Zaburzenia osobowości

OSOBOWOŚĆ - wieloczynnikowa struktura dynamiczna, która integruje i reguluje zachowanie się człowieka oraz jego relacje z otoczeniem

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI - głęboko utrwalone wzorce zachowań, odbiegające od przeciętnych w danej kulturze, z mało elastycznymi reakcjami na różne sytuacje oraz trudnościami w zakresie funkcjonowania psychospołecznego

• > 3% populacji, M>K, gł. Młodzi

• czynniki dziedziczne

• czynniki środowiskowe

• uszkodzenie UN w okresie płodowym lub okołoporodowym

• patologia struktury rodzinnej ( zaburzenie relacji dziecko - rodzic )

• czynniki społeczno - kulturowe

• nieprawidłowości w wychowaniu, tworzeniu się hierarchii wartości, wzorców zachowań

Grupy psychopatologiczne :

1. swoiste zaburzenia osobowości

2. mieszane i inne zaburzenia osobowości

3. trwałe zmiany osobowości nie wynikające z uszkodzenia ani choroby CSN

Ad. 1 Swoiste zaburzenia osobowości

Kryteria:

• wyraźnie nieprawidłowe postawy i zachowania

• długotrwałość

• wzorzec nieprawidłowego zachowania jest całościowy i niedostosowany do sytuacji

• początek w późnym dzieciństwie lub w młodości i utrzymywanie się w wieku dorosłym

• poczucie subiektywnego cierpienia ( dyskomfort psychiczny )

• pogorszenie w rolach zawodowych i społecznych

Podział :

1. paranoiczna

2. schizoidalna

3. dyssocjalna ( aspołeczna )

4. chwiejna emocjonalnie

5. histrioniczna ( histeryczna )

6. anankastyczna

7. lękowa

8. zależna

9. inne

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA :

• brak tolerancji na niepowodzenia i brak akceptacji ze strony otoczenia

• długotrwałe przeżywanie przykrości

• nadwrażliwość

• podejrzliwość, błędna interpretacja zachowań ludzi

• fanatyczna obrona własnych praw i idei

• podejrzenia dotyczące wierności partnera

• nadmierne poczucie własnej wartości

• wytrwała realizacja celów i agresja przy pojawiających się trudnościach

• spiskowe wyjaśnianie zdarzeń

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA :

• unikanie kontaktów, izolacja

• brak empatii

• mniejsza zdolność do wyrażania uczuć i odczuwania przyjemności

• rezerwa i dystans do otoczenia

• zachowania ekscentryczne, dziwaczne

• fantazjowanie, ucieczka we własny świat

• reakcje lękowe lub ksobne

OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA

• niezdolność do głębszych związków uczuciowych

• bezosobowy stosunek do życia seksualnego ( traktowanie partnera jak przedmiot )

• brak poczucia winy i wstydu

• lekceważenie norm i reguł

• dążenie do natychmiastowego zaspokojenia popędów i potrzeb

• zachowania antyspołeczne

• autodestrukcyjny wzorzec życia

• nieumiejętność planowania odległego ( cel doraźny )

• niezdolność przewidywania skutków swych działań

• niezdolność wyciągania wniosków z doświadczeń

• zmienność i nietrwałość dążeń

• brak zdolności oceny samego siebie

• nierozróżnianie granic : realność-fikcja, prawda-fałsz ( =pseudologia, mitomania, kłamstwo patologiczne, zespół Delbruecka )

• nietypowa reakcja na alkohol

• szantażowanie otoczenia samobójstwem

• samouszkodzenia

• inteligencja nie zaburzona

OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA EMOCJONALNIE

a) typ impulsywny

• zmienność nastroju

• drażliwość

• złość, gniew, agresja, rozpacz, uwielbienie

• zachowania gwałtowne lub groźne

• podtrzymywanie zachowań impulsywnych, gdy są krytykowane

b) typ borderline

• niekontrolowanie emocji

• zachowania gwałtowne

• niezrównoważenie emocjonalne

• intensywne, ale nietrwałe związki

• zachowania autodestrukcyjne i samobójcze

• uczucie pustki wewnętrznej, zaburzony obraz siebie

• zaburzenie poczucia tożsamości

• pozornie dobre przystosowanie społeczne

OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA

• płytkość, chwiejność, nieautentyczność uczuć

• nieuwzględnianie potrzeb innych

• przesadna emocjonalność

• teatralność zachowań, dramatyzowanie

• łatwość ulegania wpływom innych

• zależność od otoczenia

• rozległy świat marzeń i fantazji

• skupianie uwagi na sobie, zyskiwanie podziwu

• brak tolerancji na krytykę

• postawa żądań i pretensji

• manipulacja otoczeniem dla własnych celów

• zaburzenia sfery seksualnej ( zachowania uwodzicielskie, nadpobudliwość, oziębłość )

OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA :

• sztywność zasad moralnych

• przesadne poczucie odpowiedzialności i obowiązku

• nadmierna sumienność i skrupulatność

• perfekcjonizm

• zamiłowanie do porządku i czystości, pedanteria

• pochłonięcie przez regulaminy, inwentaryzowanie, organizowanie

• niepewność, wątpliwości- powodują nadmierną dokładność i ostrożność

• natręctwa

OSOBOWOŚĆ LĘKOWA :

• napięcie, niepokój, lęk

• niepewność, nieśmiałość, poczucie własnej nieatrakcyjności

• unikanie bliższych relacji ( wrażliwość na krytykę )

• ograniczony styl życia-zapewnia poczucie bezpieczeństwa

• samokontrola, nadmierna analiza własnego zachowania

OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA :

• bierne podporządkowanie się otoczeniu

• opieranie się na innych w podejmowaniu decyzji

• nadmierna obawa przed osamotnieniem i odrzuceniem

• niepewność, bezradność, poczucie bezsilności

• uległość wobec innych

• unikanie trudności

• wycofywanie się z podjętych decyzji i działań

• nadwrażliwość na stresy

INNE :

• osobowość ekscentryczna

• osobowość uległa

• osobowość niedojrzała

• osobowość narcystyczna

• osobowość bierno - agresywna

• osobowość psychoneurotyczna

Ad.3 Trwałe zaburzenia osobowości nie wynikające z uszkodzenia ani choroby CSN

• utrzymują się minimum 2 lata

• wywołuje je silny lub długotrwały stres, kalectwo, choroby przewlekłe, choroby psychiczne

• podtypy :

1. trwałe zmiany osobowości po katastrofach

2. trwałe zmiany osobowości po chorobie psychicznej

---