VI Warsztaty Naukowe

I N T E R - H E M O S T A Z A

„Molekularne i kliniczne aspekty zaburzeń hemostazy”

26-27 listopada 2003 r.

UNIWERSYTET MedycznY w Łodzi

Łódź * 2003

Komitet Organizacyjny VI Warsztatów Naukowych Inter-Hemostaza 2003:

Prof. Cezary Watała - przewodniczący

Dr Jacek Golański

Dr Anna Sobol

Dr Marcin Różalski

Dr Magdalena Boncler

Mgr Bogusława Luzak

Mgr Helena Chojnowska

Mgr Justyna Pluta

Dr Krzysztof Chiżyński

Dr Ryszard Golański

Wydawca:

Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi

Katedry Diagnostyki Laboratoryjnej

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

ul. Narutowicza 96, 90-141 Łódź

tel. [phone], fax + 48 42 6791299

email: [e-mail]

www.interhemostaza.pl

S P O N S O R Z Y

AVENTIS PHARMA

BIOGENET

DADE BEHRING DIAGNOSTICS

ELIZA-Bis KSELMED

Polfa Kutno

Polfa Tarchomin

Prospecta

Roche Diagnostics Polska

P R O G R A M

PROGRAM VI WARSZTATÓW NAUKOWYCH INTER-HEMOSTAZA

Łódź, 26-27 listopada 2003 r.

I DZIEŃ

9.00-9.40

S. Chłopicki

Przeciwzapalne działanie leków przeciwplytkowych

9.40-10.00

J. Kołodziejczyk, P. Nowak, B. Wachowicz

Zmiany aktywności plazminy wywołane działaniem nadtlenoazotynu

10.00-10.20

T. Pietras, P. Wierzbicki, P. Górski

Peroksydacja lipidów w otępieniu

10.20-10.50

M.A. Boncler, B. Luzak, M. Różalski, C. Watała

Wpływ białka c-reaktywnego na funkcje krwinek płytkowych i jego znaczenie w kształtowaniu oporności płytek krwi na kwas acetylosalicylowy - badania wstępne

10.50-11.10 PRZERWA

11.10-11.40

B. Olas

Metabolizm fosfolipidów inozytolowych w płytkach krwi

11.40-12.00

P. Gresner, M. Nocuń, M. Różalski, C. Watała

Hydroliza kwasu acetylosalicylowego

12.00-12.20

M. Ponczek, F. Majeed, P. Nowak, B. Wachowicz

Wpływ nadtlenoazotynu na własciwosci koagulacyjne  fibrynogenu

12.20-12.40 PRZERWA

12.40-13.10

J. Kłoczko

Hemostaza 2003

13.10-13.30

M. Jastrzębska, I. Gorący, M. Naruszewicz, K. Widecka, A. Ciechanowicz, A. Foltyńska, K. Chełstowski

Ocena współzależności pomiędzy stężeniem fibrynogenu, inhibitora aktywatora plazminogenu i ich genetycznymi polimorfizmami u palaczy tytoniu z nadciśnieniem tętniczym

13.30-13.50

T. Wesołowska, B. Millo, M. Jastrzębska, K. Chełstowski, H. Bukowska

Białko ostrej fazy może oddziaływać prozakrzepowo u młodzieży męskiej obciążonej rodzinnie nadciśnieniem tętniczym

13.50-15.10 PRZERWA OBIADOWA

15.10-15.40

B. Walkowiak

Warstwy nanokrystalicznegio diamentu w kontakcie z krwią

15.40-16.00

Barbara Kostka, Jadwiga Para, Lucyna Korzycka

Wstępna ocena przydatności optycznej metody pomiaru zmiany kształtu płytek krwi ludzkiej z wykorzystaniem programu komputerowego

16.00-16.30

L. Markuszewski

Kardiomiopatia cukrzycowa - odpowiedź neurohormonalna i zaburzenia hemostazy.

16.30-16.50 PRZERWA

16.50-17.10

K. Bednarska

Endotoksyny w układzie krzepnięcia

17.10-17.30

M. Dobaczewski, T. Kowalski, M. Mussur, M. Nocuń, J. Golański, C. Watała

Monitorowanie leczenia przeciwpłytkowego - model doświadczalny z zastosowaniem zwierząt laboratoryjnych

II DZIEŃ

9.00-9.40

J. Drzewoski

Blaski i cienie aspirynoiterapii u chorych na cukrzycę

9.40-10.00

W.J. Sydor, M. Sanak, B. Jakieła, J. Musial, A. Szczeklik

Nowy polimorfizm mikrosatelitarny w rejonie 5'-promotorowym genu integryny alfa2 jest związany z gęstością GPIa/IIa na powierzchni płytek krwi

10.00-10.20

E. Burbicka, M. Tomaszewska - Kiecana, M. Dłużniewski.

Wpływ leczenia antyagregacyjnego na poziom agregacji płytek krwi u pacjentów po ostrym zespole wieńcowym w okresie leczenia szpitalnego.

10.20-10.40

A.B. Sobol, A. Kumor, A. Mochecka, L. Stańczyk, J. Golański, C. Watała

Czy aspiryna jest skuteczna u pacjentów z niedokrwiennym udarem mózgu? - obserwacje wstępne

10.40-11.00 PRZERWA

11.00-11.20

K. Chiżyński

Czy hemostytyczne czynniki ryzyka sprzyjają progresji miażdżycy tętnic ieńcowych? 

11.20-11.40

R. Golański, A. Iwaszkiewicz, K. Chiżyński, J. Zasłonka, C. Watała, J. Golański

Leczenie antyagregacyjne kwasem acetylosalicylowym u chorych po pomostowaniu aortalno-wieńcowym

12.40-12.00

K. Chiżyński, J. Golański, R. Golański, R. Jaszewski, A. Iwaszkiewicz-Zasłonka,

J. Zasłonka
Czy podwyższone stężenie fibrynogenu zwiększa ryzyko operacyjne podczas pomostowania aortalno-wieńcowego ?

12.00-12.20

B. Sokołowska, A. Dmoszyńska, A. Walter-Croneck, A. Nowaczyńska, A. Skwarzyński, M.Chrapko, M. Soroka-Wojtaszko, W. Gernand, A. Grzebisz, W. Trześniowska

Osoczowe czynniki pro i antykoagulacyjne we wczesnych stadiach choroby Buergera

12.20-12.40 PRZERWA

12.40-13.10

Z. Baj

Agregaty płytkowo-leukocytarne, problemy diagnostyczne i znaczenie kliniczne

13.10 - 13.20

Prezentacja firmy Aventis Pharma

13.20-13.40

P. Psuja, E. Karmańska

Program edukacji chorych leczonych doustnym antykoagulantem

13.40-14.00

M. Kotschy, A. Jawień, A. Migdalski, A. Knapik-Bieniek, D. Kotschy.

Wybrane czynniki krzepnięcia krwi w złogach śródnaczyniowych operowanych chorych z miażdżycą tętnic szyjnych

14.00- 14.20

D. Rość, E. Zastawna, W. Drewniak, W. Gniłka

Układ u-PA/uPAR w homogenatach wola guzkowego nadczynnego

14.20-14.30

Zakończenie obrad

OBIAD

STRESZCZENIA

PRZECIWZAPALNE DZIAŁANIE LEKÓW PRZECIWPŁYTKOWYCH

S. Chlopicki

Zakład Farmakologii Doświadczalnej, Katedra Farmakologii Collegium Medicum UJ, Grzegórzecka 16, 31-531 Krakow, [e-mail]

Mechanizmy przeciwzapalnego działania leków przeciwpłytkowych w szczególności aspiryny nie są wyjaśnione. Proponowano, że aspiryna/salicylan wywierają skutki przeciwzapalne poprzez zahamowanie COX, zahamowanie transkrypcji COX-2 i NOS-2, nasilenie produkcji epi-lipoksyn, własności antyoksydacyjne, czy wreszcie przez acetylację różnych białek osoczowych. Istnieją jednak również dowody, że zahamowanie przez aspirynę COX-1 i syntezy TXA₂ w płytkach przynosi skutki przeciwzapalne.

W izolowanych płucach szczura perfundowanych pełną krwią odpowiedź wywołana przez endotoksyne bakteryjną (LPS) jest regulowana przez mediatory lipidowe w tym przez TXA₂ pochodzący z płytek krwi.

Adhezja płytek/neutrofili stymulowa przez LPS, trombinę lub fMLP jest regulowana nie tylko przez cząsteczki adhezyjne na płytkach (sel P, GPIIb/IIIa) i na neutrofilach (PSGL-1, CD18), ale również przez płytkowy TXA₂. Aspiryna hamuje adhezję płytek do neutrophili wywołaną przez każdy z trzech aktywatorów. Również angiotenzyna II lub angiotenzyna I (po konwersji do angiotenzyny II) aktywuje adhezję płytek do neutrofili, a aspirina hamuje tę odpowiedź.

W obecności płytek produkcja wolnych rodników tlenowych przez neutrofile aktywowane lateksem jest spotęgowana w mechanizmie zależnym od płytkowego TXA₂.

Opisano jeszcze wiele innych mechanizmów uruchamiających/podsycających odpowiedź zapalną, które zależne są od płytek krwi. Niektóre z nich hamowane są przez aspirynę lub/i przez inne leki przeciwpłytkowe. Na przykład uwolnienie sCD40L przez płytki jest hamowane przez aspirynę i przez antagonistów receptora GPIIb/IIIa.

W sumie, wydaje się, że klasyczny przeciwpłytkowy mechanizm działania małych dawek aspiryny przynosi skutki przeciwzapalne. Aktywacja płytek krwi jest bowiem istotnym elementem w odpowiedzi zapalnej ustroju, a przytłumienie aktywności płytek przez aspiryne czy przez inne leki przeciwpłytkowe przynosi działanie przeciw-zapalne.

ZMIANY AKTYWNOŚCI PLAZMINY WYWOŁANE DZIAŁANIEM NADTLENOAZOTYNU

Joanna Kołodziejczyk, Paweł Nowak, Barbara Wachowicz

Katedra Biochemii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego

ul. Banacha 12/16, 90 - 237 Łódź

Nadtlenoazotyn (ONOO⁻) jest silnym biologicznym utleniaczem powstającym w warunkach in vivo w wyniku reakcji tlenku azotu z anionorodnikiem ponadtlenkowym Powstaje m.in. w czasie stanów zapalnych, podczas odpowiedzi immunologicznej makrofagów i czasie stresu oksydacyjnego. W wyniku działania nadtlenoazotynu na białka dochodzi do modyfikacji ich struktury (m.in. utlenianie grup tiolowych, nitracja tyrozyny), co może powodować zaburzenia ich fizjologicznej funkcji.

Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu nadtlenoazotynu na działanie plazminy - centralnego enzymu układu fibrynolitycznego. Zaobserwowano, że ONOO⁻ hamował aktywność amidolityczną plazminy w sposób zależny od stężenia. Spadek aktywności plazminy następował w sposób wykładniczy, 50% zahamowanie aktywności enzymu wymagało ok. 280 µM stężenia nadtlenoazotynu (przy 10 µM stężeniu plazminy). Działanie ONOO⁻ powodowało także zahamowanie konwersji plazminogenu do plazminy przy udziale streptokinazy. Spektrofotometryczna analiza oraz detekcja metodą Western blotting preparatów plazminogenu poddanych działaniu nadtlenoazotynu wykazały zależną od stężenia stosowanego ONOO⁻ nitrację tyrozyny, która korelowała ze spadkiem możliwości generowania aktywnej plazminy. Przy zastosowaniu nadtlenoazotynu o stężeniu 1 mM wykazano nitrację 2,9 reszt tyrozynowych na cząsteczkę plazminogenu. Zastosowane antyoksydanty - glutation i desferryoksamina częściowo chroniły plazminogen przed inaktywacją i zmniejszały poziom nitracji tyrozyny. Wykazano również, że plazminogen jest jednym z białek, które ulegają nitracji w osoczu poddanym działaniu nadtlenoazotynu.

Otrzymane wyniki sugerują, że modyfikacja tyrozyny (głównie poprzez nitrację) w wyniku działania nadtlenoazotynu może odgrywać istotną rolę w zahamowaniu aktywności plazminy.

WPŁYW BIAŁKA C-REAKTYWNEGO NA FUNKCJE KRWINEK PŁYTKOWYCH I JEGO ZNACZENIE W KSZTAŁTOWANIU OPORNOŚCI PŁYTEK KRWI NA KWAS ACETYLOSALICYLOWY - BADANIA WSTĘPNE

Boncler M.A., Luzak B., Różalski M., Watała C.

Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Katedry Diagnostyki Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Rola procesu zapalnego w kształtowaniu wrażliwości płytek krwi na kwas acetylosalicylowy (ASA) nie jest poznana. Dane literaturowe sugerują związek między zapaleniem (podwyższonym stężeniem białka C-reaktywnego) a zwiększonym ryzykiem choroby zakrzepowej (podwyższoną gotowością zakrzepową /fibrynolityczną i wzmożoną aktywacją płytek krwi) (Tohgi et al., 2000).

W niniejszej pracy badano wpływ białka C-reaktywnego (CRP) na hamowanie zależnej od kolagenu agregacji płytek krwi, jak również oceniano efekt działania CRP na szeroko rozumianą reaktywność płytek krwi.

Wszystkie eksperymenty przeprowadzono w zawiesinach płytek krwi o mianie 3X10⁸/ml, izolowanych z pełnej krwi pochodzącej od zdrowych dawców. Do badania wpływu CRP na hamowanie agregacji płytek krwi przez ASA wykorzystano metodę agregacji turbidymetrycznej. Bezpośrednio przed pomiarem agregacji płytek zależnej od kolagenu (10 µg/ml) krwinki płytkowe inkubowano najpierw z CRP (10 min., temp. 37°C), a następnie w tych samych warunkach z ASA (7.5 µg/ml). Równolegle oceniano efekt działania CRP na płytki krwi z zastosowaniem cytometrii przepływowej. Analizowano stopień aktywacji/reaktywności płytek krwi pod wpływem kolagenu (10 µg/ml, 5 min., RT) poprzez ocenę ekspresji selektyny P oraz aktywnej formy receptora dla fibrynogenu z wykorzystaniem przeciwciał anty-CD2/PE i PAC-1/FITC.

Białko C-reaktywne (2 µg/ml), podobnie jak ASA (7.5 µg/ml), istotnie hamowało zależną od kolagenu agregację płytek krwi (średnio 43 ± 16% i 62 ± 12% dla CRP i ASA vs. 73 ± 10 % w kontroli; p<0.0001). Hamujący efekt działania CRP odnotowano również w eksperymentach, gdzie płytki preinkubowano z ASA (spadek agregacji średnio o 49.4 ± 9.3 %; p<0.0001). Badania cytometryczne dostarczyły kolejnych dowodów świadczących o hamowaniu funkcji płytek przez CRP. W wyniku aktywacji płytek krwi preinkubowanych z 2 µg/ml CRP zaobserwowano znaczący spadek ekspresji selektyny P oraz PAC-1 (obniżenie ekspresji średnio o 33.3 ± 8% oraz 35.3 ± 9.4 % vs.kontroli).

W układzie in vitro białko C-reaktywne wydaje się być istotnym czynnikiem nasilającym działanie ASA na płytki krwi. Wykazany wpływ białka C-reaktywnego na hamowanie agregacji płytek krwi przez ASA mógłby być wynikiem specyficznego i/lub niespecyficznego oddziaływania CRP z krwinkami płytkowymi. W ten sposób, białko C-reaktywne mogłoby modulować efektywność działania ASA stosowanego jako leku przeciwpłytkowego, mając kluczowy wpływ na ryzyko/ przebieg choroby naczyniowej. Dalsze badania pozwolą na śledzenie mechanizmów molekularnych leżących u podstaw oddziaływania CRP z krwinkami płytkowymi.

Pracę finansowano z tematu 502-16-092

METABOLIZM FOSFOLIPIDÓW INOZYTOLOWYCH W PŁYTKACH KRWI

Beata Olas

Katedra Biochemii Ogólnej, Uniwersytet Łódzki, ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź

Błona plazmatyczna płytek krwi, podobnie jak innych typów komórek, ma budowę dynamiczną i podlegającą ciągłym zmianom. Zawiera ponad 30% lipidów, około 57% białek i około 8% cukrów. Jest strukturą bardzo aktywną metabolicznie, a w jej obrębie zachodzą procesy o istotnym znaczeniu dla funkcji i metabolizmu płytki krwi. Przemiany fosfolipidów w błonie plazmatycznej indukowane sygnałami zewnętrznymi, m. in. trombiną, kolagenem, tromboksanem A₂ czy czynnikiem aktywującym płytki są źródłem wielu biologicznych mediatorów i cząstek sygnałowych przekazujących w komórce informacje docierające do niej ze środowiska zewnętrznego. W płytkach krwi, podobnie jak w innych komórkach, cykliczny guanozynomonofosforan, cykliczny adenozynomonofosforan, fosforany inozytolu, diacyloglicerol, metabolity kwasu arachidonowego i jony wapnia jako grupa tzw. wtórnych przekaźników przekazują sygnały zewnątrzkomórkowe do wnętrza komórki. Jednym z bardziej uniwersalnych i powszechnych mechanizmów przekazywania informacji także w płytkach krwi jest kaskada przemian inicjowana hydrolizą fosfatydyloinozytoli (PtdIns) w wewnętrznej warstwie błony plazmatycznej.

Fostatydyloiznozytol jest jedynym fosfolipidem, który w obecności ATP i odpowiednich kinaz może również ulegać fosforylacji. W komórkach eukariotycznych, w tym także w płytkach krwi, może powstawać siedem różnych form ufosforylowanego fosfatydyloinozytolu: trzy monofosforany (fosfatydyloinozytolo(3)fosforan (PtdIns(3)P), fosfatydyloinozytolo(4)fosforan (PtdIns(4)P), fosfatydyloinozytolo(5)fosforan (PtdIns(5)P)); trzy bisfosforany (fosfatydyloinozytolo(4,5)bisfosforan (PtdIns(4,5)P₂), fosfatydyloinozytolo(3,4)bisfosforan (PtdIns(3,4)P₂), fosfatydyloinozytolo(3,5)bisfosforan (PtdIns(3,5)P₂)) i jeden trifosforan - fosfatydyloinozytolo(3,4,5)trifosforan (PtdIns(3,4,5)P₃). Istotne znaczenie mają płytkowe 3-kinazy fosfatydyloinozytolu oraz fosfatazy inozytolowe w przemianach PtdIns, a metabolity fosfatydyloniozytolu odgrywają bardzo ważną rolę w przekazywaniu sygnałów i aktywacji płytek krwi.

Praca finansowana w ramach badań statutowych UŁ 506/810

HYDROLYSIS OF THE ACETYLSALICYLIC ACID IN NORMAL HEALTHY VOLUNTEERS AND DIABETIC PATIENTS

P. Grešner, M. Nocuń, M. Różalski, C. Watała

After introduction to the circulation, acetylsalicylic acid (ASA, aspirin), the most commonly used antiplatelet drug worldwide, is spontaneously and enzymatically hydrolyzed into salicylic acid (SA) and acetate. Such hydrolysis seems to play a crucial role in the pharmacological effect of ASA. In this study, we focused on investigating the possible differences between the rate of ASA hydrolysis, as well as on differences in the activity of aspirin esterases (type I and II) in blood plasma in diabetic patients and healthy control subjects.

We observed, that at pH 7.4, where aspirin esterase II is reported to be at its maximum of activity, the rate constant of total ASA hydrolysis was significantly higher in plasma of diabetic patients compared to control group (k = 0.0838 ± 0.0045 hour^-1 in control group and k = 0.1631 ± 0.0129 hour^-1 in diabetic patients; p<0.0005), while there were no differences in the rate of spontaneous ASA hydrolysis between diabetic patients and control group (k = 0.0357 ± 0.0010 hour^-1 in control group and k = 0.0423 ± 0.0045 hour^-1 in diabetic patients; NS). On the other side, neither total nor spontaneous ASA hydrolysis significantly differs between these two groups of patients at pH 5.5, where aspirin esterase I is reported to be at its maximum of activity (total ASA hydrolysis: k = 0.0776 ± 0.0062 hour^-1 in control group and k = 0.0891 ± 0.0071 hour^-1 in diabetic patients; NS; spontaneous ASA hydrolysis: k = 0.0222 ± 0.0011 hour^-1 in control group and k = 0.0245 ± 0.0015 hour^-1 in diabetic patients; NS). We also observed that the activity of aspirin esterase II in blood plasma of diabetic patients seems to be significantly increased compared to the control group of healthy patients (0.131 ± 0.007 μkat/l for control group and 0.164 ± 0.012 μkat/l for diabetic patients; p<0.05), while no differences in the activity of aspirin esterase I between diabetic patients and healthy controls (0.043 ± 0.003 μkat/l in control group and 0.051 ± 0.004 μkat/l in diabetic patients; NS) were noted.

The observed differences in the rate of ASA hydrolysis and aspirin esterase II activity between diabetic patients and control group may provide a reasonable explanation of lowered effectiveness of ASA therapy in diabetic patients reported in literature.

WPŁYW NADTLENOAZOTYNU NA WŁAŚCIWOŚCI KOAGULACYJNE FIBRYNOGENU

Michał Ponczek, Paweł Nowak, Barbara Wachowicz

Katedra Biochemii Ogólnej, Uniwersytet Łódzki

Nadtlenoazotyn (ONOO-), związek powstający w wyniku reakcji anionorodnika ponadtlenkowego z rodnikiem tlenku azotu odgrywa znamienną rolę w procesach fizjologicznych i patologicznych. Toksyczne właściwości nad­tlenoazotynu są skuteczną bronią skierowaną przeciwko patogenom, a zarazem mogą przyczyniać się do powstawaniu licznych stanów chorobowych.

Jako czynnik silnie utleniający i nitrujący ONOO- ma zdolność modyfikacji białek, lipidów, węglowodanów i kwasów nukleinowych, co prowadzić może do zmiany właściwości pierwotnych związków. W białkach najbardziej podatne na jego działanie są aminokwasy metionina, cysteina, tryptofan i tyrozyna. W wyniku reakcji z nadtlenoazotynem dochodzi do utleniania grup tiolowych i tioeterowych, nitracji tyrozyny, tworzenia dityrozyny i pojawienia się grup karbonylowych. Produkt nitracji tyrozyny - 3-nitrotyrozynę uważa się za markera aktywności nadtlenoazotynu in vivo. Zaobserwowano znaczący wzrost ilości tego związku wielu stanach chorobowych takich jak zespół ostrej niewydolności płuc, chroniczna niewydolność nerek, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, ciężkie zakażenia czy wstrząs septyczny. Jednym z białek osocza szczególnie podatnym na nitrację i utlenianie okazał się fibrynogen zarówno w warunkach in vivo jak in vitro.

W badaniach stosowano fibrynogen (Fg) izolowany z osocza ludzkiego metodą Doolitlle'a i wsp. (1967). Nadtlenoazotyn (ONOO^-) otrzymywano zgodnie z metodą Pryor i wsp. (1994). Nitrację reszt tyrozynowych w cząsteczce fibrynogenu poddanego działaniu ONOO^- (w zakresie stężeń 0,01-2 mM, bez i w obecności CO₂) określano metodą spektrofotometryczną oraz metodą Western-blot z zastosowaniem przeciwciał antynitrotyrozynowych. Polimeryzację powstających pod wpływem trombiny monomerów fibryny badano metodą turbidymetryczną w czytniku mikropłytek (BIORAD, model 550), w świetle o długości fali 405 nm. Zmiany absorbancji w każdej studzience, rejestrowano co 30 sekund w ciągu 20 minut od momentu dodania trombiny.

Stwierdzono, że nadtlenoazotyn in vitro powoduje nitrację reszt tyrozynowych obecnych w fibrynogenie oraz upośledza jego zdolność do koagulacji. Wykazano, że stopień nitracji tyrozyny wzrasta, a szybkość polimeryzacji maleje wraz ze wzrostem stosunku molowego ONOO- do fibrynogenu. Obecność dwutlenku węgla w mieszaninie reakcyjnej przyczynia się do wzrostu nitracji reszt tyrozynowych do około 50%, ale zarazem znosi częściowo hamowanie polimeryzacji wywołanej ONOO^- na skutek spadku aktywności oksydacyjnej nadtlenoazotynu. Prawdopodobnie za zahamowanie właściwości koagulacyjnych fibrynogenu odpowiadają także inne oksydacyjne właściwości nadtlenoazotynu, a nie tylko tworzenie 3^_nitrotyrozyny.

OCENA WSPÓŁZALEŻNOŚCI POMIĘDZY STĘŻENIEM FIBRYNOGENU, INHIBITORA AKTYWATORA PLAZMINOGENU I ICH GENETYCZNYMI POLIMORFIZMAMI U PALACZY TYTONIU Z NADCIŚNIENIEM TĘTNICZYM

Maria Jastrzębska, Iwona Gorący, Marek Naruszewicz, Krystyna Widecka*, Andrzej Ciechanowicz, Anna Foltyńska, Kornel Chełstowski

Samodzielna Pracownia Zaburzeń Hemostazy Katedry Biochemii Klinicznej

i Diagnostyki Laboratoryjnej

* Klinika Endokrynologii, Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Przemiany Materii

Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin

Wiele badań wskazuje, że fibrynogen (Fb) i inhibitor tkankowego aktywatora plazminogenu (PAI-1) są czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych uwarunkowanymi wpływem polimorfizmu G455A genu β Fb i 4G/5G genu PAI-1 oraz czynnikami środowiskowymi, głównie paleniem tytoniu. Celem pracy było badanie współzależności pomiędzy stężeniem Fb, czynników fibrynolitycznych (PAI-1 i t-PA) i ich polimorfizmami w relacji do palenia tytoniu u chorych z nadciśnieniem tętniczym.

Badaniami objęto 90 pacjentów z nieleczonym nadciśnienien tętniczym (HT), spośród których 30 pacjentów było aktywnymi palaczami tytoniu, oraz 40 osób grypy kontrolnej, w tym 8 palaczy. W osoczu krwi wykonano następujące oznaczenia: stężenie Fb (met. Claussa : test Hemolab Fibrinomat firmy bioMerieux) oraz stężenie t-PA i PAI-1 (met. Elisa: test Asserachrom firmy Diagnostica Stago). W celu ustalenia polimorficznej formy genu Fb i PAI-1 wykorzystano łańcuchową reakcję polimerazową (PCR). Produkty PCR rozdzielono na żelu agarozowym.

W odniesieniu do polimorfizmu G455A genu Fb wykazano, iż nosiciele alleli A455 grupy HT, w porównaniu z nosicielami alleli A455 grupy kontrolnej, mają znamiennie wyższe stężenia Fb ( p=0,015) i t-PA (p=0,013). Natomiast w odniesieniu do polimorfizmu 4G/5G genu PAI-1 wykazano, iż nosiciele alleli 4G (4G/4G) grupy HT, w porównaniu z nosicielami alleli 4G grupy kontrolnej, mają znamiennie wyższe stężenia Fb (p=0,045), PAI-1 (p=0,009) oraz t-PA (p=0,007).

Interakcję badanych polimorfizmów i palenia stwierdzono tylko w grupie HT. Po pierwsze, palący nosiciele alleli A455, w porównaniu z niepalącymi nosicielami alleli A455 mają znamiennie wyższe stężenia t-PA ( 12,1 ±5,8 vs 7,4 ±3,1 ng/ml; p=0,002) oraz podwyższone stężenia Fb (3,36 ±0,74 vs 2,95 ± 0,70 g/L; p=0,075).

Po drugie, wśród palaczy, osoby z genotypem 4G/4G mają wyższe stężenia PAI-1, w porównaniu z genotypem 4G/5G (42,1 ±29,4 vs 18,6 ±13,7 ng/ml; p=0,025) i genotypem 5G/5G (42,1 ±29,4 vs 14,4 ± 10,8 ng/ml; p=0,044 ). Po trzecie, osoby palące z genotypem 4G/4G , w porównaniu z niepalącymi 4G/4G mają również podwyższone stężenia Fb (3,31 ±0,81 vs 2,84 ± 0,85 g/L; p=0,064).

Wyniki naszych badań wskazują, iż palenie tytoniu potęguje wpływ trombotycznych odmian polimorfizmu G455A genu Fb (allele A) i polimorfizmu 4G/5G genu PAI-1 (allele 4G, głównie w formie homozygotycznej) na przyrost stężeń hemostatycznych czynników ryzyka w nieleczonym nadciśnieniu tętniczym, co nasila progresję chorób sercowo-naczyniowych.

Praca wykonana w ramach grantu KBN nr 6 P05A 10420

BIAŁKO OSTREJ FAZY MOŻE ODDZIAŁYWAĆ PROZAKRZEPOWO U MŁODZIEŻY MĘSKIEJ OBCIĄŻONEJ RODZINNIE NADCIŚNIENIEM TĘTNICZYM.

Teresa Wesołowska, Barbara Millo, Maria Jastrzębska, Kornel Chełstowski,

Hanna Bukowska

Katedra Biochemii Klinicznej i Diagnostyki Laboratoryjnej,

Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin

Podwyższone stężenia homocysteiny (Hct), fibrynogenu (Fb), lipoproteiny (a) [Lp(a)] oraz białka ostrej fazy (CRP) postrzegane są jako czynniki ryzyka dla chorób układu sercowo-naczyniowego (CVD). Zwiększone ilości Hct, indukują bądź nasilają, poprzez wzmożony stres oksydacyjny, stan zapalny naczyń. To powoduje wzrost stężenia Fb i Lp(a). Podwyższonym stężeniom Lp(a) na ogół towarzyszy zwiększona aktywność czynnika VII (FVII). Tak zmienione stężenia tych parametrów prowadzą do stanu nadkrzepliwości. Zatem można się spodziewać zależności pomiędzy prozapalnymi czynnikami a odpowiedzią prozakrzepową w ustroju. Niewielkiego stopnia zapalenia mogą być wykryte poprzez zbadanie testami wysokoczułymi białka C-reaktywnego, który ma silne właściwości predykcyjne dla choroby niedokrwiennej serca. Chociaż CRP i jego korelacje z innymi czynnikami ryzyka dla chorób sercowo-naczyniowych były badane intensywnie u dorosłych, to zależności te u potomstwa ludzi chorych na CVD pozostają nie bardzo jasne.

Przedmiotem badań było potomstwo bliźniacze, obciążone CVD po krewnych I^o lub II^o. W podjętych badaniach analizowano wartości CRP, Hct, Fb, FVII, Lp(a) oraz wskaźniki masy ciała (BMI) i otyłości (WHR) zarówno u młodych rodziców (38 ojców; wiek 49,6±8 lat oraz 38 matek; wiek 48±8,8 lat) i potomstwa (20 par synów; wiek 19,6 ±9,1 lat oraz 18 par córek; wiek 22,5± 5,2 lat).

Oznaczenia ww. parametrów wykonano posługując się referencyjnymi metodami i testami stosowanymi w specjalistycznym laboratorium diagnostycznym. Analizę statystyczną korelacji pomiędzy oznaczanymi wielkościami przeprowadzono nieparametrycznym testem rang Spearmana, z uwagi na nienormalny rozkład wartości CRP, Lp(a) i Hct.

Stężenia CRP w surowicy członków rodzin wynosiły odpowiednio (mg/L): u ojców 2,41±3,9; u matek 2,84±5,2; u synów 1,78±3,8; u córek 1,23±2,77. Obserwowano istotne korelacje wartości CRP z BMI, stężeniem Hct i aktywnością FVII wyłącznie u młodzieży męskiej, i szczególnie silną zależność pomiędzy stężeniami CRP i Fb u synów rodziców z leczonym nadciśnieniem tętniczym.Także w pokoleniu synów zwracała uwagę korelacja wartości Lp(a) i Fb.

Związek pomiędzy CRP a szacowanymi w badaniach parametrami hemostazy, niezależnymi biochemicznymi czynnikami ryzyka oraz wskaźnikami masy ciała, z uwagi na swoje potencjalne oddziaływanie na układ hemostazy, może być postrzegany jako sprzyjający stanowi prozakrzepowemu w ustroju młodych mężczyzn. Może to mieć u nich negatywne konsekwencje metaboliczne i zdrowotne, zwłaszcza wtedy, gdy warunki stylu życia spowodują zwiększenie masy ich ciała. Badania wykonane w ramach projektu finansowanego przez KBN: nr 4P05B 002 19 oraz projektu własnego PAM nr 111-155.

WSTĘPNA OCENA PRZYDATNOŚCI OPTYCZNEJ METODY POMIARU ZMIANY KSZTAŁTU PŁYTEK KRWI LUDZKIEJ Z WYKORZYSTANIEM

PROGRAMU KOMPUTEROWEGO

Barbara Kostka, Jadwiga Para, Lucyna Korzycka*

Zakład Biochemii Farmaceutycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

*Zakład Chemii Farmaceutycznej i Analizy Leków Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Płytki krwi (PK) są niezbędne dla prawidłowego przebiegu procesu krzepnięcia krwi. Zarówno ich nadmierna jak i zbyt niska reaktywność prowadzić mogą do szeregu poważnych zaburzeń w obrębie układu hemostazy. Aktywacja tych komórek jest złożonym, wieloetapowym procesem zachodzącym pod wpływem różnorodnych czynników. Pierwszą jej morfologiczną manifestacją jest zmiana kształtu płytek krwi z regularnej formy dyskoidalnej na sferyczną z licznymi pseudopodiami.

Celem badań było opracowanie metody oceny in vitro wybranych parametrów kinetycznych procesu zmiany kształtu płytek krwi, z zastosowaniem programu komputerowego „ZK”, a w dalszej pracy wykorzystanie tej metody do oceny wpływu badanych związków na ten proces.

Badania prowadzono na cytrynianowym osoczu ludzkim. Do prób dodawano EDTA (4 mmol/l), a jako agonistę zastosowano ADP (20 μmol/l). Badane związki chemiczne to: nitrogliceryna (NTG) i dwie pochodne piperazyny: 1-(3-piperydynopropionylo)-4-(2-hydroksy-3-piperydynopropylo)-piperazyna (HAz2) oraz 1-(3-piperydynopropionylo)-4-(2-nitroksy-3-piperydynopropylo)-piperazyna (Az2). Pomiar zmiany kształtu PK wykonano przy użyciu spektrofotometru Specol 10 w oparciu o metody: S. Holme'a (Transfusion 1998; 38: 31-40) i D. Blockmans'a (Platelets 1996; 7: 35-42). Program komputerowy „ZK” opracowano przy współpracy z mgr Z. Lipińskim z firmy ZL. Dokonano oceny trzech wybranych parametrów kinetycznych : v₀ - początkowa prędkość zmiany kształtu PK, ZKmax - maksymalna zmiana kształtu PK, S - sekrecja ziarnistości PK.

Wstępne próby z badanymi związkami wykazały, że zarówno NTG, jak i Az2, wykazują taki sam mechanizm działania na oznaczane parametry kinetyczne procesu zmiany kształtu PK, tj. zwiększają początkową prędkość zmiany kształtu PK (v₀) i maksymalną zmianę kształtu PK (ZKmax), a zmniejszają sekrecję ziarnistości PK (S). Jednakże jedynie spadek sekrecji wywołany działaniem NTG jest znamienny statystycznie (p=0,003). Natomiast HAz2 wykazuje odmienne działanie: spadek początkowej prędkości zmiany kształtu PK (v₀) i maksymalnej zmiany kształtu PK (ZKmax), a wzrost sekrecji ziarnistości PK (S). Zmiany wartości wszystkich tych trzech parametrów są znamienne statystycznie (p<0,05). Zaobserwowane różnice w wywieranym na płytki krwi wpływie tłumaczyć może brak w strukturze HAz2, wspólnej dla NTG i Az2, grupy NO.

Przeprowadzone badania są próbami wstępnymi i wymagają dalszego potwierdzenia doświadczalnego. Pozwalają jednak wnioskować, iż opracowana modyfikacja metod pomiaru procesu zmiany kształtu PK z zastosowaniem programu komputerowego „ZK” może być w przyszłości wykorzystana do oceny wpływu nowozsyntetyzowanych związków (potencjalnych leków) na najwcześniejszy etap aktywacji tych komórek krwi.

KARDIOMIOPATIA CUKRZYCOWA - ODPOWIEDŹ NEUROHORMONALNA I ZABURZENIA HEMOSTAZY

Dr n. med. Leszek Markuszewski.

Oddział Kliniczny Kardiologii Interwencyjnej.

Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 im. Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi.

Coraz powszechniej podkreśla się, że cukrzyca jest chorobą układu sercowo-naczyniowego o odrębnej epidemiologii i patofizjologii. Makraoangiopatia cukrzycowa, czyli miażdżyca występująca u chorych na cukrzycę dwukrotnie częściej, stanowi strukturalne podłoże choroby niedokrwiennej serca, natomiast; mikroangiopatia, neuropatia autonomicznego unerwienia serca oraz zaburzenia przemiany w komórkach mięśnia sercowego są przyczyną pierwotnego uszkodzenia kardiomiocytów i mięśnia sercowego, które nazywamy kardiomiopatią cukrzycową. Wszystkie powyższe mechanizmy są wśród chorych na cukrzycę przyczyną zwiększonej zapadalności na przewlekłą, zastoinową niewydolność krążenia (congestive heart failure - CHF).

Spośród wielu endogennych układów neurohormonalnych aktywowanych u pacjentów z CHF znaczącą rolę w patofizjologii wydają się mieć peptydy natriuretyczne, których aktywacja występuje bardzo wcześnie, przed pojawieniem się objawów dysfunkcji lewej komory. Uważa się, że wprowadzenie testu do oznaczania mózgowego peptydu nartiretycznego (BNP Blood Test) jest największym postępem w diagnostyce niewydolności serca ostatnich 20 lat.

Zaburzenia układu hemostazy w cukrzycy odgrywają one zasadniczą rolę w powstawaniu powikłań naczyniowych. Proces polegający na formowaniu, remodelingu i rozpuszczaniu się skrzepu zależy od subtelnych interakcji zachodzących pomiędzy osoczowymi, tkankowymi i płytkowymi elementami układu hemostazy.

Morfotycznym elementem krwi biorącym udział w procesie hemostazy są płytki krwi. Integryny płytkowe (Ib/IXb i IIb/IIIa) są cząsteczkami adhezyjnymi będącymi receptorami dla czynnika von Willebrandta i fibrynogenu, zatem zmiany w ich zakresie mogą być istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju zmian naczyniowych. Wyraźne zaburzenie równowagi na korzyść czynników sprzyjających wykrzepianiu nazwane zostało trombofilią cukrzycową. Wiadomo, że płytki chorych z cukrzycę - zarówno typu 1, jak i typu 2 - charakteryzują się wzmożoną aktywnością i gotowością agregacyjną oraz zwiększoną produkcja tromboksanu. Istnieją badania kliniczne sugerujące, że korzyści z podawania kwasu acetylosalicylowego w prewencji ostrych zespołów wieńcowych są dwukrotnie większe w grupie chorych z cukrzycą. Do leków przeciwpłytkowych nowej generacji należą tienopidyny (tiklopidyna, klopidogrel) oraz leki blokujące receptor glikoproteinowy IIb/IIIa (abciximab, tirofiban, eptifibatid) - najsilniejsza z obecnie dostępnych grup leków przeciwpłytkowych. Z dostępnych analiz wynika, że leki te przynoszą podobne lub nawet wyższe korzyści u chorych z cukrzycą. Chorzy na cukrzycę poddawani przezskórnym zabiegom interwencyjnym na naczyniach wieńcowych stanowią grupę szczególnej troski.

Specyfika postępowania w chorobach układu sercowo-naczyniowego w cukrzycy uzasadnia wyodrębnienie nowej dziedziny nauki nazwanej kardiodiabetologią.

MONITOROWANIE LECZENIA PRZECIWPŁYTKOWEGO - MODEL DOŚWIADCZALNYZ ZASTOSOWANIEM

ZWIERZĄT LABORATORYJNYCH

M. Dobaczewski, T. Kowalski, M. Mussur, M. Nocuń*, J. Golański*, C. Watała*

Koło Naukowe przy Klinice Kardiochirurgii, *Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi KDL Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Po odkryciu zjawiska „oporności na aspirynę” rozwinęła się dyskusja na temat celowości monitorowania i indywidualizacji dawek kwasu acetylosalicylowego. Weryfikacja hipotezy o zwiększeniu skuteczności leczenia przeciwpłytkowego poprzez indywidualizację dawek w oparciu o wyniki badań zahamowania reaktywności płytek krwi odbywa się dwutorowo. Po pierwsze, prowadzone są badania kliniczne, po drugie, opracowywane są modele eksperymentalne na zwierzętach laboratoryjnych.

Celem naszej pracy było ustalenie dawki i czasu podawania ASA, które miały by być zastosowane w badaniach nad ustaleniem zależności między: dawką ASA, stopniem zahamowania reaktywności płytek oraz ograniczeniem uszkodzenia mięśnia sercowego po eksperymentalnie wywoływanym zawale.

Trzy dawki Aspisolu® (Bayer-AG) o zawartości kwasu acetylosalicylowego: 50 mg/kg, 100 mg/kg lub 200 mg/kg, podawane były szczurom dootrzewnowo; każda grupa zwierząt liczyła po 10 szczurów. Krew do badania reaktywności płytek krwi pobierana była trzykrotnie: przed podaniem leku, po 5 dniach oraz po 10 dniach podawania. Zahamowanie reaktywności płytek krwi badano metodą agregacji we krwi pobranej na hirudynę (50 μg/ml). Do badań wykorzystano agregometr Chrono-Log 592 oraz agonistów: ADP 5 μM lub 0.5 mM AA (Chrono-Log); do analizy krzywych - program RAAP (Rejestracja i Analiza Agregacji Płytek krwi).

Wyniki

Zmiana parametrów agregacji płytek krwi zależnie od dawki i czasu podawania ASA

parametry agregacji	dawka czas pobrania	zmiana parametrów agregacji płytek indukowanej 5 μM ADP [%]
				50 mg ASA/dobę	100 mg ASA/dobę	200 mg ASA/dobę
	max. agregacji	5 doba	95.2 ± 52.6	128.4 ± 36.2	110.5 ± 44.2
		10 doba	130.7 ± 35.5	129.0 ± 51.4	139.0 ± 40.5
	dez- -agerazja	5 doba	108.5 ± 52	226.6 202.7	281.4 400.6
		10 doba	157.7 ± 58.1	234.6 ± 101.4	346.4 ± 444.3
	pole pod krzywą	5 doba	104.6 ± 94.2	90.4 ± 22.8	118.6 ± 125.1
		10 doba	103.1 ± 53.1	88.5 ± 46.8	117.9 ± 98.7
		zmiana parametrów agregacji płytek indukowanej 0.5 mM AA [%]
max. agregacji	5 doba	36.8 ± 50.9	45.0 ± 53.1	35.7 ± 50.9
		10 doba	31.9 ± 47.8	29.7 ± 56.0	19.3 ± 37.1
	dez- -agerazja	5 doba	61.7 ± 92.7	110.6 ± 251.3	95.6 ± 103.6
		10 doba	130.1 ± 244.8	119.6 ± 228.1	37.7 ± 56.7
	pole pod krzywą	5 doba	36.3 ± 54.4	45.0 ± 57.0	51.3 ± 68.3
		10 doba	29.3 ± 43.0	21.6 ± 52.9	11.6 ± 36.9

Zgodne z oczekiwaniami, najsilniejszy stopień zahamowania reaktywności płytek zaobserwowano w badaniu agregacji z kwasem arachidonowym; stwierdzono jednocześnie paradoksalny efekt nasilenia agregacji w badaniu z zastosowaniem ADP jako agonisty. U niektórych szczurów, które otrzymywały najwyższą dawkę leku stwierdzono krwawienie ze śluzówki nosa. Za najbardziej efektywny układ modelowy badania zahamowania reaktywności płytek krwi, przy minimalnych skutkach nieporządnych przyjęliśmy dawkę 100 mg/kg podawaną przez 10 dni.

Praca finansowana z tematu KBN 3P05B10222

NOWY POLIMORFIZM MIKROSATELITARNY W REJONIE 5'-PROMOTOROWYM GENU INTEGRYNY ALFA2 JEST ZWIĄZANY Z GĘSTOŚCIĄ GPIA/IIA NA POWIERZCHNI PŁYTEK KRWI

Wojciech J. Sydor, Marek Sanak, Bogdan Jakieła, Jacek Musial, Andrzej Szczeklik

II Katedra Chorób Wewnętrznych CMUJ w Krakowie, ul. Skawińska 8, 31066 Kraków

Wstęp: Gęstość integryny płytkowej alfa₂beta₁ różni się międzyosobniczo i koreluje ze stopniem adhezji płytek krwi do kolagenu w warunkach ex vivo (Kunicki et al. Blood 1993). Zmienność tą przypisuje się głównie polimorfizmowi C807T w eksonie 7 genu ludzkiej integryny alfa₂ (ITGA2). W rejonie 5'-promotorowym ITGA2 obecne są także dwie inne sekwencje dimorficzne: C-52T i C-92G, które w znacznej mierze wpływają na ekspresję ITGA2 in vitro, natomiast niewielkie częstości rzadszych alleli nie wyjaśniają zmienności związanej z konserwatywnym polimorfizmem C807T (Jacquelin et al. JBC 2001). Ostatnio pojawiły się doniesienia dotyczące wpływu krótkich powtórzeń dimorficznych (short tandem repeats-STR) na regulację procesu transkrypcji. Opisujemy nowy, charakteryzujący się dużą zmiennością polimorfizm typu STR (powtórzenia CA) w rejonie promotorowym genu ITGA2 (początek -733bp), który ma związek z gęstością GPIa/IIa na powierzchni płytek krwi.

Badani i metody: U 120 chorych poddawanych przezskórnym interwencjom wieńcowym oznaczyliśmy gęstość integryny Ia/IIa metodą cytometrii przepływowej. Genotyp STR określono za pomocą systemu analizy mikrosatelit opartego na PCR (ABI Prism 377 DNA Sequencer i Genotyper Software, PE Applied Biosystem), natomiast polimorfizmy C807T i C-52T metodą PCR/RFLP.

Wyniki: Znaleźliśmy 8 wariantów allelicznych STR: Z.Z (wild-type, Z=12 powtórzeń CA) - 25,6%; Z.Z+1 - 42,7%; Z.Z+2 - 6,8%; Z.Z+3 - 0,85%; Z+1.Z+1 - 17,95%; Z+1.Z+2 - 3,4%, Z+1.Z+3- 0,85%, Z+2.Z+2 - 1,7%. Gęstość GPIa/IIa dodatnio korelowała z allelem T807 (p<0,00001, R=0,60) i ujemnie wraz ze zwiększaniem się liczby powtórzeń CA (p<0,00001, R=-0,46). Po uwzględnieniu wpływu polimorfizmów C807T i C-52T warianty alleliczne STR były nadal związane z gęstością GPIa/IIa (wieloczynnikowa analiza regresji, p<0,001). Wnioski: Polimorfizm -733 STR rejonu 5'-promotorowego genu ITGA2 jest cechą częstą i może przyczyniać się do regulacji ekspresji integryny alfa₂beta₁.

WPŁYW LECZENIA ANTYAGREGACYJNEGO NA POZIOM AGREGACJI PŁYTEK KRWI U PACJENTÓW PO OSTRYM ZESPOLE WIEŃCOWYM W OKRESIE LECZENIA SZPITALNEGO.

Ewa Burbicka, lMonika Tomaszewska - Kiecana, Mirosław Dłużniewski.

Klinika Kardiologii II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie

Wojewódzki Szpital Bródnowski

CEL PRACY: Ocena poziomu agregacji płytek krwi w zależności od zastosowanego leczenia antyagregacyjnego u pacjentów po przebytym ostrym zespole wieńcowym.

GRUPA BADANA: 80 chorych, kobiety i mężczyźni, średni wiek 60 lat, po incydencie ostrego zespołu wieńcowego. Chorych randomizowano do trzech grup terapeutycznych:

Grupa I - chorzy otrzymujący kwas acetylosalicylowy w dawce 75mg/dobę,

Grupa II- chorzy otrzymujący tiklopidynę w dawce 500mg/dobę,

Grupa III- chorzy otrzymujący leczenie skojarzone kwasem acetylosalicylowym w dawce 75mg/dobę z tiklopidyną w dawce 500mg/dobę.

Wybór metody leczenia farmakologicznego, poza leczeniem antyagregacyjnym, zależał od lekarza prowadzącego.

METODA BADANIA: U wszystkich chorych wykonano agregację płytek krwi metodą optyczną przy użyciu aparatu Whole-Blood Agregometer firmy Chrono-Log Corporation z zastosowaniem odczynnika ADP w stężeniu 10µmol/l. Krew do badania pobierano w drugiej dobie leczenia lekami przeciwagregacyjnymi. Jeżeli pacjent otrzymywał leczenie przeciwzakrzepowe (heparyny drobnocząsteczkowe), pobierano krew w 5 dni od zakończenia tego leczenia a po dwóch dniach od zastosowania leków przeciwagregacyjnych. Ilość płytek krwi oceniano w próbce badanej krwi pacjentów i mieściła się ona w granicach 250 tys - 400 tys. płytek krwi.

WYNIKI: Ogólna liczba chorych włączonych do badania wyniosła 80.

Rozkład liczbowy w grupach był następujący:

Grupa I: 27 chorych Grupa II: 26 chorych Grupa III: 27 chorych

Średnia wartość poziomu agregacji w poszczególnych grupach wyniosła:

Grupa I: 11% Grupa II: 2% Grupa III: 4%

W grupie kontrolnej (bez leków) średni poziom agregacji wyniósł 12% (grupę kontrolną stanowiły osoby młode, średnia wieku 38 lat, zdrowe, aktywne fizycznie).

WNIOSKI: Najmniejszy poziom agregacji płytek krwi wykazano w grupie pacjentów leczonych tiklopidyną w monoterapii oraz w terapii skojarzonej z kwasem acetylosalicylowym w dawce 75mg/dobę. Średni poziom agregacji w grupie otrzymującej kwas acetylosalicylowy w dawce 75mg/dobę był nieznacznie mniejszy niż obserwowany w grupie kontrolnej nie otrzymującej żadnego leczenia przeciwkrzepliwego. Wynik taki może być związany z opisywanym w literaturze, a także obserwowanym w naszej grupie badanej, zjawiskiem oporności na leczenie kwasem acetylosalicylowym oraz z korzystnym wpływem wysiłku fizycznego na poziom agregacji w odniesieniu do grupy kontrolnej.

CZY ASPIRYNA JEST SKUTECZNA U PACJENTÓW Z NIEDOKRWIENNYM UDAREM MÓZGU?

- DONIESIENIE WSTĘPNE

Anna B. Sobol¹, Anna Kumor³, Alina Mochecka², Lidia Stańczyk¹, Jacek Golański¹, Cezary Watała¹

¹Zakład Krzepnięcia Krwi Katedry Diagnostyki Laboratoryjnej UM w Łodzi

²Klinika Neurologii UM w Łodzi

³Pracownia Lipidów Katedry Diagnostyki Laboratoryjnej UM w Łodzi

Założenia Monitorowanie działania leków przeciwpłytkowych nie należy jeszcze w naszym kraju do metod rutynowej diagnostyki laboratoryjnej. Stwierdzenie opisywanej w literaturze „oporności” na standardowo stosowane dawki kwasu acetylosalicylowego w udarze niedokrwiennym mózgu, może mieć podstawowe znaczenie w ustalaniu zaleceń profilaktyki przeciwzakrzepowej celem zapobiegania kolejnym incydentom udaru mózgu.

Z naukowego punktu widzenia istotne wydaje się ustalenie przyczyn „oporności” lub osłabionej wrażliwości na aspirynę.

Materiał Badaniami objęto dotychczas 20 pacjentów (11M:9K) z niedokrwiennym udarem mózgu, hospitalizowanych w Klinice Neurologii UM w Łodzi, przyjmujących jako profilaktykę przeciwzakrzepową kwas acetylosalicylowy w dawce 150 mg. Rozpoznanie udaru niedokrwiennego mózgu formułowano w oparciu o ocenę kliniczną, badanie CT/NMR, ewentualnie USG-Doppler. W grupie kontrolnej zbadano dotychczas 10 zdrowych osób, które przyjmowały kwas acetylosalicylowy w dawce 150 mg w czasie 10 dni.

Metody U każdego pacjenta, jak również w grupie kontrolnej wykonywano dwukrotnie badania „wrażliwości na aspirynę” przed (ewentualnie) w pierwszej dobie i po 10 dniach stosowania kwasu acetylosalicylowego.

Badania obejmowały każdorazowo badania reaktywności płytek krwi z zastosowaniem analizatora PFA-100 (pomiar czasu okluzji w kasetach z kolagenem i epinefryną) oraz pomiar agregacji we krwi pełnej (Chrono-Log 592), ponadto profil lipidowy i koagulologiczny oraz morfologię krwi.

Obserwacje i wnioski Spośród 20 chorych z niedokrwiennym udarem mózgu, którzy przyjmowali jako profilaktykę przeciwzakrzepową 150 mg kwasu acetylosalicylowego - u czterech stwierdzono obniżoną wrażliwość na ten lek - metodą PFA-100. Nie znalazło to potwierdzenia w badaniu agregacji we krwi pełnej z kwasem arachidonowym.

U jednego chorego wykryto „oporność na aspirynę” ( brak zahamowania agregacji we krwi pełnej z kwasem arachidonowym). Brak odpowiedzi na standardową dawkę kwasu acetylosalicylowego znalazł odzwierciedlenie w stanie klinicznym chorego (istotne pogorszenie przebiegu udaru), co łącznie z wynikami badań reaktywności płytek krwi skłoniło lekarzy prowadzących chorego do zmiany leczenia. Po odstawieniu aspiryny i włączeniu heparyny uzyskano poprawę kliniczną. Również powtórna próba wdrożenia leczenia kwasem acetylosalicylowym w późniejszym czasie spowodowała pogorszenie stanu pacjenta i konieczność zmiany leczenia.

W grupie kontrolnej nie wykryto „oporności na aspirynę”, u dwóch osób stwierdzono graniczną wrażliwość na aspirynę mierzoną czasem okluzji metodą PFA-100.

Wstępne wyniki badań wskazują na potrzebę monitorowania oraz indywidualizacji leczenia przeciwpłytkowego u pacjentów, którzy nie odpowiadają na standardowe dawki kwasu acetylosalicylowego, celem zapobiegania kolejnym incydentom udaru mózgu.

CZY HEMOSTATYCZNE CZYNNIKI RYZYKA SPRZYJAJĄ PROGRESJI MIAŻDŻYCY TĘTNIC WIEŃCOWYCH?

Krzysztof Chiżyński

Instytut Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

„Klasyczne” czynniki ryzyka miażdżycy (zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, palenie tytoniu) pozwalają tylko częściowo ocenić zagrożenie progresją miażdżycy. Dlatego poszukuje się nowym czynników ryzyka progresji miażdżycy.

Celem pracy jest ocena czy hemostatyczne czynniki ryzyka sprzyjają progresji miażdżycy tętnic wieńcowych.

U 590 chorych z chorobą wieńcową (ChW), u których wykonano diagnostyczną koronarografię oprócz określenia „klasycznych„ czynników ryzyka (palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hipecholesterolemia) oznaczono stężenia: Fb i PAI-1, liczbę leukocytów, płytek krwi i hemotokryt. W trakcie 5 letniej obserwacji prospektywnej u 80 chorych w czasie średnio 25,6 miesięcy od momentu włączenia do badań, wykonano ponownie koronarografię. Przyczyną ponownego wykonania koronarografii była niestabilna ChW.

Spośród tych 80 chorych wyodrębniono grupę badaną: 56 chorych, u których stwierdzono progresję zmian miażdżycowych oraz grupę kontrolną: 24 chorych bez progresji miażdżycy. Grupa badana i grupa kontrolna nie różniły się wiekiem (54.3 i 53.5), stężeniem cholesterolu całkowitego (225.1 i 246.7 mg/dl) oraz cholesterolu HDL (47.6 i 44.2 mg/dl), LDL (146.1 i 168.2 mg/dl) i triglicerydów (173.8 i 172.4 mg/dl), paleniem tytoniu (20 i 17.4%), BMI (27.9 i 27.8 kg/m2), PAI-1 (43.8 i 42.8 ng/ml), leukocytozą (6.8 i 7.0 tysięcy/ml), liczbą płytek krwi (227.9 i 212.6 tysięcy/ml), oraz odsetkiem chorych z nadciśnieniem tętniczym (46.4 i 54.2%), i odsetkiem chorych leczonych w powodu hiperlipidemii (51.8 i 58.3%), W grupie badanej był większy odsetek kobiet (29% vs 8.3% p=0.040), częściej występowała cukrzyca (14.3% vs 0% p=0.049) oraz wyższe stężenie Fb (4.3 vs 3.4 g/l p=0.012). W celu oceny czy Fb jest niezależnym czynnikiem ryzyka progresji miażdżycy zastosowano dwa modele regresji logistycznej: Model 1 - w którym uwzględniono: Fb, wiek i płeć, Model 2 - w którym uwzględniono: Fb, wiek, płeć oraz palenie tytoniu, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze i hipercholesterolemię. Szansa wystąpienia progresji miażdżycy w Modelu 1 była istotna i wynosiła 1.67 [OR=1.67 (1.02-2.74) p=0.037] natomiast w Modelu 2 nie była istotna statystycznie. Żaden z czynników uwzględnianych w Modelu 2 nie miał istotnego wpływu na progresję miażdżycy.

Wniosek: Z analizowanych hemostatycznych czynników ryzyka jedynie podwyższone stężenie fibrynogenu było niezależnym od wieku i płci czynnikiem ryzyka progresji miażdżycy tętnic wieńcowych.

LECZENIE ANTYAGREGACYJNE KWASEM ACETYLOSALICYLOWYM U CHORYCH PO POMOSTOWANIU AORTALNO-WIEŃCOWYM

R. Golański, A. Iwaszkiewicz, K. Chiżyński, J. Zasłonka, C. Watała*, J. Golański*

Klinika Anestezjologii i intensywnej terapii Kardiologicznej,, *Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Leczenie antyagregacyjne kwasem acetylosalicylowym (ASA), znalazło stałe miejsce w terapii osób z chorobą niedokrwienną mięśnia sercowego. Powszechnie przyjęte standardy Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego zalecają dawki uznane za terapeutyczne. Dawką polecaną u pacjentów po chirurgicznym leczeniu choroby wieńcowej jest 150 mg na dobę. Standardy amerykańskie zalecają u tych chorych stosowanie przez rok po operacji dobowej dawki w wysokości 325 mg.

Problem wielkości dawki u pacjentów po pomostowaniu aortalno-wieńcowym ma szczególne znaczenie w świetle doniesień informujących o tym, że w tej grupie chorych, w bezpośrednim okresie pooperacyjnym można zaobserwować zjawisko osłabionej wrażliwości na antyagregacyjne działanie ASA, czy też wręcz "oporności" na ten lek. Należy zastanowić się, na ile fakt niedostatecznego zahamowania krwinek płytkowych, które po operacji w warunkach krążenia pozaustrojowego wykazują często nadreaktywność, może wpływać na wczesną niedrożność zespoleń aortalno-wieńcowych i przez to negatywnie oddziaływać na odległy wynik bezpośredniej rewaskularyzacji mięśnia sercowego.

Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytanie: na ile skuteczne jest zahamowanie reaktywności płytek krwi w omawianej grupie chorych przy stosowaniu dawki 150 mg ASA na dobę, w porównaniu z dawką 325 mg.

Badania przeprowadzono w Klinice Kardiochirurgii IK UM w Łodzi.

W grupie I znalazło się 31 pacjentów w wieku 57 ± 7 lat, którzy otrzymywali 150 mg ASA na dobę. W grupie II było 24 pacjentów, w wieku 63,2 ± 6,3 lat, otrzymywali oni 325 mg ASA dziennie. Badania reaktywności krwinek płytkowych badano w 10 dobie po operacji. Badanie płytek wykonywano stosując metodę agregacji we krwi pełnej (WBA) oraz pomiar czasu okluzji (OT) przy użyciu PFA-100. Za próg efektywnego zahamowania reaktywności płytek krwi przyjęto czas okluzji (PFA-100) w kasetach CEPI > 150 sek. oraz całkowite (0 Ω) zahamowanie WBA z kwasem arachidonowym (AA).

Uzyskane wyniki wykazały, że w grupie I oba warunki skutecznego zablokowania reaktywności płytek spełnione były u 9,67% badanych, w grupie II zjawisko to wystąpiło u 16,66% chorych. Różnica ta była istotna statystycznie (p<0,05). Leczenie wyższą dawką kwasu acetylosalicylowego spowodowało pełne zahamowanie agregacji z kwasem arachidonowym u wszystkich badanych w grupie II. Uzyskane wyniki badań sugerują, że leczenie antyagregacyjne przy użyciu kwasu acetylosalicylowego u pacjentów po chirurgicznym leczeniu choroby niedokrwiennej serca powinno zaczynać się od wysokiej dawki, to znaczy 325 mg dziennie . Skuteczność leczenia powinna być monitorowana nie tylko we wczesnym okresie okołooperacyjnym, ale także w okresie późniejszym. Szczególnej troski wymagają ci chorzy, u których nawet dawka 325 mg nie daje efektu antyagregacyjnego, w grupie tej leczenie powinno być dobierane indywidualnie, z wykorzystaniem innych leków niż ASA.

KBN 3P05B 10222, UM Łódź pr.wł. 502-12-035, pr.statutowa 503 -205-1.

CZY PODWYŻSZONE STĘŻENIE FIBRYNOGENU ZWIĘKSZA RYZYKO OPERACYJNE PODCZAS POMOSTOWANIA AORTALNO-WIEŃCOWEGO ?

Krzysztof Chiżyński, Jacek Golański, Ryszard Golański, Ryszard Jaszewski, Alicja Iwaszkiewicz-Zasłonka, Janusz Zasłonka

Instytut Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Ryzyko operacyjne występujące u chorych kierowanych na leczenie operacyjne metodą pomostowania wieńcowego można wyliczyć na podstawie skal ryzyka operacyjnego, które uwzględniają takie czynniki jak: wiek operowanych chorych,, wielkość frakcji wyrzutowej lewej komory (FW) w badaniu ECHO serca, niestabilną chorobę wieńcową (ChW), wskaźnik ciała ciała (BMI), czy wydolność nerek.

Celem pracy jest ocena czy czynniki takie jak fibrynogen (Fb), PAI-1, płytki krwi, leukocyty czy hematokryt, związane są czynnikami ryzyka w czasie pomostowania aortalno-wieńcowego.

Badaniami objęto 147 kolejnych chorych operowanych w powodu ChW. Zgon operacyjny wystąpił u 9 chorych (6,1%) i chorzy ci stanowią grupę badaną. Pozostałych 138 chorych stanowi grupą kontrolną. Występowanie czynników uwzględnianych w skalach ryzyka operacyjnego: otyłości, niestabilna ChW, FW, oraz miażdżyca tętnic obwodowych i mózgowych nie różniło się w obu grupach. Chorzy grupy badanej byli starsi (65.3 vs 57.7 lat p=0.016). Czynniki ryzyka wieńcowego takie jak płeć męska, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, palenie tytoniu, BMI oraz stężenia cholesterolu i jego frakcji oraz kreatyniny były podobne w obu grupach. W grupie badanej obserwowano wyższe stężenie Fb, natomiast liczba płytek krwi i leukocytów, hematokryt i PAI-1 były podobne w obu grupach. Grupy badana i kontrolna nie różniły się liczbą wykonanych pomostów aortalno-wieńcowych żylnych i częstością stosowania tętnicy piersiowej wewnętrznej. Czasy perfuzji (103 vs 73minuty) i zakleszczenia aorty (63 vs 42 minuty) były dłuższe w grupie badanej ale nie osiągnęły istotności statystycznej (p=0.063 i p=0.098)., istotnie dłuższy był natomiast czas reperfuzji (34 vs 25 minut p=0.002). W grupie badanej częściej niż w kontrolnej stężenie Fb było >4.0 g/l (100% vs 40% p=0.000) oraz >5.0 g/l (44% vs 11% p=0.017).

W modelu regresji logistycznej stężenie Fb >5,0 g/l w koagulogramie przedoperacyjnym zwiększało ryzyko zgonu operacyjnego uwzględniając wiek i płeć operowanych prawie 6,5-krotnie [OR=6,49 (1,35-31,17) p=0.018), a uwzględniając dodatkowo BMI, FW i klasę bólów wg. CCS prawie 9-krotnie [OR=8,86 (1,66-47,27)) p=0.010)].

Wniosek: Stężenia fibrynogenu >5,0 g/l w koagulogramie przedoperacyjnym, niezależnie od innych czynników ryzyka operacyjnego istotnie zwiększa zagrożenie zgonem w czasie operacji pomostowania aortalno-wieńcowego.

OSOCZOWE CZYNNIKI PRO I ANTYKOAGULACYJNE WE WCZESNYCH STADIACH CHOROBY BUERGERA

B. Sokołowska, A. Dmoszyńska, A. Walter-Croneck, A. Nowaczyńska, A. Skwarzyński, M. Chrapko, M. Soroka-Wojtaszko, W. Gernand, A. Grzebisz, W. Trześniowska

Katedra i Klinika Hematoonkologii i Transplantacji Szpiku AM, Lublin

Oddział Chirurgii Naczyniowej Specjalistycznego Szpitala, Lublin

Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Hematoonkologii AM, Lublin

Międzywydziałowa Katedra i Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej AM, Lublin

Patogeneza choroby Buergera nadal nie została w pełni poznana. Niewątpliwy jest jednak rozwój zakrzepicy w jej przebiegu. W ostatnich latach sugeruje się, że zwiększona aktywność osoczowych czynników krzepnięcia, takich jak cz. VII, cz. VIII, cz. XI, hiperhomocysteinemia oraz zaburzenia dotyczące naturalnych antykoagulantów takich jak np. aneksyna V mogą odgrywać ważną rolę w patogenezie chorób naczyń, w których występuje wzmożona skłonność do zakrzepicy.

Celem pracy była ocena aktywności osoczowych czynników krzepnięcia VII, VIII, XI i stężenia aneksyny V oraz odniesienie tych wartości do uznanych czynników rokowniczych w chorobie Buergera a także poszukiwanie zależności między aktywnością tych czynników a stężeniem różnych frakcji lipidowych i homocyteiny.

Badaniami objęto : 37 chorych na zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń. Grupa badana składała się z 8 kobiet (21,6%) i 29 mężczyzn (78,4%) w wieku od 20-50 lat, średnio 39,5 lat. Czas trwania choroby wynosił od 1-22 lat, średnio 5,5 roku. U 34 pacjentów stwierdzono niewielki stopień niedokrwienia kończyn w skali Fontaine'a (I+II), a znaczny stopień niedokrwienia u 3 pacjentów (II+IV). 23 chorych podało w wywiadzie stałe palenie tytoniu , 12 zaprzestało palenia w momencie rozpoznania choroby, a 2 w ogóle nie paliło tytoniu. Wśród parametrów biochemicznych oceniano : całkowite stężenie lipidów, cholesterolu, frakcji HDL i LDL, apolipoproteiny A i homocysteiny. Oznaczano aktywność osoczowych czynników krzepnięcia: VII, VIII, XI oraz stężenie aneksyny V-białka o właściwościach antykoagulacyjnych i dodatkowym działaniu przeciwzapalnym. Stwierdzono wysoce istotne statystycznie zwiększenie aktywności czynników VIII i XI oraz stężenia aneksyny V w porównaniu do grupy kontrolnej (cz. VIII 119,85% vs 60,19%, cz. XI 108,72% vs 78,54%, aneksyna V 8,27 ng/ml vs 3,39 ng/ml) oraz istotne statystycznie zwiększenie stężenia homocysteiny w porównaniu do grupy kontrolnej (11,53 µmol vs 9,86 µmol). Natomiast aktywność czynnika VII mieściła się w granicach normy. Nie stwierdzono dodatniej korelacji pomiędzy aktywnością czynnika VII i VIII, stężeniem homocysteiny i aneksyny V a paleniem tytoniu w całej grupie chorych. Wśród chorych wyodrębniono grupę ze szczególnie wysoką aktywnością czynnika VIII, przekraczającą 150%. W grupie tej stwierdzono dodatnią korelację pomiędzy stężeniem homocysteiny a piciem kawy.

Nasze badania wykazały, że czynniki VIII, XI, aneksyna V oraz homocysteina mogą odgrywać rolę w patogenezie choroby Buergera.

PROGRAM EDUKACJI CHORYCH LECZONYCH DOUSTNYM ANTYKOAGULANTEM

Piotr Psuja, Ewa Karmańska

Oddział Chorób Wewnętrznych ZOZ Poznań - Nowe Miasto

Bezpieczeństwo i skuteczność przewlekłego leczenia przeciwkrzepliwego w znacznej mierze zależy od zaangażowanej, świadomej i aktywnej współpracy chorego i jego rodziny z personelem medycznym. Celem pracy było zbadanie potrzeby i opracowanie programu edukacyjnego dla chorych leczonych doustnym antykoagulantem. Przeprowadzono losowo badania ankietowe wśród 125 chory (49 kobiet i 76 mężczyzn) leczonych przewlekle przeciwzakrzepowo w ośrodku kardiologicznym. Odpowiedzi respondentów wykazały, że 4 % chorych nie wiedziało jaki antykoagulant przyjmują a 8 % osób nie znało przyczyny jego stosowania. 48% chorych nie uzyskało wystarczających informacji o działaniu i dawkowaniu leku, tylko 31% badanych otrzymało materiały edukacyjne. O możliwości wpływu innych leków na działanie doustnego antykoagulantu nie wiedziało 23 % osób, natomiast 71 % chorych nie znało sytuacji wymagających zaprzestania leczenia. Sprawdzanie współczynnika INR co 6 miesięcy zalecono u 13 % a żadnej kontroli u 7 % badanych. Niebezpieczeństwa stosowania leku podczas ciąży nie znało 31 % kobiet i o zagrożeniu krwotocznym związanym z podawaniem antykoagulantu w okresie przeprowadzania zabiegów chirurgicznych i stomatologicznych nie wiedziało aż 43 % chorych. Występowanie powikłań krwotocznych zgłosiło 78 % badanych. Prawie wszyscy chorzy (98%) byli zainteresowani uzyskaniem szerszych informacji o prowadzonym leczeniu przeciwzakrzepowym. Wyniki badania ankietowego uzasadniały konieczność opracowania programu edukacji chorych stosujących doustne leki przeciwkrzepliwe. Właściwie przygotowany i skutecznie prowadzony program edukacji może istotnie zmniejszyć częstość zakrzepowych i krwotocznych powikłań leczenia przeciwkrzepliwego. Projekt programu jest adresowany nie tylko do chorych, ale także do wszystkich fachowych pracowników medycznych uczestniczących w procesie leczenia. Podstawowym celem programu jest przekazanie koniecznych wiadomości oraz wykształcenie i sprawdzanie niezbędnych umiejętności praktycznych. Treść nauczania obejmuje informacje o lekach przeciwzakrzepowych, wskazaniach do ich stosowania, istocie procesu krzepnięcia krwi, leczniczym zakresie współczynnika INR, znaczeniu i sposobach systematycznej kontroli laboratoryjnej, konieczności prowadzenia indywidualnego dziennika antykoagulacji, wpływie leczenia towarzyszącego i żywienia, propozycji dozwolonych rozrywek i bezpiecznego sposobu życia. Sposoby nauczania obejmują ustne formy informowania, a także korzystanie z materiałów drukowanych oraz posługiwanie się zasobami Internetu i instruktażem za pośrednictwem audio lub video kaset. Sprawdzanie wyników nauczania i umiejętności powinno być systematycznie prowadzone przez specjalnie przygotowany personel nauczający. Zalecane jest stosowanie samokontroli przy użyciu indywidualnych koagulometrów i ustalanie dawki antykoagulantu za pomocą programu komputerowego. Takie założenia projektu edukacji chorych będą najskuteczniej osiągnięte w sieci ośrodków leczenia przeciwkrzepliwego. Tworzenie tych ośrodków jest uzasadnione ekonomicznie, bowiem pozwala zmniejszyć koszty leczenia powikłań, znacznie ograniczyć czasokres pobytu chorych w szpitalu i uniknąć wykonywania zbędnych badań pracownianych. Zaproponowano organizacyjne metody realizacji programu edukacyjnego w obecnej strukturze działania służby zdrowia. Przedstawiony projekt może być istotnym elementem narodowego programu leczenia przeciwzakrzepowego. Konieczność jego powstania w Polsce uzasadniają dane epidemiologiczne wskazujące na stosowanie leków przeciwkrzepliwych u co setnego mieszkańca krajów rozwiniętych.

WYBRANE CZYNNIKI KRZEPNIĘCIA KRWI W ZŁOGACH ŚRÓDNACZYNIOWYCH OPEROWANYCH CHORYCH Z MIAŻDŻYCĄ TĘTNIC SZYJNYCH

Maria Kotschy, Arkadiusz Jawień, Arkadiusz Migdalski, Aleksandra Knapik-Bieniek, Daniel Kotschy.

Katedra i Zakład Patofizjologii oraz

Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej AM w Bydgoszczy

Wstęp. Mimo wielu badań klinicznych i doświadczalnych patomechanizm powstawania i skład blaszki miażdżycowej nie są w pełni poznane.

Celem pracy było oznaczenie stężenia kompleksów trombina-antytrombina (TAT), czynnika tkankowego (TF), jego inhibitora (TFPI) oraz naczyniowego czynnika wzrostu pochodzenia śródbłonkowego (VEGF-A) w wyciągach blaszek miażdżycowych tętnic szyjnych oraz porównanie ich poziomu z osoczem tych samych chorych.

Materiał i metody. Badaniem objęto 37 chorych, w tym 24 mężczyzn i 13 kobiet w wieku 45-80 (średnio 64±9) lat leczonych operacyjnie w Klinice Chirurgii Ogólnej AM w Bydgoszczy. Pobrane w czasie zabiegu odcinki tętnicy szyjnej wraz z blaszkami homogenizowano w ciekłym azocie i sporządzono wyciągi. W ekstraktach oraz w osoczu krwi cytrynianowej tych samych chorych oznaczono zawartość białka oraz stężenie 4 parametrów metodą immunoenzymatyczną (ELISA) przy użyciu zestawów komercyjnych. Oznaczono kompleksy TAT zestawem Dade Behring, TF i TFPI odczynnikami Imubind American Diagnostica oraz VEGF-A zestawem Medsystems.

Wyniki przeliczono na ml badanych ekstraktów lub osocza, celem ich łatwiejszego porównania z normami laboratoryjnymi producentów odczynników.

Wybrane parametry hemostazy w wyciągach blaszek miażdżycowych w porównaniu do osocza chorych (wartość średnia oraz min.-max.)

Badany parametr	Jednostki	Chorzy na miażdżycę blaszki		Normy labor. osocza
					blaszki	Osocze
Stężenie białka	mg/ml	36,5 (17,7 - 70,8)	82,7 (57 - 103)
Kompleksy TAT	ng/ml	52 (0,0 - 209)	54 (0 - 602)	1,5 1,0 - 4,1
TF	pg/ml	6066 (925 - 1093)	120,5 (30 - 311)	142 (28 - 255,3)
TFPI	ng/ml	5,05 (0,15 - 12,15)	402 (125 - 833)	89,5 (75 - 120
VEGF-A	pg/ml	1057 (531 - 1380)	504 (113 - 806)	11

Jak widać na tabeli w ekstraktach blaszek miażdżycowych stwierdzono obecność kompleksów TAT, czynnika TF, TFPI i VEGF-A.

Po przeliczeniu na białko w porównaniu do osocza chorych blaszki zawierają około 100 razy więcej TF, czterokrotnie więcej VEGF-A i dwukrotnie większe stężenia kompleksów TAT. Natomiast w wyciągach blaszek miażdżycowych stwierdzono tylko śladowe ilości TFPI w porównaniu do osocza.

Wniosek. Znacznie podwyższone stężenia TF w wyciągach blaszek miażdżycowych w porównaniu do osocza przemawiają za aktywacją drogi zewnątrzpochodnej krzepnięcia w patomechanizmie nadkrzepliwości krwi, w powstawaniu śródnaczyniowych zakrzepów i rozwoju miażdżycy tętnic.

UKŁAD U-PA/UPAR W HOMOGENATACH WOLA GUZKOWEGO NADCZYNNEGO

Danuta Rość, Ewa Zastawna, Wanda Drewniak, Włodzimierz

Gniłka

Katedra i Zakład Patofizjologii

Klinika Chirurgii Ogólnej i Naczyń Akademii Medycznej w Bydgoszczy

Wstęp Wiadomo, że u-PA i uPAR zaangażowane są w proces proteolizy tkankowej i przebudowę tkanek. Wole tarczycy jest związane z przebudową gruczołu tarczowego.

Z dostępnego piśmiennictwa oraz badań własnych wynika, że we krwi chorych z nadczynnością tarczycy obserwowano podwyższone stężenie aktywatorów plazminogenu (t-PA, u-PA). Nie ma jednakże bezpośrednich dowodów, że pochodzą one z tarczycy.

Celem pracy była ocena antygenu u-PA oraz receptora uPAR na tle wybranych parametrów układu fibrynolizy w osoczu krwi oraz w homogenatach gruczołu tarczowego chorych z wolem guzkowym nadczynnym.

Materiał i metody: Badania wykonano u 23 chorych w wieku 18- 70 lat z wolem guzkowym nadczynnym leczonych operacyjnie w Klinice Chirurgii Ogólnej i Naczyń Akademii Medycznej w Bydgoszczy. Przed operacją do badań pobrano krew żylną a w czasie zabiegu wycinek zmienionej patologicznie tarczycy. Grupę kontrolną stanowiło 25 zdrowych ochotników, od których pobrano krew żylną.

W cytrynianowej krwi żylnej oraz w homogenatach tarczycy wykonano następujące badania: stężenie antygenu tkankowego aktywatora plazminogenu (t-PA Ag), urokinazowego aktywatora plazminogenu (u-PA Ag), receptora dla urokinazowego aktywatora plazminogenu (uPAR) oraz antygenu inhibitora aktywatora plazminogenu typu 1 (PAI-1 Ag) i typu 2 (PAI-2 Ag) techniką ELISA (metoda immunoenzymatyczna z użyciem przeciwciał mono- i poliklonalnych) w oparciu o zestawy firmy Biopool (Szwecja) i American Diagnostica (uPAR). W osoczu krwi zdrowych i chorych oraz w homogenatach wola tarczycy oznaczono ponadto stężenie białka metodą Lowry'ego.

Wyniki: Przeprowadzone badania wykazały, że w osoczu krwi chorych w porównaniu do osób zdrowych zaobserwowano istotnie wyższe stężenie t-PA Ag i uPAR. Po uwzględnieniu stężenia białka w osoczu krwi i w homogenatach tarczycy stwierdzono, że w homogenacie tarczycy stężenie u-PA Ag było ponad 100- krotnie wyższe, stężenie uPAR ponad 24 - krotnie a stężenie t-PA Ag 75- krotnie wyższe niż w osoczu chorych. Porównanie stężenia inhibitorów pomiędzy osoczem i wolem chorych wykazało 5- krotnie niższe w homogenatach niż w osoczu stężenie PAI-1 Ag i brak istotnych różnic stężenia PAI-2 Ag.

Wnioski:

1. Powyższe wyniki wskazują na miejscową syntezę aktywatorów plazminogenu t-PA i u-PA.

2. Wysokie stężenia u-PA Ag i uPAR sugerują ich udział w przebudowie gruczołu tarczowego u chorych z wolem guzkowym nadczynnym.

3.Niższe stężenie PAI-1 Ag w homogenacie tkanki wola w porównaniu do stężenia w osoczu chorych może być wynikiem kompensacyjnego zużycia inhibitora lokalnie w tarczycy.

---