Podstawowe akty prawne - realizacja robót w warunkach szczególnie niebezpiecznych.

Podstawowe akty prawne, które należy przestrzegać w trakcie przygotowania i realizacji robót na urządzeniach energetycznych a także w warunkach szczególnie niebezpiecznych i pożarowo niebezpiecznych to:

1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych⁾ (Dz. U. z dnia 23 kwietnia 2013 r.) opracowane na podstawie art. 237¹⁵ § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.

2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz. U. z dnia 21 maja 2003 r.) opracowane na podstawie ustawy Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 2012 r. Nr 1059).

(pozostałe, równie ważne akty na końcu rozdziału)

Stosownie do w/w rozporządzenia kwalifikacyjnego eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci mogą zajmować się osoby, które spełniają wymagania kwalifikacyjne dla następujących rodzajów prac i stanowisk pracy:

1) „E” - eksploatacji - do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace w zakresie obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowym;

2) „D” - dozoru - do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami osób wykonujących prace w zakresie określonym w pkt 1 oraz stanowiska pracowników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.

Prace, o których mowa w ust. 1 w/w rozporządzenia, dotyczą wykonywania czynności:

1) mających wpływ na zmiany parametrów pracy obsługiwanych urządzeń, instalacji i sieci z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i wymagań ochrony środowiska - w zakresie obsługi;

2) związanych z zabezpieczeniem i utrzymaniem należytego stanu technicznego urządzeń, instalacji i sieci - w zakresie konserwacji;

3) związanych z usuwaniem usterek, uszkodzeń oraz remontami urządzeń, instalacji i sieci w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego - w zakresie remontów;

4) niezbędnych do instalowania i przyłączania urządzeń, instalacji i sieci - w zakresie montażu;

5) niezbędnych do dokonania oceny stanu technicznego, parametrów eksploatacyjnych, jakości regulacji i sprawności energetycznej urządzeń, instalacji i sieci - w zakresie kontrolno-pomiarowym

Biorąc pod uwagę definicję wg : § 2 w/w rozporządzenia:

1. urządzenia energetyczne - urządzenia, instalacje i sieci, w rozumieniu przepisów prawa energetycznego, stosowane w technicznych procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw lub energii

2. prace eksploatacyjne - prace wykonywane przy urządzeniach energetycznych w zakresie ich obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowym;

3. osoba uprawniona - osobę posiadającą kwalifikacje uzyskane na podstawie przepisów prawa energetycznego

wszelkie prace na urządzeniach energetycznych (cieplnych, mechanicznych) mogą być wykonywane tylko i wyłącznie przez osoby kwalifikowane tj. posiadające potwierdzonym egzaminem kwalifikacyjnym wg: Ustawy Prawo Energetyczne art. 54 i Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.

Zakres wiedzy wymaganej do potwierdzenia posiadanych kwalifikacji jest określony w §6 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci i obejmuje:

1. Na stanowiskach eksploatacji:

1. zasad budowy, działania oraz warunków technicznych obsługi urządzeń, instalacji i sieci,

2. zasad eksploatacji oraz instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci,

3. zasad i warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych,

4. zasad i wymagań bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej oraz umiejętności udzielania pierwszej pomocy,

5. instrukcji postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia bezpieczeństwa obsługi urządzeń lub zagrożenia życia, zdrowia i środowiska;

2. Na stanowiskach dozoru:

1. przepisów dotyczących przyłączania urządzeń i instalacji do sieci, dostarczania paliw i energii oraz prowadzenia ruchu i eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci,

2. przepisów i zasad postępowania przy programowaniu pracy urządzeń, instalacji i sieci, z uwzględnieniem zasad racjonalnego użytkowania paliw i energii,

3. przepisów dotyczących eksploatacji, wymagań w zakresie prowadzenia dokumentacji technicznej i eksploatacyjnej oraz stosowania instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci,

4. przepisów dotyczących budowy urządzeń, instalacji i sieci oraz norm i warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać te urządzenia, instalacje i sieci,

5. przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, z uwzględnieniem udzielania pierwszej pomocy oraz wymagań ochrony środowiska,

6. zasad postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia bezpieczeństwa ruchu urządzeń przyłączonych do sieci,

7. zasad dysponowania mocą urządzeń przyłączonych do sieci,

8. zasad i warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych.

Przykładowa tematyka szkoleń/pytań mogących wystąpić w trakcie egzaminu kwalifikacyjnego a bezpośrednio wynikających z przytoczonego powyżej rozporządzenia w zakresie Grupy 2 - urządzeń wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających ciepło oraz innych urządzeń energetycznych (tzw. urządzenia cieplno-mechaniczne):

1. Dozór techniczny

• Zagadnienia regulowane przez ustawę o dozorze technicznym

• Jednostki dozoru technicznego

• Urządzenia techniczne w rozumieniu ustawy o dozorze technicznym

• Urządzenia energetyczne cieplne objęte dozorem technicznym

• Osoby uprawnione do napraw urządzeń objętych dozorem technicznym

• Podstawowe zadania DT w odniesieniu do eksploatowanych urządzeń technicznych

• Formy dozoru stosowane w odniesieniu do urządzeń technicznych

• Obowiązki użytkowników urządzeń technicznych

• Badania urządzeń przeprowadzane przez organy dozoru technicznego

• Odpowiedzialność i sankcje karne za nieprzestrzeganie przepisów ustawy o dozorze technicznym

2. Technika cieplna

• Podstawowe pojęcia i wielkości fizyczne w technice cieplnej

• Nośniki ciepła stosowane w energetyce

• Sposoby wymiany ciepła

• Zjawisko spalania - opis

• Zjawisko wybuchu - opis

• Produkty powstałe w wyniku spalania

• Substancje szkodliwe powstałe w wyniku spalania

• Pomiar zawartości O₂ w spalinach

• Paliwa - klasyfikacja, właściwości

• Parametry paliw

• Para w technice cieplnej - parametry

• Powietrze w technice cieplnej - parametry

• Materiały stosowane w technice cieplnej - klasyfikacja, właściwości, parametry

• Materiały i armatura stosowane w sieciach cieplnych - klasyfikacja

• Zastosowanie wody w technice cieplnej

• Sposób przygotowania oraz parametry wody w zależności od jej przeznaczenia

• Najważniejsze zabiegi uzdatniające wodę

• Skutki stosowania wody o nieodpowiedniej jakości (nieuzdatnionej)

3. Kotły parowe i wodne

• Klasyfikacja kotłów ze względu na budowę, parametry i przeznaczenie

• Podstawowe parametry kotła

• Rodzaje strat energii w kotle, sprawność kotła

• Rodzaje i budowa kotłów centralnego ogrzewania

• Osprzęt i zabezpieczenia kotłów co

• Kotły przemysłowe rusztowe - budowa, parametry, osprzęt

• Kotły przemysłowe pyłowe - budowa, parametry, osprzęt

• Urządzenia nawęglania, odprowadzenia spalin, odpopielania i odżużlania

• Pojęcie eksploatacji kotłów - podstawowe zasady

• Dokumentacja kotła - eksploatacyjna i fabryczna

• Najważniejsze obowiązki obsługi przy uruchamiani, w czasie pracy oraz podczas wygaszania kotła

• Sytuacje awaryjnego wygaszania kotła

• Sytuacje niedopuszczalności rozpalenia kotła

• Zagrożenia dla obsługi oraz urządzeń występujące w czasie pracy kotła

• Zagrożenia występujące przy zasilaniu kotła wodą złej jakości.

4. Sieci i instalacje cieplne

• Budowa układu zaopatrzenia w ciepło, elementy składowe

• Sieć ciepłownicza - jej zespoły i podział

• Sposoby ułożenia sieci ciepłowniczych

• Zadania wymiennikowni i rozdzielni ciepła

• Definicja i podstawowe zasady eksploatacji sieci ciepłowniczych

• Dokumentacja eksploatacyjna sieci ciepłowniczych

• Osoby uprawnione do eksploatacji sieci ciepłowniczych - zadania, obowiązki i uprawnienia

• Stacje redukcyjne i redukcyjno-schładzające - przeznaczenie

5. Turbiny parowe i wodne

• Budowa i zasada działania turbiny parowej

• Parametry charakteryzujące turbozespół

• Układy regulacji turbiny parowej

• Najważniejsze zabezpieczenia turbiny

• Zadania regulatora bezpieczeństwa i zaworu szybkozamykającego

• Zadania zespołu olejowego

• Budowa i zadania urządzenia kondensacyjnego

• Budowa i zadania układu chłodzącego

• Najważniejsze zasady eksploatacji turbin

• Oględziny turbiny

• Przypadki niedopuszczalności uruchamiania turbiny

• Przypadki awaryjnego natychmiastowego wyłączania turbiny z ruchu

• Budowa i zasada działania i zastosowanie turbiny wodnej

• Parametry charakteryzujące turbinę wodną

6. Przemysłowe urządzenia odbiorcze pary i gorącej wody

• Przeznaczenie suszarek, sposoby suszenia

• Budowa i działanie suszarki

• Parametry charakterystyczne suszarek

• Czynniki grzejne stosowane w suszarkach

• Parametry wpływające na prędkość procesu suszenia

• Przeznaczenie i klasyfikacja wymienników ciepła

• Budowa wymiennika ciepła

• Osprzęt wymiennika ciepła

• Przeznaczenie i podział wyparek

• Budowa wyparki

• Czynniki grzejne stosowane w wyparkach

• Przeznaczeni i charakterystyczne parametry autoklaw

• Osprzęt autoklaw

• Powstawanie skroplin, urządzenia skraplające

• Wykorzystanie skroplin w kotłowniach

• Znaczenie czystości skroplin

• Odwadniacze - przeznaczenie, podział

7. Wentylacja i klimatyzacja

• Zadania wentylacji

• Główne rodzaje wentylacji

• Układy wentylacji sztucznej

• Zadania klimatyzacji

• Elementy składowe układu klimatyzacji

• Przeznaczenie urządzeń chłodniczych

• Sposoby chłodzenia - podział

• Budowa i działanie chłodni kominowej

• Rodzaje czynników chłodniczych

• Klasyfikacja chłodziarek

• Podstawowe parametry urządzenia chłodniczego

8. Pompy. Ssawy, wentylatory, dmuchawy

• Klasyfikacja i przeznaczenie pomp

• Podstawowe parametry pomp

• Przyczyny i skutki występowania kawitacji

• Sposoby regulacji wydajności pomp

• Klasyfikacja i przeznaczenie wentylatorów

• Parametry charakterystyczne wentylatora

• Sposoby regulacji wydajności wentylatorów

• Klasyfikacja i przeznaczenie dmuchaw

• Przeznaczenie ssaw

9. Sprężarki, instalacje sprężonego powietrza

• Zasada działania i klasyfikacja sprężarek

• Charakterystyczne parametry sprężarek

• Sposoby regulacji pracy sprężarek

• Podstawowe zasady eksploatacji sprężarek

10. Składowanie paliw

• Miejsca składowania (gromadzenia) zapasów paliwa

• Sposoby magazynowania węgla

• Urządzenie i wyposażenie składowiska węgla

• Urządzenia stosowane do obsługi składowisk węgla

• Rodzaje paliw ciekłych stosowanych w kotłowniach

• Sposoby magazynowania paliw ciekłych

• Zasadnicze wyposażenie zbiornika na paliwo ciekłe

• Rozładunek paliwa ciekłego

11. Piece przemysłowe

• Zastosowanie pieców przemysłowych

• Paliwa stosowane w piecach

• Budowa i klasyfikacja pieców przemysłowych

12. AKPiA

• Parametry urządzeń energetycznych mierzone przez aparaturę AKPiA

• Przyrządy do pomiaru ciśnień

• Przyrządy do pomiaru temperatury, klasyfikacja, zasada działania

• Przyrządy do pomiaru natężenia przepływu cieczy

• Parametry mierzone w czasie procesu spalania

• Układy regulacji automatycznej, klasyfikacja, przeznaczenie

Pozostałe akty normatywne

1. Ustawa „Prawo Budowlane” z dnia 07.07.1994r. (Dz.U. 10.243.1623 - teks jednolity) z późniejszymi zmianami.

2. Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19.10.1998 r D.U. nr 135.

3. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000r o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122, poz. 1321)

4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003r w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego(Dz.U.2003 nr 193, poz.1890)

5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 09 lipca 2003r w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń ciśnieniowych (Dz.U.2003 nr 135, poz.1269).

6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać zbiorniki bezciśnieniowe technicznych niskociśnieniowe przeznaczone do magazynowania materiałów trujących lub żrących (Dz. U. 2002 nr 63 poz. 572), wydane na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy o Dozorze Technicznym (Dz. U. 2000 nr 122, poz. 1321).

7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. 2002 nr 120 poz.1021)

8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 września 2001 r w sprawie warunków technicznym, jakim powinny odpowiadać zbiorniki bezciśnieniowe i niskociśnieniowe przeznaczone do magazynowania materiałów ciekłych zapalnych (Dz. U. 2001r. nr 113 poz.1211), wydane na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy o Dozorze Technicznym (Dz. U. 2000r. nr 122 poz. 1321)

9. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz. U. 2001r. nr 79 poz. 849), wydane na podstawie art. 23 ust. 5 ustawy z dnia 21 grudnia 2001 r.

10. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać dźwigniki. (Dz. U. 2002 nr 4 poz.43)

11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22.12.2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem (Dz.U.05.263.2203; wdrożenie dyrektywy 94/9/WE).

12. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 08.07.2010 w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz.U.10.138.931; wprowadzenie postanowień Dyrektywy 1999/92/WE - „ATEX-USERS”).

13. Warunki techniczne Dozoru Technicznego dla urządzeń ciśnieniowych.

14. Norma PN-EN ISO/IEC 17025:2005 „Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów pomiarowych i badawczych”.

15. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych. Dz. U. Nr 40 poz. 470

16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy Dz. U. 191/2002 poz. 1596.

17. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21.10.2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. nr 199/2008 poz. 1228).

18. Rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 20.11.2006 r. (Dz. U. nr 178/2006 poz. 1320)

19. Ustawa z dnia 24.08.1991r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 178/2009 poz.1380,t.j.)

---