Socjologia jest jedną z gałęzi społecznych zbioru dyscyplin naukowych , które badają naturę ludzkiego zachowania i związków między ludzkich , oraz ich rezultaty .

Podstawowymi założeniami jest myśl , że egzystencja ludzka jest egzystencją społeczną .

Socjologia przedstawia , więc ogólny pogląd na warunki ludzkiego bytowania.

TWÓRCY SOCJOLOGII

Za ojca socjologii uważa się filozofa Augusta Comte'a (1798-1857).Chciał wykorzystać nową naukę do naprawy schorzeń społecznych . Religia zastąpiona przez wiedzę czyli zdarzenia i fakty empirycznie stwierdzone Comte koncentrował się na dwóch konkretnych aspektach życia społecznego : porządku i stabilizacji ,oraz na zmianach społecznych określonych mianem

dynamiki społecznej . Comte uważał , że te czynniki zespalają społeczeństwo i decydują o przemianach .Chociaż specyficzne poglądy Comte'a nie mają już tak znaczącej roli to jednak miały wpływ na następujących myślicieli społecznych:

Herbert Spencer (1820-1903)

Rozwinął dzieło tego pierwszego .Porównując społeczeństwo do ORGANIZMU a

elementy kultury są biernie przyjmowane .Co jednak nie jest prawdą , ponieważ kultura

jest wartością samą w sobie a nie rzeczą .Pod pewnymi względami Spencer był prekursorem

myśli socjologicznej -STRUKTURALISTYCZNO- FUNKCJONALISTYCZNEJ, której

podstawowym założeniem jest stwierdzenie , że można wyjaśnić różne zjawiska ,

szczególnie struktury społeczne , w kategoriach konsekwencji ich istnienia (funkcji) .

Na przykład antropolog B.Malinowski wyjaśnia praktykowanie magii przez wyspiarzy triobriandzkich w kategoriach poczucia władzy nad czynnościami, które są tyleż ważne co niepewne , jak choćby łowienie ryb na pełnym morzu w odróżnieniu od łowienia na stosunkowo bezpiecznej lagunie .Jednym ze składników ujęcia tej myśli socjologicznej jest pojęcie systemu , czyli założenia , że różne elementy społeczeństwa są związane z sobą w taki

sposób , że zmiana w jednym prowadzi do zmian w innych .

Karol Marks (1818-1883)

Jego poglądy stały się fundamentem socjologicznej „szkoły konfliktu”. Ujmował historię świata w kategoriach walki klas:ziemian przeciwko chłopom ,właścicieli niewolników przeciwko niewolnikom .Pogląd ten nazywamy MATERIALIZMEM DIALEKTYCZNYM

zakładając ,że nowo powstałe struktury będą doskonalsze od starszych ,bardziej represyjnych Z tej przyczyny Marks nie widział w konflikcie zła , lecz postęp.

Wpływ Marksa na socjologię jest odczuwalny do tej pory .

Emil Durkheim (1858—1917)

Według Durkheima podmiotem społecznym jest cała społeczność (świadomość zbiorowa).

A przejawy życia społecznego na przykład : moda , sposób ubierania stanowią o koncepcji faktu społecznego.

Durkheim uważał ,że ludzie wkomponowują ograniczające wpływy społeczne we własną tożsamość i tym samym przekształcają „kontrolę społeczną” w „samokontrolę”.

Max Weber (1864-1920)

Główną dziedziną badań Webera były działania społeczne (wartości , przekonania , postawy kierujące ludzkim zachowaniem ) poprzez zrozumienie i wgląd . Stworzył metodologię zwaną

VERSTECHEN (rozumienie) .

Jego kolejną innowacją było stworzenie koncepcji TYPU IDEALNEGO czyli zachowania totalnie racjonalnego (przewidywalnego) .Badania Webera przyczyniły się również do zrozumienia roli kultury i struktury społecznej w teologii .

George Simmel 1858-1918)

Prace tego ostatniego doprowadziły do badań nad typami społecznymi .Jego szczegółowa analiza „obcego” uchwyciła wszystkie subtelności dotyczące tej roli społecznej .

Według Simmla „obcy” tylko częściowo angażuje się w życie społeczne , nie potrafi jednak dostosować i zintegrować się z grupą .

METODY BADAŃ

W przypadku świata naturalnego mamy na niego ograniczony wpływ .W naturze oraz kulturze panuje porządek .Wydarzenia poprzedzają określone skutki.

Wiedzę o świecie można uzyskać dzięki obiektywnej i systematycznej obserwacji .Każde zjawisko ma bowiem swoją przyczynę .

Prawdę naukową potwierdzamy EMPIRYCZNIE a sama metoda ogranicza wpływ przekonań.

Nie mają one bowiem wpływu na proces badawczy natomiast mogą mieć wpływ na wybór problematyki (np. ciążenie w kierunku sztuki) .

Wartość socjologii zależy nie tylko od teorii wyjaśniającej związki międzyludzkie , lecz także od sposobu w jaki owe teorie przystają do tego co dzieje się na świecie . Wiedza socjologiczna zależy od naukowo zebranych dowodów za pomocą zbioru powszechnie aprobowanych reguł postępowania zwanych metodologią ,która nadaje kierunek badaniom i umożliwia innym zweryfikowanie ich rezultatów.

Prowadzenie badań socjologicznych łączy się z wieloma problemami .

Od strony technicznej badacz musi być pewien rzetelności wykorzystywanych pomiarów , które powinny przynosić spójne rezultaty w kolejnych badaniach . Należy , także brać pod uwagę trafność pomiarów , czyli stopień w jakim pomiary odzwierciedlają badaną rzeczywistość .Od strony praktycznej badacz ma często problemy z nakłonieniem ludzi do współpracy a same badania zmieniają niekiedy badane zachowanie. Ludzie są świadomi samych siebie i swoich działań : badania mogą zmieniać obydwa czynniki jednocześnie lub odwrotnie co sprawia , że zachowanie ludzkie jest znacznie trudniejsze do przewidzenia .

Samo prowadzenie badań socjologicznych stwarza problemy etyczne a nawet polityczne .

Każdy badacz musi brać je pod uwagę kiedy przeprowadza swój program badawczy ,dlatego ustalone zostały normy stanowiące zestaw podstawowych założeń postępowania etycznego do których stosują się socjologowie .

NA PROCES BADAWCZY SKŁADA SIĘ:

1.zdefiniowanie problemu

Pierwszym krokiem podejmowanym w badaniach jest wybór właściwego problemu , oraz jego staranne zdefiniowanie w sposób , który zapewni badanie naukowe w ujęciu socjologicznym.

2.literatura

Zapoznając się z literaturą , badacz , może sformułować teoretyczną koncepcję problemu , która połączy ten problem z istniejącymi teoriami i badaniami socjologicznymi.

3.formułowanie

Badaną kwestie należy sformułować w taki sposób aby można było na nią odpowiedzieć (hipoteza).Innymi słowy badacz formułuje definicję operacyjną najważniejszych pojęć .

4. zbieranie i analiza danych (proces empiryczny)

Jakość projektu badawczego zależy od jakości zebranych danych . Zebrane na początku dane należy zachować , aby można było je było wykorzystać do sprawdzenia kwestii , jakie mogą się pojawić w późniejszych etapach badania . Informacje należy analizować w taki sposób , aby wnioski nie zostały poddane weryfikacji , sama zaś analiza pozwala na potwierdzenie, odrzucenie lub modyfikowanie pierwotnej hipotezy.

5.wnioski

Po potwierdzeniu lub odrzuceniu pierwotnej hipotezy ,badacz może wyciągnąć wnioski dotyczące szerszych kwestii związanych z badaniami : koncepcji teoretycznych lub względów praktycznych , które zainspirowały projekt. Badacz , może przyczynić się do rozwoju wiedzy , zakwestionować wiarygodność wcześniejszych badań bądź zmodyfikować to co wcześniej uważano za prawdę .Proces badawczy ,może doprowadzić do nowych pytań ,na które trzeba odpowiedzieć w następnych badaniach.

NARZĘDZIA NAUKI

Teoria -jest systematycznym sposobem wyjaśniania związków pomiędzy dwoma lub więcej zjawiskami .Bada czy jedno wpływa na drugie czy też nie.

Prawo niezmiennych rezultatów-zaczynamy studiować ekonomię a kończymy socjologię

Teorie i badania socjologiczne nie są odrębnymi obszarami . Teoria nie tylko pomaga w wyborze metody .Nie mając teorii badacz nie może dokonać wyboru spośród wielości zmiennych , które chce przestudiować i metod z których chce skorzystać .

Np. jeśli socjolog bada w jaki sposób konflikty rodzinne, mogą prowadzić do rozwodów powinien wybrać metodologię , która pozwoli badanym opisać ich rozumienie konfliktu i to w jaki sposób doprowadził on do rozwodu .

Teoria jest niezbędna do badań , ale bez badań jest bezużyteczna . Związki między zmiennymi sugerowane przez teorię muszą zostać sprawdzone aby ustalić ich rzeczywiste istnienie

Siła teorii socjologicznej polega więc na jej zdolności do określenia związków między zmiennymi oraz możliwości znalezienia dowodów na poparcie twierdzeń .

Podsumowując teoria i metody badań są niezwykle istotne dla nauki socjologicznej i jej pokrewnych .

PODSTAWOWE METODY BADAWCZE

Metody badawcze odnoszą się do rzeczywistych sposobów zbierania przez badacza danych .

• obserwacje (zew. i wew. jakiegoś obiektu) - badanie obserwacyjne , które polega na studiowaniu działań jednostek lub grup społecznych prze intensywne przyglądanie się im : np. interakcję rodzic -dziecko można badać w domu (eksperyment terenowy) lub w środowisku badawczym ( eksperyment labotaryjny ). Umożliwia to badającemu dogłębny opis działań i procesów społecznych i właściwych im związków przyczynowo - skutkowych .Wyróżnia się obserwacje:

• zewnętrzne - polegają na nie wtapianiu się w określoną grupę społeczną , za pomocą obserwacji zewnętrznej można badać tylko to co odbywa się na forum publicznym, wszystkie tajne zebrania ,planowania , ceremonie inicjacyjne są niedostępne dla badacza wykorzystującego tylko obserwację zewnętrzną .

• wewnętrzne- obserwator staje się częścią określonej grupy i jest aktywnym uczestnikiem sytuacji zachodzących w badanych grupach. Negatywne skutki obserwacji uczestniczącej to ,że w pewnym momencie badacz może stać się raczej uczestnikiem niż obserwatorem i straci on swoją neutralność .

Klasycznym studium na temat obserwacji społecznej jest dzieło Foote'a Whyte'a pt:

„Społeczeństwo z rogu ulicy”.

• eksperyment - zbieranie danych w kontrolowanych warunkach w celu stwierdzenia czy istnieje zależność przyczynowo-skutkowa między występującymi w danej sytuacji zmiennymi.

Sama metoda eksperymentalna wymaga istnienia grupy eksperymentalnej będącej przedmiotem badań i grupy kontrolnej nie podanej badaniu.

Pomiary przeprowadzone w obu grupach przed i po wprowadzeniu zmiennej eksperymentalnej porównuje się w celu stwierdzenia wpływu bądź braku .zmiennej eksperymentalnej .Jednak uchwycenie tych wszystkich zmiennych ważnych dla wielu problemów socjologicznych w sztucznym otoczeniu jest niemal niemożliwe .

Kolejnym ograniczeniem metody eksperymentalnej jest EFEKT HAWTHORNE - osoby , które są przedmiotami badań mają założenia co do natury badań i założenia te wpływają na ich zachowanie .Socjologowie odkryli ,że niezależnie od tego czy wprowadza się czynniki pozytywne lub negatywne to wydajność np. grupy pracowniczej zwiększa się już poprzez samo zwrócenie na nią uwagi , co sprawia że staje ona zwarta i silna oraz wzrastają jej morale .

• wywiady

Wywiad jest najbardziej rozpowszechnioną metodą badań używaną przez socjologów .

Wywiady przeprowadza w celu uzyskania informacji na temat postaw społecznych , wartości zachowań oraz na postrzeganiu sytuacji i wydarzeń lub badania między faktami np. czy młodzi ludzie ,którzy uważają się za osoby religijne w mniejszym stopniu popierają karę śmierci niż ci dla których religia nie ma większego znaczenia .

Wyróżnia się wywiady :

• swobodny ( bez spisu pytań) - analiza wywiadów swobodnych ,może mieć charakter obiektywny i subiektywny. Choć jest ona niezwykle ,trudna to jednak stanowi bogate źródło istotnych informacji na ważne tematy

• kwestionariusz (wybór z pośród różnych odpowiedzi) - dzieli się na:

• wywiad zamknięty ( wywiad o pytaniach zamkniętych )

• wywiad otwarty ( respondenci proszeni są o odpowiedzi własnymi słowami na pytania ogólne)

Wywiady otwarte są pod wieloma względami podobne do wywiadów zamkniętych .

• telefoniczny - wywiady przeprowadzane za pomocą stają się powszechnym narzędziem

badań socjologicznych , zapewniający szybki , wydajny sposób dotarcia do dużej ,

zróżnicowanej i niekiedy rozproszonej populacji.

RODZAJE POZNAŃ W SOCJOLOGII

• poznanie filozoficzno- teologiczne (Pismo Święte)

• poznanie pozytywne (empirycznie weryfikowane czyli odnosi się do konkretnego faktu)

• poznanie zdrowo - rozsądkowe ( operuje pojęciami i nie widzi związków kulturalnych. )

W prowadzonych badaniach niektóre zmienne wpływają na inne . Są to zmienne niezależne , które poddawane są wpływom zmiennych zależnych , np. badanie znaczenia pozycji w klasie społecznej na sposób wychowania dzieci gdzie pozycja społeczna jest zmienną niezależną , natomiast sposób wychowania jest zmienną zależną .

Sam typ zmiennej zależy od roli jaką odgrywa w danym procesie badawczym .Celem tego procesu jest stwierdzenie czy istnieje związek pomiędzy obydwoma zmiennymi .

Ustalenie bowiem tej korelacji ( związku ) jest pierwszym krokiem na drodze do stwierdzenia czy jedna zmienna powoduje lub wpływa na drugą .Aby jednak stwierdzić istnienie związku przyczynowo - skutkowego trzeba określić jeszcze dwa warunki

• zmienna niezależna musi poprzedzać w czasie zmiennym zależną

• musi istnieć pewność , że nie istnieje trzecia zmienna ,związana dwoma zmiennymi i powodująca korelacją pozorną ( przypadkową )

KULTURA

Jest to świadome , społecznie przekazywane dziedzictwo wytworów materialnych i niematerialnych wartości , które to dziedzictwo pomaga członkom danego społeczeństwa radzić sobie z pojawiającymi się problemami .

Kultura dała ludziom lepszy i szybszy sposób przystosowania się do wszelkich zmian .Związek między kulturą a ludźmi ma charakter wzajemny ,bowiem to co najczęściej uważne jest za naturalne i oczywiste stanowi produkt określonej kultury .Pomimo ograniczeń ( prawo , które jest wynalazkiem kultury zabrania pewnych zachowań ) kultura sprzyja wolności wyzwalając jednostkę od ograniczających ją a wyznaczających z góry zachowań dyktowanych przez instynkt .Ludzie zmieniają działanie w zależności od sytuacji dokonują wyborów ,choć ich liczba może być ograniczona .Kultura ma charakter restryktywny , to jednak często pozwala na wybór spośród akceptowanych opcji np. styl ubierania.

Kultura wyzwala w społeczeństwie wyzwala w nas także od przymusu ciągłego odkrywania wszystkich niezbędnych aspektów życia społecznego . Niezliczone czynności jakie człowiek wykonuje codziennie a także nie zliczone wytwory materialne są produktami kultury i dzięki nim jest czas na rozwój ludzkiej kreatywności i odkrywczości .

SKŁADNIKI KULTURY

1. kultura materialna

Wszystkie dotykane , konkretne wytwory społeczństwa np. odkrycia archeologiczne .Obejmuje ona również tak różne obiekty jak telewizory , ubrania , pralki automatyczne . Bez względu na zachodzące zmiany składniki kultury materialnej są ważną częścią fizycznego środowiska społeczeństwa.

2. kultura niematerialna

Są to duchowe wytwory społeczeństwa przekazywanych przez pokolenia ,stanowiące ośrodek życia społecznego .

Na aspekt kultury niematerialnej składają się poglądy na temat świata , które są częścią kulturowego dziedzictwa wszystkich społeczeństw .Pojęcie wiedza odnosi do zbioru tych poglądów , które są oparte na wnioskach pochodzących z doświadczenia empirycznego , natomiast przekonania są poglądami nie popartymi wiedzą empiryczną w takim stopniu ,który umożliwiałby uznanie ich za niewątpliwie prawdziwe.

Według socjologów w życiu społecznym podstawowymi zasadami kultury niematerialnej są :

• wartości - są abstrakcyjnymi pojęciami mówiącymi o tym co społeczeństwo uważa za dobre ,słuszne i pożądane Wartości to nie tylko pojęcia abstrakcyjne , bowiem obdarzone są także ładunkiem emocjonalnym .( np. wolność i walka o nią ) .Wartości wcale nie muszą być statyczne np. obecnie młodzież zaczęła traktować wyższe wykształcenie jako środek zapewniający bezpieczeństwo finansowe , a nie sposób na rozwijanie głębszej filozofii życiowej ,

• normy - zachowanie człowieka jako jednostki społecznej jest poddane strukturze przepisów regulacji społecznych nakazujących odpowiednie zachowanie ludzi wobec siebie

Struktura norm społecznych dzieli się na:

• zwyczaje (rutynowe czynności życia codziennego , są to nawykowe działania np. budzenie się o tej samej porze)

• obyczaje (normy uważane za najistotniejsze dla funkcjonowania społeczeństwa i życia społecznego jako całości )

• tabu (są to obyczaje proskryptywne , czyli określające czego nie powinno się robić, bowiem naruszenie tabu pociąga za sobą sankcje np. uwięzienie , wygnanie ,śmierć)

• prawa ( normy ustanowione i wymuszone przez władze polityczne państwa )

• znaki -są one reprezentacyjnymi przedstawieniami zastępującymi coś innego niż one same

• znak naturalny - ma wewnętrzny związek z tym co przedstawia np. kiedy widzimy dym ,domyślamy się , że coś się pali

• symbole- (znaki konwencjonalne)nie mają naturalnego pochodzenia : są arbitralnie słusznymi przedstawieniami ( słowa , gesty ) , które zyskują znaczenie dzięki umowie .Weitman wykazał to na przykładzie flagi narodowej jako symbolu odzwierciedlającej wszystko co jest ważne dla społeczeństwa .Ludzie umierają w jej obronie , ale nie robią tego dla kawałka materiału.

• język - jest społecznie wytworzonym zbiorem znaczących symboli i najważniejszym aspektem kultury niematerialnej

• gesty - ludzie porozumiewają się również za pomocą gestów czyli ruchów ciała mających uzgodnione znaczenie.

Podsumowując gesty podobnie jak język mają znaczenie w konkretnym kontekście społecznym .Ludzie porozumiewają się w sposób werbalny ( za pomocą języka ) i niewerbalny ( za pomocą gestów).

W rzeczywistości proces porozumiewania się twarzą w twarz jest połączeniem znaków werbalnych i niewerbalnych .Takie połączenie prowadzi jednak czasem do niechcianych i nieoczekiwanych interpretacji znaczeń .

HIPOTEZA RELATYWIZMU JĘZYKOWEGO

Została sformułowana przez dwóch antropologów .Edwarda Sapira (1929) i Benjamina lee Whorfa (1956).

Według nich język danego społeczeństwa , kieruje uwagę członków ku niektórym aspektom świata , pomijając inne np. zjawisko pojmowania śniegu - u jednych społeczeństw ma tylko jedno określenie a u innych wiele )

Słownictwo i struktura gramatyczna języka determinują sposób w jaki członkowie społeczeństwa pojmują świat . Język pomaga myśleć i postrzegać świat w szczególny sposób ,ale nie może przeszkodzić w ujrzeniu innych aspektów rzeczywistości i w rozwijaniu innych sposobów myślenia np. narciarze , jeśli istnieje taka potrzeba potrafią rozróżnić rodzaje śniegu

RÓŻNORODNOŚĆ KULTUROWA

Te i inne formy kultury są różne w różnych społeczeństwach , a także w obrębie jednego społeczeństwa , szczególnie jeśli jest ono duże , złożone i współczesne .

Zjawiskiem takim są grupy subkulturowe .

Pojęcie subkultury odnoszono najczęściej do zjawisk składających się na kulturę młodzieżową , o jej specyfice decydowała cecha opozycyjności i spontaniczności do „kultury dorosłych” , czyli tej dominującej .

Kultura młodzieżowa ukształtowała się po I I wojnie światowej ,zasymilowała młodych ludzi dla , których ważniejsze i bardziej dostępne od świata instytucji okazywały się nieformalne grupy rówieśnicze np. gangi młodzieżowe , gangi motocyklowe , rockersi , grupy skinheadowskie popierające hasła skrajnie nacjonalistyczne , oraz punkowe z hasłami anarchistycznymi .

W każdej subkulturze istotną cechą była i jest manifestacja dystansu i niechęci do otaczającego świata a silny podział na „swoich” i „obcych” podkreślony przez agresję wobec tych drugich .

Dynamiczny rozwój subkultur młodzieżowych był spowodowany tym ,że z reguły stawały się one materiałem dla kultury popularnej ,upowszechniającej ich wzory za pomocą środków masowego przekazu .Subkultury straciły poprzez to swój pierwotny charakter a głównym nośnikiem informacji stała muzyka ROCKOWA , typ niepokornego idola . Niektóre grupy subkulturowe , aby zamanifestować swoją obecność tworzą alternatywne obiegi komunikacji np. niskonakładowe gazetki , graffiti , darmowe koncerty.

Podsumowując zjawisko subkulturowe ,które staje w opozycji do dominujących form kultury nie zawiera w sobie wyłącznie aspektów negatywnych , zarówno jeśli chodzi o mechanizm przystosowania społecznego oraz jakości uczestniczenia w kulturze. Żywiołowy bunt i

skłonność do izolacji są bowiem wyrazem dokonującej się zmiany w kulturze .

Subkultura nie może zastąpić form dominujących choć może je modyfikować .

relatywizm - pogląd głoszący , że żadna praktyka kulturowa nie jest sama w sobie dobra lub zła i że musi być oceniana w kontekście w jakim funkcjonuje.

etnocentryzm - tendencja do uznawania własnej kultury za moralnie lepszą od innych kultur na podstawie własnych standardów. Postawa taka łatwiejsza do zrozumienia w społeczeństwach jednorodnych ,tradycyjnych i odizolowanych.

STRUKTURA SPOŁECZNA

Życie społeczne to struktura związków miedzy ludzkich . Interakcje społeczne nie zachodzą w zasadzie przypadkowo bowiem istnieje ogólny wzór zachowania człowieka jako jednostki społecznej .Kultura determinuje część tego wzoru to jednak w większej mierze zależy on od elementów strukturalnych społeczeństwa .

Podsumowując struktura społeczna to trwały układ relacji między elementami społeczeństwa . Do tych elementów należą np. grupy, status , rola, organizacje , instytucje , wspólnoty .

Społeczeństwo - to zbiór ludzi o wspólnej kulturze ,terytorium i wspólnej tożsamości a wspólna kultura daje im wzór życia . Ludzie ci oddziałują na siebie w społecznie strukturalizowanej sieci wzajemnych stosunków .

Grupa społeczna - to przynajmniej dwie osoby podzielające wspólny wzór kulturalny. Jednocześnie jest jednym z podstawowych pojęć socjologii .W szerszym znaczeniu jest to wszelki zbór ludzi połączonych ze sobą w jakikolwiek sposób .W węższym znaczeniu to każdy zbiór ludzi , który jest zespolony więzią społeczną i którego członkowie przejawiają świadomość łączności społecznej w kontaktach wzajemnych oraz z członkami innych grup społecznych .Grupy są wyróżniającą cechą życia społecznego .Działania odbywające się kontekście grup do , których zalicza się : rodzina , zespoły , grupy rówieśnicze i pracownicze .

Status społeczny - określany jest przez odniesienie do pozycji społecznej określonej .

W socjologii mówi się o zestawie statusów danej jednostki .

Niektóre z tych statusów nazywa się statusami przypisanymi - są one nadawane jednostce przez społeczeństwo lub grupę bez jej woli ,przynajmniej na początku .Ludzie bowiem nie mogą wybierać swojej rasy , wyznania , pochodzenia etnicznego , płci , klasy społecznej .Statusy te są funkcją rodziny w , której się urodzili .

Istnieją także statusy osiągane - zależą od jakości na , które jednostka ma określony wpływ . Status małżeński i zawodowy a także status w grupach nieformalnych jest funkcją indywidualnego wyboru choć ograniczenia społeczne mogą skutecznie zmniejszać liczbę opcji dostępnej danej osobie .

Nie wszystkie statusy w zestawie statusów mają takie samo znaczenie .Wyróżnia się bowiem status dominujący - główny status o dużym znaczeniu w społecznych interakcjach i w społecznej tożsamości .

Tradycyjnie dla mężczyzny jest to status zawodowy ,natomiast dla kobiety status rodzinny .

Ostatnio uległo to jednak diametralnej zmianie: mężczyźni coraz bardziej dzielą swój czas między pracę i rodzinę , natomiast kobiety zaczynają częściej pracować zawodowo .

Często statusem dominującym jest wiek wyznaczający oczekiwane zachowania osób i prawdopodobne reakcje innych .utrata statusu dominującego np. po przejściu na emeryturę , może naruszyć poczucie tożsamości długo budowane przez jednostki .

Rola społeczna - jest dynamicznym aspektem statusu (każdy z nas ma określone prawa ) .

Mimo ,że rola i status związane są ze sobą ,są różne . Jednostka społeczna posiada status ,ale wykonuje lub odgrywa rolę .Statusy nie miały by sensu bez związanych z nimi przepisów roli .

Pozycja osoby w strukturze społecznej ma ograniczoną wartość jeśli znaczenie nie jest opisane przez przepisy roli np. bycie rodzicem w określonej grupie społecznej oznacza uznawanie pewnych wartości ( ważność dziecka ) i specyficznych norm ( zapewnienie dziecku wsparcia fizycznego , emocjonalnego i materialnego ).Przepisy roli to także pewne prawa ( np. sekretarki pracujące w biurach muszą być punktualne , ale za to mają prawo do m.in. do wynagrodzenia ).

Konflikt roli zachodzi wtedy , gdy związek między statusem nie jest jeden do jednego

Przepisy związane ze statusem zgadzają zazwyczaj ze sobą , zdarza się jednak , że zachodzi między nimi konflikt . Konflikt roli pojawia się również , gdy przepisy związane z dwoma lub więcej statutami są sprzeczne .Obydwa przepisy roli są uzasadnione , ale wypełnienie jednego oznacza rezygnację z drugiego .Konflikty tego rodzaju wymagają od jednostki między dwoma uzasadnionymi żądaniami .

O napięciach roli mówimy wtedy, gdy wysiłek wkładany w wypełnianie przepisów wynikających ze statusów społecznego powoduje niepokój , stres , i napięcie .Przepisy powodujące napięcie nie muszą być sprzeczne .Na przykład kierownik biura powinien utrzymać harmonijne relacje zawodowe z pracownikami , ale jednocześnie odpowiada za ocenę pracowników ,podwyżki i awanse .Te dwa zestawy nie są sprzeczne , ale wypełnianie ich wywołuje emocjonalne i psychologiczne napięcie .

INSTYTUCJE I ORGANIZACJE

Problematyka instytucji i organizacji we współczesnym życiu jest szczególnie aktualna i ważna . Z punktu widzenia nauk społecznych instytucje i organizacje stają się przedmiotem ich badań o tyle , o ile

1. traktowane są jako określone konfiguracje ludzi ,a więc jako sprawcy i podmioty życia społecznego

1. uwzględnione są czynniki obiektywne , które określają charakter tych układów ,co przekłada się na stosunki społeczne w ramach różnych organizacji

1. decydujący wpływ odgrywa czynnik ludzki , co przekłada się na różne organizacje tego życia

Organizacja - to grupa społeczna, która ma określone zadanie lub zadania .Organizacja ma sformalizowaną budowę strukturalną , za pośrednictwem której stara się spełnić to zadanie .Organizacje różnią się wielkością , regułami formalnymi i wymaganiami stawianymi członkom .Podstawowymi właściwościami organizacji są :

• celowość - czyli istnienie celu lub celów przyjętych do osiągnięcia

• złożoność - dających się określić części powiązanych ze sobą i całością organizacji działania w sposób celowy

• odrębność - celów i struktury w stosunku do otoczenia a jednocześnie powiązanie przez nie z otoczeniem

Z właściwości organizacji wynika , ze może ona być tylko cechą ludzkiego działania .Jest to tak zwane atrybutowe rozumienie słowa „organizacja” najczęściej stosowanym w życiu codziennym .Umożliwia ono wartościowanie każdej organizacji ze względu na jej cele ,sposób zorganizowania i powiązania z otoczeniem .

Instytucja - to utrwalony schemat zachowań społecznych , trwały zestaw wartości ,stałych przepisów związanych z określonym organem społecznym. Z instytucyjnym podejściem do zjawisk społecznych wiążą się z zasady : wartości , normy , symbole .Można powiedzieć , ze pojęcie instytucji koncentruje się na kulturowym wymiarze procesu regulacji życia społecznego .Z powyższego stwierdzenia można wyciągnąć , że prawie każdy zespół zinstytucjonalizowanych zachowań jest organizacją , która porządkuje życie społeczne we właściwy sobie sposób .

WYRÓŻNIA SIĘ :

• instytucje gospodarcze ( wszystkie społeczeństwa muszą mieć określony jakiś system wytwarzania , rozdzielania i zdobywania dóbr i usług niezbędnych do przetrwania człowieka ,tym właśnie zajmuje się gospodarka )

• instytucje edukacyjne ( szkoły czy też system szkół tworząc instytucje edukacyjną zapewnić mają członkom społeczeństwa podstawowe umiejętności intelektualno-poznawcze )

• instytucje polityczne ( odpowiada za organizację i rozdział władzy wśród członków społeczeństwa )

• instytucje rodzinne ( instytucja społeczna odpowiedzialna za opiekę nad dziećmi i przekazywanie dziedzictwa kulturowego przez socjalizację)

• instytucje religijne ( zapewniają spójność społeczną , zajmując się „wartościami ostatecznymi”)

Cechy instytucji- są oporne na zmiany ..Są one konfliktogenne , ponieważ służą nielicznym grupom. Istnieje jednak pomiędzy wszystkimi współzależność. Główne instytucje społeczne są oparte na podobnych normach i wartościach , ,służą podobnym celom .Instytucje społeczne cechuje stosunkowo stabilny zestaw wartości , statusów , przepisów i roli grup społecznych , które związane są pewnym specyficznym obszarem ludzkiej aktywności .

Na przykład : wszystkie społeczeństwa dążą ,do rozdzielania dóbr i usług niezbędnych do przetrwania człowieka .

Wspólnota - własność grupowa ,wspólny zbiór wartości i norm . Wspólnota ma nie tylko taką samą tożsamość i taki sam strukturalny model interakcji , lecz także wspólne terytorium geograficzne .Terytorium to wzmaga częstotliwość interakcji , a także ich konsekwencje .

Jądrem wspólnoty bez względu terytorium geograficzne jest wspólny zbiór wartości i norm .

TYPY SPOŁECZEŃSTW:

1. zbieracko-łowieckie

Były one niewielkie ,prowadziły wędrowny tryb życia .Jeśli chodzi o wymianę handlową to była ona niewielka .Większość ludzi wykonywała te same działania a sam podział zadań był zależny od płci. W społeczeństwie zbieracko-łowieckim nie istniały organizacje społeczne . Najważniejszą organizacją społeczną była RODZINA a przywództwo miało rodzaj nieformalny.

2.kopieniackie

Następuje rozwój instytucji politycznych oraz powstanie klas bogatszych . Z powodu większej stabilności geograficznej społeczeństwa kopieniackie wytworzyły trwalsze struktury materialne takie jak domy , które łączyły się w osady i wioski pomiędzy którymi zaczynał rozwijać się handel .Większa gęstość zaludnienia i częste interakcje z obcymi prowadziły jednak do międzyplemiennych wojen i zatargów .

2. pasterskie

Według Goodmana pasterski styl życia odegrał ważną rolę w rozwoju religii ( judaizm starożytny) .Pasterze prowadzili wędrowny tryb życia .Nastąpił jeszcze gwałtowniejszy rozwój handlu .Pojawiło się także zjawisko niewolnictwa jako formy wykorzystania pojmanych wrogów. Technologia pasterska zapewniała nadwyżki żywności .Ze społeczeństwa wyłonili się potężni przywódcy.

3. rolnicze

Społeczeństwa rolnicze pojawiły się najpierw na Bliskim Wschodzie , ale ich technologia rozprzestrzeniła się w innych częściach świata . Społeczeństwa te zawdzięczały swoje powstanie i istnienie uprawie ziemi na dużą skalę za pomocą pługa , który kiedyś zastępowała

kopaczka .W okresie społeczeństwa rolniczego wyłoniło się wiele wyspecjalizowanych statusów społecznych i odrębnych zawodów .Wymiana towarowa zastąpiona została wymianą pieniężną , która stała się jedynym sposobem wymiany gospodarczej ,sprzyjającym rozwojowi rynków i handlu .Wraz z rozwojem struktury społecznej , politycznej i gospodarczej nierówności społeczne , stały się wyraźniejsze i przybrały zinstucjolizowaną formę. Jednak złożoność nowych struktur społecznych zwiększyła prawdopdobieństwo dalszego rozwoju polityczno-gospodarczo-społecznego .

4. przemysłowe

Powstały w połowie XVIII w. dzięki REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ w Anglii.

Nastąpiła mechanizacja produkcji ,co spowodowało duże nadwyżki dóbr .Instytucja gospodarki stała się bardzo zróżnicowana , potężna i ważna .Rozwój maszyn sprawił , że główne miejsce pracy przeniosło się z domu do fabryki iż o środków wiejskich do miejskich . Rodzina straciła znaczenie znaczenie jako ośrodek produkcji gospodarczej .Moralny autorytet religii zmalał , ponieważ różnice stylów życia zmieniły się . Generalnie uprzemysłowienie przyniosło korzyści , ale stworzyło również nowe problemy z jakimi borykają się współczesne społeczeństwa .

5. postindustrialne

Produkcja przemysłowa została zastąpiona prze produkcję informacji i usług opierając się niekiedy o różne wartości , bowiem według teorii EWOLUCYJNEJ - rozwój społeczny jest zależny od wiedzy technoligicznej a społeczeństwo według teorii FUNKCJONALNEJ to system powiązanych ze sobą instytucji :

• gospodarka

• polityka ( osiąganie celów)

• rodzina ( integracja)

• religia ( wzory)

GRUPY SPOŁECZNE

Cechy:

• poczucie wspólnej tożsamości

• strukturalnie uporządkowane interakcje ( wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie )

TYPY:

• pierwotne : są to grupy sobie bliskie oparte na trwałych związkach rodzinnych, co ma duże znaczenie dla jednostki. Relacje pomiędzy poszczególnymi członkami grupy są emocjonalne .

Członkowie rodziny wiedzą o sporo sobie i dbają o wspólne dobro

• wtórne : są to zbiorowości dążące do wykonania określonego zadania i nie wywierające trwałego wpływu na tworzące je jednostki .Członkowie grupy wtórnej nie przejawiają chęci pogłębiania wiedzy na swój temat .Jednak niektóre grupy wtórne (pracownicze , szkolne) , które łączą swoich członków na dłużej , przejmują cechy grup pierwotnych dopuszczając bliższe kontakty osobiste.

Zasadniczą różnicą między grupami pierwotnymi a wtórnymi to stopień zaangażowania emocjonalnego w grupie jako całości i wobec jej członków oraz utrzymanie długotrwałych , głębokich związków między członkami .

• swoje ( ingroups) : stanowi zbiorowość , do której jednostka należy i z którą dzieli poczucie tożsamości i lojalności

• obce (outgroups) : jest to grupa do ,której określona jednostka nie należy i wobec , której nie jest lojalna

Grupy swoje i obce zazwyczaj nie utrzymują ze sobą kontaktów , ich wiedza o sobie jest niewielka , a wrogość często opiera się na stereotypach co uwidacznia się jawnym antagonizmem społecznym ( zwalczanie i przeciwstawianie się grup społecznych o różnych pozycjach społecznych ) .

• odniesienia: wykorzystywane są przez jednostkę do formułowania opinii i oceny własnych zachowań .Grupy odniesienia spełniają trzy funkcje:

• normatywna ( określa właściwe formy zachowania)

• porównawcza (wzór do naśladowania)

• audytoryjna( ocena stosowności zachowań jednostki )

POWSTANIE GRUP:

1. wspólne zainteresowania

1. przekonania

1. wartości

1. podobny wiek

1. podobna inteligencja

NORMY GRUPOWE :

Regulują one zachowanie jednostki wobec innych grup , wobec społeczeństwa ,wobec siebie .

Normy powstają w wyniku stopniowego procesu interakcji między członkami grupy. Same normy są rezultatem kulminacyjnego procesu interakcji grupowych.

PROCESY GRUPOWE

Wyróżnia się 3 główne procesy interakcji grupowych;

2. porozumienie ( przekazywanie informacji , uczuć i postaw )

• konflikt „wszystko albo nic”

konflikt mieszanych motywów ( żadna jednostka A i B nie chce przegrać ani wygrać )

konflikt osobowościowy ( wywoływane są przez różnice zaangażowanych w nie

jednostek)

konflikt sytuacyjny ( wywoływane są prze kontekst społeczny )

konflikt fundamentalne ( basic) - (dotyczy podstawowych norm związanych z daną

sytuacją )

konflikt niefundamentalny(nonbasic) - ( dotyczy zastosowania uzgodnionych już norm

w konkretnej sytuacji )

Przykładem konfliktu fundamentalnego jest spór o angażowanie się bądź nieangażowanie w ogóle grupy np. zawody sportowe. Natomiast konfliktu niefundemantalnego jest spór co do wyboru drużyny z którą ma być rozegrany mecz.

Kluczem pozytywnego funkcjonowania konfliktu jest jego regulacja normatywna( to znaczy istnienie uzgodnionych i akceptowanych reguł jego rozwiązania

• spójność ( stopień związania uczuciowego ze sobą członków grupy)

Innymi słowy , spójność stanowi wielką wartość dla grupy a jedyną negatywną konsekwencją dużej spójności grupy jest tendencja do mniejszej tolerancji dla różnic i odstępstw .

ZNACZENIE WIELOKOŚCI GRUPY

Wielkość grupy wpływa na jej strukturę i interakcje między członkami.

Najmniejsza grupa to para ( diada) jest ona najmniej stabilna niż większe grupy ).

Większą grupę stanowi trójka (triada)

Nie istnieje optymalna wielkość dla wszystkich wielkość dla wszystkich grup . Mniejsze grupy są bardziej spersonalizowane , ale mniej stabilne , większe zaś odwrotnie .Sama wielkość grupy zależy od jej natury i podejmowanych przez nią działań .

Większość grup ma przywódcę .Przywództwo ma dwa rodzaje:

• instrumentalne ( lider mobilizuję grupę do osiągnięcia celów

• ekspresywne ( lider kładzie nacisk na poziom moralny, aby grupa uznała np. osiągnięcie celu za honor )

Na normy grupowe składają się cztery aspekty:

3. normy dziś obowiązujące , wcześniej nie obowiązywały i później mogą przestać obowiązywać

3. inne normy obowiązują u jednych społeczeństw zaś u drugich są zakazane

3. w przypadku zróżnicowania norm jest podyktowane przynależnością do określonej grupy

3. inne normy obowiązują w grupie własnej a inne w obcych

SOCJALIZACJA

Socjalizacja

1. uspołecznienie człowieka poprzez:

1. celowe , zamierzone oddziaływanie wychowawcze społeczeństwa

1. nie kierowany i nie uświadamiany wpływ środowiska społecznego

2. proces stawania się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa wyniku uczenia się i przestrzegania obowiązujących norm i zasad współżycia z innymi ludźmi

CZYNNIKI SOCJALIZACJI

2. rodzina (zapewnia dziecku tożsamość społeczną w kategoriach : rasy, religii , klasy społecznej i płci )

2. szkoła ( przekaz informacji ,wartości)

2. grupa rówieśnicza ( jednostki o równym statusie na , który jednak trzeba zapracować )

2. mass media ( media wpływają na socjalizację , prezentując dodatkowe i alternatywne modele ról a także norm i wartości społecznych )

2. inne czynniki (np. instytucje religijne , sąsiedztwo , wspólnoty w niektórych przypadkach mogą być niezwykle istotny charakter)

Większość opisanych powyżej czynników dotyczy zjawisk wieku niemowlęcego i dzieciństwa .Jednak socjalizacja nie kończy się już wtedy lecz stanowi proces trwający przez całe życie przyjmując różne formy:

• socjalizacja rozwojowa ( jest kontynuacją socjalizacji z dzieciństwa i opiera się na wcześniejszym wykształceniu EDUKACJA FORMALNA )

• resocjalizacja - wykorzenienie albo restrukturyzacja podstawowych : postaw , wartości i tożsamości

• resocjalizacja dobrowolna - celem jednostki jest zmiana tożsamości na nową oraz czasem zmiana istniejących wartości i sposobów zachowania

• resocjalizacja przymusowa - w tym przypadku wymagany jest pobyt jednostki w tym co Goodman „instytucją totalną” .Środowisko to pozwala na szybkie zerwanie jednostki z przeszłością i daje czynnikom resocjalizacyjnym całkowitą kontrolę nad wszystkimi działaniami jednostki .Działania resocjalizacyjne zmierzają do tego , by jednostka była zdolna do podjęcia aprobowanych społecznie ról związanych głównie z uczestnictwem w życiu i wykonywaniem pracy zawodowej.

• socjalizacja w wieku dojrzałym - Według Brima i Wheelera (1966) wraz z dojrzewaniem przejmujemy różne statusy ,odgrywając nowe role: np. status zawodowy , małżeński .

Socjalizacja w wieku dojrzałym potrzebna jest również wtedy , gdy szybka zmiana społeczna wywołuje transformacje norm : np. rola statusu kobiety znacznie się zmieniła w trakcie życia jednego pokolenia. Od współczesnej kobiety wymaga się :nowych norm , wartości i zachowań co można osiągnąć poprzez ciągłą socjalizację.

Goodman twierdzi , że socjalizacja w wieku dojrzałym wymaga przejścia od zależności do autonomii , a następnie do oddziaływania na innych , jednak zanim dokonamy tego przejścia , musimy nauczyć się niezbędnych umiejętności .

SOCJALIZACJA A WOLNOŚĆ

Proces socjalizacji zdaniem takich myślicieli społecznych jak Wrong (1961) , który opierając się na pracach Zygmunta Freuda wykazuje , że choć istoty ludzkie są „istotami społecznymi nigdy nie są w pełni zsocjalizowane”.

Natomiast Mead miał bardziej wyważone poglądy w tej kwestii : twierdząc , że ludzie tracąc trochę wolności w trakcie życia społecznego , w zamian zyskują korzyści płynące ze stosunków społecznych. W jaźni „ja” i „mnie” reprezentują równowagę między potrzebami społecznymi a potrzebami jednostki.

W ujęciu interakcjonizmu symbolicznego fazy „ja” i „mnie” nie pozostają w wewnętrznym konflikcie: nie pozostają w nim również jednostka i społeczeństwo .

Jednak w ujęciu psychoanalitycznym „id” i „superego”są konflikcie . „Ja” i „mnie” funkcjonują razem jako jaźń . Jednostka i społeczeństwo nie są w wewnętrznej opozycji wobec siebie to jednak pomiędzy nimi ,może zdarzyć się konflikt ,nie ogranicza to mimo wszystko w sposób automatyczny i całkowity wolności drugiego .

PERSPEKTYWY TEORETYCZNE :

Proces socjalizacji był badany z różnych punktów widzenia . Trzy specyficzne ujęcia wyróżniają się jednak szczegółowością i sposobem badania socjalizacji . Są to:

1. psychoanaliza

1. teoria poznawcza

1. interakcjonizm symboliczny

ad 1.

Twórcą psychoanalizy był austriacki psychiatra , lekarz i naukowiec ZYGMUNT FREUD (1858- 1939) , teorii będącej swoistą filozoficzną koncepcją kultury i człowieka przenikającą do różnych form życia społecznego i do twórczości artystycznej .

Myślą centralną psychoanalizy Freuda było stwierdzenie , że psychiczność nie jest identyczna ze świadomością , że istnieje także życie psychiczne nieświadome .Mające w całości podłoże

irracjonalne : pierwotnymi bowiem elementami życia psychicznego są popędy , zwłaszcza seksualne ,rozum zaś odgrywa tylko rolę służebną .

Freud uważał , że uniwersalne potrzeby ludzkie , które pomagają kierować ludzkim zachowaniem i je kształtować są to instynkty: ( wrodzone , niezmienne , genetycznie zaprogramowane wzory działań charakteryzujące cały gatunek).

1. EROS „instynkt życia” - czyli potrzeba życia , tworzenie

1. więzi międzyludzkich i związków

3. TONATOS „instynkt śmierci” - stanowiący podstawę zachowań agresywnych

Te dwa popędy są zazwyczaj w opozycji wobec siebie co jest konsekwencją ich konfliktu będącym DRAMATEM LUDZKIEJ EGZYSTENCJI.

FREUDA STRUKTURA OSOBOWOŚCI :

• id (to), najstarszy ze składników , którego treść stanowi wszystko , co dziedziczone , wrodzone ,ustalone konstytucyjnie ( genetycznie) , przede wszystkim popędy wynikające z budowy ciała ,znajdujące swój pierwszy wyraz psychiczny, którego formy nie są nam znane .

• ego (ja) , koordynuje postrzeżenia zmysłowe z akcją mięśni .Pełni funkcje samoobronne na zewnątrz , przez rozpoznawanie bodźców , gromadzenia o nich doświadczenia ( w pamięci), unikanie zbyt silnych bodźców ( poprzez ucieczkę ), uczy się zmieniać w celowy sposób świat zewnętrzny na swoją korzyść ( aktywność ) .Kontroluje „id” poprzez uzyskiwanie władzy nad popędami .Stara się uzgodnić relacje pomiędzy „id” i „superego”,

Działanie „ego” jest właściwe , gdy jednocześnie czyni ono zadość wymogom „id”, „superego” i realności , gdy potrafi ze sobą pogodzić ich wymogi.

• superego (nad-ja) , owoc długotrwałego okresu dzieciństwa , dorastanie i dojrzewanie , w którym człowiek jest poddany kontroli i wpływom wychowawczym rodziców i społeczeństwa .

( odziedziczona przeszłość i kulturowa teraźniejszość z którymi muszą być uzgadniane działania )

FREUDA TEORIA POMYŁEK :

• omyłki życia codziennego , np. przejęzyczenia, zapominanie rzeczy , mylenia imion, są wynikiem nieświadomych pragnień i motywów , a nie działaniem przypadku

FREUDA TEORIA SNÓW:

• marzenia senne pełnią funkcje samoobroną , rekompresującą , ostrzegawczą.

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI :

Odbywa się on w kilku następujących po sobie fazach uwarunkowanych biologicznie i związanych z wiekiem. Freud nazwał to „fazami rozwoju psychoseksualnego”.

Fazy te związane są z umiejscowieniem ( kateksją)libido , czyli energii seksualnej będącej pochodna instynktu życia , w różnych częściach ciała . Kateksja uwrażliwia szczególny obszar ciała , sprawiając , że staje się on przyjemny w dotyku , stymulacji czy manipulacji, obszar ten stanowi centrum zainteresowania.

• Faza oralna - obejmuje pierwszy rok życia , w trakcie jej trwania niemowlę szuka przyjemności , jak ssanie i gryzienie

• Faza analna - rozpoczyna się w drugim roku życia , centralną sprawą tego etapu jest kontrola nad wypróżnieniem się

• Faza falliczna - następuje miedzy trzecim a piątym rokiem życia , jest to okres wstępnej inicjacji seksualnej ( kompleks Edypa)

• Faza latencji - trwa od piątego roku życia do okresu pokwitania , seksualizm . W centrum

zainteresowania znajduje rozwój fizycznych i intelektualnych

• Faza genitalna - w przeciwieństwie do wcześniejszej fazy jednostka jest już gotowa do

dojrzałych zachowań seksualnych , a także do dzielenia przyjemności seksualnej z innymi.

Wyróżnione przez Freuda fazy rozwoju osobowości uważane są za uniwersalne , biologiczne dziedzictwo gatunku ludzkiego .Według Freuda osobowość jest wypadkową oddziaływania naszych cech biologicznych i doświadczenia społecznego, choć sam kładł stosunkowo duży nacisk na czynniki biologiczne

Ad 2.

Teoria poznawcza ( Jean Piaget: 1896- 1980) - proces rozwoju przebiega z pewnymi uniwersalnymi fazami zakorzenionymi w biologii .Dzieli się ona na następujące fazy:

• faza sensomotoryczna - występuje między pierwszymi 12 a 18 miesiącami życia , w tym okresie dziecko uczy się głównie poprzez zmysły , głównie fizyczny kontakt ze światem - popychanie , szturchanie , dotykanie , kopanie , gryzienie różnych przedmiotów ze swego otoczenia

• faza przedoperacyjna - występuje do 7 roku życia , dziecko posługuje się symbolami ,zaznacza się tutaj egoistyczny punkt widzenia: widzenie rzeczywistości z innej perspektywy niż własna sprawia dziecku trudność np. nie rozumie dlaczego młodszy brat płacze ,któremu przed chwila odebrało zabawkę

• faza operacji konkretnych - trwa ona kilka lat - dziecko poznaje związki przyczynowo -skutkowe ,jednak dalej myśli konkretnie , zaczyna też rozumieć świat przez pryzmat drugiej osoby

• faza operacji formalnych - zaczyna się w dwunastym roku życia ,zaczyna się tutaj abstrakcyjnego myślenia co pozwala im przekroczyć granicę czasu i przestrzeni , potrafią wyobrazić sobie przyszłość i miejsca ,w których nigdy nie były

Początkowo Piaget badał rozwój poznawczy , uważnie obserwując swoje własne dzieci.

Uważał , że wiek , w którym dzieci , dzieci przechodzą z jednej fazy do drugiej ,zmienia się w zależności od dziecka , a nawet społeczeństwa w którym się wychowuje.

Ad 3

Interakcjonizm poznawczy

Twórcą interakcjonalizmu społecznego był George Herbert Mead ( 1863 - 1931 )

Mead badał rozwój i organizację jaźni ( self ) . Interesowała go jej rola w rozwiązywaniu przeciwieństw między wolnością i kontrolą , zmianą i stabilizacją ,twórczością i konformizmem .Jaźń stała najważniejszym elementem w podejściu internacjonalizmu symbolicznego do socjalizacji .

W istocie Mead stwierdził , że właściwie przez przyjmowanie roli „innego” i patrzenie na siebie jak na przedmioty rozwijamy własną jaźń .

W przeciwieństwie do Freuda i Piageta sądził ,że proces rozwoju jaźni nie przebiega według kolejnych ,zależnych od wieku faz .Uważał , że jaźń jest bardziej złożona w wyniku poszerzania się kręgu społecznych doświadczeń traktował jaźń jako interakcje już nazwanych: mnie( me) i ja( J) .

• faza mnie - jest fazą społeczną jaźni ( zinternalizowany porządek społeczny uwypuklający stabilizacje, przewidywalność i kontrolę społeczną

• faza ja - innowacyjna ,twórcza i nieprzewidywalna faza jaźni

Jaźń jest więc produktem interakcji między konkretną , nie powtarzalną jednostką a kontekstem społecznym.

„Ja” i „mnie” są odpowiedzialne za podmiot (ja) i przedmiotowość (mnie) jaźni oraz za znaczenie jakie mają dla niej równocześnie wolność (ja), kontrola (mnie) ,zmiana (ja) i stabilizacja (mnie).

Mead wyróżnił dwa okresy podczas rozwoju dziecka:

• okres przedwerbalny

• okres werbalny

W okresie przedwerbalnym dzieci , których interakcje z innymi są elementarne ( dzieci nie rozróżniają co jest jaźnią a co nią nie jest .Stopniowo jednak dzięki interakcjom z innymi , którzy nadają nazwy -etykiety dziecku i środowisku zaczyna robić to rozróżnię.

W okresie werbalnym poznawcze umiejętności dziecka rozwijają się w znacznym stopniu przez interakcję społeczną :

• zabawa - w trakcie zabawy dzieci uczą się odgrywania innych niż swoje (rola matki , rola ojca).

• zorganizowana gra - na tym etapie dzieci rozwijają umiejętności dostrzegania związków między wieloma rolami i traktowania odgrywanych ról jako części większego systemu ról np. Aby dziecko dobrze zagrało w football na boisku musi znać inne pozycje .

• uogólniony inny - rola ta uwalnia nas od wpływu konkretnych „innych” i sprawia , że robimy to co uważamy za słuszne i właściwe a nie to co za słuszne uważają rodzice czy inne konkretne osoby.

W przypadku gier dziecięcych działaniem kierują specyficzne zasady. W życiu zaś zasadami tymi są : wartości i normy społeczne.

RELACJA - JEDNOSTKA a SPOŁECZEŃSTWO

WIĘŹ SPOŁECZNA

Jest to ogół stosunków i zależności łączących w trwałe zależności.

W socjologii stanowi ona układ stosunków społecznych , instytucji i środków kontroli społecznej łączących jednostki w grupy i zbiorowość społeczną .Więź społeczna zapewnia grupom i zbiorowością zdolność do trwania , rozwoju i funkcjonowania .Opiera się na wzajemnych oddziaływaniach członków zbiorowości , które modyfikują ich zachowanie a w konsekwencji prowadzą do powstania trwałych stosunków społecznych. Trwałość więzi zapewniają różne formy kontroli społecznej , w tym instytucji społecznych .

PODSTAWOWE ELEMENTY WIĘZI SPOŁECZNEJ

2. aprobująca świadomość przynależności do grupy

2. tendencja do zachowania najważniejszych konformizmów grupowych ( postaw lub zachowań jednostki zgodnej z obowiązującymi normami ,wartościami ,poglądami i wzorami przyjętych w danej grupie)

2. afirmacje (aprobata) wspólnych wartości

2. świadomość wspólnych interesów

2. styczność psychiczna ( osobnik A stwierdza , że osobnik B posiada cechy , które służą zaspokojeniu jego potrzeb. Jednocześnie osobnik B uznaje zainteresowanie przez os. A

wyraża gotowość do zainteresowania się os. A)

10. styczność społeczna (są to pewne układy określonych wartości )

7. styczność trwała i nietrwała

8. styczność prywatna i publiczna

9. styczność osobista i rzeczowa

11. styczność pośrednia i bezpośrednia

WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE :

Polega ono na systematycznym i trwałym wykonywaniem działań skierowanych na wywołaniu u partnera określonych reakcji .Przyczym reakcja ta wywołuje nowe działanie pierwszego partnera

Przebiega to według wzorów działań pozytywnego nakłaniania .

Wyróżnia się następujące wzory pozytywnego nakłaniania :

1. uczestniczące podporządkowanie ( jednostka A podporządkowuje się jednostce B, ponieważ B dopuszcza do udziału w wykrywaniu jakiejś czynności)

1. celowe podporządkowanie ( A podporządkowuje się B dla osiągnięcia celu , ale działa sama )

1. naśladowanie ( A naśladuje B w działaniu )

WZORY DZIAŁAŃ OPOZYCJI

2. samoobrona ( jednostka A nie może zniszczyć systemu wartości jednostki B)

2. represja ( jednostka A posiada środki zmuszenia B do zakończenia działalności , B ma jednak możliwość manewru)

2. bunt ( otwarty sprzeciw)

2. agresja ( B nie ma możliwości manewru)

2. opozycja między grupowa ( sprzeciw całej grupy )

2. działanie wrogie ( unikanie porozumienia )

STOSUNKI SPOŁECZNE

Są to wzajemne ,różnorodne relacje występujące między ludźmi ( osobami)w ramach życia społecznego Na kształtowanie się stosunków międzyludzkich największy wpływ mają :

• struktura osobowości

• pozycja społeczna

• układ powinności i obowiązków

Zależność społeczna- różne możliwe styczności

W związku z tym rolę społeczną należy pojmować w następujący sposób : są to pewne schematy postępowania wytworzone przez społeczeństwo i funkcjonujące w świadomości społecznej oraz odpowiadające im konkretne zachowania nosicieli poszczególnych ról.

To , że rola społeczna jest sposobem zachowania się jednostki w stosunku do innych , oznacza ,że zależy ona od struktury ,do jakiej ci inni należą .

KLASY SPOŁECZNE

Klasa społeczna - pojęcie socjologiczne funkcjonujące głównie na gruncie socjologii marksistowskiej oznaczające , wg definicji grupy ludzi różniące się między sobą miejscem zajmowanym w historycznie określonym systemie produkcji społecznej , stosunkiem do ośrodków produkcji , rola w społecznej organizacji pracy i co za tym - sposobem otrzymywania i rozmiarami tej części bogactwa społecznego .

Stosunek do środków produkcji tzn. posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji , miał zasadnicze znaczenie dla wyznaczenia granicy dzielącej społeczeństwo na dwie antagonistyczne klasy podstawowe w danej formacji ustrojowej .W niewolnictwie takimi klasami społecznymi są właściciele niewolników i niewolnicy , w feudalizmie panowie feudalny i chłopi ,w kapitalizmie burżuazja i proletariat

Obok klas podstawowych występują klasy niepodstawowe i warstwy , które mają swoiste cechy ii interesy pozwalające wyodrębnić je jako samodzielne zbiorowości ludzkie .

METODY OKREŚLAJĄCE KLASY SPOŁECZNE

Istnieją trzy ogólne metody wykorzystywane w badaniach nad strukturą społeczeństwa :

2. m. reputacyjna - zastosowana po raz pierwszy przez Warnera , metoda ta jest szczególnie przydatna , gdy bada się małe grupy , czy społeczności w których ludzie znają się nawzajem , jest też użyteczna w określeniu modeli związków w danej społeczności .Większość związków istnieje w obrębie tej samej klasy społecznej - ( klasa jest rozumiana jako grupa składająca się z ludzi o wspólnych cechach ) ,

3. m. samookreślenia - jest techniką łączącą się z subiektywnym osądem , klasa społeczna traktowana jest jako kategoria społeczna w której umieszczają same siebie i innych o podobnych cechach - ( Simpson ,Stark , Jackson ) ,

5. m. obiektywna - klasa społeczna jest traktowana jako kategoria statystyczna , w której badacze umieszczają ludzi na podstawie obietywnych wskaźników ( typ zawodu , wysokość dochodów , i poziom wykształcenia ) .Metoda ta ma na celu wydobycie wielowymiarowości klasy społecznej , czyli tego co socjologowie nazywają statusem socjoekonomicznym .

Różne metody określania klasy społecznej przynoszą podobne rezultaty .Wybór techniki zależy od potrzeb analizy i konretnej sytuacji .

Podsumowując , wszystkie trzy metody wyróżniają pięć klas społecznych .

RODZAJE KLAS SPOŁECZNYCH

1. klasa wyższa - jest ona nieliczna ,w jej skład wchodzą najbogatsze i najbardziej wpływowe jednostki w społeczności .Na poziomie krajowym klasa wyższa ma duży wpływ na politykę .

2. klasa wyższa średnia - składa się również z ludzi biznesu i przedstawicieli wolnych zawodów o stosunkowo dużych dochodach i również są wykształceni .Mają wszystkie zewnętrzne oznaki powodzenia ( dobra praca , duży dom).Członkowie tej klasy są często aktywni politycznie i społecznie.

3. klasa niższa średnia - składa się głownie z jednostek wykonujących mniej płatne zawody „białych kołnierzyków” (Wymagające aktywności umysłowej) .Do tej klasy należą właściciele małych zakładów , nauczyciele. Członkowie tej klasy przywiązują wagę do odpowiedniego zachowania ,często zajmują się pracą społeczną i dobroczynnością .

4. klasa robotnicza - wykonują zawody „niebieskich kołnierzyków” (wymagające intensywnej pracy fizycznej ),pozycja ekonomiczna jest tutaj bardzo niepewna co powoduje duże napięcia .Członkowie tej klasy są gorzej wykształceni ( wykształcenie podstawowe lub średnie ) , mieszkają w gorszych warunkach i mają mniejszy wpływ na wydarzenia ,które ich dotyczą .

5. klasa niższa - do klasy tej należą ludzie niewykształceni , bezrobotni , bezdomni , mieszkańcy podupadłych dzielnic miejskich i wiejskich .Klasę tę postrzega się jako biedotę .

ZNACZENIE KLASY SPOŁECZNEJ

Pozycja w klasie społecznej ma duży wpływ na styl życia i szanse życiowe każdej osoby .

Klasa społeczna związana jest : ze zdrowiem jednostki , z długością życia , typem wykształcenia i rodzajem życia rodzinnego , osobistych postaw i wartości .

ZDROWIE

Istnieje bezpośredni związek między statusem socjoekonomicznym a zdrowiem .Większość jednostek z klasy wyższej określa swoje zdrowie jako doskonałe , natomiast więcej jednostek z klasy niższej określa swój stan zdrowia jako zły.

Status socjoekonomiczny ma , także wpływ na zdrowie psychiczne .

DLUGOŚĆ ŻYCIA

Jednostki z klasy wyższej i średnich żyją dłużej niż jednostki z klas robotniczej i niższej .

Warunki prowadzące do różnic w długości życia są takie same jak te , które prowadzą do różnic w zdrowiu fizycznym i psychicznym .

WYKSZTAŁCENIE

Poziom wykształcenia odzwierciedla pozycję klasową i jest jej czynnikiem .Im lepiej wykształcone są jednostki , tym większe prawdopodobieństwo otrzymania przez dzieci lepszego wykształcenia .Ostatnio bowiem wykształcenie traktuje się jako czynnik ,który jest niezbędny do polepszenia pozycji życiowej .

ŻYCIE RODZINNE

Życie rodzinne jest dosyć chaotyczne i mniej stabilne niż życie w rodzinach wyższych klas .

Metody i cele wychowania dziecka różnią się w zależności od klasy społecznej .

OSOBISTE WARTOŚCI

• Klasa wyższa podkreśla znaczenie wychowania ( dobrych manier i stylu ) i bycia osobą kulturalną tzn. znającą się na sztuce , literaturze , muzyce ).

• Klasa wyższa średnia podobnie ceni kulturę i podkreśla znaczenie umiejętności i osiągnięć

• Klasa niższa średnia kładzie nacisk na pozory szacowności bycia moralnym.

• Klasa robotnicza i niższa przetrwanie i zaspokajanie podstawowych potrzeb oraz znaczenie małych przyjemności ( oglądanie telewizji )są najważniejszym celami .

RODZINA

Rodzina, podstawowa grupa społeczna, składająca się z rodziców, dzieci i krewnych. Cechuje ją więź formalna określająca wzajemne obowiązki rodziców i dzieci, więź małżeńska, a także wspólnota materialna i mieszkaniowa oraz zespół pełnionych przez nią funkcji. Do najważniejszych funkcji rodziny należą:

1) funkcja prokreacyjna - zapewnienie ciągłości gatunku,

2) funkcja społeczna - przygotowanie dzieci do wejścia w życie społeczne, ich pielęgnowanie, wychowanie, zaspokajanie potrzeb emocjonalnych.

3) funkcja kulturowa - przekazywanie dzieciom dziedzictwa kulturowego.

4) funkcja gospodarcza - prowadzenie gospodarstwa domowego, działanie w charakterze jednostki produkcyjnej, np. w rolnictwie.

Funkcje rodziny ulegają przekształceniom pod wpływem przemian ustrojowych, ekonomicznych, ustawodawczych, emancypacyjnych itp. Współczesna rodzina ulega szybkim przeobrażeniom na skutek pracy zawodowej kobiet, szerokiego oddziaływania oświaty i kultury, rozbudowy instytucji opieki nad małym dzieckiem, zmiany stosunków między małżonkami itp.

Ze względu na stopień pokrewieństwa osób wchodzących w skład rodziny wyróżnia się następujące formy życia rodzinnego:

1) rodzina dwupokoleniowa (mała, podstawowa), składająca się tylko z rodziców i dzieci.

2) rodzina trójpokoleniowa (duża, familia), której członkami są również dziadkowie oraz bliżsi i dalsi krewni.

3) rodzina rozszerzona (głównie na wsi), obejmująca kilka gospodarstw zespolonych więzią rodzinną i utrzymujących ze sobą bliskie kontakty.

Pod wpływem różnych przyczyn rodzina może ulegać zakłóceniom strukturalnym i funkcjonalnym. Tworzą się np. rodziny niepełne, złożone z jednego z rodziców (ojca lub matki) i dziecka (dzieci), gdy nastąpiła śmierć współmałżonka. Rodziny rozbite w wyniku rozwodu. Rodziny skłócone - o nieprawidłowej atmosferze współżycia z powodu nieporozumień i kłótni współmałżonków. Rodziny zrekonstruowane - uzupełnione w wyniku zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę osamotnioną.

Rodzina zastępcza, rodzina wychowująca dzieci, których rodzice nie żyją bądź nie są w stanie zapewnić im opieki. Dzieci są kierowane do rodziny zastępczej przez powołane do tego instancje, np. sądy opiekuńcze, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze itp.

WSPÓŁCZESNA RODZINA

Jest ona monogamiczna- poślubiamy tylko jedną osobę . Wybór partnera jest na ogół sprawą indywidualnego wyboru i opiera się na wzajemnej zgodzie .Znaczną liczbę funkcji spełnianych pierwotnie przez rodzinę przypisuje się instytucją społecznym .W liczba funkcji spełnianych

Przez współczesną rodzinę uczyniła z niej instytucję bardziej wyspecjalizowaną niż kiedyś Biorąc to pod uwagę należy stwierdzić , że obserwowane tendencje ,sugerują znaczne zmiany w modelu rodziny , ale nie oznaczają jej upadku .

KONFLIKTY W RODZINIE

Główne przyczyny:

• niezgodność charakterów

• rozbieżne wzory kulturowe

• trudne sytuacje

• niemożność przystosowania seksualnego i emocjonalnego

• konflikt rodzic - dziecko

REGUŁY WYBORU PARTNERA

Wybór partnera określają dwie podstawowe i uniwersalne reguły :

• egzogamia wskazuje kategorię osób jako partnerów w związku małżeńskim .Egzogamia zmusza do rozwoju związków poza rodziną nuklearną oraz sprzyja społecznej i kulturarnej różnorodności.

• endogamia określa kategorię osób z którymi małżeństwo jest nie tylko dozwolone ale i popierane.Reguła endogami odnosi się podobnych pod względem rasowym , religijnym i etnicznym i klasowym i wzmacnia solidarność grupy społecznej .

PRAKTYKI WYBORU PARTNERA

• małżeństwo przez pojmanie - jest to najrzadziej występująca forma . W społeczeństwach o niewielkiej niewielkiej liczbie kobiet jednym ze sposobów poprawienia równowagi jest uprowadzenie kobiet z innych społeczeństw .

• małżeństwo przez zakup - jest to forma w której panna młoda wnosi posag albo pan młody uiszcza ustaloną zapłatę rodzicom żony

• małżeństwo przez umowę rodzin - większość społeczeństw uznaje za tak ważną więź społeczną , że nie pozostawia tej decyzji niedojrzałym młodym ludziom

• małżeństwo za zgodą obu stron - w tym przypadku decyzja należy do dwóch jednostek

TYPY MAŁZEŃSKIE

• monogamia - małżeństwo jednego mężczyzny z jedną kobietą w określonym czasie . Z powodu dużej liczby rozwodów i powtórnego zawierania małżeństw panuje system zwany „monogamią seryjną „

• poligamia -dzieli się ona na dwa typy :

• poliandria ( małżeństwo jednej kobiety z dwoma mężczyznami )

• poligynia ( małżeństwo jednego mężczyzny z dwoma lub więcej kobietami )

SYSTEMY USTALANIA POCHODZENIA

1. p.unilinearne

Ustalamy swoje pochodzenie tylko w linii jednego z rodziców

• p. Patrylinearne ( linia męska )

• p. Matrylinearne ( linia żeńska )

2. p.nieunilinearne

W tym systemie pochodzenie uwzględnia się zarówno męskich jak i żeńskich przodków w rodzinie.

Podsumowując pochodzenie jest niezwykle ważnym elementem życiu większości społeczeństw . Określa ona często grupy potecjalnych partnerów małżeńskich a także dystrybucjewłasności oraz innych zasobów .

WZORY WYBORU PARTNERA

Reguły dotyczący wyboru miejca zamieszkania są istotnymi elementami życia społecznego .

Opisy antropologów wskazują na istnienie czterech podstawowych wzorów wyboru miejsca zamieszkania .

• zamieszkanie patrylokalne ( miejsce zamieszkania mężczyzny lub w jego pobliżu )

• zamieszkanie matrylokalne ( miejsce zamieszkania kobiety lub w jego pobliżu )

• zamieszkanie bilolokalne ( mieszkanie z którąś z rodzin lub w jej pobliżu )

• zamieszkanie neolokalne ( miejsce zamieszkania niezależnie od tego gdzie znajdują domy rodzin nuklearnych )

MODELE WŁADZY

• patriarchat - dominująca rola mężczyzny

• matriarchat - dominująca rola kobieca

• egalitaryzm - autorytet pod względem prawnym i moralnym mają oboje małżonkowie

Modele małżeństw i rodziny zarówno odzwierciedlają ogólne wartości danego społeczeństwa jak i na nie wpływają .

PROCESY SPOŁECZNE

Proces społeczny - to serie zjawisk dotyczące osobowości grup społecznych zbiorowości , w taki sposób , że są one seriami zjawisk tylko społecznych .

Z definicji tej wynika , że procesami społecznymi nazywamy tylko te procesy , które są seriami zjawisk społecznych w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Jednak nazwy „procesy społeczne ` częściej używa się w szerokim znaczeniu i w tym przypadku są to wszystkie serie zjawisk powiązanych ze sobą zależnościami przyczynowo skutkowymi.

RODZAJE PROCESÓW SPOŁECZNYCH

Procesy społeczne dzielą się na pięć podstawowych kategorii :

1. procesy intrapersonalne - wszystkie zjawiska ,które zachodzą w osobowości człowieka i sprowadzają się do zjawisk psychicznych a niektóre z nich mają charakter społeczny. Badaniem procesów iintrapersonalnych zajmuje się przedewszystkim psychologia społeczna .

2. procesy zachodzące pomiędzy dwoma jednostkami - sprowadzają się one do powstawania różnego rodzaju stosunków rodzaju stosunków, przystosowania , współpracy ,przyjaźni , konfliktów , wrogości .

5. procesy zachodzące między jednostką a grupą - zachodzą one w sytuacjach , gdy jednostka zastanawia się nad swoją przynależnością do grupy .W wyobrażeniach jednostki grupa jawi się jako całość ,a jej stosunek kształtuje się nie wobec indywidualnych członków ,ale wobec całości tych wszystkich elementów , które się na tę całość składają ( np. podporządkowanie , dążenie do dominowania nad innymi , sprzeciw , bunt ,itp. )

8. procesy zachodzące między dwoma grupami - mamy tu do czynienia ze świadomością „my” obu grup . Stosunki między dwoma grupami mogą mieć postać współpracy , współistnienia pokojowego , wzajemnej pomocy ,tolerowania , a także niechęci , konkurencji , konfliktu , wrogości , walki .

9. procesy rozwojowe - zmieniające organizację i strukturę grup .Najczęściej w strukturze społecznej są one wywoływane pojawieniem nowych elementów w grupie społecznej , zmianami stosunków między istniejącymi elementami czy też ich zanikaniem .Występują one pod postacią dekadencji ,reorganizacji , dezorganizacji, modernizacji .

WAŻNIEJSZE PROCESY SPOŁECZNE

Procesy przystosowania - powstają wszędzie tam gdzie jednostki lub grupy spotykając podobne albo odmienne dążenie innych ludzi i nie mając możliwości narzucenia własnej taktyki postępowania czyli wzorów działania innym jednostkom muszą to odmienne postępowanie modyfikować ,czego konsekwencją jest wzajemne przystosowanie ( np. rozpoczęcie nauki w szkole średniej ,na studiach , podjęcie pracy zawodowej ).

Każdy proces przystosowawczy ma charakter dwustronny , bowiem zastane środowisko musi ,także modyfikować dotychczasowe zachowania .Jest to jednak dysproporcjonalne , bowiem w większym stopniu to osoba wchodząca modyfikuje swoje postępowanie do środowiska niż samo środowisko .

Procesy adaptacyjne przebiegają w czterech etapach :

• stadium reorientacji psychologicznej ( polega na wyuczeniu się nowych zbiorów , zachowań , i ich stosowaniu w koniecznych sytuacjach ,nawet kiedy się ich nie aprobuje ) ,

• stadium tolerancji ( wyraża się w stosowaniu odmiennych wzorów przez obie strony stosunków społecznych ,mimo wzajemnego unikania ich przyjęcia i dlatego wzajemna tolerancja jest koniecznością ) ,

• stadium akomodacji ( jest dostosowaniem własnej organizacji wewnętrznej do cech środowiska społecznego i do sytuacji zewnętrznej czyli przyjęciem za własne podstawowych wartości istniejących w nowej sytuacji i funkcjonujących w niej ważniejszych wzorów zachowań ) ,

• stadium asymilacji ( jest to całkowite przystosowanie się jednostki do nowych warunków , które polega na odrzuceniu wszystkich dotychczasowych wartości i wzorów postępowania a w ich miejsce przyjęcie nowych i całkowitą z nimi identyfikację ) ,

Procesy współpracy

Są one zawsze poprzedzone przystosowaniem się .Dotyczą wszystkich dziedzin życia społecznego .Każda współpraca jest realizacją jakiegoś celu .Typowym przykładem procesu współpracy są umowy o pracę , albo współpraca wyższych uczelni czy instytutów naukowych .

Każda jednak współpraca jest ograniczeniem swobody partnerów i nie zawsze daje proporcjonalny podział korzyści .

Procesy współzawodnictwa

Zachodzą wtedy , gdy następuje rozbieżność interesów lub dążeń do ich zaspokojenia jakiegoś partnera .Współzawodnictwo może przybierać postać antagonistyczną i nieantagonistyczną.

Wyróżnia się trzy postacie współzawodnictwa :

• spontaniczna - jest to naturalny proces współzawodnictwa między jednostkami i zbiorowościami o różne dobra i wartości , które są tak deficytowe ,że nie wszyscy mogą je otrzymać

• intencjonalne organizowana - powołana jest w celu usunięcia konkurentów z dostępu

do atrakcyjnych dóbr ,wartości czy też realizacji interesów

• twórcza - mająca na celu osiąganie lepszych wyników albo efektywniejszych rozwiązań problemów teoretycznych i praktycznych

Procesy o charakterze konfliktowym

Są to procesy , w których jednostki lub grupy społeczne dążąc do osiągnięcia jakiegoś celu eliminują , podporządkowują lub niszczą innych , którzy zmierzają do celów identycznych lub podobnych. Wyróżnia się następujące konflikty:

• konflikt ról społecznych

• konflikt wartości

• konflikt przemysłowy

• konflikt małżeński

• konflikt rodzinny

• konflikt międzynarodowy

Początkowym stadium , każdego konfliktu jest styczność społeczna .Każde negatywne uprzedzenie wywołuje antagonizm , czyli aktywną opozycję wobec działań , dążeń i postaw innej jednostki społecznej bądź grupy.

Dezorganizacja społeczna

Jest zespołem procesów , składających się z wielości zjawisk społecznych i zachowań anormalnych ,których występowanie i ciągłości procesów życiowych zbiorowości .

Na dezorganizację składają się następujące zjawiska społeczne :

• alkoholizm

• narkomania

• przestępczość wśród młodocianych

• anormalne zachowania natury seksualnej

• wzrost zapadłości na choroby nerwowe i psychiczne j

„ Szczególnie doniosłe dla losów społeczeństwa - jak twierdzi Jan Szczepański -są okresy rozpadu państwa i dezorganizacja jego instytucji” .

Ruchliwość społeczna

Jest procesem , czy też zespołem procesów , który wyznacza dynamikę społeczeństwa , bowiem przemiany społeczne bez tych procesów były by niemożliwe .

W społeczeństwach występują cztery rodzaje ruchliwości społecznej :

Ruchliwość pionowa

Nazywana także wertykalną , która przejawia się w zmianie pozycji społecznej jednostki lub zbiorowości .Wyraża się awansem lub degradacją a także nobilitacją będącą skokowym przejściem do bardziej prestiżowej grupy czy warstwy społecznej .Ruchliwość pionowa jednostek , może mieć wymiar osobniczy lub międzypokoleniowy .

Ruchliwość pozioma

Nazywana horyzontalną , która polega na zmianie zbiorowości ,zawodu ,stanowiska i nie powoduje zmiany pozycji społecznej jednostki czy zbiorowości .

Fluktuacja

Jest to proces , który polega na zmianie zakładu pracy przez pracownika , wywołuje często negatywne skutki społeczno - ekonomiczne .

Ruchliwość wahadłowa

Jest spowodowana lokalizacją różnych instytucji .Z tego powodu ludzie zmuszeni są do codziennych przemieszczeń ( miejsce zamieszkania ,miejsce pracy , instytucje społeczne )

RUCHY SPOŁECZNE

Ruch społeczny - jest to zgromadzenie jednostek , które zorganizowały się w celu poparcia lub przeciwstawienia się określonym zmianom kulturowym czy społecznym .

TYPY RUCHÓW SPOŁECZNYCH

Nastawione na jednostki

2. ruchy alternatywne - zachęcają jednostki do zmiany zachowania , próbując skłonić je do rezygnacji z określonej postawy czy formy zachowania i zastąpienia ich zachowaniem , które postrzegają jako bardziej pożądane .

2. ruchy odkupieńcze - dążą do radykalnej i gruntownej przemiany w jednostkach .Ruchy tego rodzaju starają się „stworzyć człowieka na nowo” ,niekiedy mówią wręcz o „powtórnych narodzinach.

Nastawione na społeczeństwo

1. wsteczne - ich celem jest powstrzymanie zmian społecznych i powrót społeczeństwa do poprzedniego stanu .

2. reformatorskie - zasadniczo akceptują istniejące społeczeństwo , dążą do ograniczonych zmian w pewnych specyficznych dziedzinach życia społecznego ..Przykłady ruchów reformatorskich to: ruchy ekologiczne , feministyczne i konsumenckie .

3. rewolucyjne - wyrastają z niezadowolenia z istniejącej sytuacji społecznej . Dążą do wprowadzenia określonego programu ideologicznego , który zakłada radykalną zmianę podstawowej struktury i zachowań społecznych .

4. utopijne - nie mają one szczegółowego planu działania , nie stosują przemocy dla osiągnięcia swoich celów .Słowo utopia oznacza przyjemny , ale mglisty obraz przyszły

CECHY RUCHÓW SPOŁECZNYCH

Ideologia

Wszystkie ruchy społeczne mają jakąś ideologię , czyli zbiór poglądów uzasadniających porządek społeczny lub działanie .Poglądy te zazwyczaj definiują sytuację ,do jakiej ruch chce doprowadzić i prawdopodobne konsekwencje niepowodzenia . Każda ideologia służy jako środek pozyskania nowych członków ruchu .

Organizacja

Ruchy społeczne są bardziej zorganizowane niż inne formy zachowań zbiorowych .

Szerokie ruchy społeczne obejmują często większą liczbę członków .Kwestia organizacji w związku z tym jest bardziej złożona , ponieważ konieczna jest koordynacja działalności członków poszczególnych organizacji , ale także właściwe ułożenie współpracy wszystkich formalnych organizacji wchodzących w skład ruchu .

Taktyka

Wszystkie ruchy mają określoną taktykę , czyli specyficzne metody prowadzące do osiągnięcia celu .

Różne rodzaje ruchów stosują różne taktyki .Użycie przemocy przez jakikolwiek ruch społeczny ma miejsce tylko wtedy , gdy zablokowane są inne sposoby wpływania na zmiany społeczne

FAZY FUNKCJOWANIA RUCHÓW:

Powstanie

Ruchy społeczne są reakcją na określone zapotrzebowania społeczne .W fazie powstawania mała grupa aktywistów formułuje więc problem i wzywa do zmiany.

Zjednoczenie

Ruch i jego cele popularyzuje się przez rozmaite formy działań , takie jak zebrania czy demonstracje .Do ruchu często przyłączają się organizacje o zbliżonych poglądach ,które wzmacniają jego siłę .

Biurokratyzacja

W miarę czasu każdy ruch nabiera cech organizacji biurokratycznej , rozwija zbiór zasad i procedur , wprowadza dokumenty i kartoteki , wytwarza wyspecjalizowane role i hierarchiczną strukturę przywództwa .

Schyłek

Większość ruchów społecznych w pewnym etapie kończy działalność .

1. ruch osiąga swoje cele i traci rację bytu

1. przywództwo dojdzie do władzy politycznej w państwie

1. brakuje skuteczności w organizowaniu poparcia i środków finansowych

1. rozłam spowodowany rozbieżnością poglądów .

1. osłabienie zainteresowania społeczeństwa celami ruchu ,

1. zdławienie ruchu przez władzę

1. przerost biurokracji w ramach ruchu

TEORIE RUCHÓW SPOŁECZNYCH

Istnieją cztery główne teorie usiłujące wyjaśnić powstanie ruchów społecznych :

Teoria upośledzenia

• mówi , że ruchy społeczne powstają wtedy gdy duża liczba ludzi czuje się pozbawiona tego ,co uważa za niezbędne dla swojego szczęścia i dobrobytu .Poczucie upośledzenia wiąże się często ze wzrostem oczekiwań na polepszenie i prowadzi do powstania ruchu społecznego Teoria ta nie ,nie może jednak wyjaśnić dlaczego niektóre odłamy społeczeństwa tworzą ruchy społeczne a inne nie.

Teoria społeczeństwa masowego

• opiera się na założeniu ,że nowoczesne społeczeństwo stwarza sytuację społecznej izolacji i poczucia bezsilności .Łączenie się z innymi w ruchu łagodzi te uczucia .Teoria ta nie stanowi jednak uniwersalnego modelu wyjaśniania ruchów społecznych .

Teoria napięcia strukturalnego

• napięcia strukturalne obejmują stresy i konflikty społeczne , które wpływają na powstanie ruchu społecznego , który musi zmobilizować swoich członków do podejmowania określonych działań i unikania kontroli społecznej ze strony grupy sprawującej władzę

Teoria mobilizacji zasobów

• mówi ona ,że upośledzenie i napięcie prowadzą do powstania ruchu społecznego jedynie wtedy , gdy dysponuje on niezbędnymi środkami podtrzymującymi jego istnienie .

RELIGIA

Religia, (z języka łacińskiego: 1) relegere - "na nowo odczytać", 2) reeligere - "ponownie wybrać", 3) religare - "wiązać").

Uważa się, że na istnienie religii wskazują: a) doktryna, b) kult, -integralny element każdej religii, zewnętrzny przejaw jej wierzeniowych treści. Przez kult rozumie się wszelkie czynności płynące z pobudek religijnych, w ścisłym zaś znaczeniu zespół czynności będących wyrazem czci wobec sacrum.

Sacrum, jedno z najważniejszych pojęć religioznawstwa i antropologii kulturowej. Pochodzi od łacińskiego słowa sacer oznaczającego zarówno to, co święte, jak i to, co przeklęte. Podobnie w tradycji żydowskiej: księga święta "kala ręce". Dwuznaczność sacrum bierze się z faktu, że zarówno święte, jak i nieczyste jest wyłączone z normalnego życia określanego jako profanum.

To, co święte, jednocześnie przyciąga i odpycha. E. Durkheim uważał, że sacrum i profanum stanowią przeciwstawne sobie kategorie socjologiczne - święte było to, co wytworzyło samo społeczeństwo, a co stało się "oddzielone i zakazane", włączając praktyki religijne wiążące jednostki w społeczność. To, co społeczne i na co jednostka nie ma wpływu, jawi się jej jako obiektywne i święte. Do profanum należało to, co wytworzył sam człowiek.

Wg N.O. Soderbloma istota religii nie polega na wyobrażeniu sobie osobowego Boga, lecz na stosunku człowieka do świętości. Dla R.R. Maretta świętość to przeżycie uwielbienia i lęku (w języku angielskim ave). Podobnie R. Otto w dziele Świętość (1917, wydania polskie 1968, 1993) stwierdził, że do zdefiniowania świętości nie wystarczają racjonalne określenia i wprowadził termin numinosum (z łacińskiego numen - "bóstwo") jako czegoś niewyrażalnego i niepoznawalnego - tajemnicy, która przeraża i jednocześnie pociąga.

Koncepcję R. Otta rozwinął M. Eliade, opisując dialektykę sacrum i profanum. Sacrum stanowi manifestację niewyrażalnego pozaświatowego porządku, chociaż jego znakiem może być np.: zwykły kamień, góra, drzewo, zdarzenie. Sacrum przejawia się w dowolny sposób, przekształcając daną rzecz lub sytuację w coś świętego - jest to tzw. hierofania. Jej rodzaje opisane zostały przez M. Eliadego m.in. w Traktacie o historii religii (1949, wydanie polskie 1966).

Najprostsze akty i obrzędy kultowe nazywa się rytami (obrządek).

Przed pojawieniem się kapłanów zachowania kultowe były przekazywane przez tradycję, na straży powinności kultowych (jako przewodnik kultu) stała głowa rodziny (ojciec lub matka). Rytuał w kulcie, podobnie jak dogmat w doktrynie, zobowiązuje do posłuszeństwa. Odstępstwo jest zakazane, nawet jeśli kult wymagał ofiary z własnego dziecka. Najwcześniejszym kultem religijnym był niewątpliwie kult w rodzinie, wyrażany wobec przodków. Później pojawił się kult plemienny, w którym przewodnictwo należało do naczelnika plemienia. Z chwilą ukształtowania się narodowości i systemów państwa - do władców i królów, następnie do wyodrębnionych grup kapłańskich.

Kult religijny najczęściej wyraża się w typowych czynnościach, do których należą m.in.: ofiara, modlitwa, rozmaite oczyszczenia, obmycia, pielgrzymki, procesje. Każda z religii zawiera przekazywane przez tradycję rodzaje kultu - współcześnie przekazywane najczęściej przez organizację wyznaniową, instytucję kapłańską, księgi święte i doktryny religijne oraz przepisy spełniania kultu.

Z punktu widzenia obiektów (przedmiotu) kultu, najwcześniej pojawił się kult przodków i wierzenia animistyczne, następnie kult ciał astralnych (Słońca, Księżyca, Wenus), kult sił przyrody, kult ognia. Następnie kult bóstw wyobrażonych, przejawionych przez siły przyrody dla człowieka lub "objawionych". Z kultem bardzo często były związane zabiegi magiczne (ryty), mające zapewnić opiekę i pomoc bóstwa. Najważniejsze z nich (posiadające szczególny charakter lub znaczenie np. w życiu jednostki, rodziny lub szerszej zbiorowości) najczęściej były wykonywane przez "przewodnika" kultu, szamana, następnie przez kapłanów.

c) grupa wyznawców, dla której część lub aspekt rzeczywistości stanowi sacrum (świętość), co wymaga określonych działań indywidualnych i zbiorowych, wyrażających się w specyficznych przeżyciach psychicznych.

Od nauki odróżnia religię zawarty w niej immanentnie element wiary w sacrum, od magii ( Magia, ogół wierzeń i praktyk opartych na przekonaniu o istnieniu irracjonalnych, nadnaturalnych sił i związków, które dają człowiekowi władzę nad ludźmi i rzeczami, nie opartą na prawach przyrody. Istotą praktyk magii (zaklęcia, obrzędy) jest stwarzanie pozoru kontroli człowieka nad rzeczami i zjawiskami, na które nie umie racjonalnie oddziaływać (myślenie magiczne). Magiczny charakter ma w dużej mierze medycyna ludów pierwotnych.)

zaś to, że działania mające spowodować określoną zmianę poprzez odwołanie się do sfery sacrum nie przynoszą skutków automatycznie, lecz konieczna jest w jakiejś mierze samoistna interwencja tej sfery.

Od systemu wierzeniowego religia różni się tym, że cechuje ją spójna i ustalona interpretacja doktryny. Obecnie uważa się, że główne idee religijne wywodzą się z kompleksu wierzeniowego paleolitycznych grup zbieracko-łowieckich - szamanizmu ( Szaman prowadzi dusze zmarłych w zaświaty, pełni też funkcję kapłańską. Swe mistyczne "podróże" odbywa w odmiennych stanach świadomości, uzyskiwanych dzięki bolesnemu, trudnemu i intensywnemu treningowi ciała i umysłu, kończącemu się inicjacją, podczas której ukazuje mu się jego duch opiekuńczy (z reguły w postaci zwierzęcej). Udana inicjacja ma najczęściej cechy śmierci klinicznej.

Wg psychologicznej interpretacji S. Grofa, szaman dzięki swemu treningowi jest zdolny do opanowania podświadomości i czerpania stąd szerszej wiedzy, niż to jest możliwe w przypadku uzyskiwania jej w świadomy sposób. Przy wprowadzaniu się w trans używa substancji halucynogennych, wykonuje ekstatyczne tańce, pogrąża się w szczególnej medytacji itp.

Światopogląd szamański jest wynikiem nałożenia się na siebie dwóch oglądów świata: uzyskanego w stanie zwykłej świadomości oraz pochodzącego z wizji i halucynacji. Zgodnie z nim świat zbudowany jest z trzech warstw: Nieba, powierzchni Ziemi oraz części podziemnej. Zamieszkuje te przestrzenie wiele widzialnych i niewidzialnych istot. Częstym wyobrażeniem w szamanizmie jest Drzewo Kosmiczne lub Góra Kosmiczna, podzielone na trzy sfery - szaman jest uznawany za tego, kto między nimi magicznie podróżuje.

Szamanizm przyjmuje koncepcję reinkarnacji, polegającą na tym, że jedna z wielu dusz człowieka (dusza główna) nie umiera po śmierci ciała, lecz zależnie od swych zdolności i dobrych lub złych czynów przebywa w zaświatach, by potem wcielić się ponownie. Współcześnie obserwuje się próby odrodzenia szamanizmu (Syberia, południowe Indie, Kanada).

(totemizm, animizm, fetyszyzm, animatyzm stanowią jedynie jego formy i aspekty).

Totemizm, rodzaj wierzeń religijnych i instytucji społecznych związanych z kultem totemu (np. zakaz zabijania zwierzęcia totemicznego).

Animizm, wiara w duszę i duchy, przypisywanie duszy ludziom, zwierzętom, roślinom, a nawet przedmiotom martwym. Również teoria religioznawcza powstała w latach 70. XIX w., wg której wiara w duchy jest niezbędnym minimum do powstania religii. Współcześnie animizm jest uważany za typowy składnik religii ludów niecywilizowanych.

Fetysztzm, zespół wierzeń związanych z kultem fetyszów. Kult przedmiotów martwych, którym przypisywane są cechy pozanaturalne i takież funkcje, co sprawia, iż człowiek oczekuje od nich określonych działań. Fetyszyzm stanowi składnik wielu religii pierwotnych.

Wątki szamańskie uległy przeobrażeniu w okresie neolitycznym (rolnictwo, matriarchat, kult Wielkiej Bogini). Następnym etapem było powstanie religii astrobiologicznych (w których symbolizacja opierała się przede wszystkim na astronomii i biologii).

Głównymi formami religii są m.in.: a) politeizm (wielość bogów), Politeizm, wielobóstwo, pojęcie używane w niektórych nurtach religioznawstwa i w języku potocznym na określenie systemów religijnych lub religii, w których występuje wiara w istnienie wielu sił nadprzyrodzonych, a w szczególności upersonifikowanych w bytach osobowych bogów.

Przeciwieństwem politeizmu jest przekonanie o istnieniu jednej siły lub jednego boga - monoteizm). Wg religioznawczych szkół ewolucjonistycznych (E.B. Tylora, J. Frazera, J. Lubbocka, R.R. Mareta i in.) politeizm jest jednym z wyższych stopni rozwoju religii, a także drogą dojścia do animizmu, animatyzmu, manizmu, bałwochwalstwa, polidemonizmu, pomonoteizmu i odwróconego politeizmu, na którego szczycie stoi jeden Bóg.

Pomiędzy nim a światem i człowiekiem występuje wiele otoczonych czcią bytów pośrednich (najczęściej duchów) ze świętymi i kapłanami włącznie. Politeizm może mieć charakter niehierarchiczny i hierarchiczny. We współczesnym religioznawstwie, w tym M. Eliadego, zagadnienie politeizmu jest drugorzędne.

Do najbardziej znanych religii politeistycznych zalicza się religie starożytne: Egipcjan, ludów Azji Mniejszej, Grecji, Rzymu, Indii. Współczesne politeizmy powstają najczęściej jako religie synkretyczne.

b) henoteizm (wszyscy bogowie są aspektami jednego bóstwa), Henoteizm, w niektórych religiach politeistycznych, traktowanie jednego z bogów jako jedynego. Kult jednego z bogów przesłaniał ważność innych. Występował w religiach Germanów i we wczesnej formie hinduizmu.

Zjawisko powstające z chwilą rozwarstwiania się religii pierwotnej, powstawania sekt lub nowych religii.

c) panteizm (wszystko jest bogiem), d) monoteizm (istnieje tylko jeden bóg). Panteizm, pogląd filozoficzno-religijny biorący początek w niektórych kosmogoniach, następnie odradzający się i rozwijany w filozofii. Utożsamia Boga z przyrodą z rzeczywistością, negująca go jako osobę. Przeciwstawia się teizmowi, przybiera postać bądź to panteizmu spirytualistycznego, bądź panteizmu naturalistycznego.

Podstawy panteizmu stworzyli stoicy, a najpełniejszy wyraz nadał mu Marek Aureliusz, starający się połączyć teorię panpsychizmu z boską naturą świata, wypełnionego "pneumą", a przez to doskonałego. Panteizm stoików jest więc naturalistyczny.

d) Monoteizm, wiara w istnienie jedynego Boga. Występuje w chrześcijaństwie, judaizmie, islamie.

Do religii uniwersalistycznych należą: chrześcijaństwo, islam, buddyzm, judaizm, który jest zarazem religią narodową.

Chrześcijaństwo, jedna z wiodących religii, wyznawana przez ok. 37% ludności świata. Powstała na Bliskim Wschodzie, w Palestynie, po śmierci Chrystusa (Jezusa). Podstawą religii chrześcijańskiej jest uznanie Biblii (Pisma Świętego), składającej się ze Starego Testamentu i Nowego Testamentu, za objawienie boskie oraz uznawanie Jezusa Chrystusa za Syna Bożego, odkupiciela ludzkości.

Początkowo chrześcijaństwo rozwijało się tylko w Palestynie, ówczesnej prowincji rzymskiej, w której żył, nauczał i umarł Chrystus. Następnie rozpowszechniła się w całym cesarstwie rzymskim, stając się religią ponadnarodową, m.in. dzięki działalności Pawła z Tarsu. Na przełomie II i III w. powstał Kościół katolicki z siedzibą w Rzymie, który zjednoczył, luźne dotąd, gminy chrześcijańskie.

W początkowym okresie wyznawcy religii chrześcijańskiej byli obiektem prześladowań. Dopiero edykt mediolański, wydany przez Konstantyna Wielkiego i Licyniusza w 313, wprowadził swobodę wierzeń religijnych i położył kres represjom chrześcijan. W 380 cesarz Teodozjusz uznał chrześcijaństwo za religię panującą w państwie rzymskim, co przyczyniło się do jej rozwoju i ekspansji na całe terytorium cesarstwa.

Chrześcijaństwo ulegało podziałom, spowodowanym początkowo przez odmienne podejście do dogmatów wiary, jak np. w przypadku arian w IV w., których ruch spotkał się z potępieniem soboru nicejskiego (325) i soboru konstantynopolitańskiego I (381). W czasach późniejszych różnice polityczne, narodowościowe, kulturalne i religijne doprowadziły do powstania zasadniczych, trwających do naszych czasów podziałów.

W wyniku tzw. schizmy wschodniej, w XI w. chrześcijaństwo podzieliło się na wschodnie (prawosławne) i zachodnie (katolickie). W efekcie ruchów reformatorskich, jakie miały miejsce w Kościele katolickim w XVI w., powstało szereg odłamów religii chrześcijańskiej (anglikanizm, luteranizm, kalwinizm), określanych wspólną nazwą protestantyzmu. Tworzenie nowych Kościołów mających swe źródło w chrześcijaństwie miało miejsce także w latach późniejszych.

Obok tendencji odśrodkowych od połowy XIX w. rozwinął się w chrześcijaństwie ruch ekumeniczny, dążący do zjednoczenia wszystkich chrześcijan na drodze wzajemnego dialogu i eliminacji powstałych w ciągu wieków różnic konfesjonalnych.

Islam, mahometanizm, jedna z największych religii współczesnego świata obok chrześcijaństwa, hinduizmu, buddyzmu i taoizmu, posiadająca charakter monoteistyczny. Liczbę wyznawców islamu szacuje się na ok. 900 mln, co daje mu drugie miejsce po chrześcijaństwie, we wszystkich jego odmianach. Sama nazwa "islam" pochodzi od arabskiego rdzenia "salama" i oznacza pogodzenie się z wolą Bożą, przystanie na Boga, poddanie się Bogu. Nazywana też jest od imienia jej założyciela mahometanizmem.

Doktryna islamu

Podstawą doktryny islamu jest wiara w jedynego Boga Allaha, zaufanie do Koranu oraz do tradycji. Człowiek jest stworzeniem i sługą Allaha. Jest obdarzony wolną wolą, zasługuje swym postępowaniem na zbawienie i pobyt w raju lub na wieczne potępienie. Wyznawcą islamu można stać się przez wygłoszenie ze szczerą intencją formuły: " Nie ma Boga prócz Allacha, a Mahomet jest jego prorokiem" (są to równocześnie słowa, które jako pierwsze wpadają w ucho każdemu nowonarodzonemu niemowlęciu muzułmańskiemu i które są wymawiane nad grobem) i przyjęcie na siebie obowiązków wynikających z Koranu, tradycji i prawa.

Prawo islamu

Prawo w islamie jest fundamentem religii, filozofii, etyki i estetyki. Każdy czyn ludzki, każde zachowanie jest w nim przewidziane, sklasyfikowane i ocenione. Jest w nim ustanowione, co jest sprawiedliwe i niesprawiedliwe, słuszne i niesłuszne, dobre i moralnie piękne, co złe i moralnie brzydkie.

Buddyzm, jedna z wielkich religii uniwersalistycznych - rozwijała się począwszy od V w. p.n.e., a jej punkt wyjścia stanowiły nauki głoszone przez Buddę Śakjamuniego. Podstawą buddyzmu są tzw. Cztery Szlachetne Prawdy, objawione przez Buddę w jego pierwszym kazaniu w Benaresie (Waranasi):

1) wszelkie bytowanie to ból i cierpienie - bolesne są narodziny, starość, śmierć, połączenie z niechcianym, rozłączenie z miłym, niezaspokojenie pragnień;

2) źródłem cierpienia jest niewiedza, z której poprzez różne stadia pośrednie wyłania się pożądanie i przywiązanie do życia zamykające człowieka w kręgu wcieleń (metempsychoza);

3) istnieje możliwość położenia kresu cierpieniu;

4) stwarza ją tzw. Ośmioraka Ścieżka: należyty pogląd, należyty zamiar, należyta mowa, należyte działanie, należyty sposób życia, należyty wysiłek, należyta uwaga, należyta koncentracja;

Judaizm, mozaizm, najstarsza monoteistyczna religia, prekursor chrześcijaństwa i islamu , narodowa religia Żydów. Wyznawcą jej może być tylko ten, kto urodził się z matki Żydówki. Bardzo rzadko dopuszcza się przyjmowanie wyznawców innego pochodzenia etnicznego. Równocześnie judaizm jest zespołem wartości, norm i postaw etycznych wynikających z tradycji, obyczaju i religii Żydów. Za założyciela religii judaistycznej, uznającej za jedynego Boga Jahwe (przy czym imienia Jahwe Żydzi nie wymawiają), uchodzi Mojżesz (Mose). Od jego imienia judaizm jest także nazywany "mozaizmem". Mojżesz dał ludowi Torę, obejmującą pięć ksiąg Mojżeszowych (Pięcioksiąg) Będąc założycielem religii był równocześnie prawodawcą, kapłanem i przywódcą swojego ludu. Został uznany za nosiciela Objawienia przez chrześcijaństwo i islam .

Judaizmu etyka

Metafizyczną podstawą etyki są przykazania, które ludziom dał Bóg. Kwintesencja etyki judaizmu zawiera się w dwóch sentencjach biblijnych: Będziesz miłował twojego Boga Jahwe z całego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich swych sił oraz bliźniego swego jak siebie samego.

ORGANIZACJA RELIGII

Katolicyzmu organizacja, Kościół rzymskokatolicki ma jednolitą, scentralizowaną i hierarchiczną strukturę, ukształtowaną w swoich podstawach w okresie średniowiecza. Na czele Kościoła stoi papież, mający władzę absolutną. Organem doradczym jest kolegium kardynałów. Organem wykonawczym - kuria rzymska. Organami kolegialnymi wydającymi opinię w wyjątkowo ważnych dla Kościoła sprawach są sobór i synod biskupów, zbierające się z woli papieża.

W strukturach administracyjnych Kościoła ważną rolę pełnią archidiecezje, diecezje, dla których organem wykonawczym są kurie diecezjalne, parafie podlegające władzy biskupa i kurii diecezjalnej. Ważną rolę odgrywają również instytuty świeckie. Na odrębnych zasadach funkcjonują zakony męskie i żeńskie skupiające wyłącznie osoby duchowne.

Siedzibą głowy Kościoła - papieża - i kurii rzymskiej jest Watykan. Siedziby archidiecezji i diecezji są określane bullami papieskimi. W swojej strukturze organizacyjnej ponadto Kościół posiada: akademie, uczelnie, szkoły, wydawnictwa, instytucje charytatywne i in., podlegające w swoim działaniu władzom Kościoła.

Sekta, grupa wyznawców, zwykle otaczająca charyzmatyczną postać przywódcy. Sekta różni się od Kościoła lub ruchu religijnego izolacjonizmem, dokładnym wykonywaniem przez wyznawców obowiązków płynących z doktryny i nakazów lidera oraz ostrą selekcją członków.

Kult religijny najczęściej wyraża się w typowych czynnościach, do których należą m.in.: ofiara, modlitwa, rozmaite oczyszczenia, obmycia, pielgrzymki, procesje. Każda z religii zawiera przekazywane przez tradycję rodzaje kultu - współcześnie przekazywane najczęściej przez organizację wyznaniową, instytucję kapłańską, księgi święte i doktryny religijne oraz przepisy spełniania kultu.

Wyznanie - to organizacja przypominająca kościół ,ale nie przypisująca sobie wyłącznego prawa do prawdy religijnej .Na ogół wyznania mają sformalizowane duchowieństwo i praktyki religijne traktują mniej poważnie .

FUNKCJE RELIGII

Funkcjonaliści ogólnie traktują religię jako pozytywną siłę w życiu społeczeństwa .Ponieważ spełnia ona ważne funkcje społeczne , istnieje w jakiejś formie we wszystkich społeczeństwach.

Spójność społeczeństwa - religia jest spajającą społeczeństwo , ponieważ zapewnia wspólne przekonania , wartości i normy , na podstawie których ludzie mogą stworzyć wspólną tożsamość .

Religia staje się siłą konsolidującą , ustanawiającą wspólne podstawy życia społecznego .Jest spoiwem społecznym ,które wiąże grupy , zapewniając jej wspólny system wartości .

Nadanie sensu życiu - religia podejmuje problem życia i śmierci , wskazuje jak ludzie powinni żyć , określa sens życia i wyjaśnia co się dzieje się z ludźmi po śmierci .Religia jest jedyną instytucją , która potrafi odpowiedzieć na to pytanie .

Kontrola społeczna

Normy społeczne często opierają się na przekonaniach religijnych . Większość najważniejszych regulacji prawnych ma wymiar zarówno moralny jak i prawny .Są one osadzone w wartościach religijnych i mają religijne uzasadnienie .

Wsparcie psychiczne

Religia zapewnia wielu ludziom wsparcie emocjonalne i psychiczne , dzięki czemu mogą przetrwać w niepewnej i złożonej rzeczywistości .Religia nadaje sens umieraniu i przynosi ulgę osieroconym, umożliwiając im rytualne opłakiwanie zmarłych .

ZMIANA I ROZWÓJ

Zmiana społeczna - jeżeli w pewnym systemie czy układzie społecznym powstają nowe elementy składowe lub zanikają dotychczas występujące lub jeśli powstają nowe stosunki między tymi elementami wtedy mówimy , że system ulega zmianie.

Regres - jeżeli zmiany zachodzące w danym systemie prowadzą do zaniku i zubożenia składu jego elementów lub zachodzących między nimi stosunków , wtedy system ulega regresji .

Rozwój społeczny - zmiany zachodzące w danym systemie prowadzą do zróżnicowania jego elementów zachodzących między nimi stosunków ,wtedy mówimy ,że system między nimi rozwija się .

Postęp - jeżeli rozwój zachodzący w jakimś systemie zbliża go do określenia ideału , wtedy mówimy , że rozwój jest postępem .

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE ZMIANY

Zmiana , może być wywołana warunkami przyrodniczymi , przenikaniem elementów jednej kultury w drugą .

GŁÓWNE PRZEMIANY WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE :

a) społeczno - polityczne

Zmiany czyli przemiany są częścią nieodłączną każdego życia społecznego .

Owe zmiany społeczne to przedewszystkim zmiana wzorców kulturowych oraz zmiany w samej strukturze społecznej . Wszystkie te zmiany przebiegają w różnych kierunkach .

Niektóre zmiany są krótko trwałe , chodzi bowiem tutaj tylko o tzw. „szał i modę” a inne długotrwałe jak w przypadku wynalezienia samochodu .Niektóre z przemian społecznych są szybko akceptowane ,lecz większość przemian wywołuje w społeczeństwie umiarkowane kontrowersje .

Zmiany są i będą następować jedne po drugich .jednak nigdy nie zachodzą bez powodu .

Początkowo socjologia koncentrowała się na zagadnieniu postępu społecznego i ukrytych prawach rządzących zmianą społeczną .Jednak wszystkie teorie zmian społecznych zdają się wzajemnie uzupełniać .Nadal jednak nie istnieje jedno wszechstronne wyjaśnienie tych przemian .

Podstawowymi problemami rozwojowymi są : przemiany natury politycznej współczesnego świata ,stosunki międzynarodowe w praktyce ,trudności w określaniu pojęcia samej siły zbrojnej w obecnych czasach i jej wykorzystania w celu zapobiegania konfliktom światowym.

Bez względu na ocenę siły militarnej jest fakt ,że w obecnym wieku prawne ograniczenia stosowania broni masowego rażenia są niewystarczające .

3. społeczno - ekonomiczne

Wieki XIX i XX zapisały w rozwoju ludzkości bezprecedensową ekspansją ilościowo -demograficzną .Niezwykle szybki rozwój ludzkości doprowadził pod koniec XX wieku do sytuacji w której zaczęły ujawniać się ze wzmożoną siłą zagrożenia wynikające z ciągłe konfrontacji z przyrodą . Z powodu drastycznych przemian ludzkość znalazła się wpunkcie zwrotnym swojego rozwoju ,bowiem zasoby naturalne są ograniczone , a środowisko zdegradowane i zagraża egzystencji człowieka .

Współczesna cywilizacja przemysłowa staje się b obiektem powszechnej krytyki szerokiej społeczności , co oznacza że procesy rozwojowe ulegają ciągle przyspieszeniu i zachodzą tak szybko , że współczesny człowiek wyobrazić sobie z dużym prawdopodobieństwem skutki dalszego wzrostu ilościowego .

Fale przemian społecznych :

• pierwsza fala ( rewolucja agrarna trwała tysiące lat do momentu wyczerpania podstawowych możliwości kreowania pomysłowości człowieka )

• druga fala ( tworzenie się cywilizacji przemysłowej - kończy się po trzystu latach )

• trzecia fala ( rozwój jakościowy , wyrażający się uprzedmiotowieniem człowieka w procesach wytwórczych )

Omówione trzy procesy wpływają na zmiany zachodzące w ostatnich na gospodarkę i politykę całego świata .Nie w kontekście podziałów , lecz wykształcenia się centrów cywilizacyjnych we współczesnym świecie.

Wyróżnia się trzy takie centra :

1. Europa Zachodnia

1. Stany Zjednoczone z Kanadą

1. Japonia

Podsumowując perspektywy rozwoju biedniejszych państw cierpiących na brak wewnętrznej stabilizacji ,gospodarczej i politycznej w porównaniu z państwami najbardziej rozwiniętymi ekonomicznie są diametralnie różne pod każdym względem .

TEORIE ZMIANY SPOŁECZNEJ

Teorie ewolucjonostyczne - wychodzą założenia , że społeczeństwa w sposób naturalny przekształcają się z organizmów prostych w organizmy złożone .Głoszą ,że nie rząd powinien ingerować w ten naturalny proces zmiany i postępu

Teorie cykliczne - wyjaśniają naturę zmian społecznych prze analogię do cyklu życia ludzkiego obejmujacego narodziny , dojrzałość i śmierć . Niektórzy zwolennicy cyliczności twierdzili ,że upadek społeczeństwa nie jest nieunikniony , jeśli korzysta ono z doświadczeń historii i podejmuje działania pozwalające stawić czoła wyzwaniom jakie napotyka

Teorie funkcjonalistyczne - postrzegają społeczeństwo jako stabilny system , którego funkcjonowanie co pewien czas zakłocacają zmiany społeczne .

Teorie konfliktu - zmiany sa wynikiem wewnętrznych napięć społecznych

Podsumowując : teorie ewolucjonistyczne i teorie cykliczne budują ogólne ramy rozumienia dynamiki zmian społecznych .Teorie konfliktu opisują wewnętrzne napiecia społeczne , które mogą spowodować zmiany w społeczeństwie .Teorie funkcjonalistyczne zajmują się reakcjami społeczeństwa na zmiany , zmierzającymi do utrzymania równowagi społecznej.

Teoria modernizacji - podkreśla rolę jaką w rozwoju gospodarczym odgrywa postęp techniczny .Teoria ta głosi ,że wystarczy iż kraje Trzeciego Świata przyjmą model wybrany przez Stany , Europę Zachodnią i Japonię , aby po pewnym czasie osiągnąć ten sam poziom rozwoju

Teoria konwergencji - stanowi odmianę teorii modernizacji ,kładzie nacisk na konwergencjeę , czyli coraz silniejsze upodobanie państw upremysłowionych .

Teoria uzależnienia głosi , że powyższe dwie teorie nie doceniają faktu iż sytuacja innych krajów różni się od sytuacji obecnych państw uprzemysłowionych w analogicznej fazie rozwoju Gospodarka jest zdominowana przez rozwinięte państwa przemysłowe .

Teoria systemów światowych - głosi ,że gospodarka światowa jest dużej mierze kapitalistyczna i że każde państwo można zaliczyć do jednej z trzech kategorii :

• uprzemysłowione państwa centrum gospodarczego

• związek centrum

• państwa półperyferyjne

STRATYFIKACJA SPOŁECZNA

Każde społeczeństwo nierówno roździela swoje dobra ,

Różnice między całymi kategoriami społecznymi ,a nie tylko jednostkami nazywa się zróżnicowaniem społecznym .

Kiedy ludzie w swoich kategoriach społecznych zostają uszergowani w hierarchicznym porządku dającym im różny dostęp do dóbr społecznych to rezultatem tego jest stratyfikacja społeczna . Jest ona cechą społeczeństw a nie ich poszczególnych członków .System ten wraz ze swym ideologicznym przesłaniem jest przekzywany kolejnym pokoleniom w trakcie procesu

socjalizacji .

RODZAJE SYSTEMÓW STRATYFIKACJI

1. kasta - system kastowy jest „zamknięty” tzn. Pozycja społeczna zależy tutaj od rodziny w jakiej się urodziła dana jednostka .Z powodu pokoleniowego przekazywania statusu ludzie zawierają związki małżeńskie na tym samym poziomie społecznym ( endogenizm ).Sama ideologia wspierająca system kastowywywodzi się często z wierzeń religijnych.

Dwaklasyczne przykłady takich społeczeństw to : Indie i Afryka

2. klasa - system klasowy jest formą „otwartą” .Podobnie jak w przypadku kasty . ma duży wpływ na szanse życiowe jednostki . Granice między klasami coraz bardziej zacieśniają sie , kryteria określające przynależność również są płynne .

TEORIE STRATYFIKACJI

1. teoria funkcjonalistyczna ( Davis i Moore )

Dobra społeczne będą zawsze rozdzielone nierówno , ponieważ społeczeństwo musi umieścić na głownych pozycjach jednostki o niezbędnych umiejętnościach i przygotowaniu . Jakaś forma stratyfikacji społecznej jest nieunikniona i społecznie niezbędna .

2. teoria konfliktu ( Karol Marks )

Teoretycy konfliktu zakładają istnienie tylko dwóch podstawowych klas społecznych : tych , którzy posiadają środki produkcji i tych , którzy ich nie posiadają .Członkowie pierwszej grupy kontrolują społeczeństwo i rozdzielają jego dobra z korzyścią dla siebie .

3. teoria wielowymiarowa ( Weber )

Zakłada ona istnienie trzech podstaw stratyfikacji :

• ekonomiczna ( majątek )

• społeczna ( prestiż )

• polityczna ( dostęp do władzy )

4. teoria ewolucji społecznej ( Gerhard i Jean Leński )

Pewien stopień stratyfikacji jest nieunikniony we wszystkich społeczeństwach , ale forma i rozmiar rozwarstwienia zależa od natury samego społeczeństwa

TRWAŁOŚĆ SYSTEMÓW STRATYFIKACJI

Trwałość systemu stratyfikacji jest wynikiem wpływu instytucji i procesów społecznych .Instytucje służą ogólnie rzecz biorąc utrzymaniu istniejącego systemu stratyfikacji . Ekonomia jest jedną z głównych jego podstaw . Nierówno dzielone dobra społeczne są często przekazywane kolejnym pokoleniom przez rodzinę .W tym znaczeniu ekonomia i rodzina współpracują .Rodziny powielają system stratyfikacji przez socjalizację dzieci polegającą na nauczniu ich odpowiednich wartości i postaw oraz przygotowaniu do określonych zawodów .

Religia i ideologia wspomagają istniejący system , co w szczególności dotyczy systemu kastowego .Porządek polityczny często jest pod wpływem porządku ekonomicznego , wykorzystuje prawodwawstwo czy środki przymusu państwowego do utrzymania systemu stratyfikacji .

Istniejący system stratyfikacji społecznej wspomagają nie tylko instytucje , ale i pewne procesy społeczne .Jednostki zagrażjące systemowi - szczególnie przywódców opozycji - kooptuje się ,osłabiając ich pozycję wobec systemu .Innym procesem zasada kumulacji korzyści , którą Merton nazwał „efektem Mateusza” - „Albowiem temu ,kto ma ,bedzie dane i obfitować będzie”. Ci , którzy korzystają z tej stratyfikacji , potrafią pomnożyć to w taki sposób , by korzyść była jeszcze większa : automatycznie pogłębia to dysproprcję w roździale dóbr społecznych .

ZACHOWANIA ZBIOROWE

Zachowania zbiorowe to spontaniczne i krótkotrwałe działania społeczne stosunkowo dużej liczby ludzi znajdujących się w niejasnej sytuacji a działaniami ich uczestników kierują względnie słabe lub nowo wytworzone normy społeczne .

Jednym z typowych zachowań zbiorowych jest tłum :

• tłum przypadkowy - składa się zludzi , którzy reagują na jakieś wydarzenie , ale nawiązują słabą interakcje

• tłum konwencjonalny - tworzy się wówczas , gdy ludzie gromadzą się w jakimś określonym celu , interakcja między nimi również nie jest silna

• tłum ekspresywny - ukazuje taki poziom emocji , jaki nie jest akceptowany w innych okolicznościach

• tłum aktywny - zachowanie tłumu aktywnego cechuje emocjonalność i podekscytowanie , co często prowadzi do działań niszczących i aktów przemocy

• tłum protestujący - jest względnie dobrze zorganizowany i często działa dedtrukcyjnie

TEORIE ZACHOWANIA TŁUMU

1. Teoria zarażenia

W tłumie ludzie ludzie tracą świadomość własnej tożsamości i ulegaja „umysłowi zbiorowemu” .

„Ugnitanie” ludzi i bezkrytyczna akceptacja orza przenoszenie emocji , możliwe dzięki anonimowości sytuacji , przyczyniają się do powstawania mentalności „stadnej”.

2. Teoria konwergencji

Zachowanie tłumu można wyjaśnić faktem przebywania w ograniczonej przestrzeni duzej liczby podobnie myślących jednostek , które współdziałają opierając się na tych podobieństwach

3. Teoria wyłaniania

Zakłada , że zachowanie tłumu regulują te normy społeczne , które regulują inne formy zachowań , ale w tłumie sytuacje normy sa raczej wytwarzane przez sytuację niż narzucane .Teoria ta przyjmuje istnienie większej niejednorodności działań , motywacji i rodzajów zaangażowania .

• plotka - to nieformalnie rozpowszechniana , nie potwierdzona informacja pochodzącas z anonimowego źródła.Tanowi ona próbę zrozumienia niejassnej sytuacji może spowodować zgromadzenie się tłumu

INNE FORMY ZACHOWAŃ ZBIOROWYCH

• Opinia publiczna - to zbiorowy pogląd pewnej liczby jednostek w kwestii ,która dzieli społeczeństwo .W kształtowaniu opinii publicznej ważną rolę odgrywają ludzie o wysokim statusie społecznym , którzy pełnią nieformalną funkcję przywódców opinii publicznej

• Propaganda - to świadomie przekazywana informacja , która ma wpłynąć na opinię publiczną.może mieć ona różne formy : ogłoszenie reklamowe , przemówienia .Propaganda staje się groźna , kiedy określa się , że służy celom informacyjnym lub edukacyjnym : kiedy jej funkcję perswazyjną ukrywa się pod funkcją objaśniającą .

• Szał i moda - to krótkotrwałe zachowań zbiorowych .Szałowi ludzie ulegają z wielkim entuzjazmem przez krótki czas , a następnie go porzucają

.Moda to szczególny styl ubierania się wyglądu lub zachowania , popularny w określonym

czasie i dłużej trwający niż szał

- Panika i histeria - zachodzi wówczas gdy ludzi ogarnia strach przed niebezpieczeństwem i gdy jednocześnie brakuje kanałów komunikacyjnych , które pozwalałyby na ustalenie stopnia zagrożenia i przekazanie informacji o alternatywnych sposobach działania .W takich warunkach ludzie zachowują irracjonalnie , co nie jednokrotnie prowadzi do skutków odwrotnych niż zamierzone.

CECHY SEKT

1. pierwszy kontakt z grupą otwiera całkowicie nowe widzenie świata

2. obraz świata jest bardzo prosty i wyjaśnia każdy problem

3. w grupie można znaleźć wszystko , czego na próżno do tej pory się szukało na próżno

4. grupa ma mistrza ,który posiadł całą prawdę

5. Swiat zdaniem sekty , nieuchronnie zmierza ku katastrofie i tylko grupa wie jak go uratować

6. grupa jest elitą , pozostali jeżeli nie staną się członkami grupy ,nie będą mogli się uratować

7. jedynie nauka grupy jest uważana za wrtościową

8. grupa odrzuca racjonalne myślenie jako negatywne i nieoświecone

9. krytyka z zewnątrz oznacza , że to grupa ma rację

10. grupa uważa siebie za prawdziwą rodzinę lub wspólnotę

11. grupa chce by wszelkie relacje z rodziną i środowiskiem społecznym zostały zerwane , bowiem przeszkadzają w rozwoju

12. grupa odziela się od reszty świta poprzez ubiór , pożywienie , własny hermetyczny język , ograniczenie swobody w kontaktach

13. grupa żąda scisłego posłuszeństwa , ponieważ jest to jedyna droga do zbawienia

14. grupa narzuca sposób zachowań seksualnych

15. w ciągu dnia , ktoś z grupy zawsze wam towarzyszy

16. grupa wypełnia cały czs poszczególnych jej członków różnymi zadaniami

17. jezeli obiecany przez grupę sukces nie nastąpi to grupa uznaje , że dana osoba wierzyła wystarczająco silnie

18. członkiem grupy trzeba zostać natychmiast

19. nie ma możliwości uzyskania obiektywnego obrazu grupy , gdyż ważniejsze od refleksji jest przżycie

1

---