Ideologia
Ideologia - w nauce rozpowszechniło się w niemieckiej filozofii w XIX wieku w marksizmie. Na początku przybierało:
ogólny system pojęć i postaw charakteryzujących społeczeństwo w danym czasie ( nauka )
to tzw. fałszywa świadomość ukształtowana w określonych warunkach społecznych, ekonomicznych i racjonalizująca je, a przyjmowana jako słuszna i niezmienna
to zbiór idei, poglądów wyrażających interesy jakiejś klasy , sprzyjającej jej integracji, mobilizujących ją do walki o władzę, jej utrzymanie oraz narzucenie innym ludziom swego sposobu widzenia i interpretowania świata,
w następnych latach pojęcie było stosowane jako jedno z podstawowych.
Socjologiczne podejmowanie ideologii najczęściej sprowadza się do filozofii gr.
To szeroki zbiór idei i poglądów o świecie wyznaczonych przez grupy ludzi.
Definicje ideologii edukacji wyrażają stosunek ludzi do edukacji jak i działania w tej dziedzinie.
Główny cel ideologii edukacji - wyjaśnienie i porządkowanie wiedzy, aktywizowanie ludzi do różnorodnych działań ( zawsze ma określonego adresata).
Ideologie edukacji są bardziej związane z praktyką i moralnością niż systemy filozoficzne.
Obecnie ideologie edukacji zwracają coraz większą uwagę ludzi zajmujących się zarówno praktyką edukacji jak i teorią.
Rodzaje ideologii : fundamentalizm; intelektualizm; liberalizm ; konserwatyzm; liberalizm; anarchizm edukacyjny;
Klasyfikacja według F.O'Neill: konserwatywna; rewizjonistyczna; romantyczna; demokratyczna;
Klasyfikacja według J. Dawies: arystokratyczna; burżuazyjna ; demokratyczna; proletariacka;
Obecnie trzy nurty wyznaczają w największym stopniu myślenie o edukacji.
Neokonserwatyzm
Neoliberalizm
Nurt demokratyczny (radykalizm)
Ad. 1 Neokonserwatyzm
Konserwatyzm - nurt fil. ( powstał w przeł. XVIII/XIX w. ) cechuje silny etnocentryzm i surowe wychowanie dzieci. Wiążą się z tym postawy proreligijne i głęboki patriotyzm. Takie cechy przyswoiły sobie XIX wieczne rodziny angielskie i amerykańskie i polskie rodziny tradycyjne. W ujęciu konserwatystów przeszłość przedstawia się korzystniej od teraźniejszości. Świat dzisiejszy jest mało przejrzysty, skomplikowany, niebezpieczny i nieprzyjazny dla człowieka. Przeszłość to epoka stabilna, uporządkowana, bezpieczna, klarowna, była zrozumiana dla wszystkich ( istniał ład moralny ). Przeważa nostalgia za „utraconym światem”, jasnością znaczeń, za komunikatywnością języka, szansami jednoznacznego rozumienia zjawisk i sytuacji oraz możliwością planowania i realizacji „porządnego życia”. Według konserwatystów to co najlepsze na świcie już było. Można się tylko starać nawiązywać do pięknych wzorów z przeszłości. W polu uwagi kon. jest życie społ., to jakie wartości są kultywowane i w jaki sposób się je przekazuje pokoleniom. Wartości są hierarchiczne.
Główne układy odniesienia to naród i państwo.
Są przekazami, że ostoją życia jest rodzina ,gdyż w niej bardzo silnie są zakorzenione tradycje w tym także elementy wartości narodowych i religijnych. Respektowanie tych wartości jest podstawą utrzymania tożsamości społ. i warunkiem rozwoju niezbędnej demokracji.
W edukacji stanowisko konserwatystów wyróżnia ciągłe podkreślanie znaczenia tradycji. Przywiązują wagę do znaczenia wzorów przeszłości. Tworzą Europejskie Gimnazja Klasyczne. Ukazywano cnoty moralne obywateli greckich i siłę Rzymian ( herosów).
Dla konserwatystów amer. duże znaczenie mają odniesienia do trad. europejskich. W Europie jest sprawdzony styl życia.
Konserwatyści bardzo szeroko, wysoko sytuują edukację. Według nich właściwa edukacja jest niezbędna do zapewnienia dobrobytu, szybkiego postępu gospodarki oraz ochrony moralnych wartości życia. Bez wysokiego poziomu w szkołach nie da się zapewniać odpowiednio przygotowanych kadr dla gospodarki. Bez wytężonej troski o wychowanie dzieci nie da się utrzymać „zdrowia” demokracji społeczeństwa. Według konserwatystów każdy kryzys edukacji to zapowiedź trudności lub załamania się gospodarki.
To także przyczyna nieuchronnych, poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu społ. demokratycznego.
Konserwatyści zdecydowanie niechętnie ustosunkowują się do nowych kierunków nauk społecznych - nowinki charakteryzują się niedostatkami wykształcenia twórców koncepcji, braku poszanowania uznanych kanonów, niebezpiecznych tendencji.
Niechętni do postmodernizmu - narusza ona wzory kultury zachodu, przyjęte i sprawdzone drogi postępu kwestionuje zachodnie zasady, podważa go to.
Kolejna fala „ „ - postmodernizm, która dociera na uniwersytety.
Neokonserwatyzm - współczesne wydanie konserwatyzmu, ale nie może być utożsamiany z tradycjonalizmem. Trudno się przeciwstawić zmianą.
Neokonserwatystom zależy na poszanowaniu tradycji, wartości tradycyjnych i zachowaniu ciągłości kulturowej.
Tradycjonalizm - ochrona świata przed nowoczesnością.
Neokonserwatyści bardzo wysoko sytuują edukację.
Powtarzają za konserwatystami, że jest ona niezbędna do ochrony wartości życia bez wysokiego wysokiego poziomu w szkołach nie da się zapewniać odpowiednio przygotowanych kadr dla gospodarki. Bez wytężonej troski o wychowanie dzieci nie da się utrzymać „zdrowia” demokracji społeczeństwa. Każdy kryzys edukacji to zapowiedź trudności lub załamania się gospodarki.
To także przyczyna nieuchronnych, poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu społ. demokratycznego.
Dla edukacji najważniejsza jest moralność i wspólnota kulturowa. O jakości życia zbiorowego decyduje instytucjonalizacja.
Szczególnie doniosła rola szkoły, rodziny, państwa.
Akceptują potrzebę zachowania jednorodności kształcenia i wychowania, jednolitość treści programowych szkoły, która powinna być skupiona wokół wspólnego trzonu i standardu kulturowego.
Neokonserwatyści amerykańscy krytykują edukację młodzieży u nich ze względu na dobór treści przez dzieci i młodzież - skazuje to uczniów na słuchanie przypadkowych „historyjek”.
Edukacja w stylu kawiarnianym. Wzywają do wprowadzenia wspólnego trzonu programowego ( jedna ustawa wiedzy ). Ma to być warunek przywrócenia wspólnoty narodu. Idee neokonserwatywne zostały szeroko rozpowszechnione do czasów Busha a w Wlk. Brytanii M.Tacher .
Ad. 2 Neoliberalizm
Liberalizm od XVII do koń. XIX w. obecnie neoliberalizm. Wiązał się z walką o swobody religijne, narodowe, zwiększeni wolności w gospodarce, prawa jednostki do rozwoju. Liberalizm klasyczny był wyraźnie indywidualistyczny.
Przedstawiciele wiedzieli, że nadmierna swoboda wiodła by do anarchii, kładli więc nacisk na zobowiązania państwa wobec jednostki, zapewnienie minimum socjalnego i równych szans w edukacji. W koncepcjach liberalnych naczelną wartością jest WOLNOŚĆ. Jest wartością autoteliczną, samą w sobie, niezbywalną, obojętnie czy dotyczy narodu, społeczności lokalnej, grupy wyznaniowej, org. społ., przedsiębiorstwa ,ludzi bizn., czy zwykłych obywateli.
Podst. przejaw wolności to wolny wybór. Liberałowie są przeciwnikami zbyt sztywnych przepisów praw., protestują przeciw. nadmiernym restrykcyjnym przepisom podatkowym. Tak pojęta myśl sprzyja podmiotowemu traktowaniu ludzi i zapewnieniu możliwości wyboru dróg życiowych oraz podjęciu inicjatyw.
Ustrój kapitalistyczny stanowi najlepszą podstawę do urzeczywistnienia praw obywateli, a także solidną rękojmię siły społecznej. Gwarantem jednostek i zbiorowości są demokratyczne zasady życia społecznego, jawności i przejrzystość życia publicznego. Pozytywne cechy społ. demokratycznego są wzmacniane przez oddziaływanie gospodarki rynkowej dającej okazję do wykorzystania pełni swych możliwości przez zdolnych i przedsiębiorczych obywateli.
Liberałowie akceptują pluralizm w edukacji i otwarcie na różne kultury pozaeurop. i pozaamerykańskie.
Popierają systemy zmierzające do zmniejszania nierównych szans, barier rasowych, etycznych, religijnych i płci. Wysoko cenią kształcenie ogólne oraz różnorodne tory kształcenia zawodu ( kadry dla rynku pracy). Akceptują szkoły zintegrowane, niezależnie czy to dotyczy łączenia kształcenia ogólnego i zawodowego, różnych ras, czy jednostek upośledzonych i zdrowych.
Liberałowie wykazują konieczność poprawy przygotowania młodzieży do życia w zmieniającym się świecie. Wyzwalanie dziecka od domu, rodziców, środowiska, w którym wyrasta..
Neoliberałowie jeszcze silniej niż liberałowie wierzą, że zasady gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji mogą mieć zbawienne znaczenie dla edukacji. Są za szkolnictwem prywatnym ( jest ono efektywne). Neoliberałowie głoszą wolność wyboru szkoły przez rodziców i dzieci - mechanizm kontroli efektywności pracy szkół i regulacji zasad jej funkcjonowania.
Nie są zadowoleni z edukacji amerykańskich dzieci.
Ad. 3 Nurt radykalny
Ich diagnoza stanu społecznego jest krytyczna. Nie podzielają poglądu o sile demokracji i dobrodziejstwie wolnego rynku. Wyrażają pogląd, że społeczeństwo krajów wysoko uprzemysłowionych i krajów zachodu znajdują się w kryzysie . Dostrzegają liczne przejawy dysfunkcji ( instytucji gospodarczo - administracyjnych ). Dehumanizujący charakter ciągłej rywalizacji ludzi i przedsiębiorstw.
Odnotowują rozpad wielu modeli z życia społecznego, struktur komercjalistycznych, kultury zagubienia ludzi w zawikłanych nich, narastającą patologię.
Przedstawiciele nurtu radykalnego dzielą się
ograniczają się do diagnozowania, opisów i prób wyjaśniania istniejącego stanu rzeczy. Dochodzą do wniosku, że szkoła, nauczyciele jako całość nie mogą wyjść poza ogólne ramy systemu społecznego. Jest więc edukacja skazana na transmisję tego co dobre i złe w społeczeństwie. Może wprowadzać tylko drobne korekty. Badaczy nazwano teoretykami reprodukcji
znajdują się naukowcy, którzy uważają, że szkoły mogą być aktywnym czynnikiem zmiany. Przekonują, że pewna autonomia szkoły w społeczeństwie powoduje, że jest w stanie opóźniać i przyspieszać, wywoływać zmiany społeczne. ( Teoretycy transformacji ).
Uczeń dochodzi do głosu. Nauczyciel i uczeń są aktywni.