PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU LOKALNYM
Społeczność lokalna - mieszkańcy miasta, gminy lub osiedla, gdzie na każdym z tych poziomów istnieje możliwość mobilizacji i współdziałania mieszkańców w celu tworzenia warunków ograniczających lub zapobiegających zjawiskom szczególnie zagrażającym.
Osiedlowa (lokalna) mobilizacja może się przejawiać poprzez:
- organizowanie nocnych patroli parkingów samochodowych
- urządzenie placu zabaw dla dzieci
- zorganizowanie samopomocy sąsiedzkiej
• im większe społeczność, tym większa rozmaitość sprzecznych interesów, bardziej rozbudowana biurokracja, a co za tym idzie - dłuższy proces podejmowania decyzji. Zaletą dużych społeczności jest to, że dysponują znacznie większymi zasobami finansowymi
• małe społeczności, charakteryzujące się bliskimi więzami nieformalnymi, nie ogół nie dysponują wystarczającymi środkami finansowymi, i zasobami profesjonalistów
Każde środowisko ma swoją strukturę złożoną z elementów istotnych ze względu na konstruowanie działań profilaktycznych. Do ważnych realizatorów środowiskowego programu profilaktycznego należą:
- władze lokalne (osiedla, dzielnicy, miasta, wsi)
- przedstawiciele zakładów pracy
- instytucje opieki nad dziećmi i młodzieżą
- rodzice
- społeczność lokalna
- władze i organizacje kościelne
- służba zdrowia
- pomoc społeczna
- policja
- media
- organizacje młodzieżowe.
Na podstawie dotychczasowych doświadczeń lokalnych programów profilaktycznych, zarówno polskich, jak i zagranicznych, można sformułować kilka warunków istotnie podnoszących prawdopodobieństwo sukcesu:
- właściwe zdefiniowanie struktury problemu
- dobra znajomość dostępnych zasobów ludzkich i instytucjonalnych
- dobra orientacja na temat wcześniejszych i aktualnie realizowanych działań i programów
- skuteczny lobbing, którego celem jest zaangażowanie władz lokalnych w proces tworzenia programu zapobiegawczego
- rzeczywista obecność reprezentantów wielu lokalnych instytucji już na etapie planowania lokalnej strategii profilaktyki i/lub ograniczania problemów związanych z substancjami psychoaktywnymi
- sformułowanie jasnych, realistycznych celów i oczekiwanych rezultatów działań
- ustalenie precyzyjnego harmonogramu realizacji zaplanowanych działań z jednoznacznym określeniem osób i instytucji odpowiedzialnych za ich realizację
- regularne spotkania między realizatorami
- zadbanie o społeczną widoczność i akceptację przyjętej przez gminę strategii działań, zapobiegających nadużywaniu substancji psychoaktywnych.
Istotnym problemem skuteczności lokalnych programów profilaktycznych jest mały poziom zaangażowania społeczności lokalnej i przejmowania odpowiedzialności za własne środowisko. Zaplanowane i zintegrowane działania mogłyby przyczynić się do współpracy lokalnych organizacji i instytucji, a także wolontariatu angażującego się w działania profilaktyczne.
W ostatnich latach proponuje się powoływanie specjalnych rad (w porozumieniu z lokalnymi władzami administracyjnymi), odpowiedzialnych za działalność profilaktyczną na danym terenie, które skupiałyby fachowców z różnych dyscyplin naukowych oraz obszarów praktyki. Zasadnicze funkcje takich rad:
- koordynacja badań diagnostycznych, zmierzających do wyselekcjonowania jednostek oraz rodzin potrzebujących opieki i uczestnictwa w programach pomocy
- ujednolicanie programów profilaktyczno-terapeutycznych w różnych instytucjach i organizacjach zajmujących się pracą z dziećmi, młodzieżą oraz ich rodzinami
- pośrednictwo między tymi instytucjami i organizacjami
- poszukiwanie fachowców (ekspertów) dla poszczególnych ośrodków
- wymiana doświadczeń oraz teoretycznego i praktycznego szkolenia kadr specjalistycznych kadr.
Lokalne Rady ds. Profilaktyki, dzięki odpowiednim zapisom prawnym, mogłyby podejmować działania w porozumieniu z lokalnymi władzami administracyjnymi.
W pracy środowiskowej cenną inicjatywą jest tzw. pedagogika uliczna, popularna w krajach Europy Zachodniej, opierająca się na ludziach wychodzących w ślad za dziećmi na ulicę czy podwórko i tam prowadzących swoją działalność. W systemie tym istotną rolę odgrywają: pedagog rodzinny, wychowawca podwórkowy oraz przyjaciel dzieci.
Dodatkowym atutem programów lokalnych jest szansa dobrego ich dostosowania do miejscowej specyfiki. Integracja i koordynacja wysiłków lokalnych agend i instytucji jest tworzeniem lokalnej strategii
3