System walutowy jest konstrukcją historyczną, która obejmuje zespół reguł (ustalanych przez banki lub też na płaszczyźnie wyższej - mfw), instytucji określającej warunki i sposób funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych. (czyli system walutowy to zasady i instytucje takie jak np. MFW)

Elementy składowe (wyznaczniki)

międzynarodowego systemu walutowego

• rodzaje kursów walutowych,

• zasady gromadzenia rezerw dewizowych,

• zasady tworzenia pieniądza światowego,

• stopień swobody wymiany walut - wymienialność.

Zasady wspólne dla kilku kilkunastu krajów?? dopiero tworzą system międzynarodowy.

Systemy walutowe są potrzebne bo rozwija się handel, współpraca międzynarodowa co oznacza coraz większą swobodę przepływu kapitału.

Cechy sprawnego systemu walutowego (system musi spełniać następujące wymaganie, jeżeli ich nie spełnia to upada):

• musi zapewniać gospodarce światowej dostateczną podaż pieniądza światowego - problem płynności, musi ona być, żeby realizować rozliczenia wynikające z wymiany handlowej, płynność jest konieczna w celu regulowania zobowiązań,

• musi ułatwiać przywracanie czasowo zachwianej równowagi bilansu płatniczego - w systemie powinien być wbudowany automatyczny mechanizm równoważący bilans płatniczy - dotyczy tylko krótkiego okresu, nierównowagę w bilansie płatniczym występującą długookresowo “wyrównać” może jedynie państwo,

• powinien stabilizować międzynarodowe stosunki gospodarcze przede wszystkim zapewniając stabilność kursów walutowych.

Pierwszy międzynarodowy system walutowy 1880 - 1914 (zachwiany przez wojnie)

System waluty złotej, oparty na złocie (gold standard):

• stałość kursów walutowych (kursy sztywne) wynikająca z porównania parytetów złota w walucie krajowej i zagranicznej; kursy rynkowe mogły się odchylać w granicach tzw. punktów złota (około ± 1%), ???wynikających z kosztów transportu i ubezpieczania złota w czasie przewozu między krajami???, - każda waluta miała określoną wartość stałą w złocie, kursy walut wzajemnie do siebie ustala się na postawie tej wartości w złocie,

• rezerwy walutowe utrzymywane były przede wszystkim w złocie, rolę waluty światowej pełnił funt szterling - złoto było głównie środkiem tezauryzacji, chciano aby rezerwy złota były jak najwyższe;

• funkcję pieniądza światowego pełniło złoto, które mogło swobodnie cyrkulować w postaci monet i kruszcu zarówno w obiegu krajowym, jak i międzynarodowym - używane w płatnościach krajowych jak i międzynarodowych - złoto to miernik wartości, środek płatniczy, służy także do gromadzenia rezerw,

• waluty krajowe były w pełni wymienialne na złoto (wg określonego parytetu) jak i na waluty innych krajów (wg kursu parytetowego)

System charakteryzował się pełną wymienialność banknotów na złoto, emisja pieniądza zależy od ilości złota. Wymiana handlowa w tamtym okresie była niewielka, wiec ilość pieniądza wyemitowana w oparciu o ilość posiadanego złota wystarczała do zapewnienia płynności rozliczeń międzynarodowych. System posiada wbudowany mechanizm przywracania równowagi bilansu płatniczego, ale warunkiem jego działania było pełne pokrycie emisji banknotów złotem. Odpowiednia polityka pieniężna mogła spowodować napływ dewiz do kraju lub ich odpływ - wysokie stopy procentowe oznaczają napływ pieniądza do kraju. System dział w warunkach małego obrotu międzynarodowego.

Ocena systemu waluty złotej:

1. System zapewniał dostateczna ilość pieniądza światowego złota - dziś to jest nie możliwe, brakłoby złota,

2. Spełniony przez automatyczny mechanizm przywracania równowagi,

3. Spełniony wahania były ± 1% bo nie było gigantycznych przepływów walutowych, nie występowały kryzysy walutowe

System upada gdyż w wyniku wojny większość złota odpłynęło z Europy do USA, jako zapłata za sprzęt wojenny. Tak więc nie może być przestrzegana zasada pełnego pokrycia banknotów w złocie, co oznacza iż wyżej opisany system automatycznego przywracania równowagi w bilansie płatniczym nie mógł działać.

Okres międzywojenny to czas rozpadu wyżej omawianego przychodzi kryzys i systemy się rozpadają.

System waluty pozłacanej: obowiązywał zaledwie kilka lat, a charakteryzował się między innymi tym iż: parytety walut określony był w złocie, kursy urzędowe stałe, rynkowe bardzo stabilne, rezerwy to złoto ???ale inna postać???, pieniądz światowy to złoto i funt, wymienialność ograniczono tylko do takiej ilości banknotów, która równoważyła się co najmniej 1 sztabie złota, waga 1 sztaby = 10 kg i więcej, ograniczenie wprowadzono oby ograniczyć wymianę banknotów na złoto ze względu na jej braki,

System dewizowo - zloty: kursy walut ustalano w odniesienie do walut sztabowo-złotowych - funt szterling, rezerwy stanowiły złoto i waluty sztabowo złotowe, pieniądz światowy to złoto i funt, nie istnieje wymienialność na złoto, tylko na waluty sztabowo - złotowe.

Już w trakcie wojny powstaje nowy system, kontrolowany,

1944 w Bretton Woods spotykają się 44 kraje i powołują do życia MFW i Bank Światowy. Na “spotkaniu” wygrywa koncepcja Whiet'a nad koncepcja Keynesa.

Zasady funkcjonowania systemu z Bretton Woods, system dolarowo-złoty:

1. kursy walut wyznaczane były w złocie (tylko USD) lub dolarach USD (kraje nie miały innej możliwości), parytety monetarne były stałe, ich zmiana była traktowana jako rozwiązanie ostateczne i mogło nastąpić tylko w razie zaburzeń równowagi bilansu płatniczego, i tylko za zgodą MFW; kursy rynkowe mogły się wahać w ściśle określonych granicach (+/- 1%) , - kursy urzędowe stałe, państwa nie mogły dewaluować/rewaluować waluty, brak możliwości prowadzenia własnych polityk walutowych przez państwa,

2. rezerwy walutowe banków centralnych składały się głównie ze złota, a obok niego z dolarów; ta waluta regulowano w praktyce deficyty bilansu płatniczego - rezerwy miały składać się w 50% ze złota i 50% z dolarów,

3. funkcje pieniądza światowego pełniły na równi dolar i złoto - ze względów praktycznych to dolar,

4. w obrotach płatniczych z zagranicą waluty krajowe nie były wymienialne na złoto, leczy tylko na waluty obce - wyjątkiem był dolar - 1USD= 1/35 uncji złota.

W początkowym okresie system działa sprawnie, ale potem następuje otwarcie giełdy złota, złoto zaczyna się umacniać, ludzie wymieniają USD na złoto w USA i na giełdzie sprzedają po wyższej cenie niż 35 USD za kg. Narasta problem płynności międzynarodowej (wielkość rezerw/ do importu lata 70 - 30%) = brakuje złota, następuje pierwsza reforma systemu z Bertton Woods 1969: - I-sza poprawka w statucie MFW -wprowadzenie pieniądza światowego SDR - oderwanie pieniądza do złota, poprawienie płynności, SDR nie posiada postaci materialnej, jest to zapis na rachunkach, decyzje o kreacji SDR podejmuje MFW, oby doszła ona do skutku musi być większość 85%. Kreacja SDR podejmowana jest na podstawie wysokości inflacji w gospodarce (nie chcą jej zwiększyć) oraz zapotrzebowanie na pieniądz światowy. Kreacja nie wymaga wpłaty złota przez państwa członkowskie MFW, w wyniku podjęcia decyzji następuje kreacja i rozdział SDR, nie ma pokrycia w walutach wymienialnych. Rozdział w procencie kwoty udziałowej w MFW. Prawo do posługiwania się SDR mają banki centralne krajów członkowskich MFW oraz 16 innych banków (np. EBC Bank Światowy), SDR'ami nie mogą się posługiwać osoby fizyczne ani firmy.

Zastosowanie SDR

• jednostka rozrachunkowa MFW i Banku Światowego:

1. prowadzenie rachunkowości

2. sporządzanie budżetów

3. wyrażanie kwot udziałowych

4. ustalanie wysokości kredytów

• regulowanie deficytów bilansów płatniczych Państw członkowskich,

• rozliczenia z MFW - splata odsetek i prowizji od zaciągniętych kredytów w MFW

• udzielanie pożyczek i darów

• wplata podwyżek kwot udziałowych,

• zakup walut wymienialnych od członka MFW

Dwie kreacja SDR:

1970 - 72 - 9,4 mld

1979 - 81 - 12.0 mld

Udział SDR w rezerwach walutowych na świecie = 0,8%

Kraje, które weszły do MFW po 1981 nie dostały SDR, więc jest inicjatywa mająca doprowadzić do nowej kreacji, pomyśl ma już 9 lat i czeka, gdyż nie ma wymaganej większości 85% głosów,

Wartość SDR ustala się codziennie na podstawie koszyka:

USD 44% - mały spadek do poprzedniego koszyka ok. 1%

EURO 34% duży wzrost wynikający ze wzrostu znaczenia euro jako pieniądza światowego ok 6%

JPY 11% duży spadek ok. 5%

GBP 11% bez zmian

Wykład 5 (21.03.2006)

17

---