Prawo gospodarcze UE - ćwiczenia

Adam Jaskulski

Pokój 170, dyżur pon. 11.15-13.15, wt. 11.15-12.15

[e-mail], [e-mail]

1. Wprowadzenia do Prawa Gospodarczego UE

1. Pojęcie prawa gospodarczego i prawa gospodarczego UE

2. Pojęcie rynku wewnętrznego i wspólnego rynku

3. Rozwój historyczny współpracy gospodarczej UE

4. Znaczenie współpracy sądów krajowych z Trybunałem Sprawiedliwości dla rozwoju swobód wspólnotowych

2. Swobodny przepływ towarów

1. Unia celna

2. Treść swobody ( zakaz ceł i środków o skutku równoważnym, zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego, zakaz ograniczeń ilościowych i środków o skutku równoważnym)

3. Ograniczenia swobody

3. Swoboda przepływu osób

1. Wprowadzenie (swoboda przepływu osób, a swoboda przepływu pracowników)

2. Treść swobody - Dyrektywa 2004/38 Parlamentu i Rady z 29 kwietnia 2009 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich

3. Ograniczenia swobody

4. Swoboda świadczenia usług

1. Wprowadzenie

2. Treść swobody

3. Dyrektywa 2006/123 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym

4. Ograniczenia swobody

5. Stosunek do innych swobód

5. Swoboda przedsiębiorczości

1. Wprowadzenie

2. Treść swobody

3. Ograniczenia swobody

4. Stosunek do innych swobód

6. Swoboda przepływu kapitału

1. Wprowadzenie

2. Treść swobody

3. Ograniczenia swobody

4. Stosunek do innych swobód

7. Prawo konkurencji i pomoc publiczna

1. Wprowadzenia

2. Zakaz porozumień ograniczających konkurencję

3. Zakaz nadużywania pozycji dominującej

4. Zakres pomocy państwa dla przedsiębiorstw

Prawo publiczne - nie równorzędne

} PRAWO GOSPODARCZE

Prawo prywatne - równorzędne

Prawo gospodarcze - reguluje zakres interwencji państwa w sprawy gospodarki rynkowej Państw Członkowskich.

Obszary działalności gospodarczej Prawa Gospodarczego UE:

• Rynek wewnętrzny

• Polityka zatrudnienia

• Polityka rolna

• Polityka handlowa

• Polityka ochrony konsumenta

• Polityka regionalna

• Polityka transportowa

• Telekomunikacja

• Polityka konkurencji

• Energetyka

• Ochrona środowiska m.in. protokół z Kioto (co2)

Czym jest wspólny i wewnętrzny rynek?

Wspólny rynek- to przede wszystkim swobody, brak granic, Wspólna Polityka Handlowa, polityka konkurencji

Wewnętrzny rynek- to samo co wyżej, tylko bez Wspólnej Polityki Handlowej.

Historia Prawa Gospodarczego

1. 1957

EWG rozpoczęło swą działalność z dniem 1 stycznia 1958, na podstawie Traktatów Rzymskich podpisanych 25 marca 1957. Podstawy prawne zostały modyfikowane m.in. w Traktacie fuzyjnym organów trzech wspólnot (1967), Jednolitym Akcie Europejskim (1987) oraz w Traktacie o Unii Europejskiej (Maastricht 1992). Główne cele EWG to: równomierny rozwój gospodarczy państw członkowskich, spójność ekonomiczna, wzrost stopy życiowej oraz zacieśnianie stosunków między krajami EWG. Cele te realizowane są dzięki: znoszeniu w stosunkach handlowych między członkami ograniczeń celnych, ograniczeń ilościowych oraz innych opłat i barier o podobnych skutkach; ustanowieniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej; swobodnemu przepływowi ludzi, towarów, usług i kapitału; wspólnej polityce w zakresie handlu, rolnictwa, transportu, ochrony środowiska, energetycznej; ujednoliceniu wolnego rynku;szerokiej współpracy z krajami trzecimi.

2. 1963

Unia celna, powstająca w wyniku umowy międzynarodowej forma ugrupowania integracyjnego, polegająca na całkowitym zniesieniu ceł i innych ograniczeń we wzajemnych stosunkach handlowych państw należących do unii celnej, a ponadto ustanowieniu przez te kraje wspólnej taryfy celnej oraz wspólnej polityki handlowej wobec krajów trzecich. W wyniku tych działań na terytorium państw-sygnatariuszy umowy powstaje jednolity obszar celny. Unia celna została powołana w 1968 przez kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na podstawie zapisów Traktatu Rzymskiego.

3. 1970

Wspólna Polityka Handlowa - reguluje stosunki gospodarcze między WE a państwami trzecimi. Oddziaływuje na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów handlowych Wspólnoty z zagranicą. Oparta na jednolitych zasadach, w odniesieniu do

• zmian stawek celnych,

• zawierania umów celnych i handlowych,

• ujednolicenia środków liberalizacyjnych,

• polityki eksportowej i handlowych środków ochronnych podejmowanych w przypadku dumpingu lub subsydiów.

Państwa Członkowskie straciły kompetencje do podejmowania umów z Państwami 3 i organizacjami międzynarodowymi. Za złamanie tego postanowienia grożą sankcje karne. Wyłączne kompetencje posiada WE.

Plan Wernera to dokument w sprawie budowy Unii Gospodarczej i Walutowej w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej opracowany w październiku 1970 roku, pod kierunkiem ówczesnego premera i ministra finansów Luksemburga Pierre'a Wernera. Plan zakładał trójetapową realizację Unii Gospodarczej i Walutowej do 1980 roku przy równoczesnym wprowadzaniu integracji gospodarczej i walutowej. Najistotniejszymi założeniami planu były:

• rozwój kooperacji walutowej w celu harmonizacji warunków kształtowania kursów wymiennych walut państw członkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej

• przyjęcie wspólnej waluty (jako etap kolejny)

• likwidacja barier w przepływie kapitału oraz ujedolicanie gospodarki finansowej

Pierwszy etap wprowadzania w życie Unii Gospodarczej i Walutowej rozpoczął się w 1970 roku, ale założenia planu nie zostały zrealizowane z powodu światowego kryzysu walutowego i energetycznego. Spowodował on załamanie się węża walutowego, uniemożliwiając w konsekwencji przejście do zakładanego na rok 1974 drugiego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej.

4. 1986

Pakiety Delorsa, projekt reform finansowych Unii Europejskiej, zmierzających do wygospodarowania dodatkowych środków na pogłębienie integracji drogą m.in. zmniejszenia nierówności rozwoju regionów. Tzw. I Pakiet Delorsa dotyczył lat 1988-1992 i był podporządkowany celom tworzenia Jednolitego Rynku. Pakiet II dotyczył lat 1993-1999 i wprowadzał reformę Wspólnej Polityki Rolnej oraz zapoczątkował przemiany strukturalne, tworzenie unii ekonomicznej i monetarnej. Każdy z Pakietów przewidywał podwojenie środków na politykę strukturalną.

1995- euro jako nazwa

1999- euro w obrocie międzynarodowym

2002- euro w obiegu

GB, Szwecja, Dania - derogacja

5. 1987 (rynek wewnętrzny)

JAE formalnie ustanowił powstanie wspólnego rynku europejskiego, a także umocnił współpracę polityczną krajów Wspólnoty. Akt ten nadał kształt organizacyjny Europejskiej Współpracy Politycznej, będącej formą współpracy państw członkowskich Unii od roku 1970. Przyjęcie jednolitego aktu europejskiego stanowiło kolejny krok w realizacji procesu europejskiej integracji monetarnej. Ponadto traktat zaznaczał: "Wspólnota podejmie środki zmierzające do procesu stopniowego ustanawiania jednolitego rynku, który miałby się zakończyć 31 grudnia 1992... co oznacza obszar bez granic, w którym zapewniony będzie wolny przepływ towarów, osób, usług i kapitału".Usunięto wszelkie bariery związane z przepływem towarów, kapitału, usług.

6. 1992

Traktat z Maastricht, umowa międzynarodowa parafowana 11 grudnia 1991 r., podpisana 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii. TUE wszedł w życie 1 listopada 1993 roku po referendach przeprowadzonych w niektórych krajach członkowskich.Główne cele i postanowienia

• utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych,

• umocnienie spójności gospodarczej i społecznej (kohezji),

• utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej łącznie z wprowadzeniem wspólnej waluty euro od 1 stycznia 1999 roku i określeniem kryteriów konwergencji,

• potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej,

• realizacja wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

• wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich (ustanowienie obywatelstwa Unii),

• rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Kryteria konwergencji

• deficyt budżetowy - 3% PKB

• dług publiczny- 60% PKB

• inflacja- +1,5 %

• wahania kursów walutowych- 2,5 % odchylenia kursu euro

• stopa procentowa + 1,5%

art. 234 Pytanie prejudycjalne

Instytucja pytania prejudycjalnego - jest to mechanizm prawa wspólnotowego Unii Europejskiej, który:

• pozwala sądom krajowym zadawać ETS pytania, dotyczące wykładni prawa wspólnotowego,

• uznaje, że ETS jest jedynym organem uprawnionym do orzekania wiążącej wykładni prawa wspólnotowego,

• został stworzony by wykonywanie prawa wspólnotowego, było jednolite na terenie całej wspólnoty,

• stanowi, że jeśli nawet nie istnieje przepis prawa wspólnotowego mający bezpośrednie zastosowane do danej sprawy, to ETS może wymusić postępowanie sprzeczne z prawem krajowym, kraju na którym sprawa się odbywa, powołując się na jedną z zasad prawa wspólnotowego.

• jest zasadą prawa wspólnotowego, jako że w razie wątpliwości co do wykładni prawa wspólnotowego sądy krajowe mają obowiązek zadania pytania prejudycjalnego.

Doktryna acte eclaire- sąd państwa członkowskiego nie musi zwracać się do ETS jeśli wykładania prawa jest jasna.

Doktryna acte claire- akty wyjaśnione. Jeśli została dokonana wykładania w sposób jasny sąd krajowy nie musi się zwracać do ETS.

Kto zadaje pytania ETS?

Sąd krajowy (pojęcie autonomiczne PW). W TWE dokładnie są wymienione jakie sądy mogą zadawać pytania. ETS uznaje czy sąd jest krajowy czy nie. Organy, które nie są sądami są czasem uznawane przez ETS jako sądy, np. Samorządowe Kolegia Odwoławcze.

Jakie cechy musi spełniać organ żeby był uznany za sąd?

• Orzekanie na podstawie prawa

• Wiążące decyzje

• Niezależność

• Powołany mocą władzy publicznej

• Organ stały

• Organ kontradyktoryjny (musi istnieć spór)

Należy pamiętać, że pytanie prejudycjalne jest postępowaniem wpadkowym !!!

Swobodny przepływ towarów

Swoboda przepływu towarów oznacza nieskrępowaną wymianę towarową między państwami członkowskimi. Stało się to możliwe dzięki zniesieniu kontroli granicznych, dostosowaniu oraz wzajemnemu uznawaniu norm towarowych i przepisów podatkowych. Swobodny przepływ towarów wymagał od państw UE harmonizacji podatków, opłat celnych i zastosowania jednolitych standardów. Zasada swobodnego przepływu osób zapewnia: zniesienie ceł i opłat granicznych między krajami Unii, brak dyskryminacji dotyczącej opodatkowania wewnętrznego, zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie. Warunkiem rzeczywiście swobodnego przepływu towarów (zarówno artykułów przemysłowych, jak i rolnych) było zniesienie ceł oraz wszystkich podobnych opłat między państwami UE. Konieczne było również utworzenie wspólnej taryfy celnej w handlu z krajami spoza Unii. Likwidacja ceł wewnętrznych polegała na utworzeniu unii celnej między państwami członkowskimi. Początkowo zniesiono cła eksportowe, następnie je stopniowo obniżano, a w końcu całkowicie zlikwidowano cła importowe. Likwidowano również inne opłaty nakładane przez państwa UE na towary przekraczające granice celne. Jednocześnie niezbędna była likwidacja kontyngentów oraz barier technicznych związanych z przekraczaniem granicy (np. przepisów technicznych dotyczących jakości towarów, formalności celnych, kontroli toksyczności odpadów, bezpieczeństwa przewożonych towarów, kontroli sanitarnych, fitosanitarnych i weterynaryjnych itd.). Unia zastosowała również klauzulę standstill, która polega na zakazie wprowadzania jakichkolwiek ograniczeń taryfowych od momentu utworzenia unii celnej. Zewnętrznym przejawem unii celnej jest Wspólna taryfa celna, która pozwoliła wprowadzić identyczne cła na towary przywożone z państw trzecich do Unii. Jednocześnie żadne państwo członkowskie nie może samodzielnie dokonywać zmian w taryfie celnej - kompetencje w tej dziedzinie mają tylko odpowiednie władze UE. Od 1 stycznia 1994 r. wspólnotowy Kodeks celny zniósł formalności celne obowiązujące przy przewozie towarów przez wewnętrzne granice między państwami unijnymi. Uproszczone zostały procedury związane z kontrolami na granicy. Zasada swobodnego przepływu towarów dotyczy wyłącznie produktów pochodzących z państw UE oraz takich, które zostały w sposób legalny wprowadzone na obszar Unii. Towar wyprodukowany w UE to produkt, który powstał w całości na terytorium jednego lub kilku państw członkowskich lub został wytworzony na terytorium UE, z wykorzystaniem legalnie importowanych części lub składników. Towarem dopuszczonym do swobodnego obrotu jest również produkt pochodzący spoza UE, który został wprowadzony na terytorium jednego z państw członkowskich w sposób legalny, tj. po spełnieniu wymaganych formalności. Towary obu rodzajów są uważane za produkty wspólnotowe. Prawo europejskie nakazuje traktować je jednakowo - muszą być dopuszczone do obrotu we wszystkich państwach UE. Dla Polski zasada swobodnego przepływu towarów oznacza zniesienie kontroli granicznych oraz likwidację ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie towarów między Polską a pozostałymi państwami Jednolitego Rynku. Liberalizacja obrotów handlowych (towary przemysłowe) między Polską a UE została wprowadzona na podstawie Układu Europejskiego, którego część handlowa weszła w życie już w 1992 r., a pełna liberalizacja handlu towarami przemysłowymi - w 2002 r. Zniesienie kontroli granicznych pociągnęło za sobą zniknięcie technicznych ograniczeń polskich przedsiębiorców w handlu z innymi krajami członkowskimi. Wiąże się to z dostępem do większego rynku zbytu polskich towarów i zmniejszeniem kosztów administracyjnych związanych z obsługą wymiany handlowej z innymi podmiotami działającymi na terenie UE. Są to udogodnienia mające duże znaczenie dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Ponadto polscy przedsiębiorcy nie będą już musieli poddawać swoich produktów procesowi certyfikacji przy wprowadzaniu ich na rynek innych państw Jednolitego Rynku. Innym skutkiem, jaki pociąga za sobą zniesienie kontroli, jest wzrost atrakcyjności naszego kraju z punktu widzenia miejsca lokowania inwestycji przez przedsiębiorców pochodzących z innych państw UE. Wiąże się to bezpośrednio z rozwojem gospodarczym naszego kraju. Polska dostosowała swoje przepisy do unijnego acquis dotyczącego zasad przyznawania zamówień publicznych w państwach członkowskich UE. Takie działanie ma służyć ograniczaniu korupcji. Z dniem wstąpienia zostały zniesione ograniczenia w dostępie przedsiębiorców z UE do zamówień publicznych w Polsce i odwrotnie. Otwarcie polskiego rynku ma wpływ na zróżnicowanie źródeł pochodzenia towarów, co doprowadzi do wzrostu konkurencyjności na polskim rynku, a także - obniżenie kosztów zakupów publicznych oraz wzrost jakości oferowanych towarów. Takie działanie powinno sprzyjać obniżaniu cen produktów oferowanych w Polsce. Realizując zasadę swobodnego przepływu towarów, państwa członkowskie UE muszą zagwarantować bezpieczeństwo produktów znajdujących się na rynku. Taki produkt, który został dopuszczony do obrotu, oznacza dla konsumenta pewność, że jest bezpieczny zarówno dla ludzi, jak i dla środowiska. Sposób dopuszczania produktów do obrotu jest regulowany przez dyrektywy. Zgodnie z regulacjami UE osoba odpowiedzialna za wprowadzenie na rynek wadliwego produktu może być ukarana nawet ograniczeniem wolności. Normy Zasada swobodnego przepływu towarów jest powiązana z przestrzeganiem unijnych norm i wymagań dotyczących poszczególnych towarów. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami normy europejskie są specyfikacjami technicznymi, których stosowanie ma charakter dowolny. Największym problemem są standardy, jakim muszą odpowiadać te same towary we wszystkich państwach UE. Ich ujednolicanie początkowo dotyczyło ponad 100 tys. standardów, które w 1985 r. obowiązywały jeszcze w państwach UE. Ujednolicenie wszystkich standardów okazało się niemożliwe - przyjęto więc zasadę wzajemnego uznawania tej części z nich, przy których ustalaniu kierowano się podobnymi kryteriami. Pozostałe są harmonizowane stopniowo. Kontyngenty Zasada swobodnego przepływu towarów zabrania stosowania ograniczeń ilościowych (kontyngenty, kwoty), określających ilość towaru, jaka może zostać importowana do danego państwa. Ograniczenia w swobodzie przepływu towarów Polityka Jednolitego Rynku kieruje się założeniem, że w obrotach między państwami członkowskimi UE zakazane jest stosowanie ograniczeń ilościowych w przywozie i wywozie oraz wszystkie środki wywierające podobny skutek. Kraje UE, a od 1 maja 2004 r. również Polska, mają jednak możliwość wprowadzania ograniczeń importowych, eksportowych oraz tranzytowych, jeśli wymagają tego względy moralności publicznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, ochrony zwierząt i roślin, ochrony narodowych dóbr kultury, ochrony własności przemysłowej lub handlowej. Ograniczenia te nie mogą jednak nosić znamion restrykcji w handlu między tymi państwami.

Swobodny przepływ osób

Zasada wolnego przepływu osób to podstawowe prawo obowiązujące w Unii Europejskiej. Oznacza to, iż każdy obywatel państwa członkowskiego, w przyszłości również każdy Polak, może wybrać państwo, w którym chce pracować. Należy wziąć jednak pod uwagę stosowanie przez niektóre kraje okresów przejściowych wobec Polski, tzn., że prawo podejmowania przez Polaków pracy może być limitowane (maksymalnie przez siedem lat - 2+3+2).

Zgodnie z podpisanym Traktatem Akcesyjnym obecne państwa członkowskie mogą stosować w stosunku do obywateli polskich czasowe ograniczenia dostępu do ich rynków pracy (czyli stosować dotychczasowe zasady ich zatrudnienia na swoim terytorium) polegające na tzw. modelu 2+3+2. Polska na zasadzie równorzędności ma prawo do stosowania analogicznych ograniczeń w stosunku do obywateli obecnych państw członkowskich.

Wynegocjowane zasady oznaczają, że uregulowania przejściowe zostały ustanowione na okres dwóch lat (do 1 maja 2006 roku), podczas których państwa członkowskie będą mogły otwierać swoje rynki pracy na zasadach przepisów narodowych. Przed końcem upływu drugiego roku obowiązywania uregulowań przejściowych Komisja Europejska przygotuje raport analizujący funkcjonowanie krajowych rozwiązań dotyczących zatrudniania i konieczność dalszego stosowania ograniczeń. Na podstawie tego raportu, i nie później niż przed upływem drugiego roku członkostwa obecne kraje członkowskie poinformują Komisję Europejską, czy zamierzają dalej stosować krajowe regulacje prawne, czy też wprowadzą na swoim terytorium, odnośnie do obywateli polskich, swobodny przepływ pracowników. W przypadku gdy kraj członkowski nie ustosunkuje się do raportu, będzie to oznaczać, że kraj ten deklaruje pełne otwarcie swojego rynku pracy (na wniosek Polski w dowolnym momencie obowiązywania ograniczeń będzie mógł zostać przygotowany raport dodatkowy).

Państwa, które po dwóch latach uznają, że chciałyby dalej utrzymać restrykcje będą mogły to zrobić przez kolejne trzy lata. Po pięciu latach obowiązywania uregulowań przejściowych (1 maja 2009 roku), we wszystkich państwach członkowskich powinien zacząć funkcjonować swobodny przepływ pracowników.

Jednakże, państwa członkowskie, które uznają, że w wyniku objęcia obywateli polskich swobodnym przepływem pracowników mogłyby wystąpić na ich rynkach pracy poważne zakłócenia, będą mogły, po wcześniejszym zawiadomieniu Komisji Europejskich przedłużyć stosowanie ograniczeń do 1 maja 2011 roku.

Wszystkie powyższe uregulowania przejściowe dotyczą Polski oraz obecnych krajów członkowskich UE. Oznacza to, że obecne państwa kandydujące ( z wyjątkiem Malty i Cypru) będą stosowały w stosunku do siebie swobodny przepływ pracowników od momentu wstąpienia do Unii Europejskiej czyli 1 maja 2004.

Polska, po przystąpieniu do UE, objęta zostanie europejskim programem dotyczącym wymiany informacji o wolnych miejscach pracy Eures. Będzie on dostępny w polskich urzędach pracy. Każda osoba zainteresowana znalezieniem zatrudnienia będzie mogła zapoznać się z ofertami pracy w krajach "15". W urzędach pracy zatrudnieni zostaną doradcy, którzy będą udzielali informacji o warunkach życia i pracy w poszczególnych krajach Unii Europejskiej.

Polak pracujący w państwach UE będzie traktowany w ten sam sposób, w jaki traktowany jest obywatel danego kraju.
Więcej na stronie http://www.1praca.gov.pl

Osoby bezrobotne również będą mogły wyjeżdżać do innego państwa w poszukiwaniu pracy. Ich zasiłki będą transferowane (po wcześniejszym zawiadomieniu urzędu pracy) do kraju, w którym będą się znajdować, jednak przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Polskie zasiłki wypłacane będą, po przeliczeniu, w walucie danego kraju.

Polacy mogą nabyć zasiłki dla bezrobotnych na podstawie przepisów wewnętrznych danego państwa. Warunkiem jest wymóg spełnienia okresów zatrudnienia lub ubezpieczenia w danym kraju.

Zakres praw i obowiązków, które przyznawane są na podstawie przepisów wspólnotowych jest bardzo szeroki. W praktyce oznacza on możliwość do niczym nie skrępowanego prawa do pracy i pobytu w kraju, który sobie wybierzemy.

Co oznacza swobodny przepływ pracowników?

Swobodny przepływ pracowników oznacza, że obywatele UE mają prawo do poszukiwania pracy w innym państwie członkowskim, zatrudnienia w tym państwie bez konieczności uzyskania pozwolenia na pracę, zamieszkiwania w nim w okresie zatrudnienia, pozostania w nim nawet po zakończeniu stosunku pracy oraz do takiego samego traktowania, jakie przysługuje obywatelom państwa przyjmującego w zakresie dostępu do zatrudnienia, warunków pracy oraz wszelkich innych przywilejów socjalnych i podatkowych, które mogą ułatwić integrację pracownika w danym państwie.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości zinterpretował i rozwinął zasadę swobody przepływu osób oraz jej skutków, w tym samo pojęcie pracownika. Więcej informacji na temat orzecznictwa można znaleźć w komunikacie Komisji „Free movement of workers - achieving the full benefits and potential” (Swobodny przepływ pracowników - osiąganie pełnych korzyści i potencjału), COM(2002) 694 wersja ostateczna). 

System koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz system gwarantujący wzajemne uznawanie dyplomów uzupełniają prawo do swobodnego przepływu pracowników.

Swobodny przepływ pracowników istnieje od momentu powstania Wspólnoty Europejskiej, czyli od roku 1957. Obecnie zasada ta stanowi część bardziej ogólnego prawa do swobodnego przepływu osób:

• jest ona jedną z podstawowych swobód gwarantowanych przez prawo wspólnotowe, która, pod pewnymi warunkami, uprawnia obywateli UE do przenoszenia się do innego państwa członkowskiego, aby osiedlić się tam po przejściu na emeryturę, studiować lub po prostu w celu pobytu na terytorium danego państwa bez podejmowania działalności zawodowej.

Jest to prawdopodobnie najważniejszy z punktu widzenia jednostki zapis prawny w prawodawstwie Wspólnoty i stanowi podstawowy element obywatelstwa europejskiego.

Zasada swobodnego przepływu pracowników została zapisana w artykule 39 traktatu WE i rozwinięta w aktach prawa wtórnego, w szczególności w rozporządzeniu (EWG) nr 1612/681 w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty i w dyrektywie 2004/38/WE w sprawie prawa do pobytu na terytorium państw członkowskich. 

Kogo dotyczą postanowienia art. 39 traktatu WE?

Przepisy artykułu 39 WE mają zastosowanie do tzw. pracowników migrujących, a więc obywateli UE opuszczających jedno państwo członkowskie UE w celu podjęcia pracy w innym państwie członkowskim. Artykuł 39 stosuje się również do obywateli UE powracających do kraju pochodzenia po skorzystaniu z prawa do swobodnego przemieszczania się. Przepisy te nie dotyczą natomiast osób, które nigdy nie opuściły kraju pochodzenia.

Pracownik jest osobą, która:

• wykonuje efektywną i rzeczywistą pracę

• pod kierownictwem innej osoby

• za wynagrodzeniem.

Definicja ta obejmuje na przykład zawodowych sportowców.

Osoby samozatrudnione, studenci, emeryci oraz osoby nieaktywne zawodowo nie są objęte artykułem 39, lecz podlegają innym przepisom prawa wspólnotowego. Więcej informacji można znaleźć na stronach internetowych Dyrekcji Generalnej ds. Rynku Wewnętrznego i Usług (osoby samozatrudnione) i Dyrekcji Generalnej ds. Sprawiedliwości, Wolności i Bezpieczeństwa. 

Jakie prawa mają członkowie rodziny?

Niektóre prawa są rozszerzone na członków rodziny pracownika. Mają oni w szczególności prawo do zamieszkania razem z pracownikiem w państwie przyjmującym i prawo do równego traktowania np. w dostępie do powszechnego systemu kształcenia i do przywilejów socjalnych. Niektórzy członkowie rodziny pracownika mają również prawo do podjęcia pracy w państwie przyjmującym. 

Czy są jakieś ograniczenia stosowane w wykonywaniu tego prawa?

Istnieje kilka ograniczeń. Są to:

• ograniczenia z przyczyn związanych z bezpieczeństwem publicznym, porządkiem publicznym i zdrowiem publicznym

• pewne ograniczenia dotyczące zatrudnienia w administracji publicznej kraju przyjmującego.  

Jakie przepisy obowiązują po przystąpieniu?

Prawo do swobodnego przepływu pracowników z i do państw członkowskich oraz między nimi, w przypadku państw które przystąpiły do UE z dniem 1 maja 2004 r. (Czechy, Estonia, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia, Słowacja) oraz z dniem 1 stycznia 2007 r. (Bułgaria i Rumunia) może być stosowane w okresie przejściowym wynoszącym maksymalnie siedem lat od chwili przystąpienia.

Swobodny Przepływ Usług

Swobodny Przepływ Usług - dotyczy wszelkich świadczeń realizowanych w ramach prowadzonej działalności handlowej, przemysłowej, rzemieślniczej, czy też związanej z wykonywaniem wolnych zawodów.

Oznacza prawo do zakupu zagranicznych usług świadczonych przez podmioty z krajów członkowskich oraz prawo sprzedaży takich usług.

Streszczenie postanowień ogólnych

Dzień 31 grudnia 2002 został przyjęty przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej jako data gotowości do członkostwa Polski w strukturach Unii Europejskiej.

Strona polska akceptuje i wdroży wszelkie postanowienia w obszarze „Swobody świadczenia usług”. Polska wprowadzi zasady w tym obszarze do dna 31 grudnia 2002 roku , w pełni uznając i uwzględniając cele zawarte w artykułach 52 i 59 Traktatu ustanawiającego Unię Europejską, w szczególności regulujące niedyskryminacyjne zasady świadczenia usług.

Ze względu na szczególne warunki społeczne strona polska postuluje, aby do listy instytucji świadczących usługi w Unii zostały dodane polski instytucje: Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo - Kredytowe (SKOK) oraz Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Polska wystąpiła o pięcioletni okres przejściowy ze względu na potrzebę posiadania określonego minimalnego poziomu funduszy własnych przez instytucje kredytowe. Chodzi tu o niski poziom funduszy własnych banków spółdzielczych. Okres ten miałby trwać do 31 grudnia 2007 roku. W związku z potrzebą dopasowania zasad naliczania funduszy własnych do zasad unijnych wystąpiono o roczny okres przejściowy.

Polska podejmie kroki zmierzające do wdrożenia powyższych ustaleń w obszarze „Swoboda świadczenia usług”. Powyższe ustalenia traktowane są jako deklaracja i będą wprowadzone w życie przed 31 grudnia 2002 roku. Polska zamierza harmonizować swoje prawo z prawem unijnym i dokonać jego pełnej implementacji jak najwcześniej i z zastrzeżeniem powyższych wyjątków, przed przewidywaną datą wejścia do Unii Europejskiej.

Uwagi szczegółowe

Komisja Europejska podzieliła stanowiska dotyczące swobodnego przepływu usług na następujące grupy tematyczne:

• artykuły 52 i 59 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską

• bankowość

• ubezpieczenia

• rynek papierów wartościowych i usługi inwestycyjne

• ochrona danych osobowych

• prawo do zakładania przedsiębiorstw i swoboda świadczenia usług przez rzemieślników oraz w handlu i rolnictwie

• agenci handlowi

• usługi społeczeństwa informacyjnego

Artykuły 52 i 59 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską

Przepisy polskiego prawa w odniesieniu do tych artykułów dotyczących przepływu usług i zakładania przedsiębiorstw nie zawierają wymogów posiadania polskiego obywatelstwa, miejsca zamieszkania oraz obowiązkowego członkostwa w organizacji zawodowej o których mowa w powyższych artykułach. Od tych reguł wyjątki stanowią:

1. ograniczenie dotyczące obowiązku posiadania polskiego obywatelstwa w zakresie:

• usług bankowych

• usług ochrony osób i mienia

• wszelkiego rodzaju gier i zakładów wzajemnych

• działalności sportowych spółek akcyjnych

• zawodu tłumacza przysięgłego

2. ograniczenia dotyczące miejsca zamieszkania w zakresie:

• usług transportu wodociągami

• usług świadczonych przez pośredników ubezpieczeniowych

Ponadto występowało w prawie polskim ograniczenie dla przedsiębiorców zagranicznych odnośnie do wymaganej formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółek akcyjnych i z ograniczoną odpowiedzialnością. Ograniczenie to zostało zniesione w roku 2000 po wejściu ustawy o prawie działalności gospodarczej.

Polska w pełni uznała i zaakceptowała cele, którym mają służyć artykuły 52 i 59 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, a w szczególności zasady regulujące swobodę przepływu usług.

Bankowość

Przepisy prawa polskiego w obszarze bankowości nie zawierają ograniczeń dotyczących wymogu obywatelstwa, miejsca zamieszkania, obowiązkowego członkostwa w organizacji związkowej, o których mówią artykuły 52 i 59 Traktatu. Wyjątek stanowi obowiązek posiadania obywatelstwa polskiego przez powierników i ich zastępców zawarty w art. 27 ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych, który zostanie zniesiony z końcem roku 2002.

Szczegółowe przepisy unijne dotyczące usług bankowych zawierają:

• podejmowanie i prowadzenie działalności bankowej

• fundusze własne instytucji kredytowych

• współczynnik wypłacalności dla instytucji kredytowych

• adekwatność kapitałowa instytucji kredytowych

• koncentracja kredytów bankowych i innych wierzytelności

• saldowanie należności i zobowiązań

• rachunkowość bankowa

• skonsolidowany nadzór bankowy

• system gwarantowania depozytów bankowych

Ubezpieczenia

Przepisy prawa polskiego w obszarze ubezpieczeń nie zawierają ograniczeń dotyczących wymogu obywatelstwa, miejsca zamieszkania, obowiązkowego członkostwa w organizacji związkowej, o których mówią artykuły 52 i 59 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Regulacje ogólne

Prawo europejskie postanowieniami artykułów 55, 56 i 66 Traktatu umożliwia ograniczenie możliwości podejmowania działalności gospodarczej związanej z wykonywaniem władzy publicznej oraz w ramach ochrony zdrowia, porządku i bezpieczeństwa publicznego. Na podstawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej Minister Finansów może odmówić wydania zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej gdy zagrożony jest interes państwa. Powyższy zapis zostanie zniesiony w nowej ustawie do końca roku 2002. Kwestie koordynacji ustaw, rozporządzeń i przepisów dotyczących koasekuracji w ramach Wspólnoty reguluje dyrektywa Rady 78/473/EWG wprowadzając zasady ujednolicające rynek koasekuracji, które powinny być zastosowane przez państwa członkowskie. Wprowadza też prawo do ubezpieczenia ryzyka przez zakład ubezpieczeniowy pochodzący z kraju Wspólnoty, nawet jeśli nie ma on oddziału w kraju w którym ryzyko jest zlokalizowane. Polskie prawo nie posiada jakichkolwiek zapisów dotyczących koasekuracji. Zostaną one wprowadzone w nowej ustawie. Zagadnienia rachunkowości i sprawozdawczości zakładów ubezpieczeniowych reguluje dyrektywa Rady 91/674/EWG. Zakazuje ona dyskontowania rezerw techniczno - ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach innych niż na życie. Polscy ubezpieczyciele dyskontują je obecnie na zasadzie powszechnej praktyki. Odpowiedni zapis znajdzie miejsce w nowej ustawie.

Prawo europejskie postanowieniem Rady wprowadza swobodę świadczenia usług ubezpieczeniowych w ramach Unii Europejskiej. Na podstawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej zagraniczny zakład ubezpieczeń może prowadzić działalność w Polsce na zasadzie wzajemności.

Ubezpieczenia komunikacyjne OC obejmują według postanowień Rady całe terytorium Wspólnoty i nie podlegają każdorazowo kontrolom granicznym. Polskie prawo nie posiada takich regulacji. Zostaną one umieszczone w nowej ustawie.

Regulacje prawa unijnego w sferze ubezpieczeń dotyczą:

• pośredników ubezpieczeniowych

• nadzoru ubezpieczeniowego

• transgranicznego świadczenia usług

• ubezpieczeń komunikacyjnych

Rynek papierów wartościowych i usług inwestycyjnych

Przepisy prawa polskiego w tym obszarze nie zawierają ograniczeń dotyczących wymogu obywatelstwa, miejsca zamieszkania, obowiązkowego członkostwa w organizacji związkowej, o których mówią artykuły 52 i 59 Traktatu.

W kwestii obrotu papierami wartościowymi ulegną zmianie przepisy dotyczące:

• dopuszczenia papierów wartościowych do publicznego obrotu i notowań na giełdzie

• obowiązków informacyjnych spółek notowanych na giełdzie

• nabywania i zbywania znacznych pakietów akcji

• wykorzystania informacji poufnych

W przypadku usług inwestycyjnych zmienią się przepisy dotyczące:

• funkcjonowania funduszy inwestycyjnych

• funkcjonowania domów maklerskich

• funduszu gwarancyjnego

Ochrona danych osobowych

Przepisy prawa polskiego w obszarze ochrony danych osobowych nie zawierają ograniczeń dotyczących wymogu obywatelstwa, miejsca zamieszkania, obowiązkowego członkostwa w organizacji związkowej, o których mówią artykuły 52 i 59 Traktatu.

Polska ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku jest w dużej mierze zgodna z dyrektywami Unii Europejskiej. Kwestie, w których prawo polskie nie jest zgodne to:

• definicja pojęcia „dane osobowe”

• brak zasady odnoszącej się do automatyzacji decyzji indywidualnych

• kontroli wstępnej przetwarzania danych osobowych

Obecnie trwają prace nad nowelizacją ustawy w kierunku doprecyzowania pojęć w celu wykluczenia wątpliwości interpretacyjnych.

Swoboda zakładania przedsiębiorstw i świadczenia usług oraz w handlu i rolnictwie

Podstawowe zmiany w tym obszarze dotyczyć będą:

• podejmowania i prowadzenia działalności pośrednictwa handlowego, drobnej wytwórczości i rzemiosła

• podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej w rolnictwie

• podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej w obszarze produkcji żywności i napojów

• podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego

• podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie przemysłu filmowego

• podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie hotelarstwa, gastronomii oraz usług turystycznych, transportowych i magazynowania

• podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie usług komunalnych

• podejmowania i prowadzenia działalności w obszarze leśnictwa

• podejmowania i prowadzenia działalności w obszarze górnictwa i kopalnictwa

• podejmowanie i prowadzenie działalności w obszarze usług nie objętych innymi dyrektywami

Prowadzenie działalności przez agentów handlowych

Zasady prowadzenia działalności przez agentów handlowych reguluje dyrektywa 86/653/EWG. W Polsce reguluje je Kodeks Cywilny. Różnice polegają na większej szczegółowości dyrektyw europejskich. Polska wdroży postanowienia przed końcem 2002 roku przy zmianie Kodeksu Cywilnego.

Usługi społeczeństwa informacyjnego

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nakazuje państwom stowarzyszonym wprowadzenie przepisów zakazujących projektowania, adaptowania, produkcji i sprzedaży urządzeń nielegalnych, służących do nielegalnego dostępu do autoryzowanych, płatnych usług i oprogramowania.

Swobodny przepływ kapitału

Przepływ kapitału a przepływ osób, towarów i usług

W orzecznictwie ETS (wyrok z 31 stycznia 1984 r., Sp. 286/82 i 26/83 Luisi i Carbone)

dokonano rozróżnienia płatności klasyfikowanych w świetle prawa UE jako przepływ

kapitału (tj. podlegających regulacjom związanym z zasadą swobodnego przepływu kapitału)

oraz płatności mających na celu realizację pozostałych podstawowych swobód (tj.

podlegających regulacjom dotyczącym zasad swobodnego przepływu osób, towarów i usług).

Płatności dokonywane za nabyte w ramach jednolitego rynku wewnętrznego towary i usługi i

związane z nimi transfery nie są uważane za przepływ kapitału. Podobnie nie jest uważany za

przepływ kapitału transfer na terytorium innego państwa członkowskiego środków

pieniężnych pochodzących z wynagrodzenia pracownika świadczącego pracę w innym

państwie członkowskim ani też dokonywanie zagranicznych płatności pomiędzy państwami

członkowskimi niezbędnych w związku z prowadzoną w jednym z nich działalnością

gospodarczą, ale nie mających charakteru inwestycji kapitałowej.

Natomiast za przepływ kapitału uznaje się wyłącznie samodzielne transakcje finansowe, które

polegają na lokowaniu kapitału w innych państwach. Pojęcie "przepływu kapitału" obszernie

wyjaśnia stanowią ca załącznik nr 1 do Dyrektywy nr 88/361 "Nomenklatura przepływów

kapitału", określają ca, jakie rodzaje transakcji w obrocie między państwami członkowskimi są objęte swobodą. W załączniku za przepływ kapitału uznaje się:

• inwestycje bezpośrednie (tworzenie, rozwój i nabywanie istniejących przedsiębiorstw,

udział w przedsiębiorstwie i udzielanie pożyczek długoterminowych w celu ustanowienia lub

utrzymania trwałych więzi gospodarczych),

• inwestycje w nieruchomości (zakup, sprzedaż , budowa),

• operacje na rynku papierów wartościowych (akcji, obligacji), zarówno znajdujących się w

obrocie giełdowym, jak i poza nim (zakup, sprzedaż , emisja i wprowadzanie na rynek),

• operacje jednostkami uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (zakup, sprzedaż , emisja i

wprowadzanie na rynek),

• operacje na papierach wartościowych i innych instrumentach finansowych będących

przedmiotem obrotu na rynkach pieniężnych, np. obligacji państwowych, bonów skarbowych,

bankowych papierów wartościowych (zakup, sprzedaż , emisja i wprowadzanie na rynek),

• operacje na rachunkach bieżących i depozytowych (lokaty) instytucji finansowych (m.in.

otwieranie rachunków i wpłaty),

• kredyty związane z transakcjami handlowymi lub usługami, w których uczestniczy obywatel

UE (także factoring i dyskonto weksli),

• inne pożyczki i kredyty (także leasing),

• poręczenia, gwarancje i prawa zastawu,

• płatności wynikające z umów ubezpieczenia (na życie, kredytu i innych),

• przepływy kapitału o charakterze osobistym (pożyczki, darowizny, posagi, spadki i zapisy,

mienie przesiedleńcze itd.),

• fizyczny przywóz i wywóz wartości majątkowych (środków płatniczych i papierów

wartościowych),

• pozostały przepływ kapitału (np. podatki, odszkodowania, zwrot nienależnych świadczeń , honoraria z tytułu praw autorskich i własności intelektualnej i wszelkie inne świadczenia pieniężne)

Regulacje unijne

Omawiana zasada zawarta jest w art. 56-60 TWE. Artykuł 56 TWE stanowi, ż e wszelkie

ograniczenia przepływu kapitału oraz dokonywania płatności między państwami

członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a państwami trzecimi są zakazane.

Zasada ta nie narusza prawa danego państwa członkowskiego do:

• stosowania przepisów prawa podatkowego traktujących odmiennie podatników ze względu

na różne miejsce zamieszkania (tj. rezydentów i nie rezydentów) lub różne miejsce

inwestowania kapitału,

• podejmowania wszelkich środków niezbędnych do:

• zapobiegania naruszeniom ustaw i aktów wykonawczych danego państwa (zwłaszcza w

sferze podatkowej i nadzoru nad instytucjami finansowymi),

• ustanowienia procedur deklarowania przepływu kapitału do celów informacji

administracyjnej bądź statystycznej,

• podejmowania środków uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa

publicznego.

Jednakże środki i procedury nie mogą stanowić dyskryminacji ani też ukrytego ograniczenia

w swobodnym przepływie kapitału i płatności. Powinny one być również adekwatne do

założonych celów, a więc nie ograniczać swobody w stopniu większym niż konieczny do ich

realizacji. Ponadto przewidziane przez TWE procedury związane z prawem obywateli UE do

osiedlania się i prowadzenia działalności gospodarczej nie mogą być sprzeczne z

postanowieniami art. 56-57 TWE.

PRZYKŁAD

Na podstawie art. 58 ust. 1 lit. a) TWE dopuszczalne jest wprowadzenie odmiennych stawek

podatku dochodowego od osób fizycznych dla dochodów uzyskanych z odsetek od lokat

bankowych zdeponowanych przez rezydentów w bankach krajowych i zagranicznych albo

odmiennej stawki dla dochodów uzyskanych z takich lokat w bankach krajowych przez

rezydentów i nie rezydentów, jeśli nie będzie to mieć charakteru dyskryminacji ani nie będzie

ograniczać swobodnego przepływu kapitału.

Artykuł 3 Dyrektywy nr 88/361 przewiduje możliwość wprowadzenia przez państwo

członkowskie środków ochronnych w odniesieniu do niektórych kategorii przepływów

kapitału, określonych w załączniku nr 2 do dyrektywy, jeśli przepływy kapitału

krótkoterminowego o wyjątkowo dużej skali powodują poważne napięcia na rynkach

walutowych i prowadzą do poważnego zakłócenia w prowadzeniu polityki pieniężnej i

walutowej takiego państwa, co przejawia się przykładowo w znacznych wahaniach płynności

wewnętrznej. Zasadniczo środki takie mogą być zastosowane na podstawie upoważnienia

uzyskanego przez zainteresowane państwo od Komisji, która określi w takim przypadku

zasady i warunki ich zastosowania.

Zainteresowane państwo może wyjątkowo podjąć środki ochronne w trybie pilnym bez

upoważnienia Komisji, jeśli są one niezbędne. W takim przypadku państwo to powinno

powiadomić Komisję oraz pozostałe państwa członkowskie o podjęciu takich środków

najpóźniej w dniu ich wejścia w życie, a Komisja podejmie decyzję, czy będą one mogły być

dalej stosowane. Decyzje podejmowane przez Komisję mogą być odwołane lub zmienione

przez Radę kwalifikowaną większością głosów.

ZAPAMIĘTAJ

Okres stosowania środków ochronnych nie może przekroczyć sześciu miesięcy, a

wprowadzone ograniczenia muszą być określone i stosowane w taki sposób, by

powodowały jak najmniejsze przeszkody w swobodnym przepływie osób, towarów i

usług.

Uprawnienia do podjęcia określonych środków zaradczych, które mogłyby wiązać się z

ograniczeniem swobodnego przepływu kapitału, przewidują również art. 119 i 120 TWE, z

5 zastrzeżeniem, że mogą one mieć zastosowanie do Polski do momentu wejścia w trzeci etap

Unii Gospodarczej i Walutowej, tj. wprowadzenia euro jako waluty wewnętrznej.

Przepływ kapitału między UE a państwami trzecimi

Wprawdzie art. 56 TWE nie różnicuje zakresu zastosowania zasady swobodnego przepływu

kapitału dla przepływów na jednolitym rynku wewnętrznym i dla przepływów kapitału

między państwami UE a państwami trzecimi, jednakże art. 57 oraz art. 59-60 TWE zawierają

szczególne postanowienia umożliwiające utrzymanie istniejących lub wprowadzenie nowych

ograniczeń przepływu kapitału w stosunkach z państwami trzecimi.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 TWE, zakaz ograniczeń swobodnego przepływu kapitału zawarty w

art. 56 TWE nie narusza takich ograniczeń istniejących w prawie UE lub w prawie krajowym

danego państwa członkowskiego 31 grudnia 1993 r. w odniesieniu do przepływu kapitału do

lub z państw trzecich, gdy dotyczą one inwestycji bezpośrednich, w tym inwestycji w

nieruchomości, związanych z przedsiębiorczością, świadczeniem usług finansowych lub

dopuszczeniem papierów wartościowych na rynki kapitałowe.

PRZYKŁAD

Jeśli w państwie członkowskim UE 31 grudnia 1993 r. obowiązywał wymóg uzyskania

zezwolenia na nabycie przez nie rezydenta nieruchomości w celach inwestycyjnych, zakaz ten

nie będzie mógł być stosowany w stosunku do przedsiębiorcy polskiego po przystąpieniu

Polski do UE, ale może być utrzymywany w stosunku do przedsiębiorców mających siedzibę

w krajach nie należących do UE, a zwłaszcza nie należących do OECD. Natomiast po 31

grudnia 1993 r. żadne nowe ograniczenia prawne w tym zakresie nie mogą być wprowadzone.

Jeżeli, w wyjątkowych okolicznościach, przepływ kapitału do i z państw trzecich powoduje

lub może spowodować poważne trudności w funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej,

Rada jest upoważniona do podjęcia wobec państw trzecich, na okres nie przekraczający

sześciu miesięcy, środków ochronnych, które są bezwzględnie konieczne dla uniknięcia

takich trudności. Rada podejmuje decyzję w tym przedmiocie na wniosek Komisji i po

konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym, kwalifikowaną większością głosów.

Jeśli wspólne stanowisko państw członkowskich lub wspólne działanie przyjęte na podstawie

postanowień TWE, dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, przewidują

działanie Wspólnoty zmierzające do zerwania lub ograniczenia w całości lub części

stosunków gospodarczych z państwem trzecim, Rada - stanowiąc kwalifikowaną większością

• na wniosek Komisji, może podjąć w stosunku do takiego państwa trzeciego pilne i

niezbędne środki w odniesieniu do przepływu kapitału i płatności (np. zakazać dokonywania

transferów pieniężnych).

Do czasu podjęcia takich środków przez Radę zainteresowane państwo członkowskie może z

ważnych przyczyn politycznych i pilnych powodów podjąć jednostronne środki przeciwko

państwu trzeciemu w zakresie przepływu kapitału i płatności, informują c o tym niezwłocznie

Komisję i pozostałe państwa członkowskie. Na wniosek Komisji, Rada może kwalifikowaną

większością zadecydować , ż e państwo członkowskie powinno zmienić lub uchylić takie

środki.

Implementacja zasad przepływu kapitału w prawie polskim

W negocjacjach przedakcesyjnych Polska od początku deklarowała gotowość pełnego

wdrożenia prawa UE w zakresie swobody przepływu kapitału. Wyją tek stanowiły zasady

6 nabywania nieruchomości w Polsce przez podmioty unijne - w tym zakresie Polska

występowała o przyznanie długich okresów przejściowych.

Większość regulacji unijnych dotyczących zasady swobodnego przepływu kapitału została już

wprowadzona do prawa polskiego i bądź obowiązuje, bądź zacznie obowiązywać z dniem

przystąpienia Polski do UE. Wyją tek stanowi m.in. planowana zmiana ustawy o nabywaniu

nieruchomości przez cudzoziemców, która nie przeszła jeszcze procesu legislacyjnego.

Swoboda przedsiębiorczości

Jedną z podstawowych zasad funkcjonowania rynku wewnętrznego w Unii Europejskiej jest swoboda przedsiębiorczości, przejawiająca się w możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez obywateli państw członkowskich w dowolnym kraju na terenie UE. Działalność gospodarcza na obszarze innego państwa członkowskiego może polegać na zakładaniu przedsiębiorstw głównych, a także na zakładaniu przedsiębiorstw podległych (filii, agencji, oddziałów oraz spółek córek). Swoboda przedsiębiorczości - w zakresie wynikającym z Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) - dotyczy zarówno osób fizycznych (koniecznym warunkiem korzystania z tej swobody jest obywatelstwo UE, czyli obywatelstwo państwa członkowskiego UE), jak i osób prawnych (zarejestrowanych lub posiadających siedzibę w UE). Przed 1 maja 2004 r. ze swobody przedsiębiorczości korzystały także osoby fizyczne z państw stowarzyszonych z UE (w tym z Polski), które mogły podjąć tzw. samozatrudnienie (tj. prowadzenie zarejestrowanej działalności przez daną osobę w jednym z państw członkowskich UE), jednak bez możliwości poszukiwania zatrudnienia na lokalnym rynku pracy. Na podstawie Układu Europejskiego polscy przedsiębiorcy mogli także tworzyć jednostki zależne w państwach członkowskich UE. Nie było jednak możliwości zatrudniania innych pracowników z państwa pochodzenia (wyjątek stanowił tylko tzw. personel kluczowy firmy, tj. osoby pełniące funkcje kierownicze oraz specjaliści). Ta sytuacja nie zmieniła się również po 1 maja 2004 r.: w rezultacie negocjacji akcesyjnych państwa członkowskie UE mogą utrzymywać bowiem okresy przejściowe na zatrudnianie obywateli z nowych państw członkowskich - tam, gdzie są utrzymywane restrykcje dotyczące zatrudniania obcokrajowców, polski przedsiębiorca, legalnie działający w innym państwie członkowskim, nie może zatrudniać obywateli polskich. Utrzymywanie okresów przejściowych oznacza, że podjęcie pracy w państwie członkowskim UE nadal wymaga uzyskania zezwolenia na pracę. Okresy przejściowe związane z zatrudnieniem będą obowiązywać maksymalnie 7 lat, według formuły 2+3+2 lata (oznacza to, że państwa członkowskie nie mogą wprowadzić jednolitego siedmioletniego okresu przejściowego, ale obowiązywanie ograniczeń w zatrudnieniu obywateli z innych państw członkowskich musi być weryfikowane po upływie dwóch, a następnie - trzech lat). Decyzję o stosowaniu okresów przejściowych podejmują samodzielnie poszczególne państwa członkowskie: z dniem 1 maja 2004 r. swoje rynki pracy otworzyły Irlandia, Szwecja, Wielka Brytania, a rząd RP zachęca kolejne państwa (m.in. Holandię i Finlandię) do zniesienia bądź liberalizacji ograniczeń w dostępie do rynku pracy dla obywateli polskich .
Swoboda przedsiębiorczości obejmuje jednak nie tylko podejmowanie działalności gospodarczej, ale także inne czynności związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa: nabywanie ruchomości i nieruchomości, zawieranie umów (np. umów o dzieło, umów najmu, umów o pracę), uczestnictwo w przetargach (także tych organizowanych przez władze publiczne), pozyskiwanie koncesji i zezwoleń.

Ograniczenia swobody przedsiębiorczości mogą być uzasadnione: wykonywaniem władzy publicznej (art. 45 TWE), względami porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego (art. 46 ust. 1 TWE).

Jak funkcjonuje konkurencja w Unii Europejskiej?

Jakie zasady konkurencji obowiązują we Wspólnocie Europejskiej? 

Wspólnota Europejska opiera się na zasadach swobody przepływu towarów oraz gospodarki wolnorynkowej i wolnej konkurencji, dając pierwszeństwo efektywnemu podziałowi zasobów (art. 102a i 105 pkt 1 TWE).

System konkurencji we Wspólnocie Europejskiej nie jest jednak zupełnie wolny, gdyż podlega regulacji (ingerencji) ze strony instytucji wspólnotowych. Podstawowe reguły prawa konkurencji zostały określone w Traktacie o Wspólnocie Europejskiej (art. 81-86) oraz rozporządzeniach i dyrektywach. Polska zdecydowała się wdrożyć europejskie reguły dotyczące konkurencji; Nie zostały tu przewidziane okresy przejściowe.

Czego dotyczą europejskie regulacje konkurencji?

Wspólnotowe prawo konkurencji obejmuje:

1.  zakaz nieuczciwej konkurencji między przedsiębiorstwami (art. 81 - 86 TWE), tj.:

a) zakaz karteli - zakazane są wszelkie umowy, nieformalne porozumienia i uzgodnione praktyki, prowadzące do naruszenia lub zniekształcenia zasad konkurencji między przedsiębiorstwami oraz wpływające na handel pomiędzy państwami członkowskimi; Nie wolno więc zawierać m.in. porozumień:

• w sprawie podziału rynków,

• w kwestii ustalania cen (kartel producentów barwników w 1969 roku kontrolował 80 proc. rynku europejskiego),

• w sprawie wyłącznego zakupu (zobowiązujących kupców do zaopatrywania się wyłącznie u jednego producenta; wyjątek stanowi piwo),

• indywidualnych w sprawie praw własności (np. korzystania z patentów i znaków towarowych),

• w sprawie w sprawie wyłącznej czy selektywnej dystrybucji.

Zakaz ten (art. 81 ust. 1 TWE) jest bezpośrednio skuteczny i podlega jurysdykcji krajowej; Umowy takie są z mocy prawa nieważne;

Jedynie porozumienia, spełniające łącznie następujące kryteria, mogą zostać zwolnione, indywidualnie lub grupowo (rozporządzeniami Komisji), spod zakazu:

• muszą przyczyniać się do polepszenia warunków produkcji lub dystrybucji albo wspierać postęp techniczny czy gospodarczy,

• mają pozwalać konsumentom na uzyskanie pewnego udziału w zyskach lub korzyściach z nich płynących,

• nie mogą nakładać na przedsiębiorstwa ograniczeń idących dalej niż jest to konieczne dla osiągnięcia celu (np. ustalać stałych cen czy ustanawiać absolutnej ochrony terytorialnej),

• nie mogą prowadzić do eliminacji konkurencji na zasadniczej części danego rynku;

b) zakaz nadużywania pozycji dominującej; (też bezpośrednio skuteczny) TWE nie zakazuje zajmowania pozycji dominującej na rynku (pewnego produktu, rodzaju produktów lub obszaru geograficznego), a jedynie jej nadużywania, które wpływa na handel między państwami UE;

c) uregulowania dot. sytuacji prawnej monopoli publicznych;

d) regulację kontroli połączeń (fuzji) przedsiębiorstw - w rozporządzeniu 4064/89 z 21.12.1989 r. - mającą na celu zapobieganie potencjalnym nadużyciom pozycji dominującej;

2.   zakaz pomocy państwa poza określonymi przypadkami.

Kto czuwa nad przestrzeganiem zasad wolnej konkurencji?

TWE zobowiązuje przy tym Komisję Europejską i odpowiednie władze państwa członkowskiego do czuwania nad przestrzeganiem zasad wolnej konkurencji. Na mocy Traktatu Rzymskiego instytucje wspólnotowe uzyskały szerokie uprawnienia.

Najważniejszym organem właściwym dla egzekwowania wspólnotowego prawa konkurencji jest Komisja Europejska. Komisja Europejska jest uprawniona do badania, m. in. dokonywanych między przedsiębiorstwami połączeń i fuzji, sprawdzania czy przedsiębiorstwa, które cieszą się pozycją dominującą na rynku, tej pozycji nie nadużywają oraz zatwierdzania systemów pomocy publicznej. Od początku lat dziewięćdziesiątych wszystkie kontrakty między firmami UE, których obroty przekraczają 5 mld euro, muszą być zaopiniowane przez Komisję Europejską. Następnie Komisja może:

• stwierdzić naruszenie art. 81 lub 82 TWE i zobowiązać przedsiębiorstwa do zaprzestania niedozwolonej działalności; Ponadto może nałożyć karę pieniężną lub przymusową opłatę na odnośne przedsiębiorstwa;

• może też zdecydować, że dany przepis TWE nie znajduje zastosowania w określonym przypadku;

• albo udzielić przedsiębiorstwu tzw. negative clerance (deklaracji, w której stwierdza, że nie widzi powodu do zastosowania art. 81 ust. 1), jeśli została poinformowana przez nie o istnieniu porozumienia, zrzeszenia lub uzgodnionej praktyki.

Jakie prawo obowiązuje przedsiębiorców?

Od momentu akcesji Polski do Unii Europejskiej firmy działające na polskim rynku muszą stosować się jednocześnie do dwóch reżimów ochrony konkurencji, tzn. do naszej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dla której przewidziano nowelę podwyższającą kary za naruszenia prawa antymonopolowego) oraz do systemu unijnego obejmującego bezpośrednio obowiązujące przepisy traktatowe i Rozporządzenie WE nr 1/2003 doń wykonawcze. Także w tym obszarze obowiązuje zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego (w przypadku kolizji).

Harmonizacja polskiego prawa ochrony konkurencji i konsumentów rozpoczęła się na początku lat 90-tych. Już z chwilą akcesji polskie prawo antymonopolowe było jedną z dziedzin najbardziej zbliżonych do wymagań UE. Jednak i tu po 1 maja 2004 r. dają się zaobserwować pewne zmiany, a mianowicie: ograniczona została działalność w dziedzinie konkurencji, surowiej będą oceniane koncentracje a procedury i sankcje zaostrzą się.

Firmy podlegają podwójnemu nadzorowi: z jednej strony - Komisji Europejskiej (egzekwującej przepisy wspólnotowe), z drugiej Prezesa UOKiK (wykonującego prawo krajowe i unijne - w zakresie zobowiązań nałożonych na władze państw członkowskich co do ochrony konkurencji). Obydwa organy będą stosować różne procedury kontrolne.

Jakie kary grożą za naruszenie zasad konkurencji?

Za naruszenia polskiego prawa antymonopolowego kary mogą teraz sięgać aż 10 % przychodu. Jak już wspomniano sankcje finansowe na przedsiębiorców może nakładać również KE. W przypadku zbiegu prawa wspólnotowego i krajowego co do skutków prawnych, przy zastosowaniu sankcji wynikającej z orzeczenia wydanego później, istnieje obowiązek uwzględnienia sankcji zastosowanej już wcześniej.

Pomoc publiczna - kto i kiedy może ją uzyskać?

Czym jest pomoc publiczna?

No właśnie, według praw wolnego rynku - złem. To rynek za pomocą "naturalnych" mechanizmów ("tzw. niewidzialnej ręki"), jakim jest m.in. wolna konkurencja, wypiera słabszych, daje bogactwo lepszym, a na pewno silniejszym i zapewnia harmonię w obrocie handlowym. A pomoc publiczna może ten mechanizm tylko zniekształcić. Przepisy unijne (i tu trzeba zaznaczyć, że nasze wewnętrzne przepisy nie regulują w ogóle kwestii merytorycznych związanych z pomocą państwa, odsyłając do przepisów UE; polska ustawa reguluje jedynie procedurę udzielania takiej pomocy) wprowadzając ogólny zakaz udzielania pomocy publicznej, nie definiują jej wprost. Z opisu można jednak wywnioskować, że o pomocy publicznej mówimy wtedy, gdy wsparcie udzielone przedsiębiorcy spełnia jednocześnie następujące warunki:

• udzielane jest ono przez Państwo lub ze środków publicznych,

• ma charakter selektywny, czyli uprzywilejowuje określonego lub określonych przedsiębiorców albo produkcję określonych towarów, co oznacza że nie jest pomocą publiczną powszechne zwolnienie z jakiegoś obowiązku finansowego wobec państwa,

• grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencję oraz wpływa na wymianę handlową między krajami członkowskimi UE,

• przedsiębiorca uzyskuje korzyść - "pomoc".

Wszystkie cztery przesłanki spełnione jednocześnie przesądzają o tym, że mamy do czynienia z pomocą publiczną. W przeciwnym wypadku korzystanie ze środków publicznych nie będzie taką pomocą, trzeba jednak pamiętać, że nie istnieje inny test na pomoc publiczną niż ten czteropunktowy przedstawiony powyżej. Popełnienie błędu interpretacyjnego może skończyć się nawet na wokandzie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w Strasburgu, zatem lepiej wychodzić z założenia, że wątpliwy środek pomocy jest pomocą publiczną i poszukiwać ewentualnie argumentów za tym, że nie jest, niż stwierdzić od razu jednoznacznie, że nie jest to na pewno pomoc publiczna. 

Przykładowo dużo emocji budzi w Polsce kwestia zakładów opieki zdrowotnej - czy są one beneficjentami pomocy publicznej, czy też nie? - Wyjaśnienia można znaleźć na stronie http://www.uokik.gov.pl/. Nie są to jednak wiążące ustalenia - ostateczną decyzję podejmie Komisja Europejska w konkretnym przypadku, a może nawet Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

Kto jest beneficjentem pomocy publicznej?

Zanim przejdziemy do kwestii dopuszczalności pomocy, trzeba przede wszystkim ustalić, kogo będzie ona dotyczyć. Z góry trzeba zaznaczyć, że jest to niekiedy równie trudne pytanie, jak w przypadku ustalenia w ogóle istnienia pomocy publicznej.

Zgodnie z polską ustawą (przepisy unijne nie ustalają definicji beneficjenta), gdy mówimy o beneficjencie pomocy publicznej, należy przez to rozumieć podmiot prowadzący działalność gospodarczą, bez względu na formę organizacyjno-prawną oraz sposób finansowania, który otrzymał pomoc publiczną. Czyli decydującym kryterium będzie tu działalność gospodarcza - sam fakt jej podjęcia, niezależnie od formy organizacyjnej, czy np. zapisów statutowych.

Czym jest działalność gospodarcza? - Zgdodnie z ustawą o swobodzie działallności gospodarczej, jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Nie należy jednak tracić czujności przy okazji rozpatrywania każdej konkretnej sytuacji - w orzecznictwie UE znany jest przypadek pewnej włoskiej gminy, która za pomocą swojej jednostki uzyskała środki publiczne (bez przewidzianych procedur, jako że gmina nie prowadzi działalności gospodarczej) i wybudowała za nie stok narciarski. Pewien przedsiębiorca, który też zamierzał zbudować taki stok na sąsiedniej górze, uznał takie wykorzystanie środków za naruszenie konkurencji i zaskarżył tę operację do Komisji Europejskiej. Przyznano mu rację i gmina musiała zwrócić całą transzę publicznych pieniędzy. Tak więc działalność gospodarcza pozostaje podstawowym kryterium oceny, ale nie jedynym - trzeba mieć na względzie specyfikę danej sytuacji, ogólny zakaz udzielania pomocy publicznej i wyjątkowe warunki jej dopuszczalności.

Czy pomoc publiczna jest w ogóle dopuszczalna?

Ogólna zasada mówi: nie. Jak to z zasadami bywa, istnieją zawsze wyjątki. Właściwie można by powiedzieć, że całe zagadnienie pomocy publicznej skupia się wokół wyjątków. Ogólny zakaz będzie jednak powodował, że interpretacja wyjątków będzie miała charakter zawężający. Pierwsze z wyjątków mają charakter interwencji państwa w celu zapobiegnięcia niekorzystnym zjawiskom społeczno - gospodarczym, lub w celu przywrócenia stanu, który występował przed zaistnieniem okoliczności wywołujących niekorzystne zjawiska społeczno - gospodarcze. Dopuszczalna z mocy prawa jest zatem pomoc (tzw. ipso iure):

• charakterze socjalnym dla indywidualnych konsumentów, pod warunkiem, że jest przyznawana bez dyskryminacji ze względu na pochodzenie towaru (gdyby np. MOPS przyznawał pomoc biednym w formie wyłącznie polskich produktów - byłoby to sprzeczne z tym wyjątkiem),

• udzielana w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne wydarzenia,

• ponadto dopuszcza się pomoc dla pewnych regionów RFN szczególnie dotkniętych podziałem Niemiec celem wyrównania strat gospodarczych spowodowanych przez ten podział.

Taka pomoc jest dopuszczalna i Komisja Europejska zainteresowana jest jedynie tym, czy przewidywane środki służą rzeczywiście określonym wyżej celom.

W pozostałych przypadkach, aby stwierdzić dopuszczalność pomocy musi:

• istnieć wyraźnie określające warunki dopuszczalności akt prawny (rozporządzenie komisji Europejskiej),

• wypowiedzieć się na ten temat komisja Europejska w trybie tzw. notyfikacji, przy czym nie jest to podział wykluczający się - mimo istnienia aktu, opinia komisji będzie niekiedy również niezbędna.

Na szczęście jednak dla oczekujących udzielenia pomocy istnieją takie akty prawne, które ze w względu na określone zjawiska społeczno - gospodarcze uznają pomoc publiczną za dopuszczalną i zwalniają z obowiązku uzyskiwania opinii w tej sprawie w komisji Europejskiej.

Co to są wyłączenia grupowe?

Sytuacja, o której wyżej wcześniej napisaliśmy nazywana jest właśnie wyłączeniami grupowymi - Rada Europejska uznała, że pewne rodzaje pomocy ze względu na swój charakter należy dopuścić i w tym celu dała delegację Komisji Europejskiej, aby szczegółowo uregulowała te rodzaje. I tak według Rady z tych powodów dopuszczalne są:

1. pomoc na ratowanie i restrukturyzacje przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji,

2. pomoc na badania i rozwój,

3. pomoc na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,

4. pomoc na zatrudnienie,

5. pomoc na ochronę środowiska,

6. pomoc na szkolenia.

Dotychczas jednak Komisja wydała rozporządzenia jedynie w sprawie pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw, na zatrudnienie i na szkolenia (w ślad za tymi rozporządzeniami pojawiły się polskie odpowiedniki - rozporządzenia rady ministrów). W pozostałym zakresie nie są znane szczegółowe warunki udzielania takich środków pomocowych (poza ogólnymi wytycznymi).

Poza wskazanymi wyłączeniami istnieje jeszcze jeden rodzaj pomocy, który przyczynia się do tego, iż mimo ogólnego zakazu, w rzeczywistości pomoc publiczna staje się powszechna i dopuszczalna - jest to pomoc de minimis.

Czym jest pomoc de minimis

Otóż Komisja Europejska uznała, że do pewnego progu finansowego pomoc publiczna jest w ogóle niegroźna dla wspólnego rynku, nie wpływa w żaden sposób na wymianę handlową. Tenże próg ustalono na wysokości 100 tys. euro i ustalono, że nie można go przekroczyć po zsumowaniu pomocy otrzymanej w ciągu ostatnich trzech lat. W przypadku starania się o pomoc trzeba organowi udzielającemu przedłożyć informację - o uzyskanej dotychczas pomocy publicznej, najlepiej za ostatnich 6 lat; ponadto od 30 05 2004 organy udzielające mają obowiązek wystawiać beneficjentom zaświadczenia o uzyskanej pomocy publicznej de minimis, które również trzeba przesłać na żądanie organu udzielającego.

Nie ma znaczenia dla dopuszczalności takiej pomocy na co ją przeznaczymy.

W jakiej formie udzielana jest pomoc publiczna?

Nie ma znaczenia, jak nazywać się będzie przesunięcie pieniędzy publicznych do wnioskującego podmiotu - czy będzie to:

• pożyczka lub kredyt udzielany na korzystniejszych niż rynkowe warunkach,

• poręczenie lub gwarancja udzielana na warunkach korzystniejszych niż rynkowe,

• dokapitalizowanie przedsiębiorstwa,

• zaniechanie poboru podatku, odroczenie płatności lub rozłożenie jej na raty, czy umorzenie podatku,

• dotacja, zwolnienia podatkowe,

• zbycie lub oddanie mienia będącego własnością Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych bądź jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków, na warunkach korzystniejszych niż rynkowe

• jeżeli tylko zostaną spełnione jednocześnie wskazane wyżej warunki, to będziemy mieć do czynienia z pomocą publiczną (państwową). I trzeba o tym wiedzieć, gdy np. czytamy przepisy Ordynacji podatkowej przyznające podatnikom możliwość ubiegania się o umorzenie podatku. Sam taki zapis uzależniający umorzenie podatku jedynie od istnienia interesu publicznego, czy też ważnego interesu podatnika jest zapisem niepełnym - wcale nie oznacza, że spełniając warunki ustawowe nabywamy prawo do ulgi -  przed nami cały system prawa UE, cały zestaw wyjątków od ogólnego zakazu i dopiero gdy tu znajdzie się możliwość uzyskania pomocy publicznej, stanie się ona realna.

Na czym polega notyfikacja pomocy publicznej?

Można zauważyć, iż w toku niniejszej porady przeszliśmy dość płynnie od ogólnego zakazu udzielania pomocy publicznej do ogólnego przyzwolenia na udzielanie takiej pomocy (pomoc de minimis). Niemniej, jeżeli nie uda nam się dotrzeć do tego poziomu - ogólnej możliwości uzyskania pomocy czy to za pomocą de minimis, czy wyłączeń grupowych, trzeba się uzbroić w cierpliwość, zanim otrzymamy oczekiwaną pomoc. Koniecznym będzie sporządzenie wniosku do Komisji Europejskiej o uznanie za zgodną z europejskim rynkiem i zatwierdzenie planowanej pomocy. Na szczęście roli pośrednika między przedsiębiorcami a KE, podjął się (na mocy ustawy) Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie - najpierw tam przesyłamy swój wniosek, gdzie wstępnie jest badany i oceniany pod tym samym kątem co w KE. Jeżeli UOKiK uzna, że planowana pomoc jest zgodna z przepisami - przesyła wniosek do KE, jeśli jednak zwróci nam wniosek stwierdzając, iż jest niezgodna, przedsiębiorca nie jest związany taką opinią i może wnieść o przesłanie takiego wniosku do KE niezależnie od stanowiska UOKiK.

Teoretycznie procedura notyfikacji przed KE trwać powinna 2 miesiące od wpłynięcia kompletnego wniosku, jednakże w przypadku pojawienia się wątpliwości procedura może przedłużyć się nawet do 18 miesięcy (KE zapytuje wtedy zainteresowane państwa Członkowskie o wyrażanie swoich opinii w sprawie). Cała procedura może zakończyć się zatwierdzeniem, odmową zatwierdzenia, bądź warunkowym zatwierdzeniem (od spełnienia jeszcze dodatkowych warunków będzie zależeć legalności pomocy publicznej) i dopiero wtedy może być podjęta decyzja o przesunięciu środków publicznych na konto przedsiębiorcy.

Kiedy pomoc publiczną będzie trzeba zwrócić?

Jeżeli z jakiegokolwiek źródła Komisja Europejska uzyska informację, że udzielona pomoc nastąpiła z naruszeniem obowiązującego prawa, wówczas rozpocznie procedurę weryfikacji takiej pomocy, która może zakończyć się decyzją o obowiązku zwrotu pomocy. Beneficjent może jeszcze za pośrednictwem Prezesa UOKiK wnieść odwołanie od decyzji KE i na czas postępowania przez Trybunałem Sprawiedliwości wykonanie decyzji o zwrocie ulega zawieszeniu. Obowiązek zwrotu obejmuje również odsetki od otrzymanych funduszy.

Jakie obowiązki sprawozdawcze ciążą na beneficjencie pomocy publicznej?

Zarówno na udzielających pomocy jak i na beneficjentach, w związku z koniecznością monitorowania pomocy, ciąży obowiązek sporządzania okresowych sprawozdań z udzielonej/otrzymanej pomocy. Organem monitorującym jest Prezes UOKiK. I tak beneficjent pomocy jest zobligowany:

• do przekazywania informacji o dotyczącej ich pomocy publicznej Prezesowi Urzędu lub podmiotowi udzielającemu pomocy - na ich żądanie, w zakresie i terminach określonych w żądaniu,

• do składania Prezesowi Urzędu lub podmiotowi udzielającemu pomocy okresowych sprawozdań dotyczących otrzymanej pomocy publicznej. Rada Ministrów określiła wzory formularzy  takich sprawozdań, okresy sprawozdawcze, terminy składania sprawozdań, wzory formularzy sprawozdań oraz kategorie beneficjentów pomocy zobowiązanych do składania takich sprawozdań (stosowne rozporządzenia opublikowano w Dz. U. 2004 r., Nr 194, poz. 1984 oraz w Dz. U. 2004 r., Nr 192, poz. 1964).

Przy okazji obowiązków beneficjentów trzeba wspomnieć, że już podmiot ubiegający się o pomoc jest zobligowany do przedkładania informacji o otrzymanej dotychczas pomocy publicznej.

Pamiętaj, że:

• w razie, gdy istnieje w jakimś polskim przepisie możliwość wsparcia publicznymi pieniędzmi przedsiębiorcy, nie można mówić wtedy, że mamy roszczenie o udzielenie takiej pomocy - wiążą nas niestety ogólnounijne przepisy o zakazie udzielania pomocy publicznej, które zawsze należy brać pod uwagę w takich sytuacjach,

• aby w ogóle dany publiczny środek finansowy został uznany za pomoc publiczną, musi naruszać konkurencję bądź grozić jej naruszeniem, zakłócać wymianę handlową w UE, uprzywilejowywać konkretnego przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców; nie należy bezkrytycznie podchodzić do pojęcia przedsiębiorcy  jako jedynego możliwego beneficjenta pomocy publiczne, możliwym beneficjentem są także podmioty z sektora finansów publicznych,

• ogólny zakaz udzielania pomocy publicznej napotyka na sporą liczbę wyjątków - do takich należy m.in. udzielanie pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych, czy pomoc de minimis,

• organem nadzorującym pomoc publiczną jest od 1.05.2004 r. Komisja Europejska, która dokonuje notyfikacji, czyli zatwierdzenia udzielenia ewentualnej pomocy publiczne. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest jednostką pośredniczącą - tam można zwracać się z zapytaniami w sprawach pomocy. Polecamy również kontakt z Regionalnymi Izbami Obrachunkowymi - tam też pracują specjaliści od tego zagadnienia,

• na beneficjentach pomocy ciążą obowiązki sprawozdawcze - trzeba w nich dokładnie wskazać jak wykorzystaliśmy otrzymaną pomoc

• ignorowanie problemu pomocy publicznej może skończyć się nawet obowiązkiem jej zwrotu wraz z karnymi odsetkami.

---