja warianty alternatywne.

PRZYNALEZNOSC NARODOWA I TOZSAMOSC PRZEDS. MIEDZYN.

Powiazania przeds. między. z panstwami pochodzenia wynikaja ze specyfiki ich powstania a przejawiaj się w sposobach funkcjonowania/modele zarzadzania,kultura organizacyjna/.

Kwestia identyfikacji narodowej .Decydujace będzie w tej sprawie wziecie pod uwage elemntow:

-z jakiego kraju pochodzi dane przedsiębiorstwo/uzyskanie osobowości prawnej/.

-jaki jest sklad narodowościowy/tożsamość narodowa/

INTERSEY I CELE PANSTW ORAZ PRZEDS.

Cele przedstawione przez Kukulke

-cele i interesy egzystencjonalne -dotyczace przetrwania,bezpieczeństwa,rozwoju i tożsamości danego podmiotu

-cele i interesy koegzystencjonalne /wynikajce z potrzeb przynależności,łączności,współżycia,współzawodnictwa

-cele i interesy funkcjonalne wynikające zpotzrb aktywności,innowacyjności,sprawności.

Bez watpienia kluczowa kategoria dla panstw i przedsiębiorstw sa interesy i cele egzystencjonalne a w tym kwestia przetrwania.W tym kontekście dla panstw najważniejsze jest wzmocnienie jego bezpiczenstwa, w mierze gospodarczym,militarnym, oraz tworzenie dobrobytu i utrwalanie fundamentalnych wartości umacniających jego tożsamość.

Na płaszczyźnie panstwa-przeds. miedzyn. można wyróżnić dwa konflikty:

-przeds. między. a panstwo przyjmujące

- przeds. między a panstwo macierzyste.

Dodatkowym elementem komplikującym relacje jest możliwość wystapienia sprzeczności interesow pomiedzy panstwami rywalizującymi o korzyści związane z dzialaniem przeds..

III. Otoczenie przedsiębiorstwa jest zbiorem różnorodnych oddziałujących na siebie czynników warunkujących działalność przeds. Są to czynniki

• charakterze: Technicznym, Ekonomicznym, Politycznym

• O zasięgu: Krajowym, Zagranicznym

• O wymiarze:Makro- i, Mikroekonomicznym.

Klasyfikacja środowiska przedsiębiorstw (podział dychotomiczny):

• Otoczenie wewnętrzne (decyduje o wykorzystaniu posiadanych zasobów korporacji) - czynniki warunkujące jego działanie od wewnątrz - zarząd, pracownicy, kultura organizacji;

• Otoczenie zewnętrzne - wszystkie czynniki znajdujące się poza organizacją, a które wywierają wpływ na jej działanie:

• Otoczenie bliższe (nazywane celowym, konkurencyjnym lub rynkowym), na które składają się poszczególne grupy (klienci, dostawcy, sojusznicy itp.) związane bezpośrednio z przedsiębiorstwem oraz ich wzajemne oddziaływania,

• Otoczenie dalsze (nazywane ogólnym), w skład którego wchodzą siły, trendy i procesy o wymiarze ekonomicznym, technicznym, socjokulturowym i międzynarodowym.

W otoczeniu dalszym znajdować się będą elementy najmniej zależne i podatne na wpływ organizacji, ale niezwykle istotne dla jej działalności (i faktycznie kształtujące pozostałe składniki otoczenia przedsiębiorstw).

Klasyfikacja elementów otoczenia przedsiębiorstw między:

1. ujęcie przedmiotowe:

1. technologie (zmiany, nowe zastosowania, opóźnienia, dezaktualizacja),

2. procesy społeczne (wartości i priorytety, środowisko, ekologia, styl życia, struktura zatrudnienia, odpowiedzialność społeczna, standardy produktów, grupy nacisku),

3. działalność regulacyjna państw (tworzenie prawa, regulacje prawne, ustawodawstwo podatkowe, bodźce o specjalnym charakterze)

4. procesy ekonomiczne (inflacja, deflacja, polityka fiskalna, polityka monetarna, bilans przychodów i wydatków, kontrola płac i cen).

2. ujęcie podmiotowe: państwa, instytucje, organizacje, grupy zainteresowanych (tzw. interesariusze) - czyli klienci, dostawcy, konkurenci, właściciele, regulatorzy, związki zawodowe, sojusznicy strategiczni.

Dla rozwoju działalności przedsiębiorstw podstawowe znaczenie mają czynniki techniczne i technologiczne (dające możliwości działania na wielką skalę i odległości), ekonomiczne (dobra koniunktura gosp., która sprzyja rozwojowi działalności przedsiębiorstw międzyn.) i polityczne (stabilność środowiska politycznego, dobre relacje pomiędzy poszczególnymi grupami państw, korzystne regulacje na poziomie narodowym i międzynarodowym - liberalizacja).

Podmiotami, które w największym stopniu wpływają na kształtowanie możliwości działania przedsiębiorstw, są państwa (otoczenie polityczno-prawne, polityka gosp., regulacje prawne, aktywność państwa na arenie między.).

Regulacje warunkujące działalność przedsiębiorstw:

1. wewnętrzne

1. krajów macierzystych

2. krajów goszczących

2. zewnętrzne o charakterze:

1. bilateralnym

2. regionalnym

3. multilateralnym.

Wewnętrzne regulacje państw wobec przedsiębiorstw między.

System prawny danego państwa określa to, co organizacja może, a czego nie może, natomiast nastroje w kręgach rządowych (przychylne lub nieprzychylne) wpływają na możliwości działania przedsiębiorstw, a stabilność polityczna wytycza pewne ramy planowania.

Wybrany kierunek polityki gospodarczej (polityka wolnego rynku, czy protekcjonizm) wyznacza ogólne ramy działania przedsiębiorstw, które wyrażają się w normach i przepisach prawnych.

Podział regulacji ze względu na ich przedmiotowy charakter:

1. akty prawne dotyczące przyjmowania przedsiębiorstw i inwestycji:

1. związane z ustanawianiem obecności przedsiębiorstw międzynarodowych na terenie danego państwa (zakładanie przedsiębiorstw i możliwości napływu kapitału),

2. odnoszące się do funkcjonowania tych podmiotów w kraju przyjmującym,

3. określające zasady i zakres ich ochrony,

2. akty prawne dotyczące wysyłania przedsiębiorstw i inwestycji:

1. związane z kwestią odpływów kapitałowych z państwa za granicę,

2. dotyczące zasad pobierania podatków od swoich obywateli i przedsiębiorstw,

3. obejmujące zasady, według których państwa macierzyste mogą interweniować w działalność części „swoich” przedsiębiorstw, działających w innym państwie.

Regulacje prawa publicznego:

• ustawy służące realizacji polityki ekonomicznej państwa (polityka handlowa, polityka wobec inwestycji zagranicznych, polityka monetarna, fiskalna, walutowa),

• przepisy określające możliwości podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w danym państwie (zawarte np. w ustawie o prawie gospodarczym lub ustawach szczegółowych),

• przepisy regulujące przepływy kapitałowe, a w tym szczególnie dziedzinę inwestycji zagranicznych (ustawy dewizowe, bankowe, o kontroli obcych inwestycji itp.),

• regulacje prawne dotyczące ochrony konkurencji (prawo antymonopolowe, prawo konkurencji).

Wśród przepisów prawa prywatnego największe znaczenie mają prawo spółek i kodeksy handlowe.

Ewolucja polityki wewnętrznej państw wobec przedsiębiorstw między.

Od zakończenia II wojny światowej obserwować można stopniowy proces odchodzenia od polityki restrykcyjnej na rzecz promocji działalności przedsiębiorstw miedzyn. i napływu kapitału zagranicznego. Druga połowa XX wieku była okresem szczególnie sprzyjającym aktywności korporacji. Lata 70. charakteryzowały się ożywieniem ze strony przedsiębiorstw europejskich i japońskich, które, przy wsparciu ze strony swych rządów, mogły stać się bardziej konkurencyjne wobec przedsiębiorstw amerykańskich i rozpocząć ekspansję międzynarodową. Prawdziwym przełomem były lata 80., kiedy większość krajów, nastawionych negatywnie do obcego kapitału, zaczęło dostrzegać korzyści płynące z tego typu działalności i stopniowo odchodziły od polityki restrykcyjnej, na rzecz przyciągania inwestorów do własnych krajów. Dalsza liberalizacja polityki gospodarczej państw i wynikające z niej łagodzenie przepisów w latach 90. warunkowane były głównie chęcią maksymalizacji korzyści związanych z działalnością przedsiębiorstw między., jak i postępującym procesem liberalizacji w skali między. Państwa najwyżej rozwinięte koncentrowały się na działaniach związanych z podnoszeniem ogólnej konkurencyjności przedsiębiorstw krajowych i gospodarek. Kontynuowano proces stopniowego wycofywania się z bezpośredniego udziału państwa w gospodarce, którego przejawem była deregulacja różnych branż. Następowała prywatyzacja wielu kontrolowanych przez państwo branż i przedsiębiorstw, a także redukcja subsydiów, barier taryfowych i pozataryfowych, kontroli cen i specyficznych wymogów. Efektem tego było zwiększenie aktywności korporacji oraz zmniejszenie kontroli nad ich działalnością ze strony państw. Tworzone były dogodne warunki dla działalności korporacji. Kraje słabiej rozwinięte otwierały swoje gospodarki i łagodziły politykę inwestycyjną w nadziei na przyciągnięcie kapitałów i technologii, niezbędnych do pobudzenia rozwoju gospodarczego i umożliwiających włączenie się do systemu gospodarki światowej.

Polityka wybranych państw wobec przedsiębiorstw między. i inwestycji.

Model amerykański jest najbardziej liberalny i zakłada ograniczanie roli państwa w gospodarce, a także stworzenie optymalnych warunków dla powstawania i rozwoju prywatnych przedsiębiorstw. Przepisy prawne tego kraju mają zapewnić sprawne i uczciwe funkcjonowanie na rynku, który jest podstawowych regulatorem działalności przedsiębiorstw. Podstawowa różnica pomiędzy amerykańskim a japońskim i niemieckim kapitalizmem wiąże się z kwestią odpowiedzialności za prowadzoną działalność gospodarczą. Amerykańskie korporacje nastawione są przede wszystkim na zysk. Podstawowe znaczenie ma interes udziałowców (właścicieli), a nie np. odpowiedzialność społeczna. W ST. Zjednoczonych działa Komitet ds. Inwestycji Zagranicznych, jednak początkowo jego skuteczność była niewielka. W latach 80. doszło do zaostrzenia działań protekcjonistycznych, czego przejawem było uchwalenie Omnibus Trade ACT, czyli nowego prawa handlowego. Określało ono zasady bilateralnych stosunków handlowych ST. Zjednoczonych, przewidywało działania restrykcyjne wobec partnerów stosujących nie fair praktyki handlowe. Chodziło tu o państwa stosujące nieuczciwe praktyki, m. In. Japonię - za ograniczenia w imporcie samochodów amerykańskich, Kanadę - ograniczenia w imporcie piwa, Koreę PD - ograniczenia w imporcie wołowiny, Brazylię - ograniczenia w imporcie obuwia. Natomiast ustanowiona do Ustawy Omnibus Trade ACT tzw. Poprawka Exon-Florio pozwalała na przeciwstawienie się sprzedaży amerykańskich przedsiębiorstw zagranicznym korporacjom, jeżeli mogłoby to stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego ST. Zjednoczonych.

W modelach japońskim i niemieckim, w których właścicielami korporacji są głównie banki i instytucje finansowe, występuje wysoki stopień odpowiedzialności wobec pracowników i innych interesariuszy. Przedsiębiorstwa mają przynosić korzyści nie tylko ich właścicielom, ale także społeczeństwu. Przepisy prane mają natomiast przyczyniać się do osiągnięcia stanu stabilności ekonomicznej, a nie zapewniać tylko zysk dla przedsiębiorstwa. W tych państwach dużo większe znaczenie niż w systemie amerykańskim mają przepisy mające na celu zapobieganie wrogim przejęciom i przejmowaniu kontroli przez firmy zagraniczne. Pod względem udziału państwa w gospodarce model niemiecki jest bardziej zbliżony do amerykańskiego niż japońskiego. W przypadku gospodarki niemieckiej charakterystyczne jest zaangażowanie w procesy gospodarcze i współdziałanie rządu federalnego, rządów lokalnych, banków i innych przedsiębiorstw. Współpraca ta ma na celu ochronę gospodarki przed zbytnim uzależnieniem od obcych podmiotów. W modelu japońskim wsparcie udzielane jest podmiotom gospodarczym przez agencje i urzędy państwowe, tworzenie specyficznych regulacji i zapewnienie ochrony dla wybranych sektorów, w celu podnoszenia ich konkurencyjności i ogólnej pozycji w systemie gospodarki światowej. W stosunku do napływu obcego kapitału polityka japońska była jedną z najbardziej restrykcyjnych po II wojnie światowej. Od lat 80. następowała stopniowa liberalizacja kontroli napływu inwestycji, jednak w dalszym ciągu rynek japoński nie jest w pełni otwarty dla inwestorów. Poważną barierą wejścia dla potencjalnych inwestorów zagranicznych są także silne grupy kapitałowe, które stanowią główny trzon gospodarki japońskiej.

Regulacje i kontrola działalności przedsiębiorstw między. o charakterze zewnętrznym.

Charakter regulacji zewnętrznych:

• bilateralne

• regionalne

• multilateralne

Regulacje te są swego rodzaju zbiorem przepisów, różniących się między sobą zarówno terytorialnym zasięgiem obowiązywania, mocą prawną zawartych w nich norm i zobowiązań oraz zakresem przedmiotowym.

Układy bilateralne.

Są jednym z głównych instrumentów regulacji obejmujących działalność przedsiębiorstw między. Ma dwie podstawowe formy:

• Bilateralne Układy Inwestycyjne - BUI

• Układy o Unikaniu Podwójnego Opodatkowania - UUPO.

Przedmiotem porozumień BUI są ogólne standardy traktowania inwestorów zagranicznych (zgodnie z klauzulą narodową -KN, lub klauzulą najwyższego uprzywilejowania - KNU), w tym także kwestie dotyczące możliwości i warunków podejmowania działalności gospodarczej przez obce przedsiębiorstwa w danym państwie, kwestie osiedlania się, transferu kapitałów i zysków, a także gwarancji i ochrony dla inwestycji dokonywanych przez osoby prywatne i fizyczne. Ważne miejsce zajmują także zapisy o rozstrzyganiu ewentualnych sporów związanych z działalnością przedsiębiorstw międzynarodowych. Do najczęstszych kwestii spornych zaliczyć można problemy związane z:

• Podatkami i repatriacja zysków,

• Ponoszeniem odpowiedzialności majątkowej przedsiębiorstwa macierzystego za zobowiązania swych zagranicznych struktur,

• Traktowaniem przedsiębiorstw zgodnie z obowiązującymi normami i standardami,

• Wkraczaniem jednego państwa w sferę jurysdykcji drugiego,

• Zarządzaniem przedsiębiorstwem między.,

• Ochrona konkurencji na danym rynku.

Problem podwójnego opodatkowania państwa starają się rozwiązywać przez zawieranie dwustronnych porozumień. Treść tych porozumień ustalana jest dość często na podstawie Modelu Umowy Podatkowej od Dochodu i Kapitału przygotowanego i zalecanego przez OECD.

Regionalne instrumenty regulacji.

Są to regulacje ustanawiane w ramach procesów integracyjnych, a także porozumienia bezpośrednio odnoszące się do zagadnień związanych z działalnością przedsiębiorstw. Cechą charakterystyczną tego typu porozumień jest ich ograniczony zasięg terytorialny. Ponadto maja one charakter prawnie obowiązujący tylko w stosunku do członków danej organizacji lub ugrupowania integracyjnego.

Traktat w sprawie utworzenia Wspólnoty Europejskiej jest dokumentem, w którym kwestie dotyczące działalności przedsiębiorstw między. wynikają z ogólnej polityki integracyjnej. Można mówić we Wspólnotach o pełnej swobodzie przepływu inwestycji, równości ich traktowania z podmiotami krajowymi oraz podobnej ochronie. Proces integracji, którego częściami składowymi były: liberalizacja przepływów kapitałowych, eliminacja przeszkód i standaryzacja zasad i przepisów prawnych, wpłynął nie tylko na procesy inwestycyjne w krajach objętych porozumieniem (zdynamizowanie działalności inwestycyjnej w ramach ugrupowania), ale także na kraje trzecie, gdyż pozytywne efekty w krajach Europy Zachodniej zachęciły kraje rozwijające się do podejmowania podobnych inicjatyw.

Nieco inny charakter mają przepisy ustanowione w ramach tworzenia NAFTA. Ustalenia dotyczące przepływów inwestycyjnych mają charakter bardziej szczegółowy niż w przypadku Traktatu WE. Zawierają one ogólne warunki i standardy odnoszące się do inwestycji, a w tym zapisy dotyczące traktowania inwestycji i inwestorów zgodnie z klauzulą najwyższego uprzywilejowania, klauzulą narodową i prawem międzynarodowym. Określono tam również warunki związane z prowadzeniem działalności inwestycyjnej, transferami kapitałowymi, ochroną inwestycji i ewentualną procedurą arbitrażową, a także włączono reguły dotyczące ochrony środowiska. Niezależnie od liberalnego charakteru ustaleń NAFTA, mających na celu znoszenie ograniczeń dla działalności przedsiębiorstw między. i przepływów inwestycyjnych, u układzie tym zawarto również wiele przepisów gwarantujących państwom kontrolę nad najbardziej istotnymi kwestiami. Każde państwo ma prawo do stawiania wymagań w zakresie ochrony środowiska i stosowania przyjaznych mu technologii, ochrony i ograniczenia dostępu dla inwestorów zagranicznych w przypadku sektorów szczególnie ważnych dla danego kraju - dla ST. Zjednoczonych są to linie lotnicze, transport morski oraz radio, dla Kanady - branże związane z kulturą, dla Meksyku - sektor energetyczny. Duży zakres kontroli państw zachowano także w przypadku dokonywania inwestycji bezpośrednich (lokowanych w majątku trwałym), gdyż określono tam maksymalne pułapy dla dokonywanych inwestycji, ST. Zjednoczone zastrzegły sobie ponadto prawo zablokowania inwestycji, które mogłyby zagrozić ich interesowi narodowemu.

Kwestią regulacji działalności przedsiębiorstw między. i inwestycji zagranicznych zajęła się także APEC. Powołała Komitet ds. Handlu i Inwestycji oraz uchwaliła deklarację na temat handlu i inwestycji, w której zaakcentowano konieczność liberalizacji handlu w regionie zgodnie z zasadami otwartego regionalizmu. Jednym z osiągnięć Komitetu było przyjęcie niewiążących zasad dotyczących przepływu inwestycji w regionie. Prace nad przygotowaniem zestawu zasad nie były łatwe z uwagi na różnice interesów poszczególnych państw wchodzących w skład ugrupowania. Z tego też względu ostateczny kształt dokumentu jest wynikiem licznych kompromisów i ma charakter zaleceń dla państw, a nie obowiązującego prawa. Zawarto w nim m. in.: zasadę jawności, zasadę niedyskryminacji, zasadę traktowania narodowego, zapisy dotyczące ułatwień inwestycyjnych i wymogów formalnych wobec inwestorów zagranicznych, a także wywłaszczenia i odszkodowania, zasady zatrudniania zagranicznego personelu, transferu zysków, rozwiązywania sporów, unikania podwójnego opodatkowania, zachowania inwestorów i likwidacji barier w przepływach kapitałowych. Ustalenia te nie przyczyniają się do wzmacniania, ale do redukcji ograniczeń i kontroli państw wobec przedsiębiorstw między., maja bowiem charakter liberalizacyjny.

Szczególne znaczenie dla przedsiębiorstw międzyn. mają regulacje tworzone w ramach działalności OECD. Inicjatywy podejmowane przez OECD mają charakter typowo liberalizacyjny - zmierzają bezpośrednio do redukcji ograniczeń w przepływach kapitałowych i tworzenia jak najlepszych warunków dla działalności przedsiębiorstw miedzyn. W wyniku prac tej organizacji powstały dwa instrumenty regulacyjne o charakterze prawnie wiążącym dla jej członków: Kodeks Liberalizacji Przepływów Kapitału i Kodeks liberalizacji Operacji Bieżących. Znacznie szerszy zakres ma uchwalona Deklaracja o inwestycjach Międzynarodowych i Korporacjach Wielonarodowych. Zawarte są w niej cztery główne problemy, które obejmują:

• Wytyczne dla przedsiębiorstw wielonarodowych,

• Traktowanie narodowe,

• Zalecenia dotyczące wymagań społecznych,

• Zalecenia dotyczące zachęt i czynników utrudniających inwestycje między.

Treść tego dokumentu obejmuje zatem nie tylko zagadnienia dotyczące prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwa między., ale także procedury rozwiązywania sporów, współpracy między państwami w celu redukcji przepisów kolidujących, odnoszących się do działalności korporacji, a także standaryzacji przepisów związanych z przyjmowaniem inwestycji.

Regulacje multilateralne o charakterze prawnie wiążącym.

Mają one na celu redukcję ograniczeń w działalności przedsiębiorstw między. Wśród instrumentów regulacji i kontroli o charakterze multilateralnym należy wskazać na działalność Grupy Banku Światowego, a w tym na dwa dokumenty o charakterze prawnie wiążącym: Konwencję na Temat Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych pomiędzy Państwami oraz Obywatelami Innych państw, na mocy której doszło do powstania Międzynarodowego Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych, a także Konwencję Ustanawiającą Wielostronną Agencję Gwarancji Inwestycyjnych, której głównym zadaniem miała być promocja inwestycji w państwach rozwijających się. Szczególne znaczenie dla działalności korporacji mają ustalenia w ramach WTO, a w tym przede wszystkim regulacje wypracowane w ramach Rundy Urugwajskiej GATT. To właśnie one były początkiem procesu wielostronnej liberalizacji i harmonizacji warunków między. działalności przedsiębiorstw. Wśród postanowień Rundy Urugwajskiej, mających znaczenie dla działalności przedsiębiorstw między., należy wskazać: zobowiązanie do przestrzegania przez wszystkich członków WTO klauzuli najwyższego uprzywilejowania i równego traktowania wobec przedsiębiorstw zagranicznych.

Istotne dla przeds. prowadzących działalność zagraniczną są także:

• Postanowienia GATS mówiące o uznaniu działalności usługowej zagranicznych filii za formę świadczenia usług „handlowe obecności”,

• Postanowienia Trias, w ramach których podporządkowano zasadom GATT dwa krajowe instrumenty wspierające handel, lecz odnoszące się do inwestycji zagranicznych,

• Postanowienia Trias gwarantujące zapewnienie ochrony praw własności intelektualnej w odniesieniu do międzynarodowego transferu technologii dokonywanego przez korporacje.

Regulacje multilateralne o charakterze prawnie niewiążącym.

Należą do nich tzw. kodeksy postępowania dla przedsiębiorstw. Są to normy, powstałe w wyniku prac różnych organizacji między., mające na celu regulowanie i poddawanie kontroli działalności korporacji. Mogą mieć one charakter ogólny, ale także dotyczyć wybranych kwestii czy obszarów funkcjonowania tego typu podmiotów. Mają one formę zaleceń dla państw i przedsiębiorstw, które powinny być uwzględniane w ich wzajemnych relacjach. Największe znaczenie mają akty prawne powstałe w ramach działalności ONZ i jej wyspecjalizowanych agend, a także organizacji działających w ramach Systemu Narodów Zjednoczonych.

W ramach ONZ powstała inicjatywa krajów rozwijających się mająca na celu stworzenie Generalnego Kodeksu Postępowania dla przedsiębiorstw między., który brałby pod uwagę i chronił interesy państw. Prowadzone były działania mające na celu wypracowanie takiego dokumentu. W rezultacie jednak nie osiągnięto zamierzonych celów, gdyż państwa wysoko rozwinięte były niechętnie nastawione wobec tej inicjatywy i nie zaangażowały się w jej realizację. Wobec tego Sekretarz Generalny ONZ wystąpił z inicjatywą stworzenia Globalnego Porozumienia, będącego forum dialogu pomiędzy przedstawicielami rządów, organizacji międzyn. i biznesu. Jego istotą było oparcie działalności korporacji na 9 podstawowych zasadach, zgodnych z najważniejszymi dokumentami międzynarodowymi (w zakresie ochrony praw człowieka - powszechna Deklaracja Praw Człowieka, prawa pracy - Deklaracja Fundamentalnych Zasad Prawa Pracy i ochrony środowiska - Deklaracja z Rio). Zasady wymienione w Globalnym Porozumieniu to:

• Popieranie i przestrzeganie praw człowieka, przyjętych przez społeczność między.;

• Eliminacja łamania praw człowieka przez przedsiębiorstwa;

• Poszanowanie wolności stowarzyszania się;

• Eliminacja wszelkich form pracy przymusowej;

• Zniesienie pracy dzieci;

• Efektywne przeciwdziałanie dyskryminacji w sferze zatrudnienia;

• Prewencyjne podejście do środowiska;

• Podejmowanie inicjatyw promujących odpowiedzialność ekologiczną;

• Stosowanie i rozpowszechnianie technologii przyjaznych dla środowiska.

Zasady te, choć mają fundamentalny i uniwersalny charakter, nie przyjęły formy kodeksu postępowania dla przedsiębiorstw, a są jedynie próbą zwrócenia uwagi na podstawowe wartości. Obecnie do Porozumienia należy 1125 przedsiębiorstw z całego świata.

ONZ, w ramach działalności jej wyspecjalizowanych agend, podejmowała także inicjatywy w kierunku tworzenia regulacji o charakterze szczegółowym (odnosząc się do konkretnych problemów). Powstał Międzynarodowy Kodeks Rynku Substytutów Mleka Dla Dzieci, co było wynikiem prac WHO, prowadzonych przy współpracy z UNICEF. W ramach działalności ILO stworzono Trójstronną Deklarację Zasad dotyczących działalności Przeds. Między., która przybrała formę kodeksu postępowania dla przedsiębiorstw. Powstała jako rezultat trójstronnych ustaleń pomiędzy rządami, przedstawicielami pracodawców i pracowników, prowadzonych pod egidą tej organizacji. Główną uwagę poświęcono sprawom pracowniczym (polityce socjalnej przedsiębiorstw), a w tym szczególnie kwestiom zatrudnienia, warunków pracy, sprawom doskonalenia zawodowego i stosunkom w miejscu pracy.

---