Wizja rewolucji w "Nie-boskiej komedii".
Celem drugiej części "Nie-boskiej komedii" było przedstawienie pewnych prawidłowości rządzących procesem rozwoju historii, a dokładniej procesem rewolucyjnym, do którego (co wynikało z pewnością z arystokratycznego wychowania) miał wysoce sceptyczny stosunek; tak więc znajdziemy na pewno tego odbicie w utworze; aha - uniwersalizm podkreślony jest przez brak określenia czasu oraz miejsca wydarzeń przedstawionych;
Dokładny opis wrogiego Mężowi-Henrykowi obozu znajduje się w scenie nocnej wędrówki z Przechrztą (nieco zakamuflowany, aby nikt go nie rozpoznał, jako dowódcę przeciwnego obozu); Przechrzta opowiada, że rewolucja opierając się na rzezi Panów dąży do przejęcia władzy przez uciskanych (Marks?); pokazani są przedstawiciele tegoż uciskanego narodu: tańcząca wokół szubienicy dziewczyna, która dość się już namyła talerzy, a teraz nadszedł czas, aby tańczyła; lokaje chwalą się zbiciem swoich panów; rzeźnicy mówią, że im wszystko jedno kogo mordują - zwierzęta, czy ludzi, oni mordują nie dla idei, ale z zawodu; są też chłopi ciągnący swego pana na śmierć, wynędzniali, strudzeni, głodni, których motorem działania jest zemsta; jest też rewolucyjna msza na gruzach kościoła, która ma wszelkie znamiona orgii i wiąże się absolutnym odwróceniem zasad (Idźcie bez trwogi i mordujcie bez wyrzutów);
Mąż od razu orientuje się, że ludzie na poszczególnych szczeblach władzy chcą tylko ją poczuć, zdobyć i utrzymać; do tego wykorzystują oni niezadowolenie społeczne (ekonomiczne) i wszczynają rewolucję; jednak Pankracy (przywódca), jak zauważył Hrabia Henryk pogardza swoimi poddanymi;
Kolejnym problemem jest to, że chociaż zburzyli oni stary świat, to na tym kończy się ich inwencja i potrafią oni wykreować czegoś nowego, poza wiarą w nowego Boga, jakim jest Pankracy;
Natomiast tylko Pankracy, jako przywódca, zdaje sobie sprawę z tego, iż coś trzeba będzie nowego stworzyć, ale wie tylko, że to coś ma być lepsze, sprawiedliwsze, doskonalsze;
Jest to więc wszechstronna krytyka idei rewolucyjnej, którą można kojarzyć z powstaniem listopadowym;