28. Podstawowe tezy antypedagogiki
Antypedagogika - współczesny, alternatywny ruch w pedagogice, przełamujący dotychczasowy sposób myślenia o wychowaniu. Realizowany przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej. Upomina się o takie wartości ,jak: wolność,równość,samostanowienie, odpowiedzialność każdej osoby bez względu na wiek, płeć czy wyznanie religijne. Dewizą antypedagogiki jest „wspierać a nie wychowywać”, demaskując represyjny system dotychczasowego systemu edukacji.
Główni przedstawiciele antypedagogiki - Ekkeharda von Braunmuhl'a, Heinrich Kupffer, Alice Miller, Helmut Ostermeyer.
Narodziny antypedagogiki - lata 70, USA oraz Niemcy.
Antypedagogika neguje samą istotę wychowania rozumianego jako proces celowy, mający charakter świadomie formacyjny. Wychowanie, całkowicie podporządkowujące dziecko autorytetowi osoby dorosłej, która kształtuje jego osobowość według z góry określonego wzorca i narzuca mu gotowy, własny system wartości, uważa za naruszanie prawa jednostki do samookreślenia. Antypedagogika zarzuca wychowaniu przedmiotowe traktowanie wychowanka.
Główne założenia antypedagogiki :
- zakłada, że dziecko od swych narodzin wie, co jest dla niego dobre i może ponosić pełną odpowiedzialność za swój rozwój i w związku z tym nie musi być wychowywane. Przyjmuje, że każdy człowiek ze swej natury jest tak dojrzały, samodzielny i niezawodny, że wystarczy pobudzić i ukierunkować jego rozwój, aby spełnił związane z nim oczekiwania. Mówi, że należy iść obok wychowanka lub wspólnie z nim i być gotowym do wspomagania jego rozwoju. Pragnie w ten sposób zapobiec narzucaniu odgórnych celów.
- dorosły wychowawca ma być lojalnym towarzyszem i przyjacielem dziecka, ma udzielać mu wsparcia zgodnego z jego potrzebami i pragnieniami,należy bezwarunkowo akceptować tożsamość dziecka i szanować jego suwerenność.
- odrzucanie dotychczasowej tradycji i praktyki wychowawczej, a szczególnie takich zjawisk w wychowaniu, jak: opresja, etykietowanie, mistyfikacja przeżyć, depersonalizacja, nadużywanie rywalizacji, manipulacja itp.;
- negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia, jako źródła dehumanizacji stosunków międzyludzkich;
3 nurty antypedagogiki :
a) rewolucyjno-kontestacyjny
b) radykalno-emancypacyjny
c) romantyczno-idealistyczny
ad.a)
Przedstawiciele tego nurtu nawołują do zrezygnowania z instytucjonalnego wychowania dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych, poprzez odpedagogizowanie ich wzajemnych stosunków, uwolnienie się w interakcjach od instytucjonalnych przymusów i stworzenie przez to przestrzeni dla indywidualności, spontaniczności i podmiotowości wychowanków.
ad.b)
Najważniejsza stała się idea równouprawnienia dzieci i dorosłych, będąca podstawową płaszczyzną zapewnienia dzieciom poszanowania ich godności i stworzenia im wolnej przestrzeni dla rozwoju. Zabiegali o to, aby prawo traktowało wszystkich swoich odbiorców jednakowo, sprzeciwiali się przedmiotowemu podejściu do dzieci.
ad.c)
W tym nurcie szczególnie mocno akcentuje się odmienny od dotychczasowego rodzaj zaangażowania się osób we wzajemne interakcje, rezygnuje się z procesu sterowania i kierowania ludzkimi zachowaniami, odchodzi się od postrzegania międzyludzkich relacji w kategoriach założonych celów, przepisów, ról społecznych, norm moralnych, wartości i ideałów, co ma umożliwić każdej osobie (każdemu wychowankowi) budzenie się ukrytych w niej potencjałów rozwojowych.
29. Edukacja a autorytet
W reflekcji edukacyjnej przyjęło się rozumienie autorytetu jako taki zespół cech jaki stanowi warunek powodzenia nauczyciela w jego pracy, zależy od wiedzy i mądrości. Zwiększa możliwości oddziaływania na wychowanków, przekazywania im wiedzy, postaw, wartości i formowania określonych umiejętności. Autorytet pedagogiczny staje się koniecznym warunkiem właściwego przebiegu procesu edukacji.
Autorytet w szkole:
Każde dziecko podejmując naukę, przynosi swoje oczekiwania i własne wyobrażenia o szkole, w tym także o nauczycielu. Dziecko, zanim samo zbuduje sobie obraz nauczyciela w swoim umyśle, spotyka się najpierw z obrazem nauczyciela ukazywanym przez rodziców czy też przez media. To rodzice przez swoje opowieści o szkole, własne wspomnienia, świadomie - a często nieintencjonalne - oferują dziecku elementy, z których buduje ono obraz swojego przyszłego nauczyciela.
Ogromną rolę odgrywa tutaj również obraz nauczycieli kreowany przez media.
Na autorytet wychowawcy składają się przede wszystkim cechy jego charakteru i osobowości, również talent pedagogiczny, przejawiający się w budzeniu zainteresowań i zapału do nauki a także w obcowaniu z dziećmi.
30. Autorytet a osobowość autorytarna
autorytarna osobowość to jest oparta na pełnym posłuszeństwie wobec jakichś autorytetów reprezentujących siłę i przemoc, nieskora do poznawania własnej psychiki i własnego postępowania gotowa do trzymania się gotowych wzorców i schematów. Pojęcie wprowadził E.Fromm
49. Wychowanie równoległe
Pojęcie wychowania równoległego
WYCHOWANIE RÓWNOLEGŁE - jego znaczenie w życiu człowieka, w jego rozwoju, socjalizacji i wychowaniu jest ogromny. Pedagogowie społeczni uważają, że wychowanie równoległe, edukacja równoległa jest o wiele większe w kształtowaniu i rozwoju sfer intelektualnych, uspołeczniających, emocjonalnych człowieka, niż proces kształcenia i wychowania, który odbywa się w szkole.
WYCHOWANIE RÓWNOLEGŁE - jest to szeroki strumień różnorodnych bodźców edukacyjnych płynących z różnych podmiotów środowiska wychowawczego - intencjonalnego i nieintencjonalnego, z którymi spotyka się jednostka ludzka i ma on wpływ na zachowanie człowieka, na jego działalność a także rozwój różnych sfer osobowości jednostki ludzkiej. Edukacja równoległa zawsze przebiega równolegle do edukacji realizowanej w sposób celowy i świadomy w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkoły. (Edmund Trempała)
Klasyfikacja ośrodków wychowania równoległego
OŚRODKI WYCHOWANIA RÓWNOLEGŁEGO wg Edmunda Trempały:
1. OŚRODKI WYCHOWANIA NATURALNEGO (rodzina, grupa rówieśnicza, grupy lokalne)
2. OŚRODKI OPIEKI CAŁKOWITEJ NAD DZIECKIEM (dom dziecka, pogotowie opiekuńcze, ośrodki szkolno-wychowawcze)
3. OŚRODKI CZĘŚCIOWEJ OPIEKI NAD DZIEĆMI (internat, bursa, dom akademicki)
4. OŚRODKI WSPOMAGAJĄCE ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY (dom kultury, kluby sportowe, pałace młodzieży, kluby)
5. OŚRODKI KULTURY I SZTUKI (biblioteka, kino, teatr, opera)
6. OŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU (czasopisma, gazety, radio, TV, Internet)
7. ORGANIZACJE SPOŁECZNE, POLITYCZNE, STOWARZYSZENIA, KSIĄŻKA ORAZ KOŚCIÓŁ
8. ZAKŁADY PRACY, które na tle swej podstawowej działalności produkcyjnej, usługowej, realizują również zagadnienie edukacji i wychowania dla swoich pracowników
Znaczenie wychowania równoległego w rozwoju ontogenetycznym człowieka
Rozwój człowieka dzieli się na okresy: FILOGENETYCZNY i ONTOGENETYCZNY.
ROZWÓJ ONTOGENETYCZNY jednostki ludzkiej to rozwój począwszy od urodzenia dziecka aż do zakończenia życia jednostki ludzkiej
OKRES NIEMOWLĘCY jedynym ośrodkiem wychowawczym równoległym, który w sposób znaczący wpływa na rozwój różnych sfer życia niemowlęcia to ośrodek w postaci rodziny. W tym okresie występuje kontakt uczuciowy, społeczny, rodziców i dziecka (nie dotyczy to dzieci do lat 3, które znajdują się w domach dziecka na nie mają wpływ wychowawcy i opiekunowie)
OKRES PONIEMOWLĘCY 1-3 r.ż. w dalszym ciągu na rozwój dziecka mają rodzice, ale również ma na nie wpływ grupa rówieśnicza, dziecko ogląda już pewne obrazy w tv, mama czyta mu pierwsze książeczki - to tylko wspierające ośrodki, w niewielkim stopniu pomagają w rozwoju dziecka; rodzice uczą w tym okresie pierwszych słów, podstawowych norm, zasad higieny
OKRES PRZEDSZKOLNY 3-6 r.ż. w tym okresie rozszerza się zakres oddziaływań różnych ośrodków wychowania równoległego, w dalszym ciągu rodzice mają znaczenie w rozwoju, edukacji i wychowaniu dziecka. Obok rodziny działają tu też: środki masowego przekazu, przedszkole, grupa rówieśnicza i książka
OKRES WCZESNOSZKOLNY 7-9 r.ż w tym okresie oddziaływają na dziecko: rodzina, nauczyciele kościół, TV, czasopisma, komputer, świetlica, kino
OKRES DOJRZEWANIA do IV kl. liceum wzrastają w swym znaczeniu inne ośrodki wychowania równoległego, zaczyna maleć znaczenie rodziny, to okres buntu i naporu, tworzą się przyjaźnie, kościół też ma duże znaczenie, książka, czasopisma, Internet, ośrodki kultury i sztuki
OKRES DORASTANIA 18-24/25 r.ż. rodzina ma coraz mniejsze znaczenie. Wszystkie inne ośrodki wychowania równoległego funkcjonujące w środowisku lokalnym i ponad lokalnym mają w mniejszym lub większym stopniu oddziaływać na dalszy rozwój różnych sfer psychicznych.
OKRES PEŁNEJ DOROSŁOŚCI DO STAROŚCI rodzina, pochodzenie mają mały wpływ. Tu wpływ ma własna rodzina tzw. rodzina prokreacji, w której człowiek musi się dostosować do swoistych norm społecznych, zachowań we wspólnocie. Wszystkie inne ośrodki wychowania równoległego mogą oddziaływać na aktywność intelektualną człowieka, podtrzymywać sprawność intelektualną, kształtować pewne cechy osobowości, modyfikować zachowania.
Proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole a wychowanie równoległe; znaczenie (rola) szkoły w wychowaniu równoległym
E. Trempała wymienia 3 ważne zadania szkoły w wychowaniu równoległym:
Szkoła i nauczyciel powinni w procesie dydaktyczno - wychowawczym nauczyć dzieci wykorzystywania różnych ośrodków wychowania równoległego. Nauczyciel powinien przygotowywać uczniów do racjonalnego i wszechstronnego korzystania z różnych źródeł wiedzy tkwiących poza szkołą.
Nauczyciel i szkoła w procesie dydaktyczno - wychowawczym muszą wykorzystywać różne elementy edukacyjne i wychowawcze tkwiące w wielostronnych ośrodkach wychowania równoległego (TV, kino, teatr, praca).
Szkoła i nauczyciele w procesie pracy dydaktyczno - wychowawczej muszą współdziałać z różnymi ośrodkami wychowania równoległego w celu optymalizowania rozwoju socjalizacji i wychowania, współdziałać z rodziną organizacjami, klubami. Szkoła nie może się izolować!