Socjologia (36 stron) 7BYZ7AEC2JGB76NSDKNWIA5WPTB3JYTKVZTDDEY


PODSTWOWE POJĘCIA KLASYCZNEJ SOCJOLOGII

Istnieją 2 kryteria stawania się wiedzy historycznej w socjologii (historiografia jako podłoże do jej tworzenia):

  1. pewna struktura pojęciowa (społeczeństwo, integracja) - zbiór pojęć abstrakcyjnych, oderwanych od konkretnych faktów; pierwszy zastosował strukturę pojęciową A. Comte

  2. empiryczna kontrolowalność wiedzy, którą się wypowiada - wiedza socjologiczna powinna być logicznie uporządkowana, a przez to empirycznie kontrolowalna (należy mówić o społeczeństwie tylko to, co będzie można sprawdzić) ; socjologia stara się logicznie dorównać innym naukom, ale nie jest to możliwe

Drogi w poszukiwaniu narzędzi socjologicznych:

  1. czysta - abstrakcyjna, tworzy się modele, zakłada się, że odnosi się do wszystkich społeczeństw niezależnie od czasu i miejsca ich istnienia

  2. socjologia stosowana - ta która wskazuje dyrektywy w określonych warunkach (jak należy postępować)

  1. realizm socjologiczny zakłada, że społeczeństwo jest nowym (poza jednostkowym) osobnym bytem. Ze wszystkich jednostek powstaje nowa jakość, to nie jest suma wszystkich cech. Badając jednostkę można dostrzec grupę gdyż wyciska ona na jednostce swoje piętno.

  2. nominalizm określa społeczeństwo jako skrótową nazwę dla sumy poszczególnych jednostek. Każdy jako jednostka posiada pewne cechy. Społeczeństwo nie istnieje, nic nowego nie powstaje w wyniku wzajemnego obcowania ludzi ze sobą.

0x08 graphic

Literatura:

J. Szacki „Historia myśli społecznej”

WYKŁAD 2 (15.10.98.)

AUGUST COMTE (1798 - 1857)

Dzieło:

„Kurs filozofii pozytywnej”

Przy zdobywaniu wiedzy należy wykorzystać doświadczenia nauk przyrodniczych

(wzory naturalistyczne):

  1. faza teologiczna (dzieciństwo) - oparta na wojsku,

  2. faza metafizyczna (dojrzewanie) - dominują tu abstrakcyjne pojęcia, abstrakcyjne siły, otwiera ona możliwość spekulacji myślowej,

  3. faza naukowa (dorosłość) - najważniejsza jest wiedza o rzeczywistości materialnej i zdobycie możliwości władania tą rzeczywistością;

wiodącymi osobami w tej fazie są zarządcy przemysłowi, a władzę sprawują naukowi moraliści.

od ogólnych do szczegółowych

WYKŁAD 3 (29.10.1998)

ALEXIS de TOCQUEVILLE (1805 - 1859)

Dzieła:

„O demokracji w Ameryce”

„Dawny ustrój i rewolucja”

Analiza demokracji w Stanach Zjednoczonych:

  1. Ameryka (USA) jest specyficzna ze względu na uwarunkowania:

  1. historyczno - geograficzne

  1. kulturowe

  1. Opisując społeczeństwo USA Tocqueville zauważył:

  1. miało ono charakter przejściowy pomiędzy arystokracją a demokracją

  2. model demokracji w USA:

  1. Pierwsze wzory pojęć socjologicznych stworzone zostały nieświadomie

  2. Metoda badawcza

  1. Tocqueville wzorował się na Monteskiuszu - przejął od niego:

  1. wzorował się na G. Guvier (paleontolog)

  1. Cechy teorii społecznej Tocqueville'a:

  1. Społeczeństwo to zintegrowana całość złożona z:

  1. Podstawowe pojęcia, stworzone przez Tocqueville'a:

  1. Stan społeczny - obraz społeczeństwa istniejący w określonym momencie

  2. Typ społeczny - pojęcie abstrakcyjne, które może przejawiać się w wielu społeczeństwach

  1. Determinizm

  2. Holizm (ujęcie całości)

  1. Cechy 2 podstawowych typów społecznych:

  1. Demokracja

  1. społeczeństwo egalitarne

  1. różnice między członkami społeczeństwa uwarunkowane indywidualnie

  2. etos demokracji - zasady życia w niej

  1. konserwatyzm

  2. liberalizm

  3. socjalizm

  1. Konserwatyzm (Edmund Burke, Joseph de Moistre)

nurt najbardziej żywotny we współczesnej myśli politycznej. Początek życia społecznego - ludzie tworzą rzeczywistość społeczną poprzez zachowania, które wynikają z indywidualnej moralności. Moralność to niezwykle skomplikowany, trudny do uchwycenia twór, który nie jest odtworzeniem jakiego systemu etycznego. Na potrzeby społeczeństwa tworzone są kodeksy etyczne (utopie). Konserwatyści przeciwstawiali się wszelkim wizjom idealnego społeczeństwa.

Rozważania dotyczące natury rzeczywistości społecznej konserwatyści wspierali teoriami odnoszącymi się do natury człowieka.

  1. człowiek jest istotą, której natura składa się z elementów racjonalnych i irracjonalnych

  1. natura ludzka jest uwarunkowana historycznie (określona w określonych warunkach historycznych, danym czasie i miejscu)

  1. człowiek jest tworem społecznym

Cała rzeczywistość społeczna to i społeczeństwo i coś, co istnieje ponad jednostkami (w pewnej mierze twór kolektywny). Nie może rzeczywistości społecznej stworzyć żadna poszczególna jednostka , może natomiast funkcjonować ona na zasadzie umowy między jednostkami, jest bowiem specyficznym procesem tworzonym ponadjednostkowo.

Konserwatyści twierdzili, że w życiu społecznym można wyróżnić dwa rodzaje więzi:

  1. więź społeczna (autentyczna, żywiołowa)

  2. formalne powiązanie (to, co łączy jednostki na skutek formalnych ustaleń)

Przy opisie rzeczywistości społecznej należy kłaść nacisk na więź społeczną, która jest najważniejszym elementem w rzeczywistości społecznej (społeczeństwo można oceniać pod kątem wytworzenia przezeń więzi społecznej). Zadaniem ustawodawcy jest stworzenie prawa odzwierciedlającego istniejące więzi społeczne (ustawodawca jako protokolant istniejącego stanu rzeczy).

Zainteresowania badawcze konserwatystów:

  1. w badaniach należy przede wszystkim skupić się na sferze irracjonalnej czyli działaniu spontanicznym, przedrefleksyjnym np.:

  1. w mniejszym stopniu należy interesować się sferą działań świadomych np.: prawem czy reformami

Cechy teorii konserwatystów:

  1. organicyzm czyli ujmowanie społeczeństwa, grupy jako całości złożonej z różnych elementów połączonych w jedno

  2. mechanicyzm - elementy powstające osobno, złożone tworzą jeden mechanizm

  3. konserwatyzm oznaczał krytykę utopizmu i ujmowania pojęć abstrakcyjnych (religia, społeczeństwo jako takie nie mają racji bytu)

  4. nie ma uniwersalnych praw odnoszących się do wszystkich społeczeństw (praw ponadczasowych) zamiast tego jest historyczny punkt widzenia umiejscawiający rzeczywistość w konkretnym czasie i miejscu

  5. odkrycie czynników irracjonalnych w życiu społecznym

  6. odkrycie i badania nad małymi grupami społecznymi

  1. Liberalizm

Jako koncepcja społeczna wywodzi się z teorii umowy społecznej. Jako nurt intelektualny wiąże się z obszarem anglojęzycznym (Jeremi Bentham, John Steward Meall). Liberalizm w polityce wydaje się bliski konserwatyzmowi (jeden i drugi odrzuca radykalizm).

Liberalizm - racjonalizm

  1. jednostki ludzkie cechuje racjonalizm (wybiorą to, co będzie optymalne z ich punktu widzenia)

  2. liberalizm tworzy abstrakcyjne wizje poszczególnych społeczeństw, którym jednostki ludzkie miałyby się podporządkowywać (wybierając to co najlepsze)

  3. pojęcie sprawiedliwości abstrakcyjne, stworzone po to by jednostki podporządkowywały się

  4. uniwersalizm - jednostki nie są identyczne, ale podobne

  5. psychologia więcej powie o rzeczywistości społecznej niż nauki historyczne

Liberalizm stanowi przykład nominalizmu socjologicznego (dążenie do własnego celu, egoizm). Wizja rzeczywistości społecznej jest podobna do tej stworzonej przez Hobbesa - trwa ustawiczna wojna wszystkich ze wszystkimi.

Problem życia społecznego prowadzi do jednego - jak poszczególne egoistyczne jednostki mogą ze sobą współżyć ? Zdaniem liberalistów jeśli zapewni się bezpieczeństwo i wolność jednostkom , to powstanie sprawnie działające społeczeństwo.

  1. Socjalizm (Robert Owen, B. Prudon, C. Saint-Simon)

Opiera się na założeniu , że człowieka stwarzają warunki życia. Tożsamość jednostki tworzy się przez utworzenie odpowiednich warunków („Byt wyznacza tożsamość” - Marks). Nie można myśleć o społeczeństwie nie projektując jakiegoś działania. Społeczeństwo traktowano jako całość, gdzie zmiana dokonywana poprzez działania wywoływała obraz innego społeczeństwa (zmiana społeczeństwa jako całości, a nie poszczególnych elementów)

HERBERT SPENCER (1820 - 1903)

  1. wpłynął na nauki społeczne

  2. wywodzi się z biologii (od Darwina)

  3. źródłem ewolucjonizmu była myśl T.Malthusa (anglikańskiego pastora)

  1. główne założenia ewolucjonizmu:

  1. Instytucje społeczne wg Spencera:

  1. w naturze człowieka 2 cechy, które są sprzeczne:

  1. rozwiązanie tej sytuacji stanowią instytucje społeczne

  2. typy instytucji (które ewoluują, rozwijają się):

  1. cechy instytucji społecznych:

  1. Rzeczywistość społeczna (2 sfery):

  1. organizacja społeczna i biologiczna są podobne w:

  1. organizacja społeczna i biologiczna są różne:

  1. Wizja życia społecznego to nominalizm socjologiczny wzbogacony formułą wzajemnego oddziaływania pomiędzy jednostkami, które może być przyczyną modyfikacji społecznych

  2. Ewolucja życia społecznego

  1. w rzeczywistości dokonuje się ewolucja (3 fazy):

kolejna faza zawiera prawa z poprzedniej i dodaje nowe

  1. rzeczywistość społeczna jest nadbudową na rzeczywistość biologiczną

  2. ewolucja poszczególnych społeczeństw ma charakter zróżnicowany, występują regresje i okresy zastoju

  3. wizja przebiegu ewolucji:

HEGEL (1770 - 1831)

Dzieła:

„Fenomenologia ducha”,

„Nauka logiki”,

„Wykłady z filozofii dziejów”

Dialektyka - wizja rzeczywistości, która wynika z łączenia przeciwności, jest wizją dynamiczną (teza - stan faktyczny, antyteza i synteza). Hegel przestawił ten wzór na wizję całego świata; teza - byt, antyteza - przyroda; synteza - duch; (subiektywny, obiektywny i absolutny). W świecie walczą różne zjawiska, pewne elementy i z nich powstają nowe jakości (świat społeczny). Wizja ta nie określa stałego elementu, trzeba być wrażliwym na to, co się dzieje. Przeciwstawia się konserwatyzmowi. Wg Hegla wszystko się zmienia, świat idzie do przodu

Pojęcie rozumu - realizacja rozumu jest efektem ciągłego rozwoju

Istnieją trzy stany:

Jednostka ludzka dzięki stanowi określa się, nabiera osobowości, tożsamość. Jednostka może funkcjonować dzięki stanowi w rzeczywistości społecznej.

Najwyższym etapem życia społecznego jest państwo. Realizuje się w nim duch obiektywny. Dzięki państwu w ludziach wyraża się to, co jest uniwersalne.

Trzy cechy państwa:

  1. istotą życia jest konflikt, walka

  1. racjonalizm - to co się dzieje można ująć w pewne reguły

  2. koncepcja postępu - realizacja rozumu

  3. holizm - prymat całości (całość jest ważniejsza od poszczególnych części)

  4. zainteresowanie historią powszechną

  5. odrzucenie teorii umów społecznych (ponieważ oparte są na interesie i woli jednostek)

  6. poszukiwanie procesów, które odbywają się niezależnie od woli i świadomości jednostek, uczestniczących w tych procesach

cechy:

KAROL MARKS (1818 - 83)

Dzieła (m.in.):

„Ideologia niemiecka”

„Nędza filozofii”

„Kapitał

  1. baza - ekonomia jako podstawa życia społecznego

  2. nadbudowa - kultura, religia, zwyczaje, obyczaje, prawo itp. Zdeterminowane przez bazę

Marks wyróżnił następujące formacje społeczno - ekonomiczne:

  1. Wspólnota pierwotna

  2. Formacja antyczna

  3. Formacja azjatycka

  4. Formacja feudalna

  5. Formacja burżuazyjna (kapitalistyczna)

  6. Państwo komunistyczne (pozbawione klas)

Społeczeństwa rozwijały się zgodnie z pewnymi obiektywnymi prawami.

Koncepcja Marksa miała głównie aspekt historyczny, uwzględniała jednakże również aspekt typologiczny wyodrębniając różne typy w obrębie jednego społeczeństwa.

Nie wszystkie jednostki w danej klasie posiadają świadomość klasową - taką klasę nazywa Marks klasą w sobie (można ją wyodrębnić obserwując z zewnątrz).

Natomiast klasa dla siebie to taka klasa, której wszyscy członkowie posiadają świadomość klasową.

Świadomość społeczna należy do nadbudowy. Nadbudowa jest konsekwencją bazy, ale posiada swoje indywidualne cechy, jako sfera życia społecznego. Świadomość jest określona przede wszystkim przez stosunki produkcji w społeczeństwie, ale nie zmienia się tak szybko jak one. Świadomość przejawia się w kulturze, sztuce, religii, które nie zmieniają się zbyt szybko. W świadomości odbijają się również warunki historyczne - określają one i materialną sferę życia i samą świadomość.

Świadomość jest wyrazem określonego momentu (świadomość określonej epoki)

Świadomość jest też uwarunkowana klasowo. Świadomość całego społeczeństwa jest odbiciem stosunków klasowych w społeczeństwie, a te z kolei są odbiciem sfery materialnej i warunków historycznych. Każda klasa posiada swoją specyficzną świadomość.

Szczególne miejsce zajmuje świadomość klasy panującej w społeczeństwie. Klasa panująca posiada stosunki produkcji i potrafi do pewnego stopnia panować nad świadomością innych klas, częściowo narzucając swoją.

Świadomość fałszywa (2 ujęcia):

  1. Taka, która nie właściwie rozpoznaje miejsce określonej grupy w procesie historycznym. Najczęstszym jej przejawem są ideologie czyli niewłaściwe przekonania na temat rzeczywistości, przy czym to przekłamanie nie jest przypadkowe lecz służy interesom określonej grupy.

Każda klasa posiada swoją ideologię. Klasy tworzą uzasadnienia swoich interesów daleko wybiegające poza sferę ekonomiczną

  1. Nieumiejętność rozpoznania swojego w strukturze klasowej społeczeństwa

(klasa w sobie czyli obiektywna - obserwowalna z zewnątrz i klasa dla siebie czyli obiektywna i subiektywna - obserwowalna z zewnątrz, a jej członkowie mają świadomość przynależności do niej)

Marks uważał, że nie istnieje wiedza obiektywna, a najcenniejszą wiedzą jest ta, która idzie do przodu razem z procesem historycznym. Badacz powinien utożsamiać się z klasą posuwającą naprzód proces historyczny.

Wizja Marksa była dynamiczna - dynamikę stwarzał konflikt klasowy. Oddziaływał on na 2 liniach:

(całość zmierza w określonym kierunku, natomiast różne części społeczeństwa mogą mniej lub bardziej zgodnie podążać z kierunkiem zmian)

przeobrażenia bazy mogą stykać się ze starą jeszcze częścią nadbudowy, co może wywoływać różne zaburzenia

Kierunek zmian wyznaczają formacje społeczno - ekonomiczne. Pewne przeobrażenia społeczne są nieuchronne (wynika to z istnienia obiektywnych praw rozwoju społecznego). Tak jak w ewolucjonizmie ma u Marksa miejsce ciągły postęp, czyli zmiany w pożądanym kierunku (hasło „postęp” często wykorzystywano w propagandzie, uzasadniając nim różne, często zbrodnicze działania). Ale wizja ewolucjonistów była jednoliniowa. Różnice między społeczeństwami polegała jedynie na ułożeniu w odpowiednim miejscu na linii postępu. Natomiast Marks uważał, że rozwój społeczny może podążać różnymi drogami, uwarunkowanymi historycznie.

Historyzm jako metoda badawcza - wszelkie aspekty rzeczywistości są ze sobą powiązane i mają swój kontekst historyczny. Również badacz jest z nim związany. (koncepcja podmiotu zakorzenionego)

2 rodzaje ujęć rzeczywistości społecznej:

  1. ujęcie historyczne - uwzględnianie największej liczby zjawisk, bez wiązania ich ze sobą

  2. ujęcie logiczne - powinno nakładać się na ujęcie historyczne, jest to akcentowanie tych wydarzeń, które łączą się w ciąg przyczynowo - skutkowy.

Metoda abstrakcji to idealne podejście logiczne. Żadna rzeczywistość społeczna nie będzie do końca odpowiadała abstrakcyjnym modelom. Badacz powinien jednak tworzyć takie idealne, nie istniejące w rzeczywistości modele, a następnie porównywać istniejącą rzeczywistość do takich idealnych modeli. Formacje Marksa to właśnie idealizacje (modele).

Marks wysuwał postulat zaangażowania społecznego jako metody badawczej - wynik koncepcji podmiotu zakorzenionego i świadomości klasowej (żadna wiedza nie jest wolna od uwarunkowań klasowych). Żeby cokolwiek w życiu społecznym zaobserwować, trzeba się w nie zaangażować Nie istnieje obiektywność, zamiast niej trzeba widzieć rzeczywistość postępowo, budować wiedzę będąc zaangażowanym po stronie klasy postępowej. Brak różnicy między badaczem, a działaczem społecznym.

WILLIAM DILTHEY (1833 - 1911)

Dzieło:

„Wprowadzenie do humanistyki” (1893)

Procedura ta została nazwana procedurą rozumienia.

Hermeneutyka - nauka interpretująca - tym właśnie powinien zajmować się badacz humanista (badanie przez odnoszenie do określonego kontekstu kulturowego - obiektywizacji oraz całości historycznej.

Ta koncepcja prowadzi do irracjonalizmu, ponieważ nie wierzy w tworzenie racjonalnych konstrukcji w rzeczywistości społecznej ze względu na jej jednostkowość i niepowtarzalność. Wiedza uzależniona jest od badacza (skrajny relatywizm) i od okoliczności historycznych. Z tego wszystkiego wynikało programowe odrzucenie przez Dilthey'a socjologii. Mimo to jego koncepcja w znaczący sposób wpłynęła na socjologię, ukazując bezwartościowość myślenia pozytywistycznego, stanowiąc punkt odniesienia i wnosząc pojęcie rozumienia.

Cechy historyzmu:

EMILE DURKHEIM (1858 - 1917)

Dzieła:

„Społeczny podział pracy”,

„Reguły metody socjologicznej”,

„Samobójstwo” (1897),

„Elementarne formy życia religijnego”

Religia to zestaw podstawowych przekonań - posiadają je wszystkie społeczeństwa; jest podstawą człowieczeństwa i życia społecznego w jakiejkolwiek sferze; jest źródłem dla wszelkiej ludzkiej wiedzy - najpierw pojawiła się religia, a później wiedza o świecie

Specyfika społeczna wyznacza sposób myślenia

  1. Człowiek zastaje rzeczywistość społeczną i musi się do niej dostosować

  1. Psychologia tłumu - metoda badań

  2. Argument heurystyczny, metodologiczny (naprowadzający) - pozwala odnaleźć coś nowego w rzeczywistości

Instytucja społeczna jest u Durkheima pojęciem szerokim - instytucją jest każdy powszechnie ustalony wzór zachowania się lub myślenia, który był przejmowany przez jednostkę jako własny (np.: wszelkie elementy kultury, filozofii, religii, również instytucje kościelne, rodzina)

Działanie instytucji społecznych jest podstawą życia społecznego - są one jego „kręgosłupem”

Funkcje instytucji:

Inne instytucje możemy oceniać pod kątem tego czy spełniają wyżej wymienione funkcje.

Kategorie samobójstw:

  1. egoistyczne - wynikające z indywidualnych pobudek

  2. altruistyczne - wynikają z nadmiaru kontroli społecznej np. kamikaze

  3. anomiczne - wynikają z braku kontroli, z rozkładu w sytuacji wyobrażeń zbiorowych

Istnieją 2 rodzaje praw:

  1. karne, które powoduje pewne sankcje

  2. kooperacyjne - przywraca stan sprzed naruszenia prawa

Temu podziałowi odpowiadają 2 typy więzi społecznej: (więź to solidarność, coś co łączy, spaja):

  1. mechaniczna - opiera się na podobieństwie (jednostki zjednoczone, bo podobne do siebie)

  2. organiczna - oparta na specjalizacji; jednostki są zjednoczone przez to, że są komplementarne -ludzie uzupełniają się nawzajem

Każdy z tych typów ma charakter idealny - w rzeczywistości społecznej nie istnieją one pojedynczo, ale są wymieszane. Więzi mają charakter ewolucjonistyczny - we wcześniejszych etapach rozwoju społecznego przeważała solidarność mechaniczna

Dwie perspektywy:

  1. funkcjonalna - odnosi się do funkcji jaką spełniają zjawiska dla danego społeczeństwa

  2. historyczna - jakie są przyczyny właśnie tego zjawiska społecznego

Obie te perspektywy dopełniają się.

Każde zjawisko społeczne należy zawsze ujmować na tle kontekstu społecznego, w którym ono nastąpiło .

Halbwasch - „Społeczne ramy pamięci”

Mausse i Brown, następnie Parsons - twórca antropologiczno-kulturowego funkcjonalizmu

GEORG SIMMEL (1858 - 1919)

Dzieło: „Socjologia jako badanie form uspołecznienia”

Socjologia po przejściu przez okres absolutnego historyzmu z jednej strony nadal przyjmowała jego założenia, ale z drugiej dostrzegała też możliwość budowania wiedzy naukowej z uwzględnieniem specyfiki rzeczywistości społecznej.

  1. Społeczeństwo to zespół jednostek działających w warunkach pewnej całości, ukształtowany przez określone warunki i kształtujący je

  2. Społeczeństwo to całość stosunków istniejących między jednostkami. Kształt tych stosunków często się powtarza, tworząc trwałe normy. Można powiedzieć, że społeczeństwo stanowi ogół form stosunków zachodzących między jednostkami

Pierwsze z tych określeń zakreśla ramy działania wszystkich nauk społecznych. Przedmiotem zainteresowania socjologii jest natomiast ujęcie drugie, czyli badanie form stosunków między jednostkami.

  1. treść - to co dzieje się w danym momencie i ma charakter niepowtarzalny, jednostkowy

  2. forma - pewien trwały wzór, coś co popycha ludzi do określonych zachowań, np.: panowanie, podległość, współzawodnictwo

Zadaniem socjologii jest oddzielenie od siebie tych dwóch elementów. Odkrycie formy wymaga dokonania pewnych uogólnień, odejścia od konkretnych wydarzeń. Tylko w ten sposób można odkryć ogólniejszy wzór rządzący ludzkim zachowaniem.

Formy to pewne ideały, które w rzeczywistości społecznej nigdy nie pojawiają się w czystej postaci.

Forma i treść mogą wzajemnie na siebie wpływać i przenikać się.

Typy te mogą być realizowane w różnych sytuacjach przez jednostki o różnym statusie.

Rozróżnienie między grupą małą, a dużą:

  1. grupa mała pozwala na bezpośredni kontakt między jednostkami i zwiększa ich zaangażowanie społeczne

  2. grupa duża angażuje tylko część osobowości jednostek, tworzy formalne struktury, ma tendencje do tworzenia władzy ponad jednostkowej

FERDINAND TONNIES (1855 - 1936)

Dzieło: "Wspólnota i stowarzyszenie"

Życie społeczne to akty wzajemnego uznania, które można obserwować. To, co dotyczy życia społecznego zawarte jest w jednostkach. Rzeczywistość społeczna jest stale doświadczana przez jej uczestników.

Opierając się na koncepcji atomistycznej (np.: Hobbes) i koncepcji organicystycznej (np.: Comte), Tonnies wyróżnił:

  1. dwa rodzaje ludzkiej woli:

  1. z dwóch rodzajów woli wypływają dwa rodzaje ludzkiego działania:

  1. z dwóch rodzajów ludzkiego działania tworzymy dwa rodzaje stosunków społecznych:

Wg Tonnies'a społeczeństwo to wymieszanie Gemeinschaft i Gesellschaft.

Teoria Tonniesa miała swój aspekt ewolucjonistyczny (stopniowe przechodzenie społeczeństw od wspólnoty do stowarzyszenia) oraz typologiczny - są to dwa typy stosunków społecznych, które funkcjonują równolegle. Może istnieć przewaga jednego nad drugim.

Sposoby interpretacji teorii Tonniesa (wg Szackiego):

MAX WEBER (1864-1920)

  1. bezpośrednie - wyjaśnienie narzucające się samorzutnie, automatycznie (np.: gdy obserwujemy śmiech, płacz itp.)

  2. wyjaśniające - jest to odkrycie prawdziwych motywów leżących u podstaw jakiegoś działania;

rozumienie wyjaśniające może sprawić badaczowi trudności związane z tym, że:

Działanie społeczne jest zawsze zorientowane na innych ludzi, jest od nich zależne.

Czynności społeczne są jednokierunkowe. Odbiorca czynności może na nie zareagować, ale nie musi. Gdy pojawia się reakcja mówimy o stosunkach społecznych.

Typy idealne nie powinny mieć zabarwienia wartościującego. Typ idealny wskazuje jak mogłoby być, a nie jak jest.

Weber zastosował typ idealny przy wyjaśnianiu, jak ludzie dokonują wyboru czynności społecznych. Przyjął mianowicie, że ludzie zawsze działają w sposób racjonalny. Wyróżnił 4 kategorie działań ludzkich:

  1. gospodarka

  2. kultura

  3. polityka

Z tym podziałem wiąże się teoria stratyfikacji. Weber przyjął w pewnym stopniu koncepcję klasową Marksa - w obrębie gospodarki istnieją klasy społeczne, powstające tak jak opisywał to autor „Kapitału”.

W obrębie kultury funkcjonują stany wyróżniane na bazie prestiżu jaki posiadają określone grupy jednostek.

W polityce natomiast kryterium podziału społecznego jest dostęp do władzy - na tej podstawie wyróżnia się partie.

Nauka powinna unikać sądów wartościujących, powinna być jak najbardziej obiektywna. Nauki społeczne zajmują się ludzkimi sądami wartościującymi, ale same ich nie wydają, nie odpowiadają na pytanie „jak powinno być”.

Weber poszukiwał ogólnych tendencji przemian społecznych:

  1. w każdej sytuacji historycznej istnieje wiele nowych rozwiązań, stąd można mówić tylko o prawdopodobieństwie zajścia jakiegoś wydarzenia

  2. nie istnieją ogólne prawa kierujące rozwojem społeczeństwa

  3. żadne panowanie nie ma gwarancji trwałości; w każdej chwili może pojawić się charyzmatyczny przywódca i w każdej chwili może on upaść

  4. koncepcja procesu historycznego - aktorami dramatu historycznego są jednostki i ich działania; Weber starał się to uchwycić

  5. studia z zakresu socjologii religii (badał jej pozytywny lub negatywny wpływ na aktywność gospodarczą np.: protestantyzm jako jedno ze źródeł kapitalizmu)

  1. Antynaturalizm

  2. Podmiotowy charakter rzeczywistości społecznej - założenie, że rzeczywistość społeczna jest tworzona prze podmioty, przez jednostki, które są autonomicznymi podmiotami

  3. Interakcjonizm - socjologia interesuje się interakcjami zachodzącymi między podmiotami rzeczywistości społecznej

  4. Przewaga wizji dynamicznej nad statyczną - społeczeństwo jest czymś, co się staje; socjolog może opisywać jak przebiega ten proces

  5. Procedura rozumienia - rozumienie nakazywało, aby ujmować badany obiekt od wewnątrz

  6. Odrzucenie inżynierii społecznej - celem socjologii jest sama wiedza, a nie cel praktyczny

VILFREDO PARETO (1848 - 1923)

Dzieło:

"Podręcznik ekonomii politycznej" (1906)

"Traktat socjologii ogólnej" (1916)

Logiczność można przedstawić w różnych postaciach:

Wg Pareto ludzie działają nielogicznie - związek ich zachowań z działaniami logicznymi jest przypadkowy. Ludzie wyróżniają się od istot żywych tym, że mają wewnętrzną, zakorzenioną potrzebę ukrywania irracjonalności. Człowiek jest istotą myślącą, cechuje go głód myślenia, nie lubi irracjonalności, ma potrzebę działania w sposób racjonalny, logikę uważa za ideał i stara się ukazać, że działa logicznie.

Działamy tak, jak uważamy, że powinniśmy działać:

0x08 graphic
DZIAŁANIA LUDZKIE PRZEKONANIA LUDZI O SWOICH

0x08 graphic
0x08 graphic
DZIAŁANIACH

0x08 graphic

widoczna część rzeczywistości społ.

0x08 graphic

GŁĘBOKIE POKŁADY PSYCHICZNE

(UCZUCIA, INSTYNKTY, PODŚWIADOMOŚĆ)

0x08 graphic

niewidoczna część

Rezydua - wynikają z psychologicznej podstawy, są ukryte, nikt ich nie formułuje, są najsilniejszym elementem oddziaływania na ludzi, utrwalone wyobrażenia, nie zmieniają się, są podstawą, sprawiają że życie społeczne ma charakter względnie trwały.

Różne typy rezyduów:

  1. rezyduum kombinowania - układania na nowo wyobrażeń i pojęć,

  2. rezyduum utrwalania - swojej pozycji w środowisku społ.,

  3. rezyduum ekspresji - każdy dąży do pokazywania swoich uczuć,

  4. rezyduum towarzyskie - potrzeba podtrzymywania kontaktów z innymi jednostkami,

  5. rezyduum rozwijania własnej osobowości, czasem tworzenie jej na nowo,

  6. rezyduum dążeń seksualnych.

Z rezyduów wynikają derywacje.

Derywacje (przekonania ludzi o własnych działaniach) - twory kulturowe, które są naturalną ludzką reakcją na rezydua, są przyjmowane ze względu na przydatność w uzasadnieniu rezyduów. Celem derywacji jest ukazanie logiczności, wzniosłości działań ludzkich. Derywacje są zmienne (zakodowana jest w nich zmienność).

Derywacje:

Z derywacji tworzą się teorie - wizje rzeczywistości społ.

Z teorii powstających z derywacji Pareto wyróżnił:

Wg Pareto to, co widzimy to derywacje, a to czego nie widzimy to rezydua.

Rezydua mogą stać się derywacjami i odwrotnie.

Wg Pareto:

  1. życie społeczne to system społeczny,

  2. życie społeczne znajduje się w stanie względnej równowagi,

  3. zmiany w rzeczywistości społ. mają charakter falowy,

  4. koncepcja elit - opisuje to, co się w społeczeństwie dzieje, co się zmienia, wyjaśnia istniejące konflikty:

ZYGMUNT FREUD (1856 - 1939)

Dzieła:

„Wstęp do psychoanalizy”

„Totem i tabu”

„Kultura jako źródło cierpień”

  1. Koncepcja psychoanalizy w obrębie psychiatrii

Określa jak leczyć zaburzenia psychiczne; powstała na bazie wielu obserwacji i analizy licznych przypadków. Freuda szczególnie interesowały sny. Analizował je i wyjaśniał ich związek z rzeczywistością, uważając, że odkrywają inną sferę rzeczywistości człowieka, ujawniają to co ukryte w podświadomości, pokazują świat przeżyć psychicznych..

Elementem łączącym sny z rzeczywistością jest mechanizm represji. Represja, to spychanie w podświadomość tych problemów, których nie można rozwiązać. Z nimi właśnie powiązane są sny.

  1. Psychoanaliza jako teoria psychologiczna

Dotyczy człowieka w ogóle, a nie jedynie zaburzeń psychicznych.

Zdaniem Freuda istnieją w człowieku 2 procesy:

  1. pierwotny - to wszystko, co w człowieku biologiczne, wrodzone, co działa niezależnie od świadomości, jest podświadome

  2. wtórny - świadomość, która nakłada się na proces pierwotny

Freud stworzył własną teorię osobowości. Wyróżnił w niej 3 poziomy:

0x08 graphic

Ja” jest miejscem nieustannego konfliktu. Jest poddane presji ze strony Superego oraz Id.

Freudowska wizja człowieka jest wizją bardzo dynamiczną. Jednostka ludzka to obiekt w stanie ciągłego konfliktu, podlegający ciągłym zmianom.

Choroby psychiczne i stany destrukcyjne wynikają z nadmiernej walki między id i superego.

  1. Socjologiczne konsekwencje ujęcia psychoanalitycznego

Można tu wyróżnić 2 kierunki:

  1. Badanie wpływu środowiska kulturowego na zachowanie się ludzi - miejsce socjologii na poziomie superego, badanie wytworów kultury społecznej, wyróżnienie społeczeństw mniej lub bardziej represyjnych

  2. Ekstrapolacja teorii osobowości na całe społeczeństwo - badanie oddziaływania pewnych sił osobowości i konsekwencji tego faktu

Freud stworzył swoją wizję kultury:

Kultura to miejsce, gdzie realizują się procesy:

Ludzie są zmuszeni działać w ramach kultury.

  1. Socjologiczne wnioski płynące z koncepcji psychoanalizy:

  1. zaprzeczenie koncepcji postępu - najważniejsze w człowieku jest to co pierwotne i barbarzyńskie

  2. szczęście dla człowieka jest czymś nieosiągalnym, technika nie może dać szczęścia, a jedyne co mogłoby uczynić człowieka szczęśliwym, to usunięcie odwiecznego konfliktu między id i superego

  3. kultura jest represywna; rozwój kultury nie dokonuje się w sposób harmonijny, ale poprzez walkę

  1. Kontynuatorzy koncepcji Freuda

  1. Albert Adler

  2. K.G.Jung - analizował kulturę, stworzył koncepcję osobowości zbudowaną z trzech elementów:

  1. Naturalizm - sfera kulturowa i społeczna jest konsekwencją sfery przyrodniczej

  2. Odrzucenie ewolucjonizmu - człowiek właściwie stoi ciągle w miejscu

  3. Nominalizm socjologiczny

  4. Podstawą koncepcji psychoanalizy są zjawiska psychiczne (zastosowanie pojęć psychologii)

  5. Nacisk na zjawiska podświadome - emocje, instynkty (zastosowanie hipnozy itd.)

THORSTEIN VEBLEN (1857-1929)

Dzieło socjologiczne:

„Teoria klasy próżniaczej”

Ekonomia wprowadza model „homo economicus”, dla którego najistotniejszym elementem jest zysk. Jest to jednak model błędny ponieważ:

  1. Każde społeczeństwo posiada swój model oddziaływań gospodarczych i społecznych. Każda społeczność wytwarza własne wartości i potrzeby.

  2. Wg Veblena nie ma innych praw poza prawami rozwoju. Nie istnieją prawa statyczne, uniwersalne. Wszystko zależy od bliżej nieokreślonego wzoru wspólnotowego życia, który ciągle ewoluował.

  3. Sferą najważniejszą, decydującą o innych sferach życia człowieka jest wspólnota, kolektywność.

  4. Veblen przyjmował założenia Darwina i Spencera. Jednostka zawsze adaptuje się do środowiska, zbiorowości. Adaptacja ta nigdy nie jest skończona ponieważ społeczeństwo ciągle się zmienia i jednostka nigdy nie jest do końca dostosowana. Ciągłe sposoby adaptacji tworzą się we wspólnotach lokalnych, które trzeba badać

  5. Veblenowska wizja społeczeństwa miała charakter ewolucjonistyczny:

  1. ewolucja nie dąży do jakiegoś określonego celu

  2. podstawą ewolucji społeczeństwa jest technologia

  1. sposób myślenia, zwyczaje i nawyki:

Instytucje społeczne wskazują pośrednio sposób adaptacji społecznej do aktualnego stanu technologii

  1. stadia rozwoju ludzkości:

współcześnie występuje sprzeczność między biznesem, a przemysłem, działalnością pieniężną, a przemysłową; robotnikami, a handlowcami

  1. Głównym celem działań jednostki jest podnoszenie statusu społecznego

  1. Działania jednostki to nieustanne próby „prześcignięcia sąsiadów”

  1. Konsumpcja to element, który podnosi status społeczny (jest środkiem do jego osiągnięcia)

  1. „Klasa próżniacza” - to klasa, która w szczególny sposób dokonuje konsumpcji na pokaz

We współczesnym społeczeństwie poświęcamy niektóre wartości, aby zdobyć dobra przeznaczone na pokaz. Ideał społeczny przechodzi z klas wyższych do niższych. Każda grupa społeczna posiada określony styl kopiowania klasy wyższej.

  1. zdobywanie wiedzy jest uwarunkowane umieszczeniem jednostki w strukturze statusu

  2. dziedziny wiedzy pozwalające na ostentacyjne próżniactwo i nie zaspokajające potrzeb:

  1. wszelkie nauki przyrodnicze mają charakter pragmatyczny, są użyteczne i nie pełnią wyłącznie funkcji nabywania wyższego statusu

  2. elementy wzbogacające współczesną socjologię:

CHARLES HORTON COOLEY

Dzieła:

„Natura ludzka i porządek społeczny” (1902)

„Organizacja społeczna”

„Proces społeczny” (1918)

  1. Kierunek w socjologii amerykańskiej

  2. Zakłada się, że prawdą jest to, co sprawdza się w działaniu, jest pożyteczne

  3. Jest to podejście instrumentalne w stosunku do nauki i sztuki - stanowią one narzędzie do osiągania określonych celów

  1. Relacje człowiek środowisko

  1. Pojęcie społeczeństwa

Społeczeństwo jest procesem tworzenia wspólnych wartości, wzorów, emocji, zachowań obrazów świata. Wszystko podporządkowane jest procesowi tworzenia

  1. Wprowadzenie do nauki pojęć :

  1. Holizm (ujęcie całościowe - życie społeczne nie stanowi jedynie sumy przeżyć poszczególnych jednostek)

Postulat organiczności życia społecznego (społeczeństwo jest jednym wielkim organizmem)

  1. Życie społeczne jest czymś rzeczywistym;

Najważniejszym elementem życia społecznego jest komunikowanie się

Społeczeństwo to grupa ludzi istniejąca w umyśle podmiotu; to wyobrażenie o życiu społecznym, jakie posiedli jego uczestnicy

Zadaniem socjologa jest dotrzeć do świadomości ludzi uczestniczących w życiu społecznym.

  1. Koncepcja rozwoju (budowania, tworzenia) osobowości

  1. Konsekwencje ujęcia Cooley'a dla badań socjologicznych:

  1. Stwierdzenie, że grupy pierwszego kontaktu odgrywają najistotniejszą rolę w życiu człowieka (rodzina, kontakty sąsiedzkie, społeczność lokalna)

  2. 2 bardzo popularne i decydujące o procesie komunikowania pojęcia:

  1. opinia publiczna - twór ukształtowany przez napięcie i ścieranie się różnych komunikatów; była to społecznie aprobowana forma wiedzy

  2. instytucje społeczne to utrwalona forma opinii publicznej; gdy opinia ta przybiera kształt instytucji społecznych powstają: prawo, system zwyczajów, kościoły

  3. klasa społeczna - wyodrębniona poprzez swoje funkcje

technika sprawia, że mamy do czynienia z ewolucją od kast do klas otwartych

  1. Wnioski metodologiczne wynikające z ujęcia Cooley'a (jak badać społeczeństwo):

  1. programowy brak spójności metody badawczej - nie można zbudować jednego modelu, który będzie adekwatny do każdej sytuacji

  2. dzielenie rzeczywistości społecznej na części zniekształca obraz ; dlatego wszystkie części społeczeństwa należy ujmować łącznie

  3. antynaturalizm - rzeczywistość społeczna istnieje w umysłach ludzi, a nie jako odrębny, rzeczywisty byt

  4. w badaniach należy się posługiwać:

  1. wiedza przestrzenna (opisy, dane)

  2. wiedza osobista (kontakt z umysłem poszczególnych osób)

WILLIAM IZAAK THOMAS (1863 - 1947)

Dzieła:

„Prymitywne zachowanie” (1937)

„Chłop polski w Europie i Ameryce” (we współpracy ze Znanieckim)

  1. Kontrola

  2. Nawyk - wytwarza się w ramach kontroli.

Te 2 powyższe elementy określają statykę społeczną (sprawiają, że życie społeczne jest do pewnego stopnia niezmienne i względnie stabilne)

  1. Kryzys

  2. Uwaga

Kontrola doprowadza do kryzysów, wtedy ze strony jednostki pojawia się uwaga, czyli koncentracja na tym jak zaadoptować się do nowych warunków.

Wnioski:

  1. W rzeczywistości społecznej najważniejsza jest zmiana; kryzys wymusza zmianę;

  2. Charakter zmiany ma 2 aspekty:

Reakcja jednostki zależy od tego, jaką dobierze sobie definicję sytuacji.

Najważniejsza definicja sytuacji to ta, którą posiada uczestnik sytuacji (nie uczony). Jest ona wartościowa dla socjologa.

Definicja sytuacji: „Jeśli jednostka definiuje sytuację jako rzeczywistą, to będzie ona miała rzeczywiste konsekwencje”

  1. mówi o tym, jak jednostka stwarza siebie wobec innych;

rzeczywistość społeczna jest dynamiczna i wszystkie zmiany trzeba opisać

  1. „nic dwa razy się nie zdarza” - jednostka ciągle znajduje się w odmiennych sytuacjach, nigdy nie są one identyczne

  2. aspekt socjologiczny to odkrycie tego co jednostki w danej sytuacji myślą i czynią

kultura należy do aspektu obiektywnego; na tym tle jednostki tworzą swoje subiektywne reakcje; osobowość zależy od aspektu subiektywnego

  1. badania socjologiczne prowadzone ściśle według określonej metody

  2. wypracowanie koncepcji procesu społecznego - określenie tego co zmienia się w społeczeństwie

  3. wszelkie fakty należy badać (uwzględniać) w powiązaniu z innymi faktami; życie społeczne należy badać jako całość

  4. jednostki i środowisko oddziałują wzajemnie na siebie i te oddziaływania należy badać

  5. model oddziaływania jednostka środowisko jest zawsze niepowtarzalny; można jednak tworzyć pewne jego typy

  6. postawy i wartości - tworzą zjawiska społeczne

postawy są związane z tym co jest świadome i subiektywne; stanowią reakcję na to, co się dzieje

wartości - odwrotnie, czyli nieświadome i obiektywne

  1. filister - najważniejsze jest bezpieczeństwo; posiada ograniczony repertuar zachowań, dla bezpieczeństwa poświęca inne wartości

  2. cygan lub „artysta” - najważniejsze są nowe doświadczenia, jednostka taka nie posiada wypracowanych procedur postępowania, działa w sposób nieprzewidywalny

  3. jednostka twórcza - jednostka tworzy nowe wzory zachowań, nie niszcząc innych wzorów (np.: wcześniejszych)

Dezorganizacja - zmniejszenie się wpływu istniejących norm, pojawiają się postawy dysfunkcjonalne i działania spontaniczne.

Reorganizacja - tworzenie nowych instytucji społecznych, które odpowiadają nowym postawom

Obie te fazy pojawiają się w społeczeństwie na przemian.

GEORGE HERBERT MEAD (1863 - 1931)

Dzieło:

„Umysł, osobowość, społeczeństwo” (wydane dopiero po śmierci)

  1. Cała rzeczywistość jest jednorodna

  2. Pierwotnym zjawiskiem w sferze nauk społecznych jest stosunek społeczny (relacja społeczna) - jest on niczym nie uwarunkowany

  3. Model interakcji - różnica między pierwotnym modelem typu „bodziec - reakcja”, a modelem Meada polega na tym, że człowiek jest świadomym aktorem interakcji, a więc może dokonywać selekcji bodźców, ich interpretacji oraz sam szuka określonych bodźców. Trudno jest przewidzieć jak przebiegną te procesy.

Ogólnie rzecz biorąc różnica między modelami polega na aktywności jednostki w procesie interakcji. Zadanie socjologa polega na określeniu i zbadaniu aktywności podmiotu ludzkiego w procesie interakcji.

Podstawowym elementem każdej interakcji jest gest elementarny, czyli ta reakcja na bodziec, która jest spontaniczna, nieświadoma, nie wyrachowana.

To co różni ludzi od zwierząt to drugi poziom interakcji czyli symbole znaczące. Wiążą się one z intencjami do podjęcia interakcji. Bodziec pozostaje tu na dalszym planie. Symbole znaczące były efektem ewolucji gestów - powstają kiedy pojawia się świadomość istnienia jakiegoś gestu. Socjologowie badają przede wszystkim symbole znaczące.

Z symboli znaczących powstaje język rozumiany jako system znaczeń uformowanych i utrwalonych przez jednostki. Najwyższym etapem ewolucji człowieka jest myślenie abstrakcyjne. Mead definiował je jako gesty oderwane od rzeczywistej sytuacji.

Etapy tworzenia osobowości:

  1. dialog wewnętrzny

  2. dialog zewnętrzny

  3. osobowość

W trakcie interakcji jednostka funkcjonuje na różnych poziomach. Obserwuje ona pozostałych członków interakcji oraz samego siebie.

Każdą interakcję można określić jako pewnego rodzaju grę - jednostka musi odnaleźć siebie jako część pewnej całości. Wg Meada każda interakcja jest większą całością, w której jednostki muszą rozpoznać się jako jej część. Interakcje społeczne w przeciwieństwie do prawdziwych gier nie mają zapisanych reguł, tworzone są ad hoc (na potrzeby sytuacji). Jednostki indywidualnie tworzą reguły i interpretacje.

Rola społeczna to rozpoznanie swojego miejsca w interakcji.

Osobowość człowieka to suma wszystkich ról społecznych jakie jednostka zna. W dużej mierze rozpoznanie roli zależy od innych ludzi.

Człowiek z natury jest istota refleksyjną, a zatem analizuje to co postrzega. W umysłach jednostek ludzkich z sumy innych postrzeganych jednostek powstaje tzw. „uogólniony inny”.

Osobowość rozbija się na 2 części (nazwane z jęz. angielskiego):

Pierwotne jest Me, a z niego powstaje I jako pierwiastek indywidualny.

3 poziomy kontroli w skali makro:

  1. kontrola jednostki nad swym postępowaniem

  2. kontrola społeczeństwa nad swoim rozwojem

  3. kontrola społeczeństwa nad światem przyrody

Nurt interakcjonizmu symbolicznego (zainicjowany koncepcją Meada)

Nurt socjologii wiedzy - Mead przyjmował, że myślenie ludzkie i struktury społeczne, to 2 elementy, które wzajemnie na siebie oddziałują.

WYKŁAD 21 (22.04.1999)

SZKOŁA CHICAGOWSKA

Badania trzeba skoncentrować na społecznościach lokalnych jako reprezentantach całego społeczeństwa.

Społeczność lokalna jest wyróżniana przez terytorium. Jest to bardzo ważny element życia społecznego, mikrokosmos w którym odbija się reszta społeczeństwa.

Badając jedną społeczność lokalną można odkryć pewne formy i prawidłowości, które występują w każdej innej społeczności.

Techniki badań (zaczerpnięte z antropologii kulturowej i etnologii):

  1. Typologiczna - szukano pewnych typów, które mogłyby opisywać zastana rzeczywistość np. miasto, wieś, wspólnota, stowarzyszenie, grupa pierwotna i wtórna

  2. Ekologiczna - społeczność ujmowana na tle środowiska przyrodniczego. Zakłada się tu wpływ przyrody na życie społeczne i bada ten związek

  3. Strukturalno - formalna - badanie rzeczywistości społecznej jako całości, systemu, który jest ściśle wewnątrz siebie powiązany. Wszystkie elementy mają pośrednio lub bezpośrednio wpływ na siebie.

1892 rok - założenie wydziału socjologii i antropologii - są to pierwsze podstawy instytucjonalne badań socjologii opisowej

W Chicago w tym okresie miała miejsce bardzo szybka urbanizacja, wzrost przestępczości i przyrost miejskiego proletariatu.. Na tym terenie działała grupa terenowych badaczy, której przewodził Robert Park.

Park i Burges są autorami „Wprowadzenie do nauki socjologii” oraz artykułu „Miasto - uwagi na temat badań zachowania ludzkiego w mieście”

Rozróżnienie 2 rodzajów badań:

  1. social surwey - czysty opis tego co istnieje

  2. sociological surwey - związane z socjologią i ważne dla niej badania, które prowadzą do okrywania praw socjologicznych

Programowo badacze tej szkoły zakładali badanie procesów urbanizacji, które wywołują zanik więzi. Głównym pytaniem przez nich stawianym było: jak w warunkach miejskich można uzyskać ład społeczny taki, jaki istniał zanim pojawiło się życie wielkomiejskie (czyli taki jaki Toennies opisywał w swojej „wspólnocie”).

W grupie społecznej wyróżniano 2 aspekty:

  1. Comunity czyli wspólnota, zbiorowość oparta na wspólnym terytorium. Jest to twór społeczny w którym rządzi teoria ewolucji - jej wyznacznikiem jest terytorium, wyznaczające życie grupy. Współpraca ma tu charakter przejściowy i żywiołowy. Mamy tu do czynienia z jednostkami nastawionymi egoistycznie, między którymi rządzą prawa dżungli. Ten aspekt biologiczny nigdy nie występuje w czystej postaci.

  2. Society czyli społeczność - jednostki współpracują świadomie, są solidarne, potrafią dążyć do wspólnego celu.

Zbiorowość terytorialna składa się z osób. Osoba to jednostka posiadająca swój status powiązany z normami, posiada „miejsce moralne”

Ważne są postawy jednostek, które w aspekcie kulturowym stanowią empiryczny przejaw osoby. Ważna jest tu rola społeczna, jaka jednostka przyjmuje.

Procesy elementarne - to dzięki nim odbywa się ewolucja od comunity do society:

  1. Konkurencja - występuje na poziomie zbiorowości terytorialnych, ma miejsce w środowiskach ludzkich i zwierzęcych

  2. Konflikt - forma przejawiania się konkurencji - element świadomości

  3. Akomodacja - przystosowanie do sytuacji konfliktu

  4. Asymilacja

  1. Skupiska ludzkie są określone według jakiegoś wzoru przestrzennego - jest on podyktowany przez środowisko przyrodnicze

  2. Terytorialnie wyróżnione strefy posiadają specyficzne wskaźniki np.: religię, mentalność, obyczaje, język, poziom dochodu, zawód itp.

  3. Rzeczywistość społeczna jest dynamiczna, wiąże się ze zmianą terytorialną

  4. Przedstawiciele tej szkoły przedstawiali wyniki swoich badań w sposób graficzny

Procesy w ramach których należy opisywać społeczności lokalne:

FLORIAN ZNANIECKI (1882 -1958)

Dzieła:

„Cultural reality” (1919)

„Wstęp do socjologii” (1922(

„Socjologia wychowania”

„Miasto w świadomości i jego obywatele”

„Ludzie teraźniejsi, a cywilizacja przyszłości”

„Methods of sociology”

„Społeczna rola uczonych”

Człowiek poznaje rzeczywistość kulturową na podstawie świata wartości.

Rzeczywistość kulturową należy badać uwzględniając, że należy ona do pewnych określonych podmiotów (bez nich nie istnieje).

Kultura ma wymiar historyczny, ponieważ podmioty są uwarunkowane historycznie. Tym niemniej istnieją pewne obiektywizacje (niezależne od historii) - są to systemy wartości.

Aby określić obiekt kultury należy umieścić go w powiązaniu z innymi obiektami kultury. Bezpośredni kontekst (jednostki ludzkie go oglądające i inne obiekty) nadaje sens obiektom. Konteksty tworzą systemy wartości.

Systemy kulturowe (z których składa się kultura) są różnorodne - religijne, symboliczne, estetyczne, prawne, ekonomiczne itd.

Całe społeczeństwo jako część kultury także składa się z szeregu drobnych systemów.

Znaniecki twierdził, że nie można badać całej kultury czy całego społeczeństwa, właśnie ze względu na mnogość różnych elementów.

Swoją koncepcję socjologii przeciwstawiał Znaniecki obu tym nurtom.

Wszelkie nauki humanistyczne powinny opierać się na wzorach nauk przyrodniczych (czyli patrzeniu z zewnątrz), ale z uwzględnieniem współczynnika humanistycznego (świadomość jednostek)

Konsekwencje takiego ujęcia:

dane zmysłowo dostrzegalne

dane ze sfery świadomości

Socjologia zajmuje się badaniem systemów społecznych.

Wszelkie systemy kulturowe działają poprzez świadomość; system społeczny jest o tyle specyficzny, że zarówno podmiot, jak i przedmiot refleksji są obdarzone świadomością. Dlatego znaczenie czynnika ludzkiego w socjologii jest szczególnie duże.

Dzięki socjologii uzyskujemy pewną skrótową wiedzę na temat kultury, jako całości. Systemy społeczne w jakiś sposób stanowią uproszczony obraz całej kultury.

Socjologia powinna być równie ścisła, jak nauki przyrodnicze, ale z uwzględnieniem czynnika ludzkiego.

Istnieją 3 rodzaje zjawisk:

  1. kulturowe normy - są one podstawą rzeczywistości społecznej

  2. kulturowe układy - systemy społeczne, pewne wzory, które powstają na podstawie norm

  3. prawa przyczynowe działające na obszarze tych norm

Socjologia powinna opisywać strukturalne powiązania między tymi elementami.

  1. Czynności społeczne

Jest to podstawowy rodzaj danych społecznych (danych, czyli tego co odbieramy).

  1. Stosunki społeczne

Stosunki społeczne to systemy czynności społecznych współzależnych ze względu na funkcje.

  1. Osoby społeczne

Osoby społeczne to pewne fragmenty rzeczywistości społecznej, w których przejawia się jednostka (role społeczne).

Pojęcie osobowości społecznej - jest to suma wszystkich ról społecznych, z których wynikają stosunki społeczne wobec innych ludzi (osobowość ekonomiczna, techniczna itd.)

  1. Grupy społeczne

Grupa społeczna istnieje, jeśli istnieją jednostki, które uważające się za jej członków

  1. Społeczeństwo

Społeczeństwo to zjawisko dominacji jednej grupy społecznej. Jest to twór, w którym nakładają się wpływy różnych grup społecznych.

Znaniecki odróżniał 2 pojęcia związane z indukcją czyli badaniem szczegółów (i przechodzeniem od nich do całości):

Źródła danych:

  1. wewnętrzne doświadczenie badacza

  2. obserwacja bezpośrednia lub pośrednia

  3. osobiste doświadczenia innych ludzi

  4. obserwacja i uogólnienia dokonane przez innych ludzi

Głównym zadaniem socjologii jest intersubiektywizacja danych czyli opisanie danych indywidualnych w kategoriach obiektywnych.

KARL MANNHEIM

Dzieło:

„Ideologia i utopia” (1929)

2 ujęcia struktur społecznych:

Np.: pojęcie wolności było w różnych okresach rozumiane bardzo różnie. W ujęciu od wewnątrz interesuje badacza, jaką funkcję spełnia ono w każdym konkretnym wypadku. W ujęciu od zewnątrz pojęcie wolności powinno być natomiast rozpatrywane szerzej (obiektywnie).

Każda wiedza ma aspekt obiektywny (jest budowana przez społeczeństwo) i subiektywny (jednostki sądzą, że myślenie jest ich indywidualnym wytworem).

Głównym przedmiotem socjologii jest fakt, dlaczego ludzie myślą tak, a nie inaczej.

Myślenie jest ideologią - jest uwarunkowane czynnikami zewnętrznymi (podobnie twierdził Marks).

2 ujęcia pojęcia ideologii (wg Szackiego):

Mannheim krytykował Marksa, z jego wiarę w istnienie jakiejś formy wiedzy postawionej ponad wszystkimi ideologiami (świadomość proletariatu). Mannheim uważał, że nie istnieje ani prawda, a dobra ideologia. Wszelka wiedza jest ułomna, właśnie ze względu na jej społeczne uwarunkowania. Możemy obserwować rzeczywistość społeczną jako zespół procesów splatania się i walki wielu ideologii i różnych rodzajów typów wiedzy.

  1. Konserwatyzm biurokratyczny - zawsze należy opierać się na sprawdzonych wzorach, unikać innowacji ( ponieważ są one niebezpieczne), Jego przedstawiciele zadają pytanie: „jak powinno coś wyglądać ?”, a nie „ dlaczego coś wygląda tak czy inaczej ?”. Jest to ideologia administratorów, wszystkich tych, którzy zajmują się zarządzaniem (wśród nich dominuje).

  2. Konserwatyzm tradycyjny - społeczeństwo traktowane jest jako harmonijnie rozwijająca się roślina, wszystko jest z góry określone. Wartość ma tylko to, co uświęcone tradycją. Każdy ma swoje miejsce w społeczeństwie, zmiany powinny odbywać się powoli, nie naruszając stanu równowagi. Jest to głównie ideologia arystokracji, duchownych i posiadaczy ziemskich.

  3. Liberalizm burżuazyjny - każdy powinien mieć możliwości dowolnego kształtowania swojego losu, działać na własną odpowiedzialność. Nikomu nie należy w tym ani przeszkadzać, ani pomagać. Różnice między jednostkami polegają na nierównych zdolnościach wrodzonych i nierównych skutkach podejmowanych wyborów. Jest to ideologia przedsiębiorców.

  4. Myśl socjalistyczna - w społeczeństwie konflikt jest nieunikniony, ponieważ zawsze będzie istniał podział na lepiej i gorzej sytuowanych. Każda jednostka musi opowiedzieć się po jednej z antagonistycznych. Nie ma żadnego myślenia społecznego, które nie faworyzowałoby jakiejś grupy społecznej. Jest to ideologia robotników.

  5. Faszyzm - jest to dalszy etap w rozwoju myśli socjalistycznej. Jeśli walka jest nieunikniona, to przy ocenie rzeczywistości społecznej mamy do czynienia z relatywizmem, każdy ma swoje racje i dlatego trzeba za wszelką cenę znaleźć się w gronie lepiej sytuowanych. Jest to ideologia wszystkich niedostosowanych do istniejącego systemu społecznego.

Każda grupa jest w jakiś sposób uwikłana w te ideologie, ponieważ każda ma swoje interesy.

O wyborze ideologii decyduje:

Superego - „super jaźń”

  1. Zbiór treści w których człowiek twierdzi jaki chciałby być

  2. Sfera kultury zinternalizowana w człowieku. Każda kultura tworzy wizję człowieka idealnego czyli takiego jaki jest potrzebny społeczeństwu

Id

Tu realizuje się proces pierwotny. Jest to podświadomość, wrodzone, pierwotne instynkty

Ego

Jaźń, świadomość, poczucie „ja”, określenie siebie



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
podstawy socjologii (10 stron)
Socjologia (12 stron) T6XWIW5WICWL3NHL2P6M45MYGAX3BQH6WVVVIBQ
Socjolologia ściąga (5 stron) 3CSZF32WUSJVRLFUYX2Y6S3JAIZALJ572BUWCQI
międzynarodowe rynki finansowe (36 stron) opnr34sgfvqmd5kfo6y2ciuq32ibvofvwxkdcjq OPNR34SGFVQMD5KFO6
Polityka makroekonomiczna (36 stron)
Podstawy socjologii (10 stron) (2)
Rekrutacja (36 stron), materiały naukowe, zarządzanie
Podstawy-socjologii-(10-stron), socjologia(14)
Filozofia (36 stron) YXMIC33WLSGIKLC52IV3RXRXYITVBYGUQLZRRKI
hme zagadnienia1 [36 stron]
Polityka społeczna (36 stron) UX3LDK2BEIKTH7VPBCKZGFIGU5WC7KDGLEN7NPA
System zabezpieczenia społecznego w Szwecji (36 stron) EMGB6U7L3SWEWBRSZQCHSMZF2PNTZ2NXJZ2T7XA
Socjologia (17 stron) CGNHIZIISG6ZXYQWKXUUCQ4HKG7NRH75KC2SEGY
opracowanie epok (36 stron), Odrodzenie

więcej podobnych podstron