Wykad 3 i 4 Doktryny


Wykład 3

Analiza myśli społeczno - ekonomiczno - filozoficzna starożytnego Rzymu.

Trzy okresy rozwoju myśli starożytnego Rzymu:

  1. okres królewski - trwał od 753- 510 r. p.n.e., w okresie tym władze sprawował obieralny król przy pomocy Rady Starszych,

  2. okres republikański - trwał od 510- 31 r. p.n.e., w okresie tym sprawowali władze (rządy) konsulowi wybierani na kadencje roczną przy współudziale Zgromadzenia Ludowego i Senatu,

  3. okres cesarski - trwał od 31 r. p.n.e.- 476 r. n.e.

Cechy ogólne myśli starożytnego Rzymu:

  1. lekceważenie pracy zarobkowej z wyjątkiem pracy na ziemi, natomiast zupełne lekceważenie pracy rzemieślnika i kupca,

  2. rozwój gospodarki rolnej,

  3. narodziny idei konsulatu (Kolonatów).

Dwa nurty myśli starożytnego Rzymu:

  1. nurt czysto- ekonomiczny, w którym kładziono przede wszystkim nacisk na rozwój gospodarki rolnej przy wykorzystaniu pracy niewolniczej,

  2. nurt ekonomiczno- moralizatorski, w którym sięgnięto do etyki stoików.

Te nurty przenikały się nawzajem.

Problemem wiodącym w myśli starożytnego Rzymu był problem niewolnictwa. Problem ten podlegał (ulegał) ewolucji w czasie, zależał od dostępności niewolników. W okresie republikańskim i w pierwszych 10- leciach cesarstwa, gdy łatwo był o niewolników i gdy była niska ich cena, to głoszono poglądy o eksploatacji niewolników (ich wykorzystania) i w takim duchu wypowiadał się Katon Starszy, który mówił o konieczności wykorzystania pracy niewolników w wielkich ratyfundiach - wielkich posiadłościach ziemskich. Zalecał prowadzenie intensywnej gospodarki rolnej.

Wraz z utrudnieniem dostępu do niewolników rosła ich cena i to wymuszało zmianę nastawienia do niewolników. Im niewolnik był droższy tym lepiej był traktowany.

W schyłkowym okresie cesarstwa pojawiły się głosy domagające się uwolnienia niewolników i osadzenia ich na działkach ziemi.

Wielkie nazwiska starożytnego Rzymu to:

1)bracia Gragchowie,

2)Katon Starszy,

3)Varon,

4) Cyceron,

5) Kolumella.

Ad. 1) Bracia Gragchowie byli trybunami i prowadzili aktywną działalność polityczną w II w.pne. Pierwszy z braci Tyberiusz Gragcha, który zgłosił postulat reformy stosunków agrarnych w starożytnym Rzymie, w tym celu proponował akcję parcelacyjną i do tej akcji (parcelacji) miała być wykorzystana ziemia państwowa. W myśl ustawy dotychczasowi użytkownicy tzw. mobilowie mogli zatrzymać 125 ha, a gdy posiadali dwóch synów to dodatkowo 125 ha. Pozostała ziemia miała wrócić do państwa i być rozparcelowana pomiędzy biedotę rzymską. W ten sposób Tyberiusz Gragcha chciał stworzyć szereg samodzielnych niewielkich gospodarstw rolnych o powierzchni 7,5 ha. Reforma agrarna miała przyczynić się do przebudowy stosunków społecznych. Kontynuatorem poglądów Tyberiusza Gragchy był jego brat Gajusz Gragcha. Chciał on również przebudować stosunki społeczne w starożytnym Rzymie, ale swoją walkę o przebudowę stosunków społecznych rozpoczął od walki z Senatem. Dążył do ograniczenia uprawnień senatorów i zastąpienia Senatu Zgromadzeniem Ludowym na czele, którego miał stać trybun (obieralny). Gajusz Gragcha dostrzegł niedoskonałość systemu sądowego w Rzymie, dlatego też wydał ustawę sądową zgodnie, z którą w Trybunałach Sądowych mieli zasiadać przede wszystkim przedstawiciele ekwitów (średnio zamożni przedstawiciele społeczeństwa rzymskiego). Wprowadził ustawę o organizacji prowincji w Azji. Ustawa reprezentowała interesy ekwitów. I zgonie z nią spółki ekwitów miały uzyskać prawo poboru podatków, z czego określoną kwotę mieli odprowadzać do Skarbu Państwa, a nadwyżki ponad tą kwotę pozostawały w dyspozycji poborców (ekwitów). Wydał również ustawy zbożowe, według których cena zboża powinna być niska, ale tylko dla biedoty rzymskiej. W ten sposób chciał zmniejszyć napięcia społeczne w Rzymie. Został zamordowany.

Ad. 4) Według Cycerona podstawowym celem działalności człowieka jest osiąganie doskonałości etycznej (nawiązanie do Arystotelesa). Zagadnienia gospodarcze rozpatrywał z normatywnego punktu wiedzenia. Prowadził hierarchię zajęć, zgodnie z którą uznał wyższość rolnictwa i własności ziemskiej nad innymi formami działalności. Jako zwolennik utylitaryzmu, głosił tezę, że im wyższe dochody z działalności, tym wyższa ranga tej działalności i jednocześnie działalność ta staje się godna wolnego człowieka. Źródłem wielkich dochodów był handel zagraniczny, dlatego też, Cyceron podkreślał wagę handlu zagranicznego z punktu widzenia wolnego człowieka. Lekceważył działalność rzemieślniczą i działalność drobnego kupca. Według niego działalności te prowadzą do pogoni za niewielkim zyskiem. Negatywnie odnosił się do pożyczanie pieniędzy na procent. Uważał takie działalnie za nieetyczną i niegodną wolnego człowieka. Według niego wszelka działalność powinna służyć osiąganiu celu najważniejszego czyli dobra państwa.

Ad.5) Kolumela tworzył w I w n.e. Rozwinął koncepcję kolonatu, był zwolennikiem intensywnej gospodarki rolnej. Opowiadał się za tworzeniem średnich i małych gospodarstw rolnych, w których powinni pracować wolni Rzymianie. Do rangi wolnych Rzymian podniósł również niewolników, którzy osiągnęli wolność osobistą.

W II w n.e. zaczynają się pojawiać pierwsze symptomy rozkładu cesarstwa rzymskiego. Zakończenie okresu ekspansji utrudnia dostęp do nowych niewolników. Ponadto gospodarka rolna jest coraz mniej efektywna. Wśród podbitych ludów narasta świadomość odrębności (narodowa) oraz coraz częściej dowódcy wojskowi, nie Rzymianie, przejmują władzę, staja się cesarzami. Dochodzi do decentralizacji Władzy i słabnie władza Rzymu. Klęski w walce z Barbarzyńcami. Rozkład cesarstwa rzymskiego był także powiązany z rozwojem religii chrześcijańskiej. Połowa V w. - kryzys - okres wędrówki ludów - grupy etniczne przemieszczają się na inne tereny.

470 r. - Rzym złupiony przez wandalów.

W 467 r. następuje upadek cesarstwa zachodnio rzymskiego. Rozpoczyna się nowy okres średniowiecze.

ŚREDNIOWIECZE

Myśl średniowiecza trwała od V w. do XV w. n.e. W rozwoju tej myśli można wyróżnić trzy okresy:

  1. wczesne średniowiecze V-X w.,

  2. klasyczne średniowiecze X-XIII w.,

  3. schyłkowe średniowiecze XIV-XV w.

Koniec średniowiecza to wiek XV, pierwsza data to rok 1454- upadek Konstantynopola (Bizancjum), mówimy, że znika wtedy cesarstwo wschodnio - rzymskie.

Druga data to 1492 r. czyli odkrycie przez Krzysztofa Kolumba Ameryki, a trzecia rok 1517- wywieszenie 95 tez Marcina Lutra.

Na początku średniowiecza następuje •powrót do gospodarki naturalnej, •upadek miast i •upadek władzy centralnej (osłabienie władzy monarszej). •Ponownie powrót do gospodarki towarowej następuje w X wieku, a później do towarowo - pieniężnej.

•Jedyną instytucją, która przetrwała okres zawieruchy związanej z upadkiem cesarstwa rzymskiego był Kościół. W nowych warstwach Kościół przejmował władzę polityczną i ekonomiczną, sprzyjało to bogaceniu się instytucji kościoła. Wzrostowi bogactwa Kościoła towarzyszyły głosy krytyki i ścierania się poglądów o własności prywatnej. Od V-XIII wieku w Kościele toczona była dyskusja na temat porządku aktualnego i idealnego. Porządek aktualny był tworzony przez istniejący układ stosunków politycznych i ekonomicznych. Natomiast porządek idealny wyrastał z praw natury, praw boskich. (Zręby) Podstawy tej dyskusji związane są z nazwiskiem Augustyna, który stworzył teorię porządku aktualnego (realnego) i porządku przyszłego (idealnego). Według niego porządek idealny powinien powrócić po zakończeniu okresu chaosu. Uważał, ze współczesne instytucje społeczno- ekonomiczno- polityczne mają zgodnie z wolą Boga naprawić ułomną naturę człowieka i w konsekwencji przyczynić się do przywrócenia porządku idealnego.

W XIII w. następuje odejście od teorii porządku tymczasowego. W tym okresie chrześcijaństwo poszukuje wyjaśnienia rzeczywistości. Teorie społeczno- ekonomiczne formułowane w tym okresie próbują wyjaśniać (tłumaczyć) dysproporcje występujące w społeczeństwie. Następuje próba uzasadnienia własności prywatnej. Uzasadniając tą własność prywatną myśliciele chrześcijańscy odwołują się do Arystotelesa. Problem własności był omawiany przez Tomasza z Akwinu. Głosił on tezę, że nie należy likwidować własności prywatnej i nie można mówić o równości. Według niego tylko instynkt posiadania i wywodząca się z niego instytucja własności prywatnej są zgodne z naturą człowieka czyli z prawem boskim.

Zgodnie z prawem natury (boskim) muszą występować nierówności majątkowe i społeczne.

Przedstawiciele myśli średniowiecza to: św. Augustyn, św. Albert Wielki, św. Tomasz z Akwinu.

Myślicielami byli duchowni, myśl świecka rozwija się w okresie schyłkowym.

Wykład 4

Św. Augustyn jeden z ojców kościoła, który rozpoczął dyskusję o problemie własności prywatnej, żył w latach 354-430. Przedstawił on pierwszą wykładnię doktryny chrześcijańskiej. Tłumacząc tę doktrynę nawiązał do dorobku Platona i wyjął wszystkie te elementy, które przydatne były do wyjaśnienia doktryny chrześcijańskiej. Uważał Boga za byt wieczny i niezmienny, za czynnik sprawczy wszystkiego. Uważał, że Bóg jest źródłem światłości i szczęścia ludzi. Głosił tezę, że poznanie człowieka odbywa się poprzez boskie oświecenie duszy człowieka (tzw. iluminacja). Podkreślał wagę wolnej woli człowieka (nawiąże później do tego św. Tomasz z Akwinu). Jednak wolna wola człowieka jest niewystarczająca dla życia moralnego, uczciwego. Aby żyć moralnie trzeba posiadać łaskę boską. Według św. Augustyna zło to brak dobra, a zatem zło jest odwracaniem się od Boga jako największego (najwyższego) dobra. Stworzył podwaliny teologii historii. Uważał, że sens dziejów polega na stopniowym ujawnianiu się planu bożego. To ujawnienie się związane jest z prowadzeniem walki niebieskiego państwa bożego z ziemskim państwem szatana.

Św. Albert Wielki żył w latach 1193- 1280, dominikanin, filozof, teolog, doktor, ojciec kościoła i nauczyciel Tomasza z Akwinu. Przyczynił się on do rozwoju badań nad myślą Arystotelesa. Z myśli Arystotelesa wybrał elementy istotne dla rozwoju chrześcijaństwa. Albert Wielki uważał teologię za samodzielną dyscyplinę naukową, której przedmiotem badawczym jest poznanie boskiej rzeczywistości. Włączył się do dyskusji o organizacji społeczeństwa chrześcijańskiego. Głosił pogląd o konieczności akceptacji własności prywatnej (w tym własności prywatnej kościoła).

Św. Tomasz z Akwinu żył w latach 1225- 1274, filozof, teolog, doktor kościoła. W roku 1323 został ogłoszony świętym.

System poglądów ekonomicznych kanonistyki.

Etyka społeczno - gospodarcza.

0x08 graphic
0x01 graphic

0x08 graphic

Tomasz z Akwinu próbował połączyć, pogodzić myśl świecką z myślą sakralną (kościelną). Chciał wykazać zgodność objawienia i doświadczenia wiary i rozumu. Głosił gradualizm - jest to pogląd w myśl, którego świat jest zbudowany hierarchicznie, zgodnie z porządkiem boskim, zatem występuje spójność prawa wiecznego, wynikającego z woli boskiej z prawem naturalnym, czyli z regułami prawa wiecznego odbitego w rozumie człowieka, a także występuje zgodność z prawem pozytywnym stanowionym przez człowieka. Do wyjaśnienia tej spójności wykorzystał etykę.

Pierwszym elementem jego systemu jest teoria własności. Tomasz z Akwinu nie czyni z prawa własności prywatnej prawa naturalnego. Nie jest to do końca prawo boskie. Prawo własności prywatnej jest prawem czysto ludzkim, czyli stworzonym przez samego człowieka. Tomasz z Akwinu uważał, że własność prywatna ma charakter względnym, czasowy. Istnienie własności prywatnej nie jest sprzeczne z prawem naturalnym, ponieważ posiadania wiąże się z obowiązkami. Dlatego też, św. Tomasz z Akwinu mówi, że na funkcje posiadania składają się dwa elementy:

Tomasz z Akwinu uważał, że prywatna własność jest korzystna z dwóch powodów:

Tomasz z Akwinu negował rzymską koncepcję prawa własności, która głosiła, że prywatna własność przyczynia się do osiągania tylko indywidualnych korzyści. Według niego indywidualna własność jest uprawiana wówczas, gdy służy zaspokojeniu potrzeb szerokiego grona ludzi. Absolutnym właścicielem jest tylko Bóg, natomiast człowiek jest tylko chwilowym dzierżawcą danej własności. Dzierżawi się własność nie tylko dla siebie, ale i dla innych ludzi. Tomasz z Akwinu przeprowadził podział dóbr materialnych na dwie grupy:

    1. zaliczył tu dobra niezbędne i konieczne do życia,

    2. zaliczył tu dobra będące nadwyżką czyli luksusem i dobrami tymi należ dzielić się z innymi.

Tomasz z Akwinu głosił, że prawo do przejęcia (odbioru) nadwyżki dóbr ma państwo. Według niego właściciel własności prywatnej powinien wspierać biednych, udzielać jałmużny, oraz musi także ponosić obciążenia na rzecz państwa i kościoła.

Teoria stosunków społecznych. Tomasz z Akwinu mówił o układzie stanowym, który konserwował stosunki feudalne.

Stany w interpretacji Tomasza z Akwinu. (Hierarchia stanowa)

Na czele stały osoby sprawujące władzę (władcy świeccy, świeccy feudałowie i kościół). Kolejny szczebel zajmowali żołnierze, sędziowie, adwokaci, lekarze i nauczyciele. Trzeci szczebel to rzemieślnicy, czart to chłopi a piąty to niewykwalifikowani robotnicy i muzykanci.

Teoria ceny sprawiedliwej i problem wymiany. Tomasz z Akwinu twierdził, że w wyniku podziału pracy dochodzi do aktu wymiany dóbr, za Arystotelesem negatywnie oceniał handel. Uważał, że jest to działanie nieetyczne, jeżeli podstawowym motywem tej działalności jest dążenie do osiągnięcia zysku. Według niego wymiana miała charakter ekwiwalentny. Odbywała się w ramach podziału własności pod czujnym okiem państwa. Państwo pilnowało, aby wymiana miała charakter równości (odbywała się na zasadzie równości).

Wartość mierzona w pieniądzu to cena dobra, i cena dobra musi być równa wartości. Wyróżnił wartość wymienną i wartość użytkową. Wartość wymienna to proporcje wymiany dobra na dobro, a wartość użytkowa to zdolność dobra do zaspokojenia potrzeby. Uważał, że wymiana musi opierać się na cenie sprawiedliwej (cenie statycznej). Cena sprawiedliwa określa wartość dobra poprzez koszty wytworzenia i nakłady pracy. W procesie wymiany w cenie towaru powinny być zwrócone całkowite koszty produkcji, czyli koszty pracy wydatkowane na wytworzenie określonego dobra.

Struktura ceny sprawiedliwej.

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
cena sprawiedliwa

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

+ +

0x08 graphic

0x08 graphic

W nakładach myśli pracy, występuje czynnik ilościowy i jakościowy. Czynnik ilościowy można mierzyć czasem pracy zużytym na wytwarzanie danego dobra, natomiast czynnik jakościowy określony jest przez godność i przynależność stanową pracownika.

Teorie płacy, zysku, procentu i pieniądza wynikają z teorii sprawiedliwej ceny i mają charakter pochodny.

W teorii płacy stworzył on teorię słusznej płacy, czyli płaca zależy od ilości wykorzystanej pracy i przynależności stanowej pracownika. Opowiadał się ze płacą rodzinną, która powinna wystarczyć na utrzymanie rodziny.

W teorii zysku powiedział, że zysk jest godny potępienia w działalność handlowej, jeśli jest to jedyny motyw prowadzenia tej działalności. Tomasz z Akwinu głosił pogląd, że kupiec może osiągnąć zysk wówczas, gdy do zakupienia towaru doda prace od siebie np. przetransportuje towar w inne miejsce.

W teorii procentu powielał tu poglądy Arystotelesa. Procent jest zabroniony, nieetyczny, ponieważ był dochodem bez pracy. Pieniądz jest jałowy, ale w czterech przypadkach Tomasz z Akwinu dopuszczał możliwość pobierania procentu:

W teorii pieniądza opowiadał się za kruszcową teorią pieniądza, a także za teorią nominalistyczną, która głosiła, że władca świecki może określać wartość pieniądza. Wyróżnił zatem wartość zewnętrzną pieniądza i wartość wewnętrzną pieniądza. Wartość zewnętrzną nadaje władca, natomiast wartość wewnętrzną tworzy ilość kruszcu zawarta w pieniądzu.

Tomasz z Akwinu dostrzegał dwie funkcje pieniądza:

Cechy myśli średniowieczno - kanonicznej.

  1. normatywny charakter myśli ekonomicznej,

  2. podporządkowanie poglądów ekonomicznych w etyce chrześcijańskiej,

  3. uznanie nierówności społecznej za prawo naturalne (natury),

  4. usankcjonowanie bogactwa i obowiązek udzielania jałmużny,

  5. koncepcja ceny sprawiedliwej i słusznej płacy,

  6. moralne potępienie pobierania procentu od pożyczonych pieniędzy- wyjątki od zasady,

  7. problem psucia pieniądza.

17

teoria płacy

teoria zysku

teoria procentu

teoria pieniądza

teoria ceny sprawiedliwej

teoria stosunków społecznych

teoria własności

praca

+

ilość

jakość

nakłady rzeczowe

usługi



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wykad 2 Doktryny
4 Doktrynalne uwarunkowania polityki społecznej
Doktryny medialne
PRAWO KARNE wykad 1, Prawo Karne
Wykad 3, Dokumenty STUDIA SKANY TEXT TESTY, ADMINISTRACJA UNIWEREK WROCŁAW MAGISTER, POŚ - PRAWO OCH
Testy z Doktryn, UKSW Prawo INNE
korzyści z realizacji doktryny anatta-Mahathera Ledi Sayadaw, Buddyzm, Teksty
Wykad czwarty z rolin leczniczych, Zdrowie
Tradycja Kościoła na temat jedności i nierozerwalności małżeństwa - doktryna i praktyka, Sem 1, TMR3
16 Jak jednym słowem dostosować swój przekład Biblii do swojej doktryny (Kol. 1
doktryna 80-63, Zajęcia WSOWL, OPBMR
czesc 02, BŁĘDNE DOKTRYNY RZYMSKIEGO KATOLITYCYZMU
doktryny polityczne i prawne
Geneza doktryny socjaldemokratycznej
KPF w Neurologii wykad 3 (14 01 2011)
Główni przedstawiciele filozofii arabskiej i żydowskiej i ich koncepcje doktrynalne
doktryny 1 7

więcej podobnych podstron