T. H. White

Rycerz spod Ciemnej Gwiazdy

(The once and future King)

Przełożyła Jolanta Kozak

ROZDZIAŁ I

Na zamku Benwick młody Francuzik przyglądał się własnemu odbiciu w wypolerowanej pokrywce czajnika. Wypukła powierzchnia łyskała w słońcu upartym, metalicznym blaskiem. Właściwie to niewiele się różniła od dzisiejszych wojskowych hełmów - krótko mówiąc: lustro z niej było żadne, ale lepszego chłopiec nie mógł zdobyć.

Podejrzewał, że coś z nim jest nie w porządku. To poczucie niestosowności miało mu towarzyszyć całe życie, nawet wtedy, gdy zyskał sławę i podziw świata: gdzieś w głębi serca czaił się wstyd, którego Lancelot wcale nie rozumiał. Tym bardziej więc my nie musimy go rozumieć. Nie będziemy wściubiać nosa w sprawy, w które nie wnikał nawet sam zainteresowany.

W zbrojowni - gdyż tam właśnie znajdował się chłopiec - gęsto było od rozmaitych narzędzi walki. Lancelot niedawno odłożył ciężarki połączone liną, zwane przezeń „odważnikami”, którymi przez dwie godziny kręcił w powietrzu, nucąc pod nosem piosenkę bez melodii i bez słów. Miał piętnaście lat. Niedawno powrócił z Anglii, gdzie jego ojciec - Ban, Król Benwicku - pomagał angielskiemu królowi zdławić rebelię. Pamiętacie zapewne, że Artur postanowił łowić swoich rycerzy póki młodzi i szkolić ich dla potrzeb Okrągłego Stołu. Na Lancelota zwrócił uwagę podczas uczty, gdyż młodzieniec przodował we wszystkich niemal zawodach.

Ćwicząc gorliwie ciężarkami przy akompaniamencie mruczanki bez słów, Lancelot rozmyślał o Królu Arturze. Pokochał go bowiem całym sercem. Właśnie z tej miłości tak pilnie wywijał odważnikami. Wspominał przy tym, słowo po słowie, jedyną rozmowę, jaką odbył ze swoim idolem.

Król skinął na Lancelota, gdy ten wsiadał na statek do Francji - wcześniej Król Artur i Król Ban wymienili pożegnalny pocałunek - i poprowadził go w ustronny kąt pokładu. Tłem ich rozmowy były herbowe żagle floty Króla Bana, marynarze wspinający się po linach, warowne wieżyczki, łucznicy i srebrzystobiałe mewy.

- Lance - wezwał go po imieniu Król. - Pozwól na chwilę. - Sir.

- Obserwowałem cię podczas gier towarzyszących uczcie. - Sir.

- Wygrałeś prawie wszystkie, nie mylę się? Lancelot skromnie spuścił oczy zbieżnym zezem.

- Chciałbym zebrać wielką gromadę zwycięzców gier i zabaw: są mi potrzebni do realizacji pewnego projektu. Dotyczy on przyszłych czasów, kiedy zostanę prawdziwym królem i zaprowadzę spokój w państwie. Czy chcesz pomagać mi, gdy już osiągniesz odpowiedni wiek?

Chłopiec przestąpił niepewnie z nogi na nogę i znienacka zerknął na rozmówcę.

- To rzecz rycerska - wyjaśnił Artur. - Pragnę powołać związek rycerski do walki z przemocą, trochę na wzór Stowarzyszenia Orderu Podwiązki. Chciałbyś do niego należeć?

- Tak.

Król przyjrzał mu się bacznie: trudno było poznać, czy chłopiec jest zadowolony, czy przestraszony, czy też po prostu grzeczny.

- Rozumiesz, o czym mówię? Lancelot nareszcie odzyskał mowę.

- We Francji nazywamy to Fort Mayne - odpowiedział. - Najsilniejszy z klanu zostaje przywódcą i robi, co mu się podoba. Stąd nazwa Fort Mayne. Rozumiem, że Wasza Miłość chce położyć kres Sile Pięści, tworząc zespół rycerzy, którzy wierzą w sprawiedliwość, a nie w przemoc. Owszem, bardzo chciałbym w czymś takim uczestniczyć. Tylko najpierw muszę dorosnąć. Dziękuję Waszej Miłości. Chyba czas już na mnie.

Statek oddalał się od brzegów Anglii.W czasie podróży chłopiec stał na dziobie statku i nie odwracał się, nie chcąc zdradzić swych uczuć. Pokochał Artura już w noc uczty weselnej Króla Pellinore'a. Teraz wiózł do Francji, ukryty w zakamarku serca, obraz pogodnego władcy Północy, siedzącego za biesiadnym stołem, opromienionego chwałą zwycięskich bitew.

W czarnych oczach wpatrzonych w pokrywkę czaił się jeszcze sen, który nawiedził Lancelota minionej nocy. Siedemset lat temu - a może tysiąc pięćset, jeśli wierzyć chronologii Malory'ego - ludzie traktowali sny nie mniej serio niż dzisiejsza psychiatria. Sen Lancelota był z gatunku niepokojących. Niepokojących nie przez swoje znaczenie - o którym chłopiec nie miał zielonego pojęcia - lecz przez doznanie pustki, które po sobie zostawił. A oto treść owego snu:

Lancelot i jego młodszy brat, Ector Demaris, siedzą na dwóch krzesłach. Wstają z nich i wskakują na dwa rumaki. Lancelot mówi: „Jedźmy szukać tego, czego nie znajdziemy”. Tak też czynią. Lecz nagle Lancelota atakuje Człowiek, czy też Moc, bije go, łupi, odziewa w inny strój, pełen supłów, i każe jechać na ośle zamiast na rumaku. Lancelot dociera do przepięknego źródła, o wodzie najczystszej, jaką kiedykolwiek widział. Zsiada z osła, aby się napić. Jest pewien, że nie ma na świecie nic wspanialszego, niż pić wodę z tego właśnie źródła. W chwili kiedy przybliża do niej usta, woda się cofa. Cofa się i cofa, wsiąka w dno i Lancelot nie może jej dosięgnąć. Wpada w rozpacz, gdyż pojmuje, że woda nim wzgardziła.

Artur i niedostępne źródło, i ciężarki, które miały uczynić go godnym Artura, i ból zmęczonych ćwiczeniami mięśni ramion - wszystko to zajmowało myśli chłopca, kiedy obracał w palcach blaszaną pokrywkę. A poza tym dręczyła go jeszcze jedna, uporczywa myśl. Była to myśl o twarzy odbitej w metalu i o niewątpliwej skazie w głębi duszy, przez którą twarz ta wyglądała właśnie tak. Lancelot nie miał złudzeń. Wiedział doskonale, że bez względu na to, w którą stronę obróci mętne zwierciadło, zawsze powie mu ono dokładnie to samo. Już dawno postanowił, gdy dorośnie do wieku rycerskiego, przybrać imię melancholijne. Jako najstarszy syn musiał być pasowany na rycerza, lecz nie chciał się nazywać Sir Lancelot. Wybrał sobie miano Chevalier Mai Fet - Nieudany Rycerz.

O ile mógł się zorientować z odbicia w pokrywce, prezentował światu oblicze paskudne jak pysk potwora z królewskiej menażerii, i czuł, że musi to mieć jakieś wytłumaczenie. Wyglądał jak afrykańska małpa człekokształtna.

ROZDZIAŁ II

Lancelot został w końcu najsłynniejszym rycerzem Króla Artura - tym, który - jak Bradman w krykiecie - zawsze osiąga wynik ponad przeciętną. Pozycje drugą i trzecią zajmowali Tristan i Lamorak.

Aby jednak grać dobrze w krykieta, trzeba najpierw długo trenować, a walka na kopie jest taką samą sztuką jak krykiet. Pod wieloma względami identyczną. Na skraju placu turniejowego stał namiot sekretarza wyników, w nim zaś siedział sekretarz, który zaznaczał punkty na pergaminie - podobnie jak w dzisiejszym krykiecie notuje się kolejne przebiegi zawodnika. Publiczność w odświętnych strojach, paradująca od głównej trybuny do namiotu-bufetu, musiała traktować walki turniejowe tak, jak dzisiaj traktuje się grę w krykieta: jako niewinną zabawę. Niektóre partie trwały strasznie długo: Sir Lancelot, na przykład, niejednokrotnie trwał w boju od rana do nocy, jeżeli trafił mu się godny przeciwnik. Ciężka zbroja hamowała swobodę ruchów, wszystko działo się jak na zwolnionym filmie. W chwili rozpoczęcia pojedynku na miecze, przeciwnicy stali naprzeciw siebie na zielonej murawie - całkiem jak rzucający i chwytający w krykiecie, tyle że w znacznie mniejszej odległości. Wymianę ciosów rozpoczynał, dajmy na to, Sir Gawaine; Sir Lancelot zręcznie parował cios, po czym zakładał przeciwnikowi pętlę pod gardę - tak zwane strzemię - a zebrana wokół placu turniejowego publiczność nagradzała go oklaskami. Zasiadający w namiocie Król Artur mógł w takiej chwili skłonić się ku Ginewrze i zauważyć, że praca nóg zawodnika była, jak zwykle zresztą, godna najwyższego podziwu. Rycerze nosili z tyłu hełmów małe zasłonki, chroniące metal przed żarem słońca - wypisz wymaluj chusteczki do nosa, które dzisiejsi gracze w krykieta podkładają sobie z tyłu głowy pod czapki.

Kunszt rycerski był nie mniejszą sztuką niż dzisiaj krykiet, a Lancelota od Bradmana różniło tylko jedno: miał więcej wdzięku. Nie rozkraczał się z kijem w garści jak ropucha, nie kicał za uciekającą piłką. Jeśli już porównywać Lancelota z jakimś współczesnym mistrzem, to raczej z Wolleyem, lecz i Wolleyem nie zostaje się ot tak, po prostu, siedząc i pragnąc nim zostać.

Zbrojownia, gdzie chłopiec mający kiedyś zostać Sir Lancelotem bezskutecznie próbował przejrzeć się w pokrywce, była największą komnatą zamku Benwick. W tej to komnacie, przez najbliższe trzy lata, chłopiec miał spędzać większą część swoich dni.

Komnaty w głównej części zamku, którą Lancelot widział z okien zbrojowni, były na ogół małe, gdyż nikt nie myśli o luksusach, wznosząc fortyfikacje. Wokół fortu wewnętrznego, podzielonego na małe komnatki, ciągnął się spory wybieg, na który podczas oblężenia zaganiano zamkowe bydło i trzodę. Wybieg był otoczony wysokim murem z wieżyczkami, po którego wewnętrznej stronie mieściły się obszerne budynki: magazyny, stodoły, koszary i stajnie. Do tych pomieszczeń zaliczała się również zbrojownia, usytuowana pomiędzy stajnią na pięćdziesiąt koni a oborami. Najświetniejsze zbroje rodowe - a raczej te ich elementy, które były w stałym użyciu - trzymano w małej salce na terenie samego zamku; w zbrojowni natomiast przechowywano uzbrojenie dla wojska, nie używane akcesoria rodowego wyposażenia bojowego oraz sprzęt sportowy i treningowy.

Pod skośnymi belkami stropu i na wspartych o ściany drzewcach wisiały liczne chorągwie i proporce zdobne w barwy herbowe rodu Ban - dziś herb ten nosi nazwę France Ancient. Chorągwie i proporce zdejmowano przy różnych okazjach ceremonialnych i bojowych. Wzdłuż jednej ściany tkwiły poziomo długie kopie, podparte hakami, żeby się nie spaczyły: przypominały drabinki w sali gimnastycznej. W jednym kącie sterczał na sztorc pęk starych kopii, powyginanych niestety, lub w inny sposób uszkodzonych, które jednak zawsze mogły się jeszcze do czegoś przydać. Wzdłuż całej przeciwległej ściany stojaki na broń i sprzęt zawierały wyposażenie piechoty: kolczugi, żelazne rękawice, włócznie, hełmy bez przyłbic i bordoskie miecze. Król Ban miał szczęście, że mieszkał w Benwick, niedaleko Bordeaux, gdzie wyrabiano owe świetne miecze. Dalej stały opasane rzemieniami baryłki, w których w razie zamorskiej wyprawy wojennej transportowano broń obłożoną sianem - część oręża była jeszcze spakowana po ostatnich ekspedycjach i przyznać trzeba, iż osobliwą tworzyła kolekcję. Nadzorca zbrojowni, wujaszek Dap, rozpakował był jedną z baryłek celem dokonania inwentaryzacji, lecz zrozpaczony poniechał zadania, kiedy stwierdził wewnątrz obecność dziesięciu funtów daktyli i pięciu głów cukru. Co do tego ostatniego, był to zapewne scukrzony miód - chyba że baryłka mieściła prawdziwy cukier, zdobyty przez rycerzy w Wyprawach Krzyżowych. Wujaszek Dap porzucił przy baryłce spis inwentarza, w którym znalazły się takie, między innymi, artykuły: narzutka lamowana złotem, trzy pary rękawic rycerskich, ornat, mszał, płaszcz, jedna para gaci, naczynie nocne ze srebra, dziesięć koszul jaśniepańskich, kurta skórzana, mieszek figur szachowych. W niszy powstałej między baryłkami mieściła się na wielu półkach „apteka” do kurowania zbroi: ogromne butle oleju z oliwek - dziś za najlepszy do tych celów uważa się olej mineralny, ale za czasów Lancelota nikt nie znał takich specjałów - worki z drobniutkim piaskiem do polerowania, torby ćwieków po jedenaście szylingów osiem pensów za dwadzieścia tysięcy sztuk, nity, zapasowe kółka do kolczug, płaty skóry do wycinania nowych pasów i nakolanników, oraz tysiąc i jeden innych drobiazgów, zdolnych w owych czasach zachwycić rycerza, lecz dla nas - dzisiaj - pozbawionych sensu. Nakolanniki jako żywo przypominały watowane osłony na nogi naszych hokeistów, albo amerykańskich futbolistów. Po kątach, żeby nic nie stało na środku, poupychano urządzenia gimnastyczne, czyli ruchome cele do ćwiczeń z kopią, i tym podobne. Biurko wujaszka Dapa stało przy samym wejściu. Na biurku spoczywały niezastąpione w sadzeniu kleksów gęsie pióra, piasek do posypywania listów, trzcinki do wymierzania kary cielesnej Lancelotowi, gdy głupio odpowiadał, oraz stosy pomieszanych notatek o tym, które puklerze poszły ostatnio pod zastaw - cenną zbroję można było bardzo korzystnie zastawić - którym hełmom przywrócono blask przez staranne wypolerowanie, czyje naramienniki wymagają reperacji, kiedy i komu wypłacono należności. Rachunki były na ogół źle podsumowane.

Mogłoby się wydawać, że trzy lata w jednym pomieszczeniu to bardzo długo dla młodego chłopca, zwłaszcza jeśli wolno mu wychodzić tylko na posiłki, noclegi i ćwiczenia z kopią. Trudno wręcz wyobrazić sobie chłopca, który by to wytrzymał - dlatego od początku warto pamiętać, że Lancelot nie należał do zbuntowanych romantyków. Poeta Tennyson i twórcy z kręgu prerafaelitów nie zwróciliby pewnie uwagi na dość ponure i niezbyt rozgarnięte chłopię o brzydkich rysach, nie zdradzające się przed nikim z tym, że żyje marzeniami i modlitwą. Mogliby się najwyżej zastanawiać, czemu to dziecko żywi wobec siebie samego głęboką niechęć, która mu nakazuje w tak młodym wieku umartwiać ciało. Mogliby głowić się, dlaczego jest dziwakiem.

Całymi nudnymi miesiącami Lancelot szarżował z tępą włócznią pod pachą na wujaszka Dapa. Zakuty w stal od stóp do głów wujaszek Dap siadał na zydlu, a Lancelot nacierał nań raz po raz kołkowatą włócznią, ucząc się, w które punkty zbroi należy celować. Długie godziny spędzał samotnie pod dachem, ćwicząc ciężarkami, i równie długie na dziedzińcu, gdzie, zanim mu pozwolono tknąć prawdziwą broń, trenował rozmaite techniki rzutu oszczepem, włócznią oraz drągiem. Po roku takiego mozołu awansował do klasy szermierki: zbrojny w miecz i tarczę, atakował pal wbity pionowo w ziemię, co przyrównać można do ćwiczeń bokserskich z gruszką treningową, lub do walki z cieniem. Do tych treningów używał sprzętu ważącego dwa razy tyle co zwykły miecz i tarcza. Za odpowiedni do ćwiczeń z palem uważano miecz o wadze sześćdziesięciu funtów; po takim treningu prawdziwa broń zdawała się lekka jak piórko. Ostatnim stadium szkolenia rycerza była walka pozorowana. Po gorzkich lekcjach samodyscypliny, Lancelotowi wolno było wreszcie zmagać się w niemal prawdziwych potyczkach z bratem i kuzynami. W potyczkach tych obowiązywały ścisłe reguły: na początek - cios stępioną włócznią; po nim - siedem razów płazem miecza, bez prawa do „zwarcia i okładania się klingami, pod groźbą kary, jaką obserwujący walkę sędziowie uznają za stosowną”. Niezgodne z regułami było atakowanie czubkiem miecza. Wreszcie przychodził etap ostrej walki: rozochoconemu treningami chłopcu wolno było zaatakować towarzyszy pełną parą, z mieczem i puklerzem.

Jeżeli nadarzyła wam się okazja przymierzyć staromodny skafander nurka - a był to rutynowy sprzęt Królewskiej Marynarki przed wynalezieniem gumowych kostiumów i swobodnego nurkowania - to wiecie doskonale, dlaczego nurek porusza się powoli. U każdej nogi dźwiga czterdzieści funtów ołowiu, plus jeszcze dwie ołowiane sztaby, po pięćdziesiąt funtów każda, na plecach i na piersi. Do tego dochodzi ciężar samego skafandra i hełmu. Nurek, dopóki nie jest zanurzony, waży w skafandrze dwa razy tyle co bez niego. Przekroczenie liny lub rurki tlenowej leżącej na pokładzie, wymaga odeń takiego wysiłku, jak wspięcie się po ścianie. Gdy go pchnąć w pierś, ołów na plecach sprawi, że runie na wznak. 1 odwrotnie. Doświadczeni nurkowie umieją radzić sobie z tymi niedogodnościami, często sprawnie schodzą i wchodzą na swoich czterdziestofuntowych stopach po drabince trapu - lecz amator może najdrobniejszą omyłkę przypłacić życiem. Lancelot, niczym nurek starej daty, musiał wyuczyć się zwinności na przekór sile ciążenia.

Rycerz w zbroi nie tylko pod tym względem przypominał nurka.

Pomijając hełm, ograniczenie swobody ruchów i trudności z oddychaniem, potrzebował przy odziewaniu się w zbroję pomocy fachowych asystentów. I musiał ufać owym asystentom, że wykonają wszystko prawidłowo. Podobnie nurek oddaje się w ręce ludzi, którzy go ubierają w skafander. Młodzieńcy owi, niczym dawni paziowie i giermkowie, pełnią swe dzieło z matczyną troskliwością, w skupieniu i z czułym szacunkiem. I nigdy nie zwracają się do delikwenta po imieniu. „Siądź, nurku” - mówią. - „Lewa noga, nurku”. „Nurek Drugi, czy mnie słyszysz przez interkom?”

Dobrze jest powierzyć życie trosce innych ludzi.

Całe trzy lata. Innych chłopców to nie trapiło, bo mieli dość rozmaitych spraw na głowie - lecz dla brzydala tu zaczynało się i kończyło całe niepojęte, mistyczne życie. Musiał się doskonalić dla Artura w wygrywaniu konkursów i gier, a o teorii życia rycerskiego rozmyślał nawet nocą, leżąc w łóżku. Wyrabiał sobie wówczas własne trzeźwe sądy na setki spornych tematów, takich jak: właściwa długość broni, krój peleryny, wypukłość naramiennika, a także, czy drewno cedrowe lepiej się nadaje na włócznie niż jesion, jak zdawał się uważać poeta Chaucer.

Oto przykład z zagadnień życia rycerskiego, które w owym młodzieńczym okresie zajmowały Lancelota. Był sobie niegdyś rycerz imieniem Reynaud de Roy. Zmierzył się on na kopie z innym rycerzem, Johnem de Hollandem. Reynaud specjalnie luźno zapiął hełm turniejowy (był to obszerny, wyłożony słomą bęben, nakładany na zwykły hełm rycerski). Trafiony kopią Johna de Hollanda, hełm spadł na ziemię. Innymi słowy: hełm spadł z Reynauda, zamiast Reynaud z konia. Sztuczka tyleż sprytna, co niebezpieczna. Rozprawiało o niej całe rycerstwo: jedni twierdzili, że Reynaud postąpił niesportowo, inni - że zgodnie z duchem walki, lecz ryzykownie, jeszcze inni - że pomysł był przedni.

Trzy lata ostrej dyscypliny nie uczyniły z Lancelota wesołka, skłonnego wyśpiewywać trele-morele. Poświęcił trzydzieści sześć miesięcy życia - a przecież, mając kilkanaście lat, nie planuje się dalej niż do najbliższej niedzieli - dla cudzej idei, pokochał bowiem tę ideę z całej duszy. Przez trzy lata karmił się marzeniami. Pragnął zostać najlepszym rycerzem świata, by zasłużyć na miłość i uznanie Artura. I pragnął jeszcze jednej rzeczy, która w owych czasach wciąż jeszcze była osiągalna: chciał przez swą czystość i doskonałość dokonać choćby najpospolitszego cudu - na przykład uzdrowić ślepca, czy coś w tym rodzaju.

ROZDZIAŁ III

Wielkie rody, których losy splotły się z losem Artura, łączyła pewna wspólna cecha. Wszystkie trzy miały nadwornego ducha opiekuńczego - skrzyżowanie mentora z totumfackim - który kształtował charaktery rodowej młodzieży. Na zamku Sir Ectora działał Merlin i on to właśnie wywarł przemożny wpływ na życie Artura. W dalekiej, surowej krainie Lothian rolę tę pełnił Święty Toirdealbhach, którego wojownicza filozofia ukształtowała zapewne mniemanie Gawaine'a i jego braci o wyższości własnego klanu nad resztą świata. Na dworze Króla Bana żył wuj Lancelota imieniem Gwenbors - ten sam, którego poznaliśmy już pod imieniem wujaszka Dapa. Ale jego prawdziwe imię brzmiało Gwenbors. W owych czasach dzieciom nadawano imiona na tej samej zasadzie, na jakiej dziś nazywa się psy myśliwskie i konie: jeżeli, dla przykładu, królowa Morgause miała czworo dzieci, to w imieniu każdego z nich musiała znaleźć się litera „G” - Gawaine, Agravaine, Gaheris, Gareth. Skoro więc bracia wujaszka Dapa nazywali się Ban i Bors, on sam był nieuchronnie skazany na miano Gwenborsa. W ten sposób łatwiej było zapamiętać, kto jest kim.

Wujaszek Dap jako jedyny w rodzinie traktował serio Lancelota, a Lancelot jako jedyny w rodzinie traktował serio wujaszka Dapa. Nietrudno było kpić z wujaszka Dapa, należał on bowiem do tego szczególnego gatunku osobników, z którego głupcy zawsze się wyśmiewają: był mianowicie mistrzem w swojej dziedzinie. Jego dziedziną zaś był fach rycerski. Wujaszek Dap miał własne teorie na temat wszystkich stosowanych w Europie rodzajów broni i części rynsztunku. Z pasją krytykował nowoczesny styl gotycki za wprowadzenie ozdobnych żłobień i wypukłości na rycerskiej zbroi. Za karygodną śmieszność uważał strojenie się do boju w pancerz przypominający rzeźbą zwoje lin na burcie okrętu z floty Nelsona, gdyż było to dla niego oczywiste, że każdy rowek daje oparcie ostrzu broni wroga. Dobra zbroja - wywodził - powinna odpierać ciosy. Dlatego pienił się na samą myśl o Niemcach i lansowanych przez nich rurkowanych pancerzach. O heraldyce wiedział wszystko, toteż dostawał białej gorączki, widząc podstawowe błędy w kompozycji herbu - na przykład nałożenie metalu na metal lub koloru na kolor. W takich chwilach długie, siwe, nastroszone wąsiska wujaszka Dapa drżały na końcach jak czułki owada, dłonie splatały się i rozplatały w geście rozpaczy, ramiona kręciły młynka, wujaszek podskakiwał, groźnie marszczył czoło i zdawało się, że zaraz eksploduje. Nie sposób, niestety, uniknąć podobnych emocji, gdy jest się znawcą w jakiejkolwiek dziedzinie, toteż Lancelot rzadko dąsał się o policzek wymierzony mu przez wujaszka, kiedy spierali się o wykrój tarcz a bouche, albo o to, czy lepiej kiedy tarcza ma uchwyt skórzany, czy nie. Nieraz wujaszek Dap tak się rozsierdził, że spuścił Lancelotowi lanie, ale i to młodzieniec znosił cierpliwie. Taka to była młodzież w owych czasach.

Lancelot godził się na gwałtowne humory wujaszka Dapa, gdyż mógł się odeń nauczyć wszystkiego, na czym mu zależało. Wujaszek był bowiem nie tylko wybitnym fachowcem i autorytetem w swojej dziedzinie, ale również jednym z najpierwszych szermierzy Francji. I to głównie tłumaczy pokorną wytrwałość Lancelota, gotowego bez końca ćwiczyć pchnięcia i uniki pod ookiem brutalnego geniusza, albo tak długo trzymać na wyciągnięcie ręki ciężki miecz, aż zdawało mu się, że za chwilę pęknie na dwoje - a wówczas wujaszek Dap pociągał za czubek miecza, wymuszając na uczniu jeszcze okrutniej sze rozciągnięcie barku.

Jak daleko Lancelot sięgał pamięcią, zawsze towarzyszył mu ten niespokojny człowieczek o stalowoniebieskich oczach, skaczący w koło, strzelający palcami i wrzeszczący na całe gardło:,JDoublez! Dedoublez! Degagez! Un! Deux!”.

Było późne lato. Pewnego pięknego dnia Lancelot i wujaszek siedzieli w wielkiej izbie zbrojowni. W snopach światła tańczyły miriady drobinek kurzu, wzniecone chwilę wcześniej przez obu panów. Wzdłuż ścian stały karnym szeregiem wypolerowane zbroje, włócznie tkwiły w stojakach, hełmy i żelazne rękawice wisiały na kołkach; krótkie miecze, uprzęże, proporce i sztandary z herbem Bana także były wzorowo uporządkowane. Szermierze odpoczywali po męczącym starciu. Wujaszek Dap ledwo dyszał. Lancelot miał już osiemnaście lat i jako szermierz przerósł mistrza - chociaż wujaszek Dap nie potwierdziłby tego za żadne skarby świata, a jego uczeń udawał, że wcale tak nie jest.

Gdy tak siedzieli i sapali, wszedł paź z wiadomością, że matka prosi Lancelota do siebie.

- Co się stało?

Paź wyjaśnił, że na zamek przybył jakiś pan, który prosi o widzenie z Lancelotem i Królowa życzy sobie, aby syn stawił się przed nią bez zwłoki.

Królowa Elaine oczekiwała Lancelota w górnej komnacie, gdzie przerwała tkanie arrasu, a po obu jej stronach zasiadali goście. Nie była to Elaine od sióstr kornwalijskich. Imię Elaine należało wówczas do często spotykanych: w poemacie Morte d'Arthur nosi je kilka kobiet, również dlatego, że w niektórych źródłowych manuskryptach panował pod tym względem spory chaos. Trójca dorosłych za długim stołem wyglądała w półmroku komnaty jak surowa komisja egzaminacyjna. Jednym z gości był starzec z białą brodą, w spiczastym kapeluszu. Drugim - zalotna damulka o oliwkowej cerze i wyskubanych brwiach. Wszyscy troje wpatrywali się w Lancelota. Pierwszy przemówił starzec.

- Ehem!

Towarzystwo czekało na dalszy ciąg.

- Nazwaliście go Galahad - powiedział starzec. - Na pierwsze imię - dodał - ma Galahad, a z bierzmowania nazywa się Lancelot.

- Skąd o tym wiecie?

- Trudno nie wiedzieć - odparł Merlin. - Takie rzeczy po prostu się wie, i na tym koniec. Zaraz, zaraz, chwileczkę... co to ja jeszcze miałem wam powiedzieć?

Młoda damulka z wyskubanymi brwiami zasłoniła usta dłonią i ziewnęła z wdziękiem, jak kotka.

- Za trzydzieści lat, licząc od dzisiaj, spełni się jego najskrytsza nadzieja. Będzie najlepszym rycerzem na świecie.

- Czy ja dożyję tego dnia? - spytała Królowa Elaine. Merlin poskrobał się po głowie, puknął pięścią w ciemię i oświadczył: - Tak.

- W takim razie to wspaniała wiadomość - rzekła Królowa. - Nadzwyczajna. Słyszałeś, Lance? Będziesz najlepszym rycerzem na świecie!

- Czy przybywacie z dworu Króla Artura? - spytał chłopiec.

- Tak.

- Czy on dobrze się miewa?

- Jak najlepiej. Zasyła ukłony.

- Czy jest szczęśliwy?

- Niezmiernie. Ginewra również przesyła pozdrowienia.

- Kto to jest Ginewra?

- Masz ci babo placek! - załamał ręce czarodziej. - To ty nic nie wiesz? No tak, skąd miałbyś wiedzieć. Znów mi się wszystko pomajtało.

To mówiąc, zerknął na urodziwą damulkę, jakby to ona była winna pomajtaniu - bo i rzeczywiście była. Imię jej brzmiało Nimue. Merlin nareszcie się w niej zakochał.

- Ginewra - wyjaśniła Nimue - jest nowo poślubioną żoną Artura.

- Córką Leodegrance'a - uzupełnił Merlin. - Teść w prezencie ślubnym ofiarował Arturowi okrągły stół, i stu rycerzy do kompletu. Przy stole jest miejse dla stu pięćdziesięciu.

- Ojej! - zdumiał się Lancelot.

- Król miał cię o tym wszystkim zawiadomić - ciągnął Merlin. - Może posłaniec utonął po drodze? Może był sztorm? W każdym razie król szczerze pragnął cię powiadomić.

- Ojej! - powtórzył chłopiec.

Widząc, że sytuacja jest dość trudna, Merlin zaczął mówić bardzo szybkko. Po minie Lancelota nie sposób było poznać, czy czuje się urażony, czy zawsze tak wygląda.

- Na razie udało się zapełnić tylko dwadzieścia dziewięć miejsc - trajkotał czarodziej. - Dwadzieścia jeden jest wciąż wolnych. Kupa miejsca. Na oparciach krzeseł wypisano złotymi literami imiona rycerzy.

W ciszy, która zapadła, nikt nie wiedział, co powiedzieć. Lancelot chrząknął głośno.

- Kiedy byłem w Anglii - rzekł - poznałem tam pewnego chłopca. Na imię miał Gawaine. Czy został rycerzem Okrągłego Stołu?

Merlin pokiwał głową ze skruszoną miną.

- Pasowano go w dniu wesela Artura.

- Rozumiem.

Znów zapadła dłuższa cisza.

- Dama, która tu siedzi - rzekł wreszcie Merlin, czując się w obowiązku przerwać kłopotliwe milczenie - nazywa się Nimue. Jestem w niej zakochany. Spędzamy właśnie coś w rodzaju miesiąca miodowego, z tym, że jest to miesiąc czarodziejski, i właśnie musimy oddalić się do Kornwalii. Przykro mi, że nie możemy gościć u państwa nieco dłużej.

- Ależ drogi Merlinie! - żachnęła się Królowa. - Zostaniecie przecież na noc, prawda?

- Niestety, nic z tego. Ale dzięki za miłe zaproszenie. Musimy już lecieć.

- To może chociaż strzemiennego?

- Nie, dziękuję. Wasza Wysokość jest nader uprzejma, ale naprawdę strasznie nam spieszno. Musimy dopilnować pewnych czarów w Kornwalii.

- Taka krótka wizyta... - zmartwiła się Królowa. Merlin przerwał jej, wstając z miejsca i ujmując Nimue za rękę.

- No to do widzenia - rzekł kategorycznie. Zakręcili się parę razy w miejscu i już ich nie było.

Postaci znikły, lecz głos czarodzieja brzmiał nadal.

-1 po robocie. A teraz, aniołku, co byś powiedziała na małą wycieczkę do tego miejsca w Kornwalii, o którym ci mówiłem? Tam, gdzie jest czarodziejska grota?

Lancelot wolno poczłapał do zbrojowni, do wujaszka Dapa, i stanął przed nim, zagryzając usta.

- Jadę do Anglii - oznajmił.

Wujaszek Dap popatrzył ze zrozumieniem, ale nic nie powiedział.

- Wyruszam dziś wieczorem.

- To dość nagła decyzja - stwierdził wujaszek Dap. - Podejmowanie nagłych decyzji nie jest w zwyczaju twojej matki.

- Matka o tym nie wie.

- Chcesz powiedzieć, że uciekasz z domu?

- Gdybym zwierzył się matce i ojcu, powstałoby tylko straszne zamieszanie - rzekł Lancelot. - Ja zresztą wcale nie uciekam. Wrócę do domu. Na razie jednak muszę jak najprędzej dotrzeć do Anglii.

- Chcesz, abym powiadomił o tym twoją matkę?

- Tak, proszę.

Wujaszek Dap przygryzł końce wąsów i załamał ręce.

- Kiedy się zorientują, że mogłem zapobiec twojemu wyjazdowi, Ban każe ściąć mi głowę.

- Nie zorientują się - zaprzeczył chłopiec bez cienia współczucia, po czym oddalił się, aby spakować rzeczy.

Tydzień później Lancelot i wujaszek Dap znajdowali się pośrodku kanału La Manche, na pokładzie dość dziwnej łodzi. Dziób i rufę wieńczyły konstrukcje przypominające miniaturowe zamki. Jeszcze jeden zameczek tkwił pośrodku, w połowie jedynego masztu: wyglądał jak gołębnik. Z przodu i z tyłu łopotały flagi. Jedyny żagiel nosił herbowy deseń laskowanego futra popielicy, a z czubka masztu powiewała długa wstęga. Wioseł było osiem. Obaj pasażerowie cierpieli na morską chorobę.

ROZDZIAŁ IV

Wielbiciel Króla Artura zdążał do Camelotu z ciężkim sercem. Miał osiemnaście lat i trudno mu było pogodzić się z tym, że poświęcił życie królowi, który tak łatwo o nim zapomniał - że trawił bolesne godziny na ćwiczeniach ciężką bronią w kurzu zbrojowni, a i tak Sir Gawaine został wcześniej od niego pasowany na rycerza - a przede wszystkim, że złamał opór własnego ciała, by uczynić go godnym idola, a kiedy osiągnął cel, do akcji wkroczyła psu na buty potrzebna żona i bez wysiłku sprzątnęła mu sprzed nosa obiekt uwielbienia. Lancelot był zazdrosny o Ginewrę i wstydził się tej zazdrości.

Wujaszek Dap w milczeniu jechał konno za pogrążonym w czarnych myślach chłopcem. Znał pewien sekret, którego młodociany żółtodziób jeszcze nie odkrył: wiedział, że wytrenował najprzedniejszego rycerza Europy. Jak dumna sikorka, która wykarmiła pisklę kukułki, wujaszek Dap zdążał, pełen nadziei, za swym wychowankiem. Wiózł zbroję Lancelota, schludnie poskładaną i powiązaną rzemieniami według jego własnego, oryginalnego systemu - od chwili wyjazdu z Francji był bowiem giermkiem młodego rycerza.

Wjechali na leśną polanę, środkiem której przepływał płytki strumyk. Był to bród: wypłukane kamienie spoczywały pod wodą na głębokości ledwie kilku cali. Słońce stało wysoko nad polaną. Gdzieś w koronach drzew dzikie gołębie gruchały sennie swoje „grajku-pójdź-tu”, a po przeciwnej stronie szemrzącego strumienia stał wielki rycerz w czarnej zbroi, z opuszczoną przyłbicą. Tkwił nieruchomo na czarnym rumaku. Nawet nie wydobył tarczy z płóciennego pokrowca. Nie można więc było odczytać jego herbu. Nieruchoma postać zakuta w żelazo i pozbawiona przez przyłbicę ludzkiej twarzy stwarzała atmosferę zagrożenia. Nie wiadomo było, co sobie myśli, ani co zamierza. Budziła grozę.

Lancelot wstrzymał konia. Tak samo postąpił wujaszek Dap. Czarny rycerz przeprowadził rumaka przez wodę i ściągnął cugle tuż przed wędrowcami. Powitał ich uniesieniem kopii, po czym tą samą kopią wskazał coś za plecami Lancelota. Nie wiadomo, czy radził mu gestem natychmiastowy powrót do domu, czy też wskazywał miejsce, z którego młodzian miałby rozpocząć szarżę. Lancelot odwzajemnił salut rękawicą, zawrócił konia i ruszył na wskazane miejsce. Po drodze przejął z rąk wujaszka Dapa jedną ze swych kopii, przełożył na pierś zawieszony z tyłu na łańcuchu hełm turniejowy, włożył go na głowę i poprawił stalową wieżyczkę na czubku. Dopiął rzemień pod brodą. W ten sposób i on stał się człowiekiem bez twarzy.

Dwaj jeźdźcy stanęli naprzeciwko siebie w dwóch przeciwległych krańcach polany. Po chwili, chociaż żaden nie wyrzekł wcześniej ani słowa, pochylili kopie, spięli konie ostrogami i ruszyli z kopyta. Wujaszek Dap usunął się w bezpieczne miejsce za pobliskim drzewem, skąd, szczerze rozradowany, śledził rozwój sytuacji. Przeczuwał los czarnego rycerza - chociaż Lancelot jeszcze o tym nie wiedział - więc z emocji raz po raz pstrykał palcami.

Wszystko, co robi się po raz pierwszy, jest bardzo emocjonujące. Pierwszy lot samolotem zapiera człowiekowi dech. Lancelot nigdy przedtem nie stawał do konnej potyczki - szarżował, co prawda, na setki pali ćwiczebnych i tysiące pierścieni, ale nigdy jeszcze nie ryzykował w walce własnym życiem. Ruszając do ataku, powiedział sobie: „Stało się. Koniec ze mną”. Zaraz jednak opanował lęk i zaczął działać automatycznie, jak na treningach z palem i pierścieniem.

Końcem kopii trafił pod naramiennik czarnego rycerza, dokładnie tam, gdzie trzeba. Rumak Lancelota mknął w tym momencie pełnym galopem, a koń czarnego rycerza trochę wolniej. Czarny rycerz i jego wierzchowiec wykonali gwałtowny zwrot w lewo, eleganckim łukiem przelecieli w powietrzu i runęli na ziemię ze straszliwym, metalicznym łoskotem. Mijający ich pędem Lancelot ujrzał człowieka i zwierzę rozciągniętych na trawie: złamana kopia zaplątała się między końskie nogi, a jedno kopyto rozdarło pokrowiec tarczy, która upadła nieco dalej. Czarny rycerz i koń całkiem się poplątali. Jeden bał się drugiego, więc obaj wierzgali co sił, chcąc się wzajem od siebie uwolnić. W końcu rumak podparł się na przednich nogach i wstał z trudem, rycerz zaś usiadł i uniósł dłoń w żelaznej rękawicy, jakby chciał się podrapać po głowie. Lancelot ściągnął cugle i zawrócił w stronę rywala.

Na ogół, kiedy rycerz powalił przeciwnika w walce na kopie, pokonany wpadał w straszny gniew, całą winę zwalał na konia i żądał dalszej walki na miecze, mówiąc: „Zawiodłem się na kobylim synu, lecz klnę się, że miecz ojcowski nie sprawi mi zawodu”.

Czarny rycerz nie postąpił jednak zgodnie z tym obyczajem. Okazało się, że jest bardziej pogodny, niż wskazywał na to kolor jego zbroi, bo usiadłszy, gwizdnął z podziwem przez szczelinę przyłbicy. Następnie zdjął z głowy hełm i otarł spocone czoło. Na tarczy, której pokrowiec koń rozdarł kopytem, widniał smok szkarłatny w złotym polu...

Lancelot cisnął kopię w krzaki, zeskoczył z konia i ukląkł przy rycerzu. Miłość wróciła i wypełniła go bez reszty. Jedynie Artur mógł w takiej sytuacji zachować zimną krew, jedynie Artur, powalony w walce, mógł siedzieć na ziemi, pogwizdując z podziwu dla przeciwnika.

- Panie mój - przemówił Lancelot, pokornym gestem zdejmując hełm i kłaniając się pochyleniem głowy, po francusku.

Uradowany Król pospiesznie gramolił się na nogi.

- Lancelot! - zawołał. - To przecież mój mały Lancelot! Syn Króla Benwicku! Pamiętam cię z bitwy pod Bedegraine.

To ci był upadek! Nigdy czegoś takiego nie przeżyłem. Gdzieś ty się tego wyuczył? Fantastyczna sztuka! Jedziesz do mnie na zamek? Jak się miewa Król Ban? Jak urocza mamusia? Słowo daję, stary, to było nadzwyczajne!

Lancelot patrzył na zasapanego Króla, który wyciągał ku niemu obie dłonie, bo sam nie mógł wstać. Zazdrość i rozżalenie opuściły go w jednej chwili.

Złapali konie i truchtem, ramię w ramię, podążyli na zamek, całkiem zapominając o wujaszku Dapie. Mieli sobie mnóstwo do powiedzenia i obaj gadali bez ustanku. Lancelot przekazywał Królowi zmyślone pozdrowienia od Króla Bana i Królowej Elaine, Artur zaś opowiadał o tym, jak Gawaine ukatrupił pewną damę. I o Królu Pellinorze, który od dnia ożenku stał się tak odważny, że niechcący zabił w turnieju Lotha, króla Orknejów. I o tym, że Okrągły Stół organizuje się zgodnie z planem, ale stanowczo zbyt powoli - ale teraz, dzięki przybyciu Lancelota, wszystko na pewno pójdzie gładko, w mgnieniu oka.

Pasowano go na rycerza zaraz pierwszego dnia. Mógł być pasowany już dawno, dwa lata wcześniej, ale uparł się, że ceremonii ma dokonać Król Artur, i nikt inny. Tego samego dnia wieczorem został przedstawiony Ginewrze. Niektórzy twierdzą, że Ginewra miała złote włosy, ale to blaga. Jej włosy były kruczoczarne, a w głębokim, przejrzystym błękicie oczu czaiła się zuchwałość - równie zaskakująca jak czerń włosów. Brzydota młodzieńca zdumiała Ginewrę, ale jej nie przestraszyła.

- Oto Lancelot, o którym tyle ci mówiłem - rzekł Król, łącząc ich dłonie. - Zostanie moim najlepszym rycerzem. Jeszcze nikt nie strącił mnie z konia tak jak on. Bądź dla niego uprzejma, Ginusiu. Ojciec Lancelota to mój stary przyjaciel.

Lancelot złożył na dłoni Ginewry zimny pocałunek.

Nie dostrzegł w Królowej niczego szczególnego, gdyż pełen był uprzedzeń i wyobrażeń na jej temat, które sam sobie stworzył. Na prawdziwy jej obraz nie miał już miejsca. Była dla niego tą, która ukradła mu skarb, a ponieważ złodzieje są kłamliwi, podstępni i bez serca - Lancelot przypisywał te cechy Ginewrze.

- Bardzo mi miło - uśmiechnęła się Królowa.

- Musimy opowiedzieć Lancelotowi, co się u nas zdarzyło od jego wyjazdu - rzekł Artur. - To mnóstwo opowiadania! Od czego by tu zacząć?

- Od Stołu - poradził Lancelot.

- Tylko nie to! - Królowa roześmiała się i spojrzała łaskawie na nowego rycerza.

- Artur o niczym innym nie myśli - wyjaśniła. - Stół śni mu się po nocach. Mógłby o nim mówić przez tydzień bez przerwy.

- Sprawa w zasadzie posuwa się nieźle - powiedział Król. - Trudno wymagać, aby takie przedsięwzięcie potoczyło się gładko jak po maśle. Ważne, że jest pomysł i że ludzie powoli zaczynają go rozumieć. Jestem pewien, że wszystko się uda.

- A stronnictwo Orknejów? - wtrąciła Królowa.

- Sami do nas dołączą, w stosownym czasie.

- Chodzi o Gawaine'a? - zaciekawił się Lancelot. - Co to właściwie jest, to stronnictwo Orknejów?

Król zrobił niewyraźną minę, po czym rzekł:

- Właściwie wszystkiemu winna jest Morgause, ich matka. Skąpiła im w dzieciństwie czułości i opieki, dlatego teraz tak trudno im uwierzyć w ludzką życzliwość. Są podejrzliwi i wszystkiego się boją. Nie pojmują mojej idei, chociaż starałem się im wytłumaczyć. To nie ich wina. Mamy ich tutaj trzech: Gawaine'a, Gaherisa i Agravaine'a.

- W roku naszego ślubu - dodała Ginewra - Artur urządził pierwszą ucztę na Zielone Świątki i rozesłał rycerzy na poszukiwanie zbożnych przygód, chcąc się przekonać, jak jego idea sprawdza się w praktyce. Kiedy wrócili, okazało się, że Gawaine ściął głowę jakiejś damie, a nawet stary Pellinore nie pospieszył z pomocą dzieweczce w potrzebie. Artur strasznie się rozgniewał.

- To nie jest wina Gawaine'a - upierał się Król. - Gawaine jest całkiem sympatyczny. Lubię go. Wszystkiemu winna ta kobieta.

- Mam nadzieję, że od tamtego czasu sprawy uległy poprawie?

- Owszem. Powoli, co prawda, ale z pewnością wszystko idzie ku lepszemu.

- Czy Pellinore okazał skruchę?

- Tak, Pellinore okazał głęboką skruchę - odparł Artur. - Prawdę mówiąc, nie miał zbyt wiele na sumieniu. Coś mu się, jak zwykle, pokręciło. Prawdziwy kłopot z Pellinorem tkwi w czymś innym: odkąd poślubił córę Królowej Flandrii, stał się maniakiem ostrej walki, i często wygrywa. Mówiłem ci, jak w czasie ćwiczeń zabił Króla Lotha. Fakt ten miał nieprzyjemne konsekwencje. Synowie Orkneja poprzysięgli pomścić ojca i głośno domagają się krwi Pellinore'a. Muszę dokładać wielkich starań, aby ich powstrzymać.

- Lancelot ci pomoże - powiedziała Królowa. - Miło mieć zaufanego sojusznika.

- To prawda, bardzo miło. A teraz, Lance, spodziewam się, że chciałbyś obejrzeć swoją komnatę.

W drugiej połowie lata sokolnicy z Camelotu kończyli tresurę sokołów wędrownych. Zdolny sokolnik potrafi szybko wytresować ptaka. Przy mało zdolnym, który popełnia wiele błędów, ptak uczy się długo. Każdy sokolnik z zamku Camelot chciał pokazać, że zalicza się do pierwszej kategorii i potrafi najszybciej ułożyć ptaka do polowania. Dlatego spacerując po łąkach, co krok spotykało się sierdzistych treserów wściekle szarpiących linki przywiązane do sokolich nóg i kłócących się z pomocnikami. Sokolnictwo - jak słusznie zauważył Król Jakub I - czyni człowieka porywczym. To dlatego, że same sokoły są porywcze: ich temperament udziela się osobom, które mają z nimi do czynienia.

Artur ofiarował Lancelotowi sokoła królewskiego z własnej hodowli. Był to dowód nadzwyczajnych względów, gdyż ta odmiana sokoła zarezerwowana była ponoć wyłącznie dla królów. Tak nas przynajmniej poucza przeorysza Juliana Berners - możliwe, że błędnie. Cesarzowi przysługiwał orzeł, królowi - białozór, szlachcicowi - sokół wędrowny, damie - drzemlik, yeomanowi czyli strażnikowi królewskiemu - gołębiarz, księdzu - krogulec, a kościelnemu też krogulec, ale tylko samiec. Uradowany podarkiem Lancelot zaraz stanął w zawody z poirytowanymi sokolnikami, którzy byli już mocno zaawansowani w tresurze skrzydlatych pupilów, wzajemnym krytykowaniu stosowanych metod, prawieniu sobie kąśliwych uprzejmości i atakach furii.

Ptak ofiarowany Lancelotowi był w trakcie pierzenia się. Mimo różnicy płci - gdyż była to samica - z powodu znacznej tuszy i zadyszki do złudzenia przypominał Hamleta. Długie odosobnienie w ptaszarni, gdzie spędzała okres linienia, uczyniło podopieczną Lancelota kapryśną i nieznośną. Dlatego też przez pierwsze dni pozwalał jej fruwać tylko na uwięzi - aż upewnił się, że wróci, zwabiona przynętą.

Jeśli zdarzyło wam się kiedyś kierować lotem sokoła na smyczy - czyli długiej lince przymocowanej do skórzanych opasek na nogach ptaka, żeby nie mógł uciec - wiecie doskonale, co to za mordęga. Dziś używa się kołowrotków wędkarskich, pozwalających na sprawne rozwijanie i ściąganie linki, ale za czasów Lancelota wynalazek ten był nieznany: sokolnik musiał zwijać smycz w kłębek, jak zwyczajny sznurek. Wynikały stąd dwa problemy. Pierwszy związany z naturą kłębka: każdy kłębek ma to do siebie, że po pewnym czasie zmienia się w jeden wielki supeł. Drugi problem polegał na tym, że jeśli wypuściło się sokoła na niezbyt dokładnie skoszoną łąkę, cienka smycz wplątywała się w kępy ostu i trawy, hamowała lot ptaka i przedłużała trening. Trudno się zatem dziwić, że Lancelot i inni rozgorączkowani rycerze biegali jak opętani wokół Camelotu, walcząc z supłami, rywalami i ptasią złośliwością.

Król Artur prosił żonę o uprzejmość względem młodego gościa. Ginewra bardzo kochała męża i czuła, że stanęła między nim a przyjacielem. Nie była taka głupia, żeby starać się wynagrodzić to Lancelotowi, ale z miejsca nabrała do chłopca bezinteresownej sympatii. Podobały jej się jego brzydkie, nieregularne rysy. Cieszyła się, że Artur prosił ją o okazywanie Lancelotowi szczególnych względów. W zamku Camelot nie brakowało, co prawda, sokolników, ale, ponieważ każdy z nich chciał wodzić sokoły, zawsze było za mało pomocników. Ginewra zaczęła więc chodzić z Lancelotem na łąki, aby pilnować mu kłębka.

Lancelot nie zważał zbytnio na „tę babę”. „O, znów idzie ta baba” - mruczał pod nosem, albo: „Dobrze, że ta baba nareszcie sobie poszła”. Szybko wciągnął się w atmosferę sokołnictwa, w której kobiety odgrywały skromną rolę, i nie myślał o Ginewrze, kiedy nie musiał. Ponieważ jednak, mimo swej brzydoty, wyrósł na młodzieńca o nienagannych manierach i wielkiej szlachetności, nie potrafił długo chować urazy. Zazdrość wobec Ginewry wkrótce minęła i Lancelot w ogóle przestał dostrzegać obecność Królowej. Zajmował się gorliwie tresurą sokoła, a Ginewrze po każdych zajęciach uprzejmie dziękował za asystę, z której zresztą chętnie korzystał.

Jednak pewnego dnia smycz szczególnie złośliwie wplątała się w osty, a na dodatek w przeddzień Lancelot nie dokarmił ptaka, w związku z czym sokół wpadł w podły humor, który szybko udzielił się i jego panu. Ginewra, która nie najlepiej radziła sobie z sokołami i nie była ich szczególną wielbicielką, przelękła się marsowej miny Lancelota i ze strachu zaczęła zachowywać się niezdarnie. Uśmiechała się słodko i chciała jak najlepiej, ale czuła, że nic tu po niej. Wszystko jej się mieszało. Z największą starannością, w najlepszej wierze, zwinęła smycz w kłębek, plącząc ją niemożliwie.

Lancelot odebrał jej nieszczęsny kłębek gestem niemal brutalnym.

- Do niczego - braknął i jął nerwowo rozwijać jej staranne dzieło. Gdy zmarszczył brwi, wyglądał wprost przerażająco.

Na jedną chwilę cały świat stanął w miejscu. Ginewra skamieniała, dotknięta do żywego. Czując to, i Lancelot zamarł w bezruchu. Sokół przestał się szamotać. Nawet liście na drzewach przestały szeleścić.

Młody rycerz zrozumiał nagle, że skrzywdził swoim zachowaniem żywą osobę, młodą, tak jak on sam. W jej oczach wyczytał, jakim jest potworem i jak niemile ją zaskoczył. Ona okazała mu uprzejmość, a on jej odpłacił grubiaństwem. Ale największym odkryciem Lancelota było to, że ma przed sobą człowieka, z krwi i kości. Człowieka, który wcale nie jest przebiegłym i podstępnym łotrem bez serca, tylko śliczną dziewczyną, zdolną myśleć i czuć.

ROZDZIAŁ V

Dwiema pierwszymi osobami, które spostrzegły, że Lancelot i Ginewra mają się ku sobie, byli wujaszek Dap i Król Artur. Artur, uprzedzony o tym romansie przez Merlina (chwilowo bezpiecznie zakonserwowanego w skale przez płochą Nimue), cały czas podświadomie się go lękał. Podświadomie - bo jako wróg wszelkich przepowiedni, tę również przegnał prędko ze swoich myśli. Reakcją wujaszka Dapa na to odkrycie było udzielenie wychowankowi surowej reprymendy, co uczynił w ptaszarni, w obecności tresowanego sokoła.

- Niech Cię pięta Boska broni! - wrzasnął wujaszek i przez chwilę kontynuował serię podobnych okrzyków. - Co to ma znaczyć? Co ty wyprawiasz? Czy pierwszy rycerz Europy chce zaprzepaścić wszystko, czego go nauczyłem, dla pięknych oczu damy? I to mężatki?

- Nie rozumiem, o co chodzi.

- Nie rozumiesz? Nie chcesz rozumieć! O Matko Boska! - pieklił się wujaszek. - Chodzi o Ginewrę, nie domyśliłeś się? Tak? No to chwała Bogu.

Lancelot ujął szacownego krewniaka za ramiona i usadził na skrzyni.

- Posłuchaj, wujaszku - przemówił kategorycznym tonem. - Już wcześniej chciałem z tobą porozmawiać. Czy nie sądzisz, że pora ci wracać do Benwick?

- Do Benwick! - wrzasnął wujaszek Dap, jakby otrzymał cios prosto w serce.

- No właśnie, do Benwick. Nie możesz przecież w nieskończoność grać mojego giermka. Po pierwsze dlatego, że jesteś bratem dwóch królów, a po drugie dlatego, że jesteś ode mnie trzy razy starszy. To wbrew kodeksowi rycerskiemu.

- Kodeks rycerski! Phi!

- Żadne „phi” nic tu nie pomoże.

- I ty to mówisz do mnie; do mnie, który cię nauczyłem wszystkiego, co potrafisz? Odsyłasz mnie do Benwick zanim miałem możliwość przekonać się, jak sobie radzisz w walce? Ani razu nie dobyłeś przy mnie miecza, słynnego Wesołka! To niewdzięczność, to perfidia, to zdrada! Ja umrę ze zgryzoty! Przysięgam! Klnę się na Niebiosa!

Po tym nastąpiła długa wiązanka dosadnych sformułowań celtyckich, wśród nich rzekome zaklęcie Wilhelma Zdobywcy: Per Splendorem Dei, a także Pasque Dieu - ulubione powiedzonko legendarnego Króla Ludwika XI, który uważał je za dowcip. Zainspirowany retoryką koronowanych głów, wujaszek Dap wyrecytował następnie zawołania Rufusa, Henryka I, Króla Jana oraz Henryka II, które brzmiały kolejno: Na Świętą Gębę Łukasza, Na Śmierć Boską, Na Boże Zęby i Na Bożą Głowę. Sokół Lancelota przyjął spektakl bardzo życzliwie, czemu dał wyraz, strosząc dziarsko pióra - trochę jak pokojówka, gdy trzepie za oknem miotełkę do ścierania kurzu.

- Nie chcesz, to nie jedź - wzruszył ramionami Lancelot. - Tylko bardzo cię proszę, nie wspominaj mi więcej o Królowej. Nic nie poradzę na to, że się lubimy. Sam przyznasz, że sympatia między ludźmi to nic zdrożnego? Królowa i ja nie jesteśmy przestępcami, ale kiedy zaczynasz prawić mi kazania, stwarzasz wrażenie, że robimy coś złego. Mówisz tak, jakbyś źle o mnie myślał i wątpił, czy jestem człowiekiem honoru. Proszę, abyś już nigdy więcej nie poruszał tego tematu.

Wujaszek Dap przewrócił oczami, zmierzwił czuprynę, załamał ręce, ucałował opuszki własnych palców i wykonał jeszcze szereg innych gestów obrazujących jego punkt widzenia. Lecz nigdy więcej nie nawiązał do romansu.

Artur odniósł się do problemu niejednoznacznie. Dawne ostrzeżenie Merlina dotyczące małżonki i najlepszego przyjaciela, od początku zawierało w sobie pewną sprzeczność: jak bowiem można nazwać przyjacielem kogoś, kto dopuszcza się wobec nas zdrady? Artur ubóstwiał swoją Ginewrę za jej urodę i śmiałą fantazję, dla Lancelota zaś od pierwszego spotkania czuł szacunek, który wkrótce przerodził się w braterską miłość. Z racji tych uczuć trudno mu było żywić podejrzenia, a zarazem i trudno było ich nie żywić. Po namyśle Artur doszedł do wniosku, że najlepszym wyjściem z sytuacji będzie zabrać Lancelota na wojnę z Rzymem. W ten sposób młodzian znajdzie się z dala od Ginewry, a król cieszyć się będzie, mając u boku wiernego ucznia i świetnego rycerza - mniejsza o to, czy ostrzeżenia Merlina były uzasadnione, czy nie.

Wojna z Rzymem była wynikiem zawiłego, wieloletniego konfliktu. Nie poświęcimy jej tu wiele miejsca. W pewnym sensie stanowiła dalszy ciąg bitwy pod Bedegraine, rozszerzonej na skalę europejską. Feudalną koncepcję wojen łupieżczych udało się zwalczyć w Brytanii, za granicą jednak była ona wciąż żywa i zamorscy amatorzy łupów wojennych łakomie spoglądali na nowo zasiadłego na tronie króla. Niejaki Lucjusz, dyktator rzymski (ciekawe, że i Malory używa określenia „dyktator”), skierował do Artura poselstwo z żądaniem haraczu (tę samą opłatę przed bitwą nazywano „haraczem”, a po bitwie „okupem”). Król jednak, po konsultacji z parlamentem, odesłał delegację z pustymi rękami i z oświadczeniem, że żaden haracz się Lucjuszowi nie należy. Wobec tego dyktator Lucjusz wypowiedział Arturowi wojnę. Czyniąc to, rozesłał posłańców w cztery strony świata na poszukiwanie sojuszników - całkiem jak Lars Porsena z legendy Macaulaya. Znaleziono ich bez trudu: aż szesnastu królów towarzyszyło Lucjuszowi w marszu z Rzymu przez Górną Germanię na bitwę z Anglikami. Do sojuszu przystąpiły: Ambage, Arrage, Alisandria, India, Hermonia, Eufratus, Affrika, Europa Większa, Ertania, Elamia, Arabia, Egipt, Damask, Damiecja, Kajer, Kapadocja, Tracja, Turcja, Pont, Pampeluna, Syria i Galacja, dołączyli też alianci z Grecji, Cypru, Macedonii, Kalabrii, Katalonii i Portugalii, oraz wiele tysięcy Hiszpanów.

Pierwsze tygodnie miłosnego zauroczenia Lancelota zbiegły się z przygotowaniami Artura do wyprawy wojennej na drugi brzeg kanału La Manche (przez Anglików zwanego Kanałem Angielskim), do Francji, gdzie miał stawić czoło wrogom. Na tę właśnie wyprawę postanowił Artur zabrać młodego rycerza. Lancelot, naturalnie, nie cieszył się jeszcze sławą najświetniejszego rycerza Okrągłego Stołu - gdyby już nim był, nawet bez romansu wziąłby udział w wojnie. Na razie, jak wiadomo, stawał do walki tylko jeden raz: przeciwko samemu Arturowi. W powszechnej opinii za prymusa wśród rycerzy uchodził Gawaine.

Lancelot był zły, że każą mu opuścić Ginewrę, gdyż uznał to za dowód braku zaufania. Poza tym pamiętał, że Sir Tristanowi pozwolono w podobnych okolicznościach pozostać u boku żony Marka, Króla Kornwalii. Nie rozumiał, dlaczego w takim razie jemu nie wolno zostać przy Ginewrze.

Nie będziemy wdawać się w szczegóły kampanii rzymskiej, chociaż trwała ona kilka lat. Ot, wojna jakich wiele: obie strony wznosiły okrzyki bojowe, zadawano śmiertelne ciosy, wielu padło na polu chwały, wielu wsławiło się odwagą i każdy dzień oglądał rycerskie popisy. Krótko mówiąc: bitwa pod Bedegraine w powiększeniu. Artur, podobnie jak pod Bedegraine, odmówił uznania wojny za wydarzenie sportowe i propagandowe, chociaż nie brakło w niej ciekawych incydentów. Rudy Gawaine, wysłany do rokowań w roli posła, stracił cierpliwość i w toku negocjacji uśmiercił przedstawiciela strony przeciwnej. Sir Lancelot stanął na czele bitwy wobec trzykrotnie silniejszego przeciwnika i położył trupem Króla Lyly oraz trzech możnych panów: Alakuka, Herawda i Heringdala. W toku dalszej kampanii padło trzech mocarzy, którzy uchodzili za niepokonanych - jednego z nich ukatrupił osobiście Król Artur. Wreszcie, w ostatnim starciu, Artur zadał cesarzowi Lucjuszowi tak silny cios w głowę, że ostrze jego miecza Ekskalibura oparło się dopiero na piersi dyktatora. Po bitwie znaleziono na polu walki zwłoki Snowdana Syryjczyka, króla Egiptu, króla Etiopii (bezpośredniego przodka cesarza Hajle Syllasjego) i siedemnastu innych królów, oraz sześćdziesięciu senatorów rzymskich. Artur polecił złożyć ich ciała w kosztowne trumny i posłać - bez ironii - burmistrzowi Rzymu, tytułem żądanego uprzednio haraczu. Podarunek ów skłonił burmistrza Rzymu i całą bez mała Europę do uznania Artura za najwyższego władcę. Krainy Pleasance, Pawia, Petersaint i Port Tremble złożyły mu hołd. Tak zakończyła się epoka wojen feudalnych, zarówno w Anglii, jak i na Kontynencie.

Podczas działań wojennych Artur szczerze polubił Lancelota i gdy razem wracali do domu, nie wierzył już zupełnie w proroctwa Merlina. W ogóle przestał myśleć o tej sprawie. Lancelot zyskał opinię pierwszego rycerza armii Króla Artura. I Artur, i Lancelot poprzysięgli sobie w duchu, że Ginewra ich nie rozdzieli. Pierwsze lata wspólnego żywota mieli już za sobą.

ROZDZIAŁ VI

Jak przedstawia się Lancelot z naszego końca czasu? Czy zostało po nim tylko wspomnienie wysportowanego brzydala? Był przecież kimś więcej niż średniowiecznym rycerzem, który nade wszystko cenił sobie honor.

Na wsi po dziś dzień można usłyszeć powiedzonko, które doskonale określa Lancelota. Farmerzy w Irlandii, gdy chcą kogoś szczególnie pochwalić, mawiają: „On szanuje słowo. Zawsze dotrzymuje obietnicy”.

Lancelot starał się „szanować słowo”. Dla niego - jak do dziś dla prostych ludzi ze wsi - słowo było najcenniejszym majątkiem.

Ale dziwna rzecz: mimo silnego postanowienia dotrzymywania słowa sobie i bliźnim, Lancelot miał naturę pełną sprzeczności i bynajmniej nie anielską. Cenił słowo honoru nie tylko dlatego, że był szlachetny, także dlatego, że miał złe skłonności. Złym ludziom surowe zasady potrzebne są jako hamulce. Lancelot lubił zadawać ból. Właśnie z powodu tej skłonności do okrucieństwa - choć zabrzmi to paradoksalnie - nigdy nie zabił błagającego o litość, nigdy też bez konieczności nie dopuścił się brutalnego postępku. Zakochał się w Ginewrze właśnie dlatego, że wcześniej sprawił jej ból. Możliwe, że gdyby nie dostrzegł w jej oczach cierpienia, nigdy nie zwróciłby na nią uwagi.

Ludzie dochodzą do świętości najdziwniejszymi drogami. Ktoś, kto nie miałby bzika na punkcie przyzwoitości i honoru, zwyczajnie uciekłby z żoną przyjaciela. Gdyby Lancelot tak postąpił, Artur, być może, uniknąłby tragedii. Normalny człowiek, który nie spędził połowy życia na bolesnym, żmudnym dociekaniu, co jest słuszne - aby w ten sposób zdusić w sobie skłonności do tego, co niesłuszne - bez skrupułów przeciąłby węzeł, który wszystkim trojgu szykował zgubę.

Dwaj druhowie wracali do Anglii z kampanii rzymskiej. Flota przybiła do brzegu w Sandwich. Dzień był szary, wrześniowy, nad skoszoną łąką bujały błękitne i rdzawe motylki, kuropatwy nawoływały się głosami podobnymi do cykania świerszczy, jagody czerniały, a leszczyny kołysały w watowanych łupinkach małe jeszcze i pozbawione smaku owoce. Królowa Ginewra oczekiwała na plaży, a kiedy powitała Króla pocałunkiem, Lancelot pojął, że mimo postanowienia, które uczynił w duchu, ona rozdzieli jego i Artura. Skulił się, jakby doznał nagłego skrętu kiszek, sztywno powitał Królową i natychmiast oddalił się na nocleg do najbliższej gospody. Przez całą noc nie zmrużył oka. Rankiem złożył prośbę o oddalenie go od dworu.

- Przecież na dobrą sprawę jeszcze nie widziałeś dworu - zdumiał się Artur. - Czemu chcesz nas tak szybko opuścić?

- Powinienem wyjechać.

- Powinieneś? - nie rozumiał Król. - Cóż znaczy to słowo?

Lancelot zacisnął pięści.

- Proszę o skierowanie mnie na misję. Pragnę szukać przygody.

- Ależ Lance...

- Czy nie temu ma służyć Okrągły Stół? - krzyknął Lancelot, tracąc opanowanie. - Rycerze wyprawiają się na misje przeciwko Przemocy, tak czy nie? Dlaczego więc mnie zatrzymujesz? Przecież na tym polega cała idea!

- Dajże pokój - rzekł Król. - Niepotrzebnie się tak gorączkujesz. Skoro tak bardzo chcesz wyjechać - to jedź, rób co ci się podoba. Myślałem tylko, że miło nam będzie zatrzymać cię na jakiś czas przy sobie. Nie unoś się, Lance. Nie rozumiem, co cię napadło.

- Wracaj szybko - dodała Królowa.

ROZDZIAŁ VII

Jak zaczęły się słynne misje Lancelota. Nie podjął ich ani dla sławy, ani dla rozrywki. Podjął je, aby uciec od Ginewry. Miały ratować - nie budować - jego honor. Chociaż jedną z tych misji warto opisać w szczegółach, aby pokazać, jakimi to sprawami usiłował Lancelot odwrócić swoją uwagę od Królowej i na czym właściwie polegał jego słynny honor. Opis taki da nam jednocześnie obraz sytuacji w ówczesnej Anglii i pomoże zrozumieć, co skłoniło Artura do prac nad teorią sprawiedliwości. Artur nie był szczególnie pruderyjny, ale Gramaria, w której przyszło mu panować, tkwiła w stanie kompletnej anarchii i trzeba było porywającej idei w stylu Okrągłego Stołu, aby państwo nie rozpadło się do końca. Zapędy wojenne możnowładców pokroju Lotha dało się ukrócić, lecz pomniejsi baronowie panoszyli się w swoich majątkach jak gangsterzy: dla złota wyrywali Żydom zęby, a biskupów, którzy im się sprzeciwiali, przypiekali ogniem. Chłop pańszczyźniany pod władzą niedobrego pana bywał narażony na najstraszliwsze tortury: smażenie na wolnym ogniu, oblewanie stopionym ołowiem, obcięcie kończyn, wykipienie oczu - a po tym wszystkim, jeśli przeżył, wygnanie na pastwę losu. Po drogach snuli się na czworakach nieszczęśnicy z podciętymi ścięgnami kolan. Biedni i bezbronni płacili życiem za kłótnie swoich panów, podczas gdy rycerz, nawet jeśli spadł z konia w ferworze walki, był tak starannie zapuszkowany, że dla wyrządzenia mu najmniejszej szkody trzeba by było nie lada eksperta. Na przykład w bitwie pod Bouvines, Filip August Francuski został strącony na ziemię i otoczony przez piechotę wroga, która jednak nie była w stanie dobrać się do niego przez pancerz, więc po pewnym czasie władca został odbity przez swoich i walczył dalej, tym zawzięciej, że incydent okrutnie go rozsierdził.

Niechaj więc opowieść o pierwszej misji Lancelota ukaże nam ową niespokojną epokę Przemocy.

Na granicy Walii mieszkali dwaj rycerze: Sir Carados i Sir Turquine. Obaj wywodzili się z celtyckich rodów. Jako konserwatywni baronowie, nie ugięli się przed autorytetem Artura i wyznawali pogląd, że jedyną skuteczną regułą rządzenia jest prawo silniejszego. Każdy z nich dysponował warownym zamkiem i rzeszą nieuczciwych dworaków, którzy pod ich rządami znajdowali o wiele większe pole do malwersacji, niż znaleźliby w państwie o ustroju obywatelskim. Żyli sobie jak orły: te, jak wiadomo, żywią się swymi pomniejszymi braćmi. Porównanie chyba jednak niezbyt fortunne, gdyż orły mają w sobie wielką szlachetność, a kto jak kto, ale Sir Turquine na pewno nie zaliczał się do osobników szlachetnych. Gdyby żył dzisiaj, trafiłby może nawet do szpitala wariatów, a w najlepszym razie bliscy na pewno doradzaliby mu psychoanalizę.

Sir Lancelot wędrował już od miesiąca, a ponieważ przez cały ten czas oddalał się od miejsca, do którego najbardziej ciągnęło go serce, każdy krok konia był dlań wielką udręką. Nagle wyjechał przeciw niemu ciężkozbrojny rycerz na ogromnej klaczy. Drugi rycerz, związany, zwisał mu przez siodło. Najwyraźniej zemdlał. Cały był okrwawiony i obszarpany. Jego głowę, która obijała się o koński bok, porastała ruda czupryna. Rycerz, który go pojmał, odznaczał się ogromną posturą. Lancelot rozpoznał w nim po herbie Sir Caradosa.

- Kim jest twój jeniec, panie?

Rosły rycerz sięgnął po dyndającą z tyłu tarczę jeńca i pokazał Lancelotowi „trójkąt czerwony w otoczeniu trzech ostów zielonych”.

- Co zamierzasz uczynić z Sir Gawainem?

- Nie twój interes - burknął Sir Carados.

Gawaine musiał się ocknąć, gdy klacz stanęła, bo usłyszeli nagle jego głos dochodzący z odwróconej głowy:

- Sir Lancelot? Czy to czasem nie ty?

- Czołem, Gawaine. Jak tam sprawy stoją?

- Jak najgorzej - odparł szczerze Sir Gawaine. - Tuszę, że mnie wybawisz, bo jeżeli nie ty, to, dalibóg, nie znam rycerza, który zdolen byłby to sprawić.

Wygłosił te słowa w oficjalnej wzniosłej mowie rycerskiej. W owych czasach obowiązywały bowiem dwa dialekty: szlachecki i plebejski. I to w każdym języku, była więc „wysoka” i „niska” mowa holenderska, normańska francuszczyzna, saska angielszczyzna.

Lancelot zmierzył wzrokiem Sir Caradosa i zagadnął go w mowie potocznej:

- Proponuję, żebyś zdjął z konia tego gościa i zmierzył się ze mną. Co ty na to?

- Odpowiem ci, żeś głupiec i spotka cię ten sam los, co i jego.

Złożyli zatem Gawaine'a na ziemi, solidnie skrępowanego, żeby nie mógł uciec, i jęli szykować się do walki. Sir Carados miał giermka do podawania kopii, Lancelot zaś, który uparł się zostawić wujaszka Dapa w domu, skazany był na samoobsługę.

Walka ta różniła się znacznie od pojedynku Lancelota z Arturem. Przede wszystkim, siły i umiejętności przeciwników były tym razem bardziej wyrównane, więc w fazie walki na kopie żaden nie dał się wysadzić z siodła. Jesionowe drzewce popękały w drzazgi, a oni dalej siedzieli na koniach, które też dzielnie znosiły impet starć. Jednak w starciu na miecze Lancelot przewyższył rywala. Po godzinie z kawałkiem wymiany ciosów zadał Sir Caradosowi tak silne uderzenie w szczyt hełmu, że przeciął osłonę głowy wraz z zawartością, a chwiejącego się w siodle nieboszczyka chwycił za kołnierz, ściągnął pod kopyta konia, sam zeskoczył na ziemię i zręcznym ruchem obciął mu głowę. Po czym uwolnił z więzów Sir Gawaine'a, który, podziękowawszy mu wylewnie, odjechał zaraz w dzikie ostępy Anglii, porzucając wszelką myśl o Caradosie. Lancelot niebawem napotkał swego młodego kuzyna, Sir Lionela, i podążyli dalej razem tropem zła, które należało wyplenić. Niesłusznie uczynili zbyt rychło zapominając o Sir Caradosie.

Po kilku dniach podróży, w upalnie południe, dotarli do innego lasu. Lancelot, wyczerpany pogodą i własną wewnętrzną walką o Królową, czuł, że nie da już ani kroku. Lionel nie nalegał, gdyż chciało mu się spać, więc postanowili zdrzemnąć się chwilę w krzakach pod jabłonią, uwiązawszy wpierw konie do mocnych konarów. Lancelota sen zmorzył natychmiast, lecz Sir Lionelowi dokuczały muchy, a gdy tak leżał, zły na brzęczące owady, ujrzał przed sobą dziwne widowisko.

Trzej rycerze w pełnym rynsztunku czmychali co sił w koniach przed czwartym, który ich ścigał. Kopyta końskie dudniły, aż ziemia drżała - dziw doprawdy, że Lancelot się nie obudził. Ogromny rycerz, który ścigał zbrojnych, schwytał ich w końcu, jednego po drugim, postrącał z koni, związał i wziął do niewoli.

Lionel był ambitnym młodzieńcem. Postanowił przewyższyć słynnego kuzyna. Wstał po cichu, założył zbroję i puścił się w ślad za zwycięskim olbrzymem z zamiarem wyzwania go na pojedynek. Nie minęła minuta, a i on leżał na ziemi, skrępowany tak ciasno, że nie mógł ruszyć ani ręką, ani nogą. Lancelot ani drgnął. Wkrótce po całym zajściu nie zostało ani śladu. Tajemniczym pogromcą czterech rycerzy był Sir Turquine, brat owego Caradosa, którego tak niedawno zgładził Lancelot. Sir Turquine miał zwyczaj trzymać swoich jeńców w ponurym zamczysku, gdzie rozbierał ich do naga i chłostał do woli. Była to jego ulubiona rozrywka.

Przed śpiącym Lancelotem defilował tymczasem inny orszak. Czterech paradnie wystrojonych rycerzy podtrzymywało na czterech włóczniach zielony baldachim. Pod baldachimem jechały na białych mułach cztery królowe w średnim wieku. Wyglądało to bardzo malowniczo. Gdy orszak mijał jabłonkę, rumak Lancelota zarżał dźwięcznie.

Królowa Morgana le Fay, najstarsza z czterech królewskich eksczarownic, zatrzymała orszak i podjechała bliżej do Sir Lancelota. Wyglądał dość groźnie, gdy tak leżał w wysokiej trawie, w pełnym rynsztunku.

- Toż to Sir Lancelot!

Skandal roznosi się szybko, zwłaszcza wśród istot nadprzyrodzonych, toteż cztery królowe wiedziały już, że Lancelot kocha się w Ginewrze. Wiedziały również, że uchodzi za najsilniejszego rycerza na świecie. Dlatego zazdrościły go Ginewrze. I oto nadarzyła im się wspaniała okazja do działania. Zaczęły kłócić się między sobą o prawo do rzucenia czarów na Lancelota.

- Nie kłóćmy się - rzekła w końcu Morgana le Fay. - Rzucę na niego czar, który sprawi, że nie obudzi się przez sześć godzin. Zdążymy go w tym czasie przewieźć do mojego zamku, a tam - niech sam zdecyduje, którą z nas wybiera.

Tak też uczyniły. Dwaj rycerze ponieśli uśpionego mistrza turniejów na tarczy, wprost do zamku Rydwan. Zamczysko nie występowało tym razem w swojej czarodziejskiej postaci - budowli z jedzenia - lecz było, jak na co dzień, zwyczajną fortecą. Lancelota wrzucono do zimnej, pozbawionej sprzętów komory, gdzie miał leżeć do czasu ustąpienia czaru Królowej Morgany.

Gdy się zbudził, nie wiedział, gdzie się znajduje. Ciemna komnata była cała z kamienia, jak lochy. Lancelot leżał w mroku i czekał, co będzie. Wkrótce zaczął rozmyślać o Królowej Ginewrze.

Wreszcie doczekał się: do komnaty wkroczyła panna z obiadem i powitała go wesoło:

- Jakże się miewa Sir Lancelot?

- Trudno powiedzieć, piękna panno. Nie mam pojęcia, jak się tutaj dostałem, więc i nie bardzo wiem, jak się miewam.

- Nie obawiaj się. Jeśli naprawdę jesteś tak mężny, jak powiadają, to kto wie, może już jutro z rana zdołam ci pomóc.

- Wielkie dzięki. Pomożesz mi czy nie, w każdym razie bądź mi życzliwa.

Piękna panna wyszła z komnaty.

Rankiem rozległ się łoskot skobli, zgrzyt zardzewiałych zamków, i do lochu wtargnęła grupa sług w kolczugach. Ustawili się karnie po obu stronach drzwi, tworząc szpaler dla czterech królowych, które przybyły pięknie wystrojone. Wszystkie po kolei dygnęły dwornie przed Sir Lancelotem. Ten wstał uprzejmie i z ponurą miną odpowiadał skinieniem głowy na ich ukłony. Morgana le Fay przedstawiła mu siebie i towarzyszki jako królowe Zachodu, Północy, Wschodu i Wysp.

- Nie myśl sobie, rycerzu, że cię nie znamy - oświadczyła następnie. - Jesteś Sir Lancelot Dulac i romansujesz z Królową Ginewrą. Uchodzisz za najświetniejszego rycerza na świecie i właśnie dlatego owa dama ma się ku tobie. Dowiedz się więc, że nastał kres amorów. Teraz my, cztery królowe, mamy cię w swojej mocy. Jedną z nas musisz wybrać na damę swego serca. Trzeba abyś zadecydował sam - ale jedną z nas wybrać musisz. Mów, którą.

- Jakże mogę dokonać takiego wyboru? - zaperzył się Lancelot.

- Nie możesz, lecz musisz.

- Po pierwsze - rzekł Lancelot - nieprawdą jest to, co mówicie o mnie i o małżonce króla Anglii. Ginewra jest najczulszą i najwierniejszą żoną swojego pana. Gdybym był wolny i miał na sobie zbroję, z ochotą zmierzyłbym się z każdym wystawionym przez was rycerzem, aby tego dowieść. Po drugie, oświadczam, że ani mi w głowie zadawać się bliżej z którąkolwiek z was. Darujcie szorstkie słowa, ale nic więcej nie mam do powiedzenia.

- Ach tak! - rzekła ozięble Morgana le Fay.

- Właśnie tak - potwierdził Lancelot.

- Nic więcej?

- Nic a nic.

Cztery królowe dygnęły z lodowatą wyniosłością i wymaszerowały z celi. Strażnicy popisowo wykonali w tył zwrot, podzwaniając długimi kolczugami o posadzkę. Zgasło światło w korytarzu. Drzwi zatrzasnęły się, klucz zgrzytnął w zamku, szczęknęły zamykane zasuwy.

Urodziwa panna wróciła z następnym posiłkiem i z wyraźną chęcią porozmawiania z Lancelotem. Sprawiła na nim wrażenie osóbki śmiałej i nawykłej do stawiania na swoim.

- Wspominałaś, że mogłabyś mi pomóc? Panna zerknęła na niego podejrzliwie i odparła:

- Owszem, lecz tylko pod warunkiem, że jesteś tym, za kogo się podajesz. Czy rzeczywiście jesteś Sir Lancelotem?

- Obawiam się, że tak.

- Więc pomogę ci, jeżeli ty mi pomożesz. To rzekłszy, zalała się łzami.

Zanim przestanie szlochać - uroczo zresztą i z wielkim zaangażowaniem - wyjaśnijmy zasady turniejów rycerskich, które w owych zamierzchłych czasach rozgrywano w Gramarii. Wielki turniej był czymś więcej niż pojedynkiem. W pojedynku rycerze walczyli parami na kopie, albo na miecze, a ten, który zwyciężył, otrzymywał nagrodę. Turniej miał formułę znacznie bardziej swobodną. Po każdej stronie stawało dwudziestu, trzydziestu rycerzy, którzy na umówiony znak szarżowali jak kto chciał na stronę przeciwną. Walkom grupowym przyznawano wysoką rangę, czego dowodem fakt, że kto wniósł „zieloną opłatę” za udział w turnieju, mógł z tym samym biletem stawać do pojedynku - ale nie na odwrót. W turniejach było zawsze wielu rannych. Nie można jednak uznać turnieju za pomysł całkowicie szkodliwy - pod warunkiem, że przebieg walk byłby należycie kontrolowany. Niestety, w dawnych czasach o kontroli właściwie nie było mowy.

Wesoła Anglia z epoki Króla Pendragona podobna była do Biednej Starej Irlandii z czasów 0'Connella. Wszystkim rządziły zbrojne frakcje. Rycerze jednego hrabstwa, a nawet mieszkańcy jednej okolicy, albo też służba konkretnego pana, bez trudu potrafili wprawić się w stan zajadłej nienawiści wobec sąsiada i jego ludzi. Nienawiść przeradzała się w agresję i wówczas król, albo przywódca jednej frakcji, wyzywał wodza drugiej na turniej. Obie strony przybywały na miejsce spotkania z jak najszczerszym zamiarem wyrządzenia sobie nawzajem krzywdy. Podobnie bywało w czasach walk papistów z protestantami, a także podczas waśni między domem Stuartów a domem orańskim: reprezentanci zwaśnionych stron nacierali na wroga z maczugami w pięściach i żądzą mordu w sercach.

- Czemu płaczesz? - zainteresował się Lancelot.

- O, ja nieszczęsna! Podły krół Celtów Północnych wyzwał mojego ojca na turniej, który ma się rozegrać w przyszły wtorek. Tamten król ma po swojej stronie trzech rycerzy Króla Artura, więc mój biedny ojczulek na pewno przegra, a może nawet zostanie ranny!

- Rozumiem. A jak brzmi imię twojego ojca, panienko?

- Król Bagdemagus.

Sir Lancelot wstał i uprzejmie ucałował pannę w czoło. Pojął w lot, czego się po nim spodziewa.

- Doskonale - powiedział. - Jeśli zdołasz wyrwać mnie z tego więzienia, w przyszły wtorek stanę do walki po stronie Króla Bagdemagusa.

- Dzięki ci, dzięki! - zawołała panna, wyżymając chusteczkę do nosa. - Muszę już iść, bo będą mnie szukali na dole.

Chyba jasne, że nie miała zamiaru pomagać królowej Celtów Północnych więzić Lancelota, skoro król Celtów Północnych stawał do walki przeciwko jej ojcu.

Z samego rana, zanim mieszkańcy zamku wyszli z pościeli, Lancelot usłyszał cichutkie otwieranie ciężkich drzwi. W jego dłoń wślizgnęła się delikatna rączka i po ciemku został wyprowadzony z celi. Przeszli przez dwanaścioro magicznych drzwi i dotarli do zbrojowni, gdzie czekała na Lancelota jego zbroja, wypolerowana i gotowa do założenia. Rycerz przywdział zbroję i udał się za przewodniczką do stajni, gdzie jego rumak krzesał iskry o kamienną posadzkę nowiuteńką, błyszczącą podkową.

- Pamiętaj.

- Oczywiście.

To rzekłszy, ruszył przez most zwodzony w światło poranku.

Skradając się korytarzami zamczyska Rydwan, Lancelot i jego przewodniczka ułożyli plan spotkania z Królem Bagdemagusem. Lancelot miał się udać do pobliskiego opactwa białych braci i tam czekać na pannę, która, rzecz jasna, musiała zbiec przed Królową Morgana po zdradzieckim udzieleniu pomocy więźniowi. Następnie oboje mieli poczekać w opactwie na sprowadzenie Króla Bagdemagusa i z nim ustalić szczegóły turnieju. Niestety, zamczysko Rydwan stało w Puszczy Dzikiej i Lancelot szybko zgubił drogę do opactwa. Krążył z koniem po lesie przez cały dzień: wpadali na drzewa, plątali się w jagodowych zaroślach i raz po raz tracili cierpliwość. Pod wieczór natknęli się na namiot z purpurowego złotogłowiu. W środku nie było nikogo.

Lancelot zsiadł z konia i obejrzał namiot z bliska. Tak luksusowy obiekt w sercu dzikiej głuszy musiał budzić zdziwienie, zwłaszcza że nie było widać właściciela.

- Jakiś dziwny ten namiot - pomyślał Lancelot, smutny, bo stale miał przed oczami Ginewrę. - Dziwny nie dziwny, ale chyba zostanę w nim na noc. Albo stoi tu dla przygody - w takim razie jest moim obowiązkiem owej przygody zakosztować, albo właściciele wyjechali na wakacje - w takim razie na pewno nie mieliby nic przeciwko temu, abym jedną noc przespał w ich namiocie. Zresztą nie mam innego wyjścia, bo zgubiłem drogę.

Rozkulbaczył konia, uwiązał go, zdjął zbroję i rozwiesił ją starannie na pobliskim drzewie, na wierzchu umieszczając tarczę. Następnie spożył część chleba, który panna dała mu na drogę, popił wodą ze strumienia, płynącego usłużnie za namiotem, przeciągnął się, aż mu chrupnęło w łokciach, ziewnął, postukał się trzy razy pięścią w zęby i poszedł spać. Łoże było ogromne, zarzucone kapą z purpurowego złotogłowiu, identycznego jak pokrycie namiotu. Lancelot rzucił się na nie, wtulił nos w jedwabną poduszkę, ucałował ją, myśląc o Ginewrze i zapadł w kamienny sen.

Kiedy się ocknął, na niebie świecił księżyc, a na lewej nodze Lancelota siedział jakiś golas i obcinał sobie paznokcie.

Wyrwany z miłosnego snu, Lancelot odskoczył gwałtownie, kiedy poczuł na sobie ciężar obcego. Tamten, równie zdziwiony, że ktoś rusza się w łóżku, skoczył i chwycił za miecz. Lancelot zeskoczył z łoża po przeciwnej stronie i pomknął po wiszącą na drzewie zbroję. Obcy golas deptał mu po piętach, próbując ugodzić mieczem w plecy. Lancelotowi udało się jednak bezpiecznie dopaść drzewa. Zaraz zwrócił się ku obcemu z bronią w ręku. W blasku księżyca obaj wyglądali osobliwie i strasznie: dwa golasy z mieczami połyskującymi srebrzyście pod sierpem miesiąca.

- Już po tobie! - wrzasnął obcy, mierząc w nogi Lancelota. W sekundę później jego miecz leżał na ziemi, on sam zaś, skulony, trzymał się oburącz za brzuch i poświstywał z bólu. Krew, która chlusnęła z zadanej przez Lancelota rany, wydawała się czarna w blasku księżyca. Cięcie ukazywało intymne wnętrze jamy brzusznej rannego.

- Dość! - jęknął nieszczęśnik. - Litości. Odwróć miecz. Zabiłeś mnie.

- Bardzo mi przykro - powiedział Lancelot. - Nawet nie poczekałeś, aż wezmę broń do ręki.

- Litości! Litości! - błagał ranny.

Lancelot wbił miecz w ziemię i podszedł bliżej, chcąc obejrzeć ranę.

- Nic ci nie zrobię - zapewnił. - Nie bój się. Daj zobaczyć.

- Przeciąłeś mi wątrobę - rzekł z wyrzutem ranny.

- Mogę najwyżej jeszcze raz przeprosić. Nie wiem nawet, o co walczyliśmy. Wesprzyj się na moim ramieniu, zaprowadzę cię do łóżka.

Ułożył go w pościeli, zatamował krwotok i stwierdził, że rana nie jest śmiertelna. Nagle w otworze namiotu stanęła Piękna dama. Ponieważ Lancelot zapalił w środku kaganek z knotem z sitowia, dama z miejsca zorientowała się w sytuacji i podniosła piskliwy lament. Na przemian to pocieszała rannego, to oskarżała Lancelota o morderstwo. Trwało to dłuższą chwilę.

- Przestań wyć! - uciszył ją brutalnie poszkodowany. - On nie jest mordercą. To była pomyłka.

- Leżałem w łóżku - wyjaśnił Lancelot. - Szanowny pan wszedł i usiadł na mnie. Tak nas to obu zaskoczyło, że się pobiliśmy. Bardzo mi przykro, że go skaleczyłem.

- Przecież to nasze łóżko! - oburzyła się głośno dama, jak trzy niedźwiadki w bajce o Złotowłosej i Trzech Niedźwiadkach. - Co obcy człowiek robił w naszym łóżku?

- Raz jeszcze najmocniej przepraszam. Gdy tu przybyłem, namiot stał pusty, a że zgubiłem drogę i opadłem z sił, pomyślałem sobie, że nic się nie stanie, jeżeli prześpię w nim tę jedną noc.

- Bardzo słusznie: bo i nic się nie stało - zapewnił go ranny. - Zapraszamy na nocleg. Ta rana, zdaje się, to bagatelka. Można spytać o imię szanownego pana?

- Lancelot.

- Coś podobnego! - uradował się gospodarz namiotu. - Słyszysz, moja duszko, z kim stawałem do walki? Nic dziwnego, że nieco mnie poturbował. Zdziwiłem się tylko, że tak łatwo darował mi życie.

Ponieważ nalegali, Lancelot spędził u nich noc, a rankiem wskazali mu drogę do opactwa białych braci.

Spotkanie w puszczy nie wnosi nic nowego do głównego wątku opowieści, ważne jest tylko o tyle, że ranny rycerz, który miał na imię Belleus, został zaproszony przez Lancelota do Okrągłego Stołu, gdy tylko wydobrzeje. Belleus odznaczał się wielkodusznością, a właśnie takich ludzi potrzebował Artur. Poza tym Lancelot chciał mu wynagrodzić niechcący zadane cierpienie.

W opactwie białych braci oczekiwała Lancelota zdesperowana panna. Już zaczynała lękać się, że ją oszukał. Ledwie jednak na kamiennym dziedzińcu zabrzmiał stukot kopyt rumaka, który wiózł Lancelota, zbiegła z wieży jak uskrzydlona i powitała rycerza z niekłamaną radością.

- Ojciec przybędzie tutaj dziś wieczorem! - wołała z daleka. - Bardzo się cieszę, że jesteś! Bałam się, że zapomniałeś!

Wiecznie skrzywione oblicze Lancelota rozjaśniło się uśmiechem na ten eufemizm. Następnie rycerz wziął kąpiel, przebrał się w szaty cywilne i tak przygotowany czekał na Króla Bagdemagusa.

- Dziwne jest życie w Gramarii - mówił sam do siebie, próbując zagłuszyć myśl o młodej królowej. - Wszystko dzieje się tutaj bardzo szybko, a na dodatek przez połowę czasu człowiek nie ma pojęcia, gdzie jest. Trzeba się będzie zająć tym kuzynem, który mi zginął pod jabłonią. Osobliwy kraj! Jakieś królowe wyczyniają czary-mary, jakieś zwaśnione frakcje tępią się w turniejach, nigdy nie wiesz, czy ci ktoś w nocy nie wlezie do łóżka, połowa krewnych ni stąd ni zowąd znika ci bez śladu, trudno się w tym wszystkim połapać.

Wstał, przyczesał włosy, wygładził szatę i zszedł na dół powitać Króla Bagdemagusa.

Nie ma powodu, aby zbyt szczegółowo rozwodzić się nad turniejem. Pełny jego opis daje Malory. Lancelot wziął sobie do pomocy trzech rycerzy poleconych przez pannę i zarządził, że wszyscy czterej (on również) będą walczyć z białymi tarczami, znamionującymi niedoświadczonych wojowników. Bardzo mu na tym zależało, gdyż wiedział, że po przeciwnej stronie walczyć będą trzej jego towarzysze od Okrągłego Stołu, przez których nie chciał zostać rozpoznany: bał się przykrych komentarzy na dworze Króla Artura. Mimo ryzyka, nie zrezygnował z walki przeciwko druhom - uważał bowiem za swój obowiązek dotrzymać słowa danego pannie. Prowadzący siły przeciwnika król Celtów Północnych dowodził stu sześćdziesięcioma rycerzami; po stronie Króla Bagdemagusa było ich raptem osiemdziesięciu. Lancelot zaatakował jednego z trzech rycerzy Okrągłego Stołu i wywichnął mu rękę z barku. Na drugiego natarł z takim impetem, że nieszczęśnik wystrzelił z siodła i zarył hełmem w ziemię na głębokość kilku cali. Trzeciego tak silnie rąbnął w głowę, że krew puściła mu się z nosa, a spłoszony koń poniósł go nie wiadomo dokąd. Jeszcze zanim Lancelot złamał królowi Celtów Północnych nogę w udzie, obie strony doszły do wniosku, że turniej uznać można za zakończony.

Nasz bohater udał się następnie na poszukiwanie Lionela. Po raz pierwszy, odkąd się pogubili, działał z własnej i nieprzymuszonej woli, gdyż wcześniej albo więziły go złe królowe, albo wypełniał obietnicę daną pannie, która wyrwała go z więzienia. Zanim odjechał, Król Bagdemagus odebrał nagrodę należną zwycięzcy turnieju. Panna dziękowała Lancelotowi prawie ze łzami. Wszyscy wszystkim obiecywali dozgonną przyjaźń i pomoc wzajemną na każde wezwanie. Potem Lancelot dosiadł konia i, wypytując napotkanych wieśniaków o drogę, pojechał w stronę puszczy, gdzie rosła jabłoń, pod którą po raz ostatni widział kuzyna. Miał nadzieję, że tam, na miejscu, zwietrzy trop, choć było raczej zimno.

W puszczy, gdzie rosła jabłoń, a dokładnie pod samą jabłonią, spotkał damę na białym rumaku. Jabłoń uchodziła za czarodziejską i dlatego panował pod nią taki ruch.

- Pani - skłonił się Lancelot. - Czy wiadomo ci coś o przygodach w tej puszczy?

- Jest ich w bród - odparła dama - ale tylko dla śmiałka.

- Chętnie spróbuję szczęścia.

- Wyglądasz na silnego. I patrzysz dumnie, na przekór jakże żałośnie odstającym uszom. Jeśli chcesz, zaprowadzę cię do najgroźniejszego barona na świecie, tylko że on cię na pewno zabije.

- Nic nie szkodzi.

- Zaprowadzę cię pod warunkiem, że zdradzisz mi swoje imię. Jeśli bowiem nie jesteś słynnym rycerzem, zetknięcie cię z baronem byłoby morderstwem.

- Na imię mi Lancelot.

- Tak przypuszczałam - rzekła dama. - To świetnie, bo jeśli wierzyć temu, co ludzie powiadają, jesteś chyba jedynym rycerzem na świecie zdolnym pokonać człowieka, do którego mam cię zaprowadzić. Nazywa się on Sir Turquine.

- W porządku.

- Niektórzy twierdzą, że to wariat. Trzyma w lochach sześćdziesięciu czterech rycerzy pojmanych w pojedynkach i chłoszcze ich cierniowym biczem. Jeżeli cię złapie, też zostaniesz wychłostany. Na golasa.

- Z opisu sądząc, ciekawy przeciwnik.

- Stworzył coś w rodzaju obozu koncentracyjnego.

- Właśnie dlatego latami ćwiczyłem się w walce - rzekł Sir Lancelot. - Przeciwko temu Artur wymyślił Okrągły Stół.

- Zabiorę cię do niego, ale obiecaj, że potem ty coś dla mnie zrobisz. Jeżeli zwyciężysz, naturalnie.

- Co takiego?

- Nie obawiaj się. Chodzi tylko o pokonanie innego rycerza, znanego gnębiciela panien.

- Przyrzekam z ochotą.

- Jedźmy zatem. Bóg wie, czy ci się powiedzie. Na wszelki wypadek pomodlę się za ciebie w czasie walki.

Ruszyli w drogę i po pewnym czasie dotarli do brodu, identycznego jak ten, przy którym Lancelot odbył swą pierwszą walkę z Królem Arturem. Na okolicznych drzewach wisiały pordzewiałe hełmy i poszczerbione tarcze - razem sześćdziesiąt cztery - a na tarczach widniały skośne pasy, szewrony, i szczupaki, i kosy, i orły, i siedzące lwy o smutnych pyskach. Rzemienie tarcz były całkiem zielone, omszałe. Istny gaj szubienic.

Na drzewie rosnącym w samym środku polany wisiała wielka miedziana balia, górująca nad kolekcją tarcz. Ostatnia tarcza, zawieszona tuż pod balią, nosiła herb Lionela: szewron szkarłatny na srebrnym tle, z pasem oznaczającym boczną linię rodu.

Lancelot natychmiast odgadł, do czego służy balia. Dopiął hełm, sięgnął do naczynia przez kapiące wilgocią listowie, i zabębnił w nie trzonem włóczni, aż dno odpadło. Następnie, razem z damą, stał spokojnie i czekał. Puszcza zamarła po strasznym hałasie.

Nikt się nie zjawiał.

- Jego zamek stoi zaraz za lasem - powiedziała dama.

W milczeniu podjechali do wrót zamczyska i przez pół godziny krążyli pod zawartą bramą. Lancelot zdjął hełm i rękawice i jął ze zdenerwowania obgryzać paznokcie.

Minęło pół godziny, nim z puszczy wyjechał konno gigantyczny rycerz, tak podobny do Sir Caradosa, którego Lancelot wyprawił na tamten świat, ratując Gawaine'a, że nasz bohater oniemiał ze zdziwienia. Przybysz przypominał Sir Caradosa nie tylko posturą, ale i tym, że wiózł skrępowanego i przerzuconego przez siodło klaczy rycerza. Co więcej, na tarczy pojmanego widniał szewron w otoczeniu trzech ostów, a jeden narożnik był czerwony. Tak się bowiem złożyło, że drugi rycerz-olbrzym pochwycił Gaherisa, brata Gawaine'a. Lancelot śledził go okiem wytrawnego znawcy.

Warto dodać, że wprawny obserwator umiał rozpoznać rycerza w zbroi, nawet jeśli tamten był zamaskowany i nosił tarczę bez insygniów. Sam Lancelot musiał w późniejszych latach stawać do walki w przebraniu, bo inaczej nikt nie miałby odwagi z nim się zmierzyć. Artur i druhowie poznawali go tak czy owak - po stylu jazdy na rumaku. Dzisiejsi kibice krykieta też potrafią rozróżnić zawodników na boisku, chociaż z trybun nie widzą ich twarzy - zasada jest ta sama.

Lancelot, dzięki długiej praktyce rycerskiej, potrafił szybko i trafnie ocenić styl każdego wojownika. Nie musiał długo obserwować Sir Turquine'a, aby dostrzec u niego pewną wadę techniki siedzenia w siodle. Powiedział nawet damie, że jeżeli Sir Turquine nie poprawi się w siodle, odbicie jeńca nie powinno sprawić kłopotu. Niestety, zanim doszło do starcia, Sir Turquine poprawił pozycję, więc tym razem wnikliwość Lancelota na nic się nie zdała - warto jednak było o niej napomknąć na wstępie wykładu o pojedynkach na kopie.

Najistotniejsza była technika jazdy. Zawodnik, który nie obawiał się puścić w galop przed samym zwarciem, na ogół wygrywał. Większość rycerzy w ostatniej chwili lekko hamowała, nie uderzali więc z pełnym impetem. Dzięki temu Lancelot zawsze zwyciężał w starciu na kopie. Wujaszek Dap mawiał, że Lancelot ma elan - siłę witalną. Nieraz, walcząc w przebraniu, celowo najeżdżał na przeciwnika niezdarnie, lekko uniesiony w siodle, i dopiero w ostatniej chwili śmigał jak strzała - co widząc, publika, a nierzadko i sam nieszczęsny oponent, wznosiła okrzyk: „To Lancelot!”, nim jeszcze ostrze kopii dosięgło celu.

- Cny rycerzu - rzekł Lancelot. - Złóż rannego na ziemi i daj mu odsapnąć. My tymczasem zmierzymy siły.

Sir Turquine podjechał bliżej i wycedził przez zęby:

- Jeśli jesteś rycerzem Okrągłego Stołu, z największą przyjemnością strącę cię z konia, a następnie wychłostam. Chętnie oddam tę przysługę tobie i całemu Stołowi.

- Ambitny zamysł.

Rozjechali się, jak kazał obyczaj, w przeciwne strony, pochylili kopie i natarli na siebie jak dwie burze. Lancelot w ostatniej chwili spostrzegł, że pomylił się co do postawy Sir Turquine'a w siodle. Pojął, że Sir Turquine jest mistrzem walki na kopie, jakiego dotąd nie spotkał, atakującym silnie i celnie jak on sam.

Pochylili się i starli kopie w jednym momencie: zatrzymane gwałtownie rumaki stanęły dęba i padły na grzbiety, a obie kopie wystrzeliły w górę i przez chwilę wirowały wdzięcznie na wysokości, jak po silnej eksplozji. Dama na białym koniu odwróciła wzrok. Gdy ponownie spojrzała na pole walki, leżały tam konie z przetrąconymi grzbietami i dwaj rycerze.

Dwie godziny później Lancelot i Sir Turquine wciąż walczyli na miecze.

- Przerwa! - zawołał Turquine. - Chcę z tobą pogadać! Lancelot opuścił miecz.

- Kim jesteś? - spytał Sir Turquine. - Nigdy jeszcze nie walczyłem z równie świetnym rycerzem. I równie wytrwałym. Coś ci powiem. Mam w zamku sześćdziesięciu czterech jeńców. Zabiłem i okaleczyłem setki innych. Ale żaden nie dorównywał tobie. Zawrzyjmy pokój, zostańmy przyjaciółmi, a uwolnię wszystkich więźniów.

- Bardzo to uprzejme z twojej strony.

- Zrobię to dla ciebie. Chyba że jesteś tym jedynym rycerzem, z którym musiałbym walczyć na śmierć i życie.

- A jak brzmi imię tego jedynego?

- Lancelot - odparł Turquine. - Jeżeli jesteś Lancelotem, to nie ma mowy o tym, żebym się poddał, ani o przyjaźni. Lancelot zabił mojego brata, Caradosa.

- To ja.

Sir Turquine syknął z czeluści hełmu i zadał błyskawiczny cios, nim przeciwnik gotowy był do podjęcia walki.

- Taki jesteś? - oburzył się Lancelot. - Mogłem skłamać i uzyskać wolność dla wszystkich jeńców, a ty próbujesz zabić mnie bez ostrzeżenia?

Sir Turquine syczał dalej.

- Żal mi Caradosa - ciągnął Lancelot. - Poległ w uczciwej walce i nie proponował, że mi się podda. Nie błagał o litość. Padł podczas wymiany ciosów.

Walczyli jeszcze dwie godziny. Zbrojni rycerze posługiwali się nie tylko końcem miecza. Nieraz okładali się rękojeściami, a nawet tarczami. Trawę wokół walczących zrosiła krew: niewielkie cętki, jak na łusce pstrąga, każda z ogonkiem nadającym jej kształt kijanki. Od czasu do czasu przeciwnicy wpadali na siebie, pchani ciężarem zbroi. Ciężkie, wypchane słomą hełmy ówczesnej jazdy miały tak malutkie otworki do oddychania, że walczący praktycznie się w nich dusili. Tarcze wisiały na nich byle jak, nie stanowiąc żadnej osłony.

Pojedynek zakończył się gwałtownie, w jednej sekundzie i bez słowa. Lancelot, dostrzegając sposobność, rzucił miecz i pochwycił Turquine'a za wystającą część twarzową hełmu. Runęli na ziemię. Hełm spadł z głowy Turquine'a. Dobyli krótkich mieczy do walki wręcz. Turquine poderwał się, zadrżał - i już nie żył.

Nieco później, kiedy Gaheris i dama poili Lancelota wodą, ten rzekł:

- Miał swoje wady, ale walczył dzielnie. Szkoda, że się nie poddał.

- Pomyśl lepiej o torturowanych jeńcach i o chłoście.

- Tak - zadumał się Lancelot. - On należał do starej szkoły. Musimy z nią skończyć. Ale trzeba przyznać, że Sir Turquine wystawił starej szkole dobre świadectwo.

- Brutal i okrutnik - zawyrokowała dama.

- Możliwe, ale brata kochał. Czy pożyczysz mi konia, Gaherisie? Chciałbym udać się dalej, a mój rumak padł, biedaczysko. Pożycz mi swojego, a sam pójdź na zamek uwolnić Lionela i resztę więźniów. Lionelowi powiedz, żeby wracał na dwór Króla Artura i więcej się nie wygłupiał. Ja pojadę dalej z tą damą. Zgadzasz się?

- Możesz wziąć mego konia, oczywiście - zapewnił go Gaheris. - Jemu również, tak jak i mnie, uratowałeś życie. Ratujesz Orknejów jednego po drugim! Zaczęło się od Gawaine'a. A Agravaine jest jednym z jeńców na zamku Sir Turquine'a. Koń jest twój, Lancelocie, bierz go sobie.

ROZDZIAŁ VIII

Podczas pierwszej wyprawy, która trwała rok, Lancelot miał jeszcze parę przygód, lecz tylko dwie z nich tak naprawdę zasługują na opowiedzenie. Obie miały związek z przestarzałym etosem Prawa Pięści, przeciwko któremu Król Artur powołał rycerską krucjatę. Stara szkoła i jej wielkopańskie tradycje stanowiły w owym okresie idealną pożywkę dla żądnych przygód rycerzy - bo najzacieklej broni się klasa rządząca, która traci władzę. Okrągły Stół był odpowiedzią na Prawo Pięści. Na wieść o nim porywczy baronowie hołdujący przemocy chwycili za broń w desperackim odruchu obrony. Gdyby w owych dniach istniała gazeta „The Times”, z pewnością słaliby do niej pełne oburzenia listy. Najmniej zajadli przekonywali się wzajemnie, że Artur uległ nowomodnym mrzonkom, a jego rycerze to zepsuta „dzisiejsza młodzież”, która nie dorasta do rangi ojców. Mniej okrzesani natomiast nie szczędzili królowi i jego rycerzom najpaskudniej szych epitetów, gorszych nawet niż „bolszewicy” i, folgując własnym brutalnym zachciankom, rozprzestrzeniali wyssane z palca plotki o rzekomych niegodziwościach, jakich dopuszczali się rycerze Okrągłego Stołu. Podłe pogłoski znajdowały wdzięcznych słuchaczy w podłych osobnikach i w końcu wszyscy zatracili zdrowy rozsądek. Wielu możnych panów, których przyszło w końcu pokonać Lancelotowi, przedstawiało go wręcz jako hochsztaplera, walczącego niedozwolonymi metodami - a wszystko to ze strachu przed utratą władzy. Walczyli z nim jak z antychrystem: bezpardonowo i z całym okrucieństwem - wierzyli bowiem święcie, że bronią słusznej sprawy. Rozpętała się wojna domowa dwóch ideologii.

Pewnego pięknego letniego dnia Lancelot wjechał w okolicę nie znanego sobie zamku. Na obrzeżach łąki rosły z rzadka ogromne drzewa - wiązy, dęby i buki. Lancelotowi ciężko było na sercu, bo myślał o Ginewrze. Zanim rozstał się z damą, która zawiodła go do Sir Turquine'a, po czym on spełnił daną jej obietnicę, odbyli krótką rozmowę o małżeństwie. Rozmowa ta popsuła Lancelotowi humor. Dama twierdziła bowiem, że Lancelot powinien mieć żonę, albo przynajmniej panią swego serca, czym wielce go rozgniewała.

- Każdemu wolno mieć własne zdanie - oświadczył jej - lecz jeśli idzie o mnie, to okoliczności uniemożliwiają mi ożenek, a wiązanie się z kobietą bez ślubu uważam za niegodne.

Jeszcze chwilę kłócili się na ten temat, po czym każde pojechało w swoją stronę. Od tamtej pory minęło sporo czasu i zdarzyło się kilka przygód, ale Lancelot wciąż rozmyślał nad tym, co mu radziła owa dama, i czuł się podle.

Nagle usłyszał głos dzwonków i podniósł wzrok.

Nad jego głową przelatywała dorodna samica sokoła wędrownego: dzwonki u jej nóg wyśpiewywały na wietrze czystym altem, a z tyłu powiewała jedwabna smycz. Ptak zmierzał ku koronie pobliskiego wiązu. Był wyraźnie niespokojny. Przysiadł na szczycie drzewa, rozwarł dziób i wściekłym wzrokiem mierzył okolicę. Smycz owinęła się trzykrotnie wokół gałęzi. Gdy sokół zauważył, że Lancelot zmierza w jego stronę, chciał znów zerwać się do lotu, lecz niestety - zawisł na smyczy głową w dół, bijąc skrzydłami. Lancelot struchlał z obawy, że ptak może sobie połamać skrzydła. Po chwili sokół przestał się szamotać, kręcił się tylko wolno wokół własnej osi - w tej pozycji utracił wszelką godność i wyglądał komicznie, zwłaszcza gdy na znak oburzenia uniósł głowę i wyciągnął szyję jak wąż.

- Sir Lancelocie, ach, Sir Lancelocie! - rozległo się wołanie obcej Lancelotowi damy, która zmierzała ku niemu galopem, próbując załamywać dłonie, chociaż ściskała w nich lejce. - Sir Lancelocie, pomocy! Sokół mi uciekł!

- Jest tam, na drzewie - poinformował ją spokojnie Sir Lancelot.

- O, ja nieszczęsna! Chciałam go tylko zawrócić przed przeszkodą, i smycz się zerwała! Jeżeli go nie złapię, mąż mnie zabije! Jest bardzo porywczy, a sokoły kocha nade wszystko!

- Chyba nie tak, żeby miał zabić łaskawą panią?

- Oj tak, tak! Zabije mnie, a potem będzie żałował. Jest wielce popędliwy.

- Chętnie go przed tym powstrzymam.

- Uchowaj Boże! - żachnęła się dama. - Nie o to chodzi. Mógłbyś mu przy okazji zrobić krzywdę, a ja nie życzę sobie, aby mojego najdroższego małżonka spotkała jakakolwiek przykrość. Czy nie zechciałbyś raczej wdrapać się na drzewo i zdjąć sokoła?

Lancelot spojrzał najpierw na damę, potem na drzewo i - jak podaje Malory - odpowiedział:

- Piękna pani, skoro znasz moje imię i prosisz mnie o pomoc jako rycerza, uczynię co w mej mocy, aby zwrócić ci sokoła. Zważ jednak, że wspinaczka nie jest moją mocną stroną, a drzewo należy do wyjątkowo wysokich i nie ma zbyt wielu konarów, które mogłyby dać mi oparcie.

Całą młodość strawił Lancelot na przygotowywaniach do walki. Nie miał czasu aby, jak inni chłopcy, łazić po drzewach. Dlatego prośba, która nie speszyłaby kogoś wychowanego jak Artur czy Gawaine, dla Lancelota stanowiła nie lada wyzwanie.

Ze smętną miną zdjął zbroję, popatrując przy tym ukradkiem na przeklęte drzewo. Został w samej koszuli i gatkach. Mężnie zaatakował pierwsze konary, gdy tymczasem dama biegała w kółko pod drzewem, plotąc trzy po trzy o sokołach, mężach i pięknej ostatnio pogodzie.

- Wszystko w porządku - mruczał pod nosem Lancelot, krzywiąc się, gdy drobinki kory wpadały mu do oczu. - Wszystko w porządku. W porządku.

Wspiął się na sam czubek. Sokół tymczasem zaplątał się już całkiem beznadziejnie, i szyją, i skrzydłami. Walczył ze smyczą jak ze śmiertelnym wrogiem. Lancelot musiał mu podstawić nagą dłoń, w którą ptak, ogarnięty paniką, wpił się szponami - rycerz jednak, nie bacząc na ból i rany, cierpliwie wyplątywał sokoła z więzów. Sokolnicy niewiele sobie robią z razów zadawanych im przez podopiecznych - znacznie bardziej zajmują ich ptasie obyczaje.

Oswobodziwszy sokoła, Lancelot uświadomił sobie, że nie zejdzie na ziemię z pomocą jednej tylko wolnej ręki.

Krzyknął więc do damy, która z góry wydawała się bardzo mała:

- Uwaga! Przywiążę koniec smyczy do ciężkiej gałęzi, jeżeli zdołam ją ułamać, i zrzucę na dół. Wybiorę nie za ciężką, żeby ptak opadał łagodnie. Na starcie podrzucę go w górę, żeby się znów nie zaplątał.

- Tylko błagam, ostrożnie! - pisnęła dama.

Lancelot postąpił zgodnie z zapowiedzią, po czym zaczął bardzo niepewnie schodzić z drzewa. Po drodze trafił na kilka trudnych miejsc, gdzie o sukcesie decydował wyłącznie zmysł równowagi. Z wysokości jakichś dwudziestu stóp nad ziemią ujrzał nadjeżdżającego galopem opasłego rycerza w pełnym rynsztunku.

- Ha! To Sir Lancelot! - zawołał grubas. - Mam cię tam, gdzie chciałem!

Dama zabrała swojego sokoła i jęła się oddalać.

- Łaskawa pani! - krzyknął Lancelot, dziwiąc się w duchu, skąd wszyscy znają jego imię.

- Odczep się od niej, łajdaku! - wrzasnął grubas. - To moja żona. Zrobiła, co jej kazałem. To była pułapka! Ha-ha! Mam cię teraz, bez zbroi! Zginiesz marnie jak ślePe kocię!

- Niezbyt to rycerski postępek - skrzywił się Lancelot. - Mógłbyś przynajmniej dać mi przywdziać zbroję i stanąć do równej walki.

- Co? Dać ci się uzbroić? Za kogo mnie masz? Gwiżdżę na te wasze nowomodne bzdury! Łotra, który się żywi pieczenia z niemowląt, poćwiartuję bez pardonu jak najpodlejszego gada, którym jest!

- Ależ...

- Złaź no mi stamtąd! I to prędko! Nie będę czekał do wieczora. Złaź i poddaj się wyrokowi jak mężczyzna, jeżeli jesteś mężczyzną!

- Zapewniam, że nie jadam niemowląt. Grubas spurpurowiał z gniewu i wrzasnął:

- Kłamca! Diabeł wcielony! Złaź natychmiast! Lancelot siedział na gałęzi, dyndał nogami i obgryzał paznokcie.

- Czy to znaczy - spytał po namyśle - że specjalnie wypuściłeś sokoła, żeby zaplątał się na drzewie i żebyś ty mógł mnie zabić, gdy będę nie odziany?

- Złaź, powiadam!

- Jeżeli zejdę, będę próbował cię zabić.

- Błazen! - krzyknął grubas.

- Jak wolisz - powiedział Lancelot. - Nie trzeba było próbować podłych sztuczek. Pytam po raz ostatni: dasz mi przywdziać zbroję?

- Jeszcze czego!

Lancelot ułamał zbutwiały konar i zeskoczył na ziemię tuż za swoim rumakiem, który teraz oddzielał go od przeciwnika. Grubas zamachnął się z wyraźnym zamiarem ścięcia głowy Lancelotowi. Musiał w tym celu wychylić się ponad grzbiet dzielącego ich konia. Lancelot wystawił w obronie miękką gałąź, w którą miecz rycerza wbił się głęboko. W ten sposób Lancelot zdobył miecz, którym poderżnął napastnikowi gardło.

- Odejdź, kobieto - rzekł do damy, która obserwowała całe zajście z pewnej odległości. - Przestań beczeć. Twój mąż był głupcem, a ty mnie nudzisz. Wcale nie żałuję, że go zabiłem.

Nieprawda: żałował.

Ostatnia przygoda również wiązała się ze zdradą i z damą. Pogrążony w smutku Lancelot jechał przez moczary, które, wówczas nie osuszane, stanowiły najdziksze obszary Anglii. Ich sekretne szlaki znali tylko sascy „bagienni”, dawno wytępieni przez Uthera Pendragona - było to zatem jedno wielkie, pachnące morzem trzęsawisko pod niskim, szarym niebem. Wokół buczały bąki, ptaki-błotniaki przefruwały, muskając sitowie, wyżej zaś szybowały nieprzeliczone klucze świstunów, krzyżówek i innych kaczek - jak uskrzydlone butelki szampana w szyku bojowym. Na słonych bagnach pasły się gęsi ze Spitzbergenu, które można rozpoznać po charakterystycznym wygięciu szyi. Bagienni ludzie łowili je w sieci i wnyki. Jeśli ufać temu, w co święcie wierzyła cała Anglia, bagienni mieli cętkowane brzuchy i błony między palcami. Podobno zabijali wszystkich obcych.

Lancelot zdążał wprost przed siebie drogą, która zdawała się prowadzić donikąd, gdy wtem z przeciwnej strony nadjechało ku niemu galopem dwoje ludzi. Kiedy się przybliżyli, okazało się, że to rycerz i dama. Dama gnała przodem jak szalona, a rycerz ją ścigał, wymachując błyszczącym mieczem na tle szarego nieba.

- Hola! Hola! - krzyknął Lancelot, tarasując im drogę.

- Ratunku! - pisnęła przeraźliwie dama. - Pomocy! On chce mi ściąć głowę!

- Zostaw ją! Z drogi! - zawołał rycerz. - To moja żona! Dopuściła się cudzołóstwa!

- To nieprawda! - załkała dama. - Błagam cię, panie, ratuj mnie przed tym strasznym, okrutnym brutalem! Wpadł w szał zazdrości tylko dlatego, że lubię ciotecznego brata. Czy nie wolno mi lubić ciotecznego brata?

- Milcz, bezwstydnico! - huknął rozjuszony rycerz i zamierzył się na nią mieczem.

Lancelot wjechał między skłóconą parę i oświadczył:

- Nie wolno w ten sposób odnosić się do damy. Wszystko jedno, kto zawinił, zabijanie dam jest niedozwolone.

- Od kiedy to?

- Odkąd na tronie zasiada Król Artur.

- To moja żona - powtórzył z uporem rycerz. - Nic ci do niej. Z drogi, powiadam! Ona zdradza męża i jeszcze kłamie!

- Nieprawda! - pisnęła dama. - Za to ty jesteś gburem, i w dodatku pijesz!

- A przez kogo! I co jest gorsze: pijaństwo czy cudzołóstwo?

- Cisza! - rozkazał Lancelot. - To nie do wytrzymania. Widzę, że będę musiał jechać między wami, aż trochę ochłoniecie. A może, panie, zechcesz zmierzyć się ze mną, zamiast zabijać tę damę?

- Bądź pewien, że nie zechcę. Po skośnych czerwonych pasach na srebrnym tle poznaję, żeś jest Lancelot. Jeszcze nie zwariowałem, żeby stawać do walki z Lancelotem, i to o takie ścierwo jak ona. Co ty jej tak bronisz?

- Dobrze, odejdę - zgodził się Lancelot. - Ale pod warunkiem, że przysięgniesz na swój honor rycerski nigdy nie zabić kobiety.

- Ani mi się śni.

- Wiedziałam, że tak powiesz - jęknęła dama. - A nawet gdybyś przysiągł, i tak nie dotrzymałbyś słowa.

- Z tyłu nadciąga oddział bagiennych wojowników, zbrojnych od stóp do głów - powiedział rycerz. - Obejrzyj się.

Lancelot ściągnął cugle i zerknął przez ramię. Rycerz tylko na to czekał: wychylił się z konia i zręcznym ruchem ściął głowę damie. Gdy Lancelot odwrócił się, nie ujrzawszy żadnych wojowników, obok niego siedziała w siodle kobieta bez głowy. Pomalutku przechylała się w lewo, a krew rytmicznie chlustała jej z obciętej szyi. Wreszcie spadła na ziemię. Koń Lancelota był zbryzgany krwią.

Lancelotowi nozdrza pobielały z gniewu.

- Zapłacisz za to życiem - wycedził przez zęby.

Na to rycerz zeskoczył z konia, padł plackiem na ziemię i jął błagać:

- Daruj mi życie, litości! Ona mnie zdradzała! Lancelot również zsiadł z konia. Dobył miecza.

- Wstawaj. Wstawaj i walcz, ty... ty...

Rycerz podczołgał się bliżej i objął go za nogi. Tym samym uniemożliwił Lancelotowi skuteczny zamach mieczem, gdyż znalazł się zbyt blisko. I dalej wył: „Litości! Litości!”. Lancelot z obrzydzeniem patrzył na jego tchórzostwo i poniżenie.

- Wstawaj - powtórzył. - Wstawaj i walcz. Coś ci zaproponuję: zdejmę zbroję i zostawię sobie sam miecz.

Ale rycerz znał tylko jedną odpowiedź:

- Litości! Litości!

Lancelot zadrżał - nie z gniewu na rycerza, lecz od zalewającej go fali okrucieństwa. Z odrazą cofnął miecz i odepchnął mazgaja.

- Popatrz, ile tu krwi - powiedział.

- Nie zabijaj mnie - błagał rycerz. - Poddają się. Poddaję. Nie wolno zabić człowieka, który błaga o łaskę.

Lancelot schował miecz i odstąpił od rycerza, czując, że odstępuje od własnej duszy. Czuł w sercu okrucieństwo zmieszane z tchórzostwem; czyniło go to śmiałym i litościwym.

- Wstań - rzekł. - Nie uczynię ci krzywdy. Wstań i odejdź. Rycerz oparł się na czworakach, jak pies. Spojrzał niepewnie na Lancelota. Potem powoli, chwiejnie podniósł się na nogi. Lancelot odszedł na bok i zwymiotował z obrzydzenia.

Zwyczaj nakazywał, aby w Zielone Świątki wszyscy rycerze Okrągłego Stołu zebrali się w Carlion i tam zdali relacje ze swoich przygód. Artur przekonał się bowiem, że ludzie chętniej walczą o nową ideę Prawa, kiedy mają potem okazję do pochwalenia się swoimi wyczynami. Wielu przyprowadzało jeńców, jako żywe ilustracje opowieści. To tak, jakby główny inspektor policji w odległym zakątku Afryki rozesłał swych podwładnych po całej dżungli z poleceniem powrotu na Boże Narodzenie i doprowadzenia wszystkich kacyków, których przywiedli na drogę praworządności. Sam pobyt na królewskim dworze niezmiernie imponował kacykom i sprawiał, że wracali do siebie odmienieni.

Zielone Świątki po pierwszej wyprawie Lancelota wypadły żenująco. Wystąpiło kilku obdartych wielkoludów spod znaku Twardej Ręki, pojmanych przez frakcję Orknejów - ledwie jednak złożyli królowi stosowny hołd, sypnęła się dosłownie lawina jeńców i adoratorów Lancelota.

- Kto cię pojmał?

- Lancelot.

- A ciebie, zacny człowieku?

- Lancelot.

Niebawem cały Stół wykrzykiwał odpowiedź chórem. Artur mówił:

- Witaj w Carlion, Sir Belleusie. Zdradź nam, proszę, któremu z moich rycerzy się poddałeś?

- Lancelotowi! - wołał gromko chór Okrągłego Stołu.

A Sir Belleus, czerwony ze wstydu, bo myślał, że naśmiewają się z niego, odpowiadał cicho:

- Tak, poddałem się Sir Lancelotowi.

Przybył nawet Sir Bevidere i wyznał, że skrócił o głowę żonę, która go zdradzała. Wspomnianą głowę przyniósł z sobą. Jako pokutę kazano mu odwieźć ją do papieża - co też uczynił i stał się potem wielce pobożny. Ponury Gawaine opowiedział ze szkockim akcentem, w jaki sposób został uratowany z rąk Sir Caradosa. Gaheris, przybyły na czele delegacji sześćdziesięciu czterech rycerzy z pordzewiałymi tarczami, zrelacjonował wybawienie ich spod tyranii Sir Turquine'a. Córa Króla Bagdemagusa barwnie opisała potyczkę Lancelota z królem Celtów Północnych. Przybyli też bohaterowie innych przygód, o których tutaj nie wspomnieliśmy - przeważnie rycerze, którzy poddali się Lancelotowi, kiedy walczył w przebraniu Sir Kaya. Pamiętacie, być może, z pierwszej księgi, że Kay słynął z niewyparzonego języka, przez co przysporzył sobie wielu wrogów. Lancelot podczas swojej pierwszej wyprawy ratował go trzykrotnie przed żądnymi zemsty rycerzami. W końcu, pragnąc wyekspediować Kaya bezpiecznie do zamku, podszedł go we śnie i zamienił zbroje. Od tamtej pory rycerze stający z nim do walki w przekonaniu, że jest Sir Kayem, przeżywali największe zaskoczenie swego życia, natomiast ci, którzy potykali się z Kayem w zbroi Sir Lancelota, cieszyli się jak dzieci, że tak łatwo dają radę osławionemu mistrzowi pojedynków. Do grona tych, którzy ulegli Lancelotowi w stroju Kaya, należeli: Gawaine, Uwaine, Sagramour, Ector de Maris i jeszcze trzech. Przybył też rycerz imieniem Sir Meliot de Logres, uratowany z opresji w okolicznościach nadprzyrodzonych.

Wszyscy oni składali hołd nie Królowi Arturowi, lecz Ginewrze. Lancelot przez okrągły rok trzymał się od niej z dala i uważał, że coś mu się za to należy. Skoro myślał o Królowej bez przerwy, pozwolił sobie teraz chociaż na tę przyjemność, że jego hołdownicy klękali u jej stóp. Miało to spowodować fatalne konsekwencje.

ROZDZIAŁ IX

Trudno wyjaśnić przypadek Ginewry - chyba, że kobieta potrafi kochać dwóch mężczyzn jednocześnie. Nie sposób zapewne kochać dwie istoty dokładnie tak samo, lecz przecież istnieją rozmaite odmiany miłości. Kobieta kocha równocześnie męża i dzieci, a mężczyzna potrafi myśleć łakomie o jednej niewieście, chociaż sercem związany jest z drugą. Na podobnej zasadzie Ginewra zakochała się we Francuzie, nie tracąc uczucia do Artura. Kiedy to się zaczęło, ona i Lancelot byli jeszcze niemal dziećmi, Król zaś był od nich o jakieś osiem lat starszy. Dla kogoś, kto ma dwadzieścia dwa lata, trzydziestka to wiek graniczący ze starością. Małżeństwo Ginewry i Artura należało do tak zwanych „kontraktowych”: opierało się na układzie Artura z Królem Leodegrancem i Ginewra nie miała tu nic do gadania. Owocem tego układu stał się szczęśliwy związek - jak to najczęściej związki „kontraktowe”. Zanim Lancelot pojawił się na scenie, młoda żona ubóstwiała słynnego małżonka, chociaż był taki stary. Darzyła go szacunkiem, wdzięcznością, uprzejmością, miłością i czułą opieką. Można powiedzieć, że żywiła ku niemu wszystkie serdeczne uczucia - oprócz namiętności.

Gdy jeńcy Lancelota składali jej hołd, nieco ponaddwudziestoletnia Królowa siedziała na tronie cała w pąsach, a wielka, oświetlona pochodniami komnata stopniowo zapełniała się rycerzami, którzy zaraz na progu przyklękali na jedno kolano.

- Czyim jesteś jeńcem?

- Jestem jeńcem Królowej, na śmierć i życie, przysłanym do niej przez Sir Lancelota.

- A ty?

- Jeniec Królowej, z rozkazu Lancelota.

Imię Lancelota było na wszystkich ustach: najlepszy rycerz świata, niezrównany, przewyższający nawet Tristana, dworny, miłosierny, brzydki, niepokonany. Wszystkich, którzy to imię wymawiali, przysłał Lancelot do jej stóp. Zupełnie jakby miała urodziny - tyle prezentów! Jak w bajce.

Ginewra siedziała prosto i godnie, po królewsku, kłoniąc głowę przed każdym kolejnym hołdownikiem. Wszystkim darowała wolność. Jej oczy lśniły przy tym jaśniej niż korona.

Na końcu wszedł sam Lancelot. Poprzedziło go poruszenie paziów stojących z pochodniami u drzwi, i szmer, który przebiegł przez całą salę. Nagle zamarł brzęk noży o talerze i szczęk kufli, ucichły przyjacielskie okrzyki, przywodzące na myśl sejmik ptactwa wodnego na wyspie Świętej Kildy; przestano wołać o baraninę i dolewkę miodu - białe plamy twarzy jak na komendę zwróciły się ku wejściu. Stał tam Lancelot, już nie w zbroi, lecz w przepysznym aksamitnym płaszczu, suto fałdowanym i starannie udrapowanym. Zawahał się i zatrzymał w ciemnej ramie drzwi, niepewny, co ma oznaczać ta niezwykła cisza. Nagły blask pochodni oświetlił sympatyczne oblicze brzydala. Wówczas twarze biesiadników zwróciły się z powrotem do talerzy, kontynuowano ptasi zlot. A Lancelot zbliżył się do tronu, aby ucałować dłoń Króla.

To właśnie była decydująca chwila. Zamiast cokolwiek wyjaśniać, lepiej ją opisać.

- No, no, Lance! Spisałeś się na medal! - powitał go wesoło Artur. - Ginusia nie może się doliczyć hołdowników!

- Wszyscy należą do niej - rzekł Lancelot. On i Królowa unikali nawzajem swego wzroku. Ich oczy spotkały się raz jeden, jak dwa magnesy, w chwili gdy Lancelot przekroczył próg komnaty.

- Nie mogę oprzeć się wrażeniu, że należą i do mnie - powiedział Król. - Przysłałeś mi w prezencie ze trzy hrabstwa.

Lancelot bał się ciszy. Zaczął mówić szybko:

- Trzy hrabstwa to niewiele dla imperatora całej Europy. Chwalisz mnie, jakbyś sam nigdy nie pokonał imperatora Rzymu. A co tam słychać w dominiach?

- Tylko od nas zależy, co tam słychać, Lance. Pobicie dyktatora nic nie da, jeżeli ty i inni rycerze nie spełnicie misji cywilizacyjnej. Co za przyjemność być władcą Europy, jeżeli jej mieszkańcy tłuką się i mordują jak szaleni?

Ginewra przyszła w sukurs ukochanemu w walce z ciszą. Był to początek ich współdziałania.

- Dziwak z ciebie, kochany Arturze - powiedziała. - Ciągle jeździsz na wojny, zwyciężasz, podbijasz, a potem mówisz, że wojna jest złem.

- Bo jest złem. Nie ma gorszego zła na świecie. Czy muszę tłumaczyć ci wszystko od początku?

- Nie, nie, ja to rozumiem.

- A frakcja Orknejów? - wtrącił pospiesznie Lancelot. - Jak na niej sprawdza się twój szlachetny plan cywilizacyjny? Prawo zamiast Pięści? Pamiętaj, że nie było mnie tu przez cały rok.

Król podparł głowę dłońmi i zapatrzył się smętnie w stół między łokciami. Był przecież tylko dobrym, poczciwym, pokój miłującym człowiekiem, któremu trafił się w młodości genialny nauczyciel. Do spółki opracowali teorię, głoszącą, iż zabijanie ludzi i tyrania są złem. By złu temu położyć kres, wymyślili Okrągły Stół - ideę ogólną, jak demokracja, rywalizacja sportowa czy moralność. W praktyce okazało się, że nie można zbudować świata bez przelewu krwi. Gdy Artur czuł się silny i pewny siebie, nie przejmował się tym za bardzo, widząc, że dylemat jest nieunikniony, jednak w chwilach słabości dręczył go wstyd i zwątpienie. Był jednym z pierwszych władców Północy, którzy wpadli na koncepcję cywilizacji i pragnęli iść drogą inną niż Attyla, wódz Hunów. Jednak walka z powszechnym chaosem wydawała się chwilami syzyfową pracą. Artur często myślał, że lepiej by było, gdyby wszyscy jego chwalebnie polegli rycerze żyli nadal - choćby pod rządami tyranii i szaleństwa - miast spoczywać w zimnych mogiłach.

- Frakcja Orknejów nadal sprawia kłopoty - powiedział. - Podobnie jak cały plan cywilizacji, poza tym skromnym fragmentem, który przedstawiłeś nam w osobach swych jeńców. Do chwili twego przybycia zdawało mi się, że nie władam niczym - teraz mam wrażenie, że jestem imperatorem trzech hrabstw.

- Na czym polega kłopot z frakcją Orknejów?

- Na Boga! Czy musimy o tym rozmawiać, zamiast cieszyć się z twojego powrotu? A jednak tak, obawiam się, że musimy.

- Chodzi o Morgause - rzekła Królowa.

- To tylko część problemu. Morgause od śmierci Lotha wdaje się w romanse z każdym przygodnym mężczyzną. Jaka szkoda, że Król Pellinore miał nieostrożność go zabić! To fatalnie wpłynęło na dzieci Lotha.

- Nie pojmuję.

Król w zakłopotaniu poskrobał blat stołu i oświadczył:

- Żałuję, żeś pokonał Gawaine'a, walcząc z nim w przebraniu Kaya. I chyba lepiej byłoby, gdybyś nie wybawił jego i jego brata z rąk Caradosa i Turquine'a.

- Dlaczego?

- Okrągły Stół - odparł Artur powoli - wydawał nam się dobry, kiedyśmy go wymyślili. Potrzebny był sposób na to, aby rycerze mogli demonstrować swój kunszt, nie czyniąc szkody innym ludziom. Nadal uważam, że jedyną metodą było zapoczątkować modę, zabawę, jak wśród dzieci. Aby ich przyciągnąć, należało stworzyć grupę, zgraną paczkę, jak to robią dzieciaki w szkole. Członków grupy wiązała solenna przysięga na śmierć i życie, za ideę. Nazwijmy tę ideę Cywilizacją. Hasło „Cywilizacja” wymyśliłem ku ochronie słabych: nie gwałcić dziewic, nie okradać wdów, nie kopać leżącego. Ludzie powinni się ucywilizować. Ale moja idea zamieniła się w sport. Merlin zawsze powiadał, że działanie dla sportu jest przekleństwem świata - i to prawda. Mój plan rozwija się teraz w złym kierunku. Rycerze stają się ślepymi fanatykami idei. Zamieniają ją we współzawodnictwo. Merlin nazywał to „manią hazardu”. Wszyscy plotkują o tym, kto kogo ostatnio wysadził z siodła, kto uratował więcej dziewic i kto jest najświetniejszym rycerzem Okrągłego Stołu. A Stół miał być okrągły właśnie po to, aby zapobiec temu zjawisku - niestety, nie zapobiegł mu. Największe szaleństwo ogarnęło frakcję Orknejów. Przypuszczam, że stale niepewni miłości matki, robią wszystko, aby przodować przy Okrągłym Stole. Chcą być najlepsi, aby powetować sobie brak matczynych uczuć. Dlatego żałuję, że pokonałeś Gawaine'a. To poczciwa dusza, ale na zawsze zachowa do ciebie urazę. Ugodziłeś go w honor - a ten stał się dla moich rycerzy ważniejszy niż ich własne dusze. Musisz teraz uważać, czy frakcja Orknejów nie dybie na twoje życie, tak jak na życie Pellinore'a. Niemiła sytuacja. Dla ratowania tak zwanego honoru, człowiek gotów dopuścić się najpodlejszej zbrodni. Pluję sobie w brodę, że wymyśliłem ten cały honor, ducha sportowego i cywilizację.

- Wspaniałe przemówienie - pochwalił Lancelot. - Rozchmurz się, panie. Frakcja Orknejów nic mi nie zrobi. Nawet gdyby dybała na moje życie. Co zaś do twierdzenia, że twój plan rozwija się w złym kierunku - to czysty nonsens. Nigdy jeszcze nie wymyślono nic lepszego niż Okrągły Stół.

Artur, który cały czas siedział z głową w dłoniach, podniósł na niego wzrok. Wówczas ujrzał, że jego serdeczny druh i ukochana małżonka wpatrują się w siebie jak zauroczeni. Pospiesznie skupił więc uwagę na talerzu.

ROZDZIAŁ X

Wujaszek Dap obracał hełm w dłoniach. Lambrekin przecięty i postrzępiony. Trzeba będzie założyć nowy. To honor dla rycerza paradować z rozciętym lambrekinem, ale nie wtedy, kiedy można go wymienić. Byłaby to manifestacja godna pyszałka.

Znajdowali się w komnatce z północnym oknem, zimnej i ponurej. Niebieskawe światło przylgnęło do stali jak zastygła oliwa.

- ...Tak, oczywiście.

- A jak się sprawuje Wesołek? Wciąż taki ostry? I dobrze wyważony?

Wykonawcą Wesołka był Galand - najwyborniejszy średniowieczny rusznikarz.

- Tak, oczywiście.

- „Tak, oczywiście”! - zdenerwował się wujaszek Dap. - Nie powiesz już nic więcej, tylko „tak, oczywiście”? Za przeproszeniem, Lancelocie, zachowujesz się jak półgłówek! Co cię napadło, u licha?

Lancelot gładził pióropusz, będący znakiem rozpoznawczym hełmu, który oglądał wujaszek Dap. Pióropusz można było odczepić. Kino i komiksy zrodziły powszechne mniemanie, iż dawni rycerze zdobili hełmy strusimi piórami, chwiejącymi się jak trawy pampasów. To nieprawda. Na przykład pióropusz Kaya miał kształt sztywnego, płaskiego wachlarza, ustawionego w poprzek hełmu. Sporządzony był ze starannie dobranych końców pawich piór, z okami, i sprawiał wrażenie prawdziwego pawiego ogona rozpostartego na głowie rycerza. Nie była to więc żadna powiewna kita z piór. Już raczej - jeśli koniecznie chcemy ją do czegoś przyrównać - rybia płetwa w królewskich barwach. Lancelot, który nie był amatorem szałowych dekoracji, nosił pęk czaplich piór, związanych srebrnym sznurem, pod kolor srebrnego tła tarczy. I właśnie owe pióra teraz gładził. Nagle cisnął je ze złością w kąt komnaty i zerwał się na równe nogi. Jął przechadzać się nerwowo w tę i z powrotem.

- Wujaszku Dapie - rzekł po chwili. - Pamiętasz, jak cię kiedyś prosiłem, abyś nie poruszał pewnego tematu?

- Pamiętam.

- Czy Ginewra mnie kocha?

- Ją powinieneś o to spytać, a nie mnie - odparł wujaszek z iście francuską logiką.

- Co ja mam robić? - zawołał zrozpaczony Lancelot. - No, co ja mam robić?

Równie trudno jest wytłumaczyć miłość Ginewry do dwóch mężczyzn, jak stan uczuć, które miotały Lancelotem. Trudno zrozumieć go w dzisiejszych czasach, gdy ludzie - wolni od przesądów i uprzedzeń - robią, co im się żywnie podoba. Czemu Lancelot nie wdał się w romans z ukochaną, albo nie uciekł z żoną swego idola, jak postąpiłby dzisiaj każdy światły, nowoczesny mężczyzna?

Po pierwsze dlatego, że był chrześcijaninem. Świat współczesny nie pamięta na ogół, że w czasach Lancelota chrześcijan żyło sporo, lecz nie było jeszcze protestantów - wyjątek stanowił John Scotus Erigena. Kościół, na którego naukach wychował się Lancelot - a trudno sprzeniewierzyć się nabytym w dzieciństwie zasadom - kategorycznie sprzeciwiał się uwodzeniu żony przyjaciela. Drugą przeszkodą na drodze do słuchania własnego widzimisię był dla Lancelota etos rycerski, czyli idea cywilizacji, którą Artur wymyślił i natchnął nią młody umysł naszego bohatera. Możliwe, że jakiś zły baron, wyznawca Siły Pięści, porwałby Ginewrę nawet wbrew żaleceniom Kościoła, ponieważ porwanie żony bliźniego stanowiło jedną z typowych form działania Siły Pięści. Silniejszy samiec wygrywał. Lancelot spędził jednak dzieciństwo na rycerskich ćwiczeniach i samotnym rozważaniu teorii Artura. Wierzył święcie w istnienie Prawa - tak, jak sam Artur i każdy wyśmiewany chrześcijański prostaczek. Po trzecie, przeszkadzała mu własna natura. W krętych labiryntach jego skołatanej głowy tkwiło coś, czego istnienie przeczuwał, lecz nazwać nie potrafił - coś, co go obezwładniało. Sam nie umiał tego bliżej określić - a cóż dopiero my, po tylu latach. Kochał Artura i kochał Ginewrę, siebie zaś nienawidził. On - najpierwszy rycerz świata, w oczach wszystkich okaz męstwa i dumy - sam nigdy nie uwierzył we własną wartość i dobroć. Pod groteskową maską oblicza paskudnego jak twarz Quasimodo, krył wstyd i nienawiść do siebie, zasiane tam jeszcze w niemowlęctwie - przez kogo? Przez co? Tego już dzisiaj nie dojdziemy. Przerażająco łatwo jest zaszczepić małemu dziecku przekonanie, że jest potworem.

- Moim zdaniem - rzekł wujaszek Dap - wszystko zależy od tego, czego pragnie Królowa.

ROZDZIAŁ XI

Tym razem pobyt Lancelota na królewskim dworze trwał kilka tygodni i z każdym dniem trudniej było rycerzowi podjąć decyzję o wyjeździe. Pomijając komplikacje towarzyskie, cierpiał dodatkowo z powodu dziwactwa, którym było (dziś dodalibyśmy: przesadne) umiłowanie moralnej czystości. Wierzył, tak jak bohater wiersza Lorda Tennysona, że czystość serca gwarantuje dziesięciokrotną siłę. A ponieważ rzeczywiście był silny jak dziesięciu chłopa, przypisywał tę cechę - zgodnie ze średniowieczną wiedzą i filozofią-właśnie czystości. Co za tym idzie, był święcie przekonany, że ulegając Królowej, straci swą nadzwyczajną siłę. Dlatego, oraz z paru innych powodów, bronił się przed nią rozpaczliwie. Dla Ginewry także nie była to przyjemna sytuacja. Któregoś dnia wujaszek Dap nie wytrzymał.

- Lepiej stąd wyjedź - poradził Lancelotowi. - Schudłeś ze trzydzieści funtów, skóra i kości. Wyjedź i zobaczymy: albo coś się stanie, albo nie. Dosyć tej ciuciubabki.

- Nie mogę - powiedział Lancelot.

- Zostań - powiedział Król Artur.

- Jedź - rzekła Ginewra.

Druga misja rycerska okazała się przełomową w życiu Lancelota. Po zamku Camelot od dawna krążyły pogłoski o kulawym Królu Pellesie z nawiedzanego przez duchy zamku Corbin. Mówiono o nim, że jest lekko stuknięty, gdyż podawał się za krewnego Józefa z Arymatei. W dzisiejszych czasach należałby pewnie do brytyjskich Izraelitów, głoszących rychły koniec świata na podstawie pomiarów długości korytarzy Wielkiej Piramidy. Tak czy owak, Król Pelles był tylko leciutko stuknięty, za to duchy straszyły w jego zamku na całego - ściślej mówiąc: w nawiedzonej komnacie. Komnata miała niezliczoną liczbę drzwi, którymi w nocy wychodziły niebezpieczne dla ludzi stwory. Artur uznał, że warto wysłać Lancelota na bliższą inspekcję zamczyska Corbin.

W drodze do Corbin Lancelota spotkała dziwna przygoda, którą rozpamiętywał z przykrością przez wiele lat. Uważał ją za ostatnią przygodę lat niewinności i przez następnych dwadzieścia lat dzień w dzień powtarzał sobie, że do tamtego czasu był człowiekiem bożym, a potem stał się jednym wielkim kłamstwem.

W pobliżu zamku Corbin leżała wieś, sprawiająca wrażenie dostatniej. Miała brukowane ulice, kamienne domy i stare mosty. Zamek wznosił się na wzgórzu po jednej stronie doliny, na przeciwległym zaś wzgórzu stała solidna baszta. Na widok Lancelota wszyscy mieszkańcy wsi wylegli na ulice, zupełnie jakby go oczekiwali. W powietrzu wyczuwało się dziwną senność i ociężałość, jak gdyby słońce spuściło na ludzi złoty deszcz. Lancelot też czuł się dziwnie. Może wskutek nadmiaru tlenu we krwi - bo nagle stał się świadom każdego pojedynczego kamienia w murach budowli, każdej barwy w dolinie, każdego kroku swego konia. Mieszkańcy zaklętej wioski witali go po imieniu.

- Witaj, Sir Lancelocie Dulac! - wołali z daleka. - Witaj, kwiecie rycerstwa! Ty nas wybawisz z opresji!

Lancelot wstrzymał konia.

- Czemu mnie wołacie? - spytał ludzi. - Skąd znacie moje imię? Co to za opresja?

Odpowiedzieli chórem, płynnie i poważnie:

- Cny rycerzu! Czy widzisz ową wieżę na wzgórzu? Przebywa w niej pewna nieszczęsna dama, którą od wielu zim, za sprawą czarów, gotują we wrzątku. Uratować ją może tylko najwaleczniejszy rycerz na świecie. Tydzień temu był tu Sir Gawaine, ale nic nie wskórał.

- Jeżeli Sir Gawaine nic nie poradził, to i ja nie poradzę - odrzekł im Lancelot.

Nie znosił takiego współzawodnictwa. Tytuł najwaleczniejszego rycerza na świecie krył w sobie nieuchronną pułapkę: skoro zalety rycerza miały być stale poddawane próbom, to nieuchronnie musiał nadejść dzień utraty laurów.

- Raczej pojadę dalej - oświadczył Lancelot i szarpnął cugle.

- Nie ma mowy - zaprotestował ponury chór. - Jesteś Sir Lancelotem i my o tym wiemy. Wyciągniesz naszą panią z wrzątku.

- Muszę jechać.

- Ona bardzo cierpi.

Lancelot uniósł się w siodle, przełożył lewą nogę ponad końskim zadem i zeskoczył na ziemię.

- Mówcie, co mam czynić.

Ludzie otoczyli go ciasnym kręgiem, a burmistrz wioski ujął go za rękę. Tłum zamilkł. Wspinali się dostojnie ku wysokiej wieży, a burmistrz objaśniał rycerzowi sytuację.

- Nasza dziedziczka - mówił - była najurodziwszą panną w całym kraju. Dlatego Królowa Morgana le Fay i królowa Celtów Północnych z zazdrości uwięziły ją tu swoimi czarami. Nieszczęsna, strasznie cierpi. Gotuje się już od pięciu lat. Tylko najdzielniejszy rycerz na świecie może ją wybawić.

Gdy doszli do bramy wieży, zdarzyła się kolejna dziwna rzecz. Brama zawarta była ciężkimi, staroświeckimi skoblami, a same masywne wrota jeżyły się grubymi, ruchomymi kłodami służącymi do odpierania ataku taranem oblężniczym. Nagle kłody same się cofnęły, a zasuwy opadły ze zgrzytem. Na drugim piętrze wieży znajdowała się komnata wypełniona kłębami pary wodnej, przez które nic a nic nie było widać. Lancelot wszedł w opary, wyciągając złożone dłonie, tak jak to czynią niewidomi. Wtem usłyszał cienki pisk. Niewielka luka w oparach, spowodowana przeciągiem od strony dawno nie otwieranych drzwi, ukazała mu autorkę odgłosu: urocza, nieduża kobietka siedziała w wannie i wpatrywała się w Lancelota - golusieńka (że posłużę się metaforą Malory'ego) jak igła bez nitki.

- Ehem! - chrząknął Lancelot.

Dziewczę spiekło raka - o ile jest to jeszcze możliwe w przypadku osoby gotowanej żywcem - i odezwało się cicho:

- Proszę, podaj mi rękę.

Najwyraźniej wiedziała, jak pozbyć się czarów.

Lancelot podał jej dłoń, ona zaś wstała i wyszła z wanny. W tej samej chwili zgromadzony pod basztą tłum jął rozgłośnie wiwatować, jakby widział przez mury, co się rozgrywa w środku.

- Jest moje słoneczko! - rozpłakała się ze wzruszenia gruba jejmość, zapewne dawna piastunka ocalonej.

- Sir Lancelot ją wybawił! - krzyczeli wieśniacy. - Hip, hip, hura! na cześć Sir Lancelota!

Gdy przebrzmiały wiwaty, ugotowana panna zbliżyła się do wybawiciela i wsunęła małą rączkę w jego dłoń.

- Dziękuję - powiedziała. - Czy nie powinniśmy teraz udać się do kościoła i podziękować Bogu, a nie tylko tobie?

- Z całą pewnością powinniśmy tak zrobić.

Udali się więc do schludnej, małej wiejskiej kaplicy, gdzie podziękowali Bogu za doznane łaski. Klęczeli pod freskami przedstawiającymi jakichś ważnych świętych, którzy wspinali się na palce, aby wyglądać na jeszcze wyższych, a wesołe blaski wpadające do wnętrza przez witrażowe okno kładły się na ich głowach: kobaltowy błękit, fiolet otrzymywany z manganu, żółć dobywana z miedzi, czerwień, a także zieleń - również pochodząca z miedzi. Wnętrze kaplicy było istną paletą barw. Dopiero w połowie mszy Lancelot uzmysłowił sobie, że dane mu było dokonać cudu - tak jak tego zawsze pragnął.

Król Pelles przykuśtykał w dolinę ze swojego zamku na przeciwległym wzgórzu, ciekaw, co to za zamieszanie. Zerknął na tarczę Lancelota, dość obojętnie ucałował gotowaną córę - a raczej tylko podstawił jej policzek, chyląc się sztywno, jak dobrze wychowany bocian - i powiedział:

- Na mój honor, toż to Sir Lancelot! Widzę, że wydobyłeś pan moją córkę z ukropu. To bardzo uprzejmie z pańskiej strony. Zdarzenie z dawien dawna prorokowane. Jestem Król Pelles, bliski kuzyn Józefa z Arymatei. Pan, naturalnie, szczyci się ósmym stopniem spokrewnienia z Panem naszym Jezusem Chrystusem.

- Na Boga!

- Ano właśnie - ciągnął nie speszony Król Pelles. - Wszystko to jest arytmetycznie zapisane w konstrukcji kamiennego kręgu Stonehenge, a co do mnie, posiadam na zamku w Carbonek pewne święte naczynie oraz gołębicę, która lata ze złotą kadzielnicą w dziobie. Tak czy owak, okazał pan wielką uprzejmość, wyławiając moją córkę z kotła.

- Tatusiu - przerwała mu córka. - My jeszcze nie jesteśmy sobie przedstawieni.

Król Pelles machnął ręką, jakby odganiał muchy.

- Elaine - powiedział krótko. (Jak widzicie, jeszcze jedna o tym imieniu). - Moja córka Elaine. Bardzo mi przyjemnie. A to Sir Lancelot Dulac. Bardzo mi przyjemnie. Wszystko zostało zapisane na kamieniach Stonehenge.

Lancelot, który poznał był Elaine rozebraną, uważał ją za najpiękniejszą znaną sobie pannę - zaraz po Ginewrze, oczywiście. W związku z tym i on poczuł się zażenowany.

- Teraz musisz u mnie zamieszkać - oświadczył Król. - To też jest zapisane w kamieniach. Chodź, pokażę ci święte naczynie, i tak dalej. Nauczę cię arytmetyki. Piękną mamy pogodę, nieprawdaż? Nie co dzień wyławiają człowiekowi córkę z zupy. Mam wrażenie, że zdążymy w sam raz na obiad.

ROZDZIAŁ XII

Lancelot spędził wiele dni na zamku Corbin. Nawiedzone komnaty spełniły jego oczekiwania, ale poza tym nie miał tam co robić. Zresztą, dręczony beznadziejną miłością do Ginewry, tak czy owak nie był zdolny do żadnych działań. Nie umiał nawet zmusić się do wyjazdu. Na początku, gdy tylko się zakochał, odczuwał ciągły niepokój i zdawało mu się, że jeśli tylko stale będzie w ruchu, stale czymś nowym zajęty, to jakoś się z tego wykręci. Teraz wola czynu kompletnie go opuściła. Było mu wszystko jedno, gdzie się znajduje, skoro czekał tylko, czy serce mu w końcu pęknie, czy nie. W tym zaślepieniu nie pomyślał nawet, że kiedy ma się osiemnaście lat i zostało się wyłowioną z wrzątku przez najświetniejszego rycerza na świecie - a w dodatku było się wtedy na golasa - to jest rzeczą logiczną zakochać się w owym rycerzu.

Pewnego wieczoru, gdy Pelles bardziej niż zwykle zanudzał towarzystwo rozważaniami o biblijnych drzewach genealogicznych, a udręczone serce młodzieńca nie dawało mu już nie tylko jeść jak należy, ale nawet siedzieć spokojnie przy wieczerzy, stary lokaj ujął sprawę w swoje ręce. Służył rodzinie Pellesa od czterdziestu lat, był mężem piastunki, która przywitała Elaine pod basztą łzami wzruszenia, i wierzył w potęgę miłości. Znał się poza tym na młodzieńcach pokroju Lancelota - młodzieńcach, którzy w dzisiejszej Anglii byliby jeszcze studentami lub początkującymi pilotami odrzutowców. Byłby z niego wzorowy woźny uniwersytecki.

- Dolać wina, sir? - zapytał Lancelota.

- Nie, dziękuję.

Lokaj skłonił się uniżenie i napełnił winem róg, który Lancelot machinalnie wychylił do dna.

- To znakomity rocznik, sir - zapewnił go lokaj. - Jego Wysokość bardzo dba o piwnice.

Król Pelles oddalił się był do biblioteki celem opracowania kilku dalszych wywodów, więc Lancelot z ponurą miną siedział sam przy stole.

- Ach tak.

Zza drzwi dla służby dobiegł szelest. Lokaj udał się tam, gdy tymczasem Lancelot osuszał kolejny róg.

- To jest dopiero świetne wino - rzekł lokaj po powrocie. - Jego Wysokość trzyma w piwnicy spory zapas tego rocznika. Moja żona przyniosła właśnie świeżą butelczynę. Proszę zwrócić uwagę na osad, sir. To jest wino, w którym Wasza Rycerska Mość na pewno zasmakuje.

- Mnie tam wszystkie wina smakują jednakowo.

- Wasza Rycerska Mość jest skromnym młodzieńcem - ciągnął lokaj, zręcznie podmieniając róg na większy. - Wasza Rycerska Mość raczy żartować. Ale ja zawsze rozpoznam znawcę win.

Przeszkadzał Lancelotowi, który pragnął być sam ze swoją zgryzotą i czuł, że lokaj wyraźnie czegoś od niego chce. Może uraził go czymś mimo woli? Może lokaj naprawdę pasjonował się trunkami? Może miał własne kłopoty? Lancelot z uprzejmości wychylił kolejny róg.

- Faktycznie doskonałe - pochwalił. - Świetny rocznik.

- Rad jestem, że Wasza Miłość je chwali.

- Powiedz mi - tu Lancelot postawił pytanie, które zadają po paru kieliszkach wszyscy młodzi mężczyźni, nie dostrzegając przy tym związku z nadużyciem alkoholu - czy byłeś kiedy zakochany?

Lokaj uśmiechnął się dyskretnie i dolał mu wina. Kiedy nadeszła północ, Lancelot i lokaj siedzieli na wprost siebie, obaj silnie zarumienieni. Między nimi zaś stało naczynie zawierające miód, przyprawy korzenne i inne składniki, dodane do napoju przez żonę lokaja.

- ...Tak to się przedstawia - kończył Lancelot, a oblicze jego lśniło jak czerwona latarnia. - Komu innemu bym nie powiedział, ale ty jesteś sympatyczny gość. Rozumiesz człowieka. Tobie wszystko bym wyznał. Napij się.

- Na zdrowie - odparł lokaj.

- Co ja mam robić? - zawołał Lancelot. - Co robić? Ukrył brzydką twarz w opartych na stole ramionach i rozpłakał się.

- Odwagi! - poradził mu lokaj. - Żyje się raz!

Palcami jednej dłoni zabębnił po stole, zerkając przy tym na drzwi kuchenne, podczas gdy drugą ręką dolewał wina Lancelotowi.

- Trzeba wypić - powiedział. - Do dna. Bądź pan mężczyzną, Sir, przepraszam za śmiałość. Za chwilę czeka Waszą Miłość niespodzianka, a chwila płocha, jak śpiewają wędrowni poeci, i trzeba ją łapać, nim umknie.

- Mój dobry człowieku - rozczulił się Lancelot. - Złapałbym ją natychmiast, gdybym tylko mógł.

- Każdy może próbować. W tych zawodach sługa nie gorszy jest od pana.

- Albo i lepszy - poprawił Lancelot, puszczając do lokaja perskie oko, ale zaraz się przestraszył, że z tą miną wygląda jeszcze gorzej. - Czyż nie tak, sługo?

Uśmiechnął się głupkowato od ucha do ucha.

- No proszę - powiedział lokaj. - W drzwiach od kuchni stoi moja żona, Brisen, i trzyma jakiś liścik. Kto wie, czy to nie do Waszej Miłości.

- No i co tam piszą? - spytał po chwili, bo Lancelot bez słowa wpatrywał się w kartkę.

- Nic - odparł rycerz. Rzucił list na stół i chwiejnym krokiem skierował się do drzwi.

Lokaj odczytał porzuconą wiadomość.

- Tu stoi napisane, że Królowa Ginewra przebywa w zamku Case, o pięć mil stąd, i wzywa cię do siebie. Zaznacza, że Król jej nie towarzyszy. Oraz załącza ucałowania.

- I cóż stąd?

- Chyba się Wasza Miłość nie ośmieli - zwątpił lokaj.

- Nie ośmielę się? - huknął gromko Lancelot i, zataczając się, wyszedł w nocny mrok. Szedł, chichocząc jak błazen, i wołał konia.

Rankiem obudził się w nieznanej komnacie, której okna zasłaniały arrasy. To, że nie miał kaca, zawdzięczał tylko swojej nadzwyczajnej kondycji. Wyskoczył z łoża i podszedł do okna, chcąc rozsunąć zasłony. Nagle, w mgnieniu oka, przypomniały mu się zdarzenia minionej nocy: lokaj, pijaństwo, napój miłosny, którym go prawdopodobnie uraczono, list od Ginewry, a potem spowite mrokiem, krzepkie, chłodne i ogniste zarazem ciało, spoczywające w łożu, z którego właśnie wstał. Odsłonił okno i wsparł się czołem o kamienną framugę. Był niepocieszony.

- Jenny? - odezwał się po paru chwilach, które zdawały mu się godzinami.

Od strony łoża nie nadeszła żadna odpowiedź.

Lancelot odwrócił się i ujrzał w pościeli gotowaną pannę - Elaine, która drobnymi nagimi ramionkami przytrzymywała pościel, wpatrując się w Lancelota płomiennym wzrokiem.

Lancelot był i pozostał ofiarą własnych uczuć: nie umiał ich ukrywać. Na widok Elaine jego głowa sama odwróciła się do okna. Lancelot zadrżał. Na brzydkim obliczu odmalował się wyraz dogłębnego i pełnego zgrozy żalu, tak szczery, że naga postać przy oknie nabrała nadzwyczajnej godności.

Elaine nie śmiała się poruszyć, tylko wlepiała w niego bystre oczęta, jak zalękniona myszka.

Lancelot podszedł do skrzyni, na której leżał jego miecz.

- Zabiję cię.

Panna nadal śledziła go wzrokiem. Miała osiemnaście lat. Leżała, wzruszająco malutka w wielkim łożu. Bała się.

- Czemuś to zrobiła? - ryknął Lancelot. - Czy wiesz, co uczyniłaś? Jak mogłaś dopuścić się takiego podstępu?

- Musiałam.

- To zdrada!

Nie mógł uwierzyć, że Elaine zdolna była do czegoś takiego. - Zdradziłaś mnie! Oszukałaś!

- Jak to?

- Skłoniłaś mnie do... zabrałaś mi... skradłaś mi... Cisnął miecz w kąt i przysiadł na skrzyni. Kiedy zapłakał, głębokie bruzdy na jego policzkach poskręcały się w fantastyczne kształty. Elaine skradła mu jego moc. Skradła mu siłę dziesięciu chłopa. Małe dzieci i dziś wierzą w coś podobnego: są przekonane, że jutro wygrają w krykieta, jeżeli dzisiaj będą bardzo grzeczne.

Lancelot wypłakał się w końcu i przemówił ze wzrokiem wbitym w podłogę:

- Gdy byłem mały, modliłem się do Boga, aby dał mi dokonać cudu. Cudu może dokonać tylko osoba w stanie dziewictwa. Chciałem zostać pierwszym rycerzem świata. Byłem brzydki i bardzo samotny. Ludzie z twojej wioski potwierdzili, że jestem pierwszym rycerzem świata i dokonałem cudu, wyławiając cię z wrzątku. Nie wiedziałem, że będzie to mój pierwszy i ostatni cud.

- Och, Lancelocie - rzekła na to Elaine. - Dokonasz jeszcze wielu cudów.

I rozpłakała się.

Lancelot wstał ze skrzyni, owinął się ręcznikiem i podszedł do łoża.

- Nie przejmuj się - powiedział. - To była moja wina, że się upiłem. Czułem się podle i upiłem się. Ciekawe, czy lokaj specjalnie mi w tym pomógł? Jeśli tak, to niezbyt pięknie postąpił. Nie płacz, Elaine, to nie przez ciebie.

- Przeze mnie! Właśnie że przeze mnie!

- Na pewno ojciec zmusił cię do tego, chcąc mieć w rodzinie osobę w ósmym stopniu spokrewnioną z Panem Jezusem. A jeżeli nie on, to pewnie ta wiedźma Brisen. Żona lokaja.

Nie smuć się już, Elaine. Co się stało, to się nie odstanie. No, nie płacz, dam ci całusa.

- Lancelocie! - zawołała przez łzy Elaine. - Ja sama tego chciałam, bo cię kocham! Przecież i ja tobie coś ofiarowałam, prawda? Byłam dziewicą, Lancelocie. Niczego ci nie skradłam. Och, Lancelocie, to tylko moja wina. Zasłużyłam na śmierć. Dlaczego nie zabiłeś mnie swoim mieczem? Pokochałam cię, nic nie mogłam na to poradzić.

- Dobrze już, dobrze.

- Lancelocie, a jeśli ja urodzę dziecko?

Lancelot przestał ją pocieszać i, jak pchnięty szaleństwem, skoczył z powrotem do okna.

- Bardzo chcę urodzić twoje dziecko - zapewniła go Elaine. - Nazwę je Galahad, tak jak brzmi twoje pierwsze imię.

Cały czas przyciskała do siebie kołdrę drobnymi, nagimi ramionami. Lancelot odwrócił się do niej z dziką furią.

- Słuchaj no, Elaine! Jeśli urodzisz dziecko, to będzie to wyłącznie twoje dziecko! Nie próbuj brać mnie na litość, to nieuczciwe. Teraz wychodzę, odjeżdżam stąd i mam nadzieję, że już nigdy cię nie zobaczę.

ROZDZIAŁ XIII

Ginewra siedziała w nieprzytulnej komnacie i haftowała. Nienawidziła haftować. Miał to być pokrowiec na tarczę dla Artura: smok wspięty na tylne łapy w czerwonym polu. Elaine miała raptem osiemnaście lat. Emocje dziecka nie są trudne do opisania. Co innego Ginewra: liczyła sobie dwadzieścia dwie wiosny i zdradzała cechy silnej indywidualności, które w niej pączkowały od dnia, gdy jako niewinna królowa-dziecko przyjęła złożony jej u stóp podarunek w postaci legionu jeńców.

Istnieje coś, co się zwie mądrością życiową. Człowiek osiąga ją dopiero w wieku średnim. Mądrości tej nie można wyuczyć się za młodu, gdyż nie uznaje ona ustalonych praw. Nie opiera się na żadnych zasadach. Kobieta dopiero w średnim wieku nabiera szczególnego zmysłu równowagi. Nie da się za pomocą logicznego wykładu nauczyć niemowlęcia sztuki chodzenia: maleństwo musi drogą prób i błędów samo oswoić się z dziwną postawą spionizowaną. Tak samo nie da się przekazać młodej dziewczynie mądrości życiowej. Trzeba ją pozostawić szkole lat i doświadczeń. Przyjdzie taka chwila, że kobieta z niechęcią spojrzy na własne postarzałe ciało i nagle stwierdzi, że przecież potrafi - potrafi mimo to żyć dalej, nie dla zasady, nie z przyzwyczajenia, nie dzięki umiejętności odróżniania dobra od zła, ale właśnie dzięki osobliwemu zmysłowi równowagi, który często sprzeciwia się wszystkim powyższym regułom. Kobieta w średnim wieku traci nadzieję na życie będące dążeniem do prawdy - jeśli w ogóle kobiety w jakimkolwiek wieku żywią taką nadzieję - i zaczyna żyć wiedziona siódmym zmysłem. Jej szóstym zmysłem, zrodzonym w chwili gdy opanowała sztukę chodzenia, byl zmysł równowagi. Teraz zdobywa siódmy zmysł: mądrość życiową.

Powolne odkrywanie siódmego zmysłu, dzięki któremu osoby obu płci utrzymują się jako tako na wzburzonych falach świata, w którym jest miejsce i na wojnę, i na zdradę, i na kompromis, strach, głupotę, hipokryzję - to odkrywanie nie ma w sobie nic z triumfu. Dziecię może zawołać triumfalnie: „Trzymam równowagę!”. Lecz odkrycie siódmego zmysłu obywa się bez dumnego okrzyku. Wyposażeni w mądrość życiową, bujamy dalej po wzburzonych falach życia w wyuczonym, ogłupiającym rytmie - osiągnęliśmy bowiem kres, ślepy zaułek, w którym już nic lepszego nie przyjdzie nam do głowy.

Z wolna zapominamy, że kiedyś obywaliśmy się bez siódmego zmysłu. Bujając się miarowo przez wiek dojrzały, nie pamiętamy, że byliśmy kiedyś młodzi, rozpaleni impetem życia. Wspomnienie takie nie jest bowiem miłe - dlatego obumiera w ludzkiej pamięci.

A przecież kiedyś każdy z nas stał nagi wobec świata, mierząc się z życiem jak z poważnym problemem, który żywo i bezpośrednio go obchodzi. Kiedyś sprawą najwyższej wagi było dla nas rozstrzygnięcie pytania, czy Bóg jest, czy go nie ma. To zrozumiałe, że istnienie lub nieistnienie życia po śmierci stanowi pierwszorzędną kwestię dla osoby stojącej na progu doczesnego żywota - od tego wszak zależy sposób jego przeżywania. W pewnym okresie życia kwestia „wolna miłość a moralność katolicka” obchodziła wielu z nas tak żywotnie, jakbyśmy czuli na plecach lufę pistoletu.

A wcześniej bez reszty pochłaniały nas pytania: Czym jest świat? Czym jest miłość? Czym my sami?

Wszystkie te problemy i pytania blakną, gdy posiądziemy siódmy zmysł. Człowiek w średnim wieku potrafi bez trudu balansować między wiarą w Boga a łamaniem wszystkich przykazań. Więcej: siódmy zmysł zabija z wolna wszystkie pozostałe, tak że w końcu przykazania w sposób naturalny przestają stanowić jakikolwiek problem. Tracimy wzrok, dotyk, słuch. Ludzie, których kochaliśmy, prawdy, których szukaliśmy, bogowie, których istnienie podawaliśmy w wątpliwość - wszystko to przestaje dla nas istnieć. Głusi i ślepi, dryfujemy mechanicznie i bezpiecznie w stronę nieuchronnego grobu, pod osłoną ostatniego ze zmysłów. „Dzięki Ci, Boże, za starość” - śpiewa poeta.

Dzięki Ci, Boże, za starość,

Za niedołęstwo, choroby i śmierć,

Bo na starość, w chorobie, a szczególnie w grobie

Dobre maniery człek odpuszcza sobie.

Dwudziestodwuletnia Ginewra haftowała bez cienia entuzjazmu, rozmyślając o Lancelocie. Nie dożyła jeszcze nawet półmetka drogi do trumny, choroby jej nie nękały i miała dopiero sześć zmysłów. Trudno ją sobie wyobrazić.

Wielki zarńęt w myślach i w ciele, skłonność do łez na widok zachodzącego słońca i pełni księżyca, chaotyczny natłok nadziei i wiary w Boga, Prawdę, Miłość i Wieczność, ale i zdolność zachwycania się przedmiotami materialnymi, czułość serca, bezbrzeżne radości i bezbrzeżne smutki, rozdzielone przepaścią szeroką jak ocean, a obok tych wszystkich ujmujących cech - napady bezwstydnego egoizmu, nieuzasadniony niepokój, brak skupienia, aroganckie zachowanie wobec starszych, zaciekłe dysputy o sprawach tak banalnych jak Piękno - zupełnie nieciekawych dla osób w średnim wieku - oraz ogólna pogarda i nonszalancja dla statecznych obyczajów siódmego zmysłu. Oto niektóre domniemane cechy dwudziestodwuletniej Ginewry, charakterystyczne dla każdej osoby w tym wieku. Na to nakładały się wyraziste, choć jeszcze nic ukształtowane rysy jej niepowtarzalnej osobowości, które odróżniały Ginewrę od naiwnej Elaine. W przeciwieństwie do egzaltowanej Elaine, Ginewra była realistką o silnej woli - taką właśnie pokochał ją Lancelot.

- O, mój Lancelocie - nuciła, wyszywając pokrowiec na tarczę małżonka. - O, mój Lancelocie, wróć już, wróć. Przywieź swój krzywy uśmiech i wymowny chód, po którym znać z daleka, czy jesteś zły, czy tylko niezadowolony. Wróć i powiedz mi, że to nieważne, czy miłość jest grzechem, czy nie. Wróć i przekonaj mnie, że dopóki ja jestem Jenny, a ty Lance - niech się dzieje co chce.

I stała się rzecz dziwna: Lancelot wrócił. Prosto od Elaine, która mu skradła najcenniejszy skarb, poszybował do gniazda miłości. Już przecież spędził pierwszą noc z Ginewrą - choć okazało się, że pod jej postacią kryła się inna. Już został pozbawiony siły dziesięciu rycerzy. Już stał się wielkim kłamcą w oczach Boga - więc co mu szkodziło stać się kłamcą dla ludzi? Wiedząc, że od tej chwili nie będzie już najpierwszym rycerzem na świecie, że nigdy więcej cudem nie pokona czarów, że stracił czystość, która była mu nagrodą za brak urody i pustkę duszy - Lancelot pędził szukać pociechy u ukochanej. Na dźwięk żelaznych podków o bruk dziedzińca, Królowa upuściła robótkę i skoczyła do okna, ciekawa, czy to Artur wraca z polowania. O schody zgrzytnął, jak ostroga o kamień, skraj kolczugi. A potem, nie wiedząc sama jak i kiedy, Ginewra śmiała się, płakała i zdradzała męża. Od dawna wiedziała, że tak musiało się stać.

ROZDZIAŁ XIV

Mam tu list od twojego ojca, Lance - powiedział Artur. - Pisze, że napadł na niego Król Claudas. Obiecałem mu w razie potrzeby pomoc przeciwko Claudasowi, w zamian za jego pomoc w bitwie pod Bedegraine.

Muszę jechać.

- Rozumiem. - A ty?

- Ja?

- Wolisz mi towarzyszyć czy zostać tutaj? Lancelot odchrząknął nerwowo i powiedział:

- Zrobię to, co ty uznasz za stosowne.

- Wiem, że żądam od ciebie rzeczy trudnej - rzekł na to Artur. - Z ciężkim sercem chcę prosić cię o przysługę: czy mógłbyś zostać w zamku?

Lancelot nie umiał znaleźć słów, które by go nie zdradziły, więc milczał. Król wziął jego milczenie za wyraz zawodu.

- Rozumiem, masz prawo domagać się odwiedzin u ojca i matki. Nie chcę zatrzymywać cię siłą. Znajdziemy może jakieś inne wyjście z sytuacji.

- Dlaczego życzysz sobie, abym został w Anglii?

- Ktoś musi mieć oko na wrogie nam frakcje. Będę czuł się o wiele bezpieczniejszy w dalekiej Francji, wiedząc, że zostawiłem na straży walecznego rycerza. Spodziewam się zamieszek w Kornwalii między Tristanem a Markiem; frakcja Orknejów nadal grozi zemstą. Znasz te sprawy nie gorzej niż ja. Poza tym chciałbym, aby ktoś opiekował się Giną.

- Czy nie byłoby lepiej - spytał z trudem Lancelot - powierzyć to zadanie komuś innemu?

- Chyba żartujesz. Nikomu nie ufam tak, jak tobie. Wystarczy, że pokażesz oblicze w bramie, a bandyci czmychną gdzie pieprz rośnie.

- To prawda, nie grzeszę urodą.

- Powiem więcej: masz gębę opryszka! - Król roześmiał się przyjaźnie i poklepał druha po plecach. Potem oddalił się doglądać przygotowań do kampanii.

Lancelot i Ginewra przeżyli rok wielkiego szczęścia. Spędzili dwanaście miesięcy w raju, jaki znają tylko łososie, baraszkujące po kamienistych dnach rzek, w krystalicznie czystej wodzie. Przez następne dwadzieścia cztery lata miało im towarzyszyć poczucie winy, ale ten jeden rok był czasem niezmąconego szczęścia. Kiedy go wspominali na progu starości, nie pamiętali, że przez cały ów rok nie spadł deszcz ani nie ściął mróz. Pamiętali wszystkie cztery pory roku o barwie prześwietlonego słońcem płatka róży.

- Nie pojmuję, za co ty mnie kochasz - dziwił się Lancelot. - Może tak ci się tylko wydaje? Może się mylisz?

- Mój drogi Lancelocie.

- Przyjrzyj mi się: jestem paskudny. Ale teraz wierzę, że Bóg miłuje świat bez względu na jego urodę, miłuje go dla samego Siebie.

Chwilami i Ginewrze udzielał się lęk dręczący Lancelota. Ona sama nie doznawała wyrzutów sumienia, ale zarażała się nimi od ukochanego.

- Nie mam odwagi myśleć. Nie myślmy. Pocałuj mnie, Jenny.

- Po co w ogóle myśleć?

- Trudno się powstrzymać.

- Mój biedny Lance!

Bywało, że się pokłócili o jakiś drobiazg, lecz te spory, jak to zwykle kłótnie kochanków, wspominali potem z czułością.

- Twoje paluszki u nóg sąjak te małe sroczki, którym matka kaszkę warzyła.

- Proszę się w ten sposób nie wyrażać. To dowodzi braku szacunku.

- Szacunku!

- Oczywiście. Czemu nie miałbyś mnie czcić i szanować? Bądź co bądź, jestem Królową.

- Naprawdę żądasz ode mnie dowodów czci? Mam klękać u twych stóp i całować twoją dłoń?

- A czemużby nie?

- Proszę cię, nie bądź egoistką. Nie znoszę być traktowany jak przedmiot.

- Egoistką? Ja?

W tym miejscu Królowej zdarzało się tupnąć ze złości, albo nadąsać się i zamilknąć na cały dzień.

Wystarczyło jednak, że Lancelot okazał skruchę, a Ginewra zaraz mu wszystko wybaczała.

Pewnego dnia, gdy zwierzali się sobie z najskrytszych uczuć - zdziwieni, że czują tak podobnie - Lancelot wyznał Królowej swoją tajemnicę.

- Wiesz, Jenny, kiedy byłem mały, nienawidziłem siebie. Nie rozumiem, czemu. Ciągle się wstydziłem. I byłem strasznym świętoszkiem.

- Teraz nie można tego o tobie powiedzieć - roześmiała się Ginewra, nie pojmując, o co chodzi Lancelotowi.

- Brat poprosił mnie kiedyś o pożyczenie strzały. Miałem dwie czy trzy strzały wyjątkowo proste i bardzo mi na nich zależało. Mój brat miał same lekko powyginane. Udałem, że te najlepsze gdzieś mi się zawieruszyły i dlatego nie mogę mu ich pożyczyć.

- A fe, jaki kłamczuszek!

- Tak, wiem. Potem dręczyły mnie straszne wyrzuty sumienia: gryzłem się, że okłamałem brata i sprzeniewierzyłem się Bogu. Więc poszedłem w miejsce przy fosie, gdzie rosły parzące pokrzywy i za karę wsadziłem w nie rękę, którą zwykle przytrzymywałem strzałę. Podwinąłem rękaw i zanurzyłem rękę w pokrzywy aż po bark.

- Biedny Lance! Ależ z ciebie było niewiniątko!

- To nie koniec, Jenny: te pokrzywy mnie nie sparzyły! Pamiętam dokładnie: nie sparzyły mnie!

- Myślisz, że to był cud?

- Nie wiem. Trudno mieć pewność w tych sprawach, zwłaszcza że ja zawsze byłem marzycielem: żyłem w zmyślonym świecie jako najlepszy rycerz Króla Artura. Może i te pokrzywy sobie wymyśliłem? A jednak jestem prawie pewien, że pamiętam zdziwienie tym, że mnie nie poparzyły.

- To na pewno był cud - orzekła Ginewra.

- Jenny, ja całe życie marzyłem o dokonywaniu cudów. Zawsze chciałem zostać świętym. To na pewno był przejaw fałszywej ambicji, pychy, albo czegoś jeszcze gorszego. Nie wystarczała mi myśl o podboju świata - chciałem podbić również niebo. W zachłanności swojej myślałem, że to nie dość, abym był najsilniejszym z rycerzy - pragnąłem być najlepszym z ludzi. Oto najgorsza strona snów na jawie. Dlatego próbowałem trzymać się z dala od ciebie. Uważałem, że jeśli nie dochowam czystości, nie będę mógł dokonać cudu. I dokonałem cudu - nie byle jakiego: wydobyłem z wrzątku pannę, uwięzioną tam mocą czarów. Panna ta nosi imię Elaine. A potem utraciłem swoją moc. Ponieważ ty i ja jesteśmy razem, nigdy więcej nie sprawię cudu.

Nie odważył się wyznać całej prawdy o Elaine. Bał się zawodu Ginewry na wieść o tym, że nie była jego pierwszą kochanką.

- Dlaczego nie?

- Ponieważ popełniamy czyn niegodny.

- Co do mnie, nigdy nie dokonałam cudu - oświadczyła Ginewra. - Nie mam więc czego żałować.

- Ależ Jenny! Źle mnie zrozumiałaś! Ja niczego nie żałuję. Ty jesteś moim cudem, dla którego wyrzekam się z ochotą wszystkich innych. Chciałem tylko, żebyś poznała moje młodzieńcze myśli i uczucia.

- Nie powiem, żebym wiele z tego zrozumiała.

- Jak to, nie rozumiesz potrzeby wyróżnienia się w jakiejś dziedzinie? No tak, tobie to nigdy nie było potrzebne. Chęć wyróżnienia się znają tylko ci, którym czegoś brakuje, którzy czują się gorsi. Tobie nigdy niczego nie brakowało, zawsze byłaś doskonała, więc nie musiałaś nadrabiać żadnych braków. Ja zawsze nadrabiałem braki. Czuję się podle, nawet w tej chwili, gdy pomyślę, że nie będę już pierwszym rycerzem.

- W takim razie rozstańmy się. Pójdziesz do spowiedzi i dokonasz jeszcze mnóstwa cudów.

- Dobrze wiesz, że nie możemy się rozstać.

- Wszystko to jakieś dziwne fanaberie - orzekła Królowa. - Nie rozumiem ich ani w ząb. Mętne wywody egoisty.

- Tak, wiem, że jestem egoistą. Nic na to nie poradzę. Usiłuję się zmienić, lecz jestem tylko sobą. Naprawdę nie zrozumiałaś moich słów? W dzieciństwie byłem stale samotny, stale ćwiczyłem. Marzyłem, że zostanę wielkim podróżnikiem, albo wielkim Królem, jak Aleksander albo Święty Ludwik, ewentualnie uzdrowicielem, który wynajdzie cudowny balsam na rany i rozda go ludziom za darmo - a może świętym, który leczy przez dotknięcie? Marzyłem, że odkryję wielki skarb - szczątki Prawdziwego Krzyża albo Kielich z Ostatniej Wieczerzy... Takie były moje dziecięce marzenia, Jenny. Chciałem ci tylko o nich opowiedzieć. To są właśnie te cuda, do których dostęp utraciłem. Wszystkie nadzieje oddałem tobie, kochana Jenny, jako dar miłości.

ROZDZIAŁ XV

Szczęśliwy rok zakończył się z dniem powrotu Artura, i to niemiłym zgrzytem, do którego bynajmniej nie Król się przyczynił. Wieczorem w dniu przybycia do domu, zanim Artur zakończył chaotyczną relację o szczegółach klęski Claudasa, z wartowni dobiegły odgłosy zamieszania i do wielkiej sali, w której trwała wieczerza, wprowadzono Sir Borsa. Sir Bors był kuzynem Lancelota i spędzał wakacje w zamku Corbin, gdzie badał sprawę duchów. Przywiózł wieść dla Lancelota. Wieść tę przekazał mu szeptem po kolacji. Niestety, jako zagorzały wróg kobiet, posiadał cechę typową dla osobników tego gatunku: iście damską skłonność do niedyskrecji. Przekazał nowinę jeszcze kilku najbliższym przyjaciołom. Wkrótce mówił o niej cały dwór Króla Artura: Elaine z rodu Corbin powiła zdrowe niemowlę płci męskiej i nadała mu na chrzcie imię Galahad - a było to, jak pamiętacie, pierwsze imię Lancelota.

- Teraz rozumiem, jak straciłeś moc czynienia cudów - rzekła Ginewra, gdy znaleźli się sam na sam. - Zełgałeś, żeś poświęcił ją mnie.

- O czym mówisz?

Ginewra pociągnęła nosem. Łzy napłynęły jej do oczu. Desperacko omijała wzrok Lancelota. Za wszelką cenę chciała uniknąć sceny zazdrości, ale nie ufała własnemu sercu. Wstydziła się tego, co miała Lancelotowi do powiedzenia - i nie mogła powstrzymać się przed powiedzeniem tego głośno. Była jak rozbitek na wzburzonym morzu.

- Doskonale wiesz, o czym mówię - skrzywiła się, odwracając wzrok.

- Wierz mi, Jenny, chciałem ci to wyznać, tylko nie wiedziałem jak.

- Domyślam się, na czym polegała trudność.

- Nie na tym, o czym myślisz.

- Skąd możesz wiedzieć, co ja myślę? - rozpłakała się Ginewra. - Myślę to, co pomyślałaby każda kobieta na moim miejscu: że jesteś uwodzicielem i kłamcą, a te wszystkie twoje cuda to blaga. A ja, głupia, we wszystko wierzyłam!

Każde jej słowo było jak cios sztyletem i przy każdym Lancelot odruchowo uchylał głowę, jakby unikał razów. Patrzył w ziemię, chowając oczy. Oczy miał duże i zawsze wyglądał jak przestraszony, albo bardzo zdziwiony.

- Elaine - powiedział - nic dla mnie nie znaczy.

- A powinna! Jak możesz mówić, że nic dla ciebie nie znaczy, skoro jest matką twego dziecka? Skoro ukrywałeś ją przede mną? Nie, nie dotykaj mnie! Idź sobie!

- Nie mogę odejść w takiej chwili.

- Jeśli mnie dotkniesz, poskarżę się Królowi.

- Ginewro, oni upili mnie tam, w Corbin. Powiedzieli, że wzywasz mnie do siebie i czekasz w Case. Zaprowadzili mnie do ciemnej komnaty, w której była Elaine. Odjechałem stamtąd następnego ranka.

- Nieudolne kłamstwo.

- To jest prawda.

- Nawet dziecko nie uwierzyłoby w te bajki.

- Nie mogę zmusić cię, abyś mi uwierzyła, jeżeli nie chcesz. Chwyciłem miecz, chciałem zabić Elaine, kiedy zorientowałem się, co zaszło.

- Ja bym ją zabiła.

- To nie była jej wina.

Królowa nerwowo skubała dekolt sukni, jakby był za ciasny.

- Bronisz jej - rzekła. - Kochasz ją. A mnie oszukujesz. Zawsze to podejrzewałam.

- Przysięgam, że mówię prawdę.

Ginewra załamała się i rozszlochała na dobre.

- Dlaczego wcześniej mi nie powiedziałeś? Dlaczego nie wspomniałeś o dziecku? Dlaczego przez cały czas mnie okłamywałeś? To na pewno ona była przedmiotem cudu, którym tak się szczycisz!

Miotany burzą uczuć Lancelot też zaczął szlochać. Utulił Ginewrę w ramionach.

- Ja nawet nie wiedziałem, że mam to dziecko - przekonywał ją. - Nie chciałem dziecka. Nie tego pragnąłem.

- Gdybyś sam mi to wcześniej powiedział, może bym ci uwierzyła.

- Chciałem ci wyznać, ale nie umiałem. Bałem się, że cię zranię.

- I zraniłeś o wiele boleśniej.

- Wiem o tym.

Królowa otarła łzy i spojrzała na Lancelota jak przez wiosenny deszcz. Po chwili wymieniali pocałunki, radośni jak zielona, odświeżona ulewą łąka. Zdawało im się, że odnaleźli się na nowo - lecz zwątpienie zostało zasiane. Ich uczucie wzmocniło się, ale zapadły w nie ziarna niechęci, lęku i nieufności. Miłość potrafi bowiem współistnieć z nienawiścią: pierwsza karmi się drugą, i na odwrót. Wówczas miłość zmienia się w szaleństwo.

ROZDZIAŁ XVI

Na zamku Corbin młodziutka Elaine szykowała się do podróży. Postanowiła odbić Lancelota Ginewrze. Nikt oprócz niej samej nie wierzył w powodzenie przedsięwzięcia. Elaine nie dysponowała bowiem żadną bronią, i w ogóle nie umiała walczyć. Nie miała za grosz charakteru. Lancelot jej nie kochał. Za to ona kochała jego, co dodatkowo pogarszało jej sytuację. Dojrzałości Królowej mogła Elaine przeciwstawić jedynie własną niedojrzałość i pokorne uwielbienie dla Lancelota, oraz przekarmione niemowlę, które wiozła do ojca, a które dla niego stanowiło symbol okrutnego podstępu. Była to ekspedycja armii bez broni przeciwko warownej fortecy - wyprawa armii o związanych rękach. Elaine, okazując odwagę, którą tłumaczą tylko lata spędzone w kotle pełnym wrzątku, postanowiła zmierzyć siły z Ginewrąna jej własnym terenie. Kazała sobie poszyć wspaniałe, ozdobne suknie, w których prezentowała się jeszcze bardziej pretensjonalnie i prowincjonalnie niż na co dzień. Tak wystrojona puściła się w drogę do zamku Camelot, na pojedynek z Królową Anglii.

Niewiasta sprytniejsza od Elaine posłużyłaby się Galahadem w charakterze oręża. Być może patos sytuacji i ojcowska duma wzruszyłyby serce Lancelota. Elaine nie była jednak ani trochę sprytna: nie rozumiała, że trzeba związać czymś ukochanego, aby go pozyskać. Galahada zabrała w podróż, bo go uwielbiała i nie wyobrażała sobie rozstania z synkiem nawet na krótki czas. Poza tym chciała pochwalić się nim przed ojcem i porównać rysy twarzy. Już rok upłynął od dnia jej ostatniego spotkania z tym, dla którego gorąco biło jej dziewczęce serce.

Gdy Elaine planowała odbicie Lancelota, ten przebywał na zamku z Królową. Stracił jednak ów kruchy spokój serca, który zdołał uzyskać pod nieobecność Artura w Camelocie. Dopóki Króla nie było, Lancelot umiał cieszyć się każdą chwilą - za to teraz na każdym kroku widział przy sobie Artura, jak żywe przypomnienie zdrady. Miłość do Ginewry nie zniszczyła uczucia przyjaźni, jakie Lancelot zawsze żywił wobec Artura. Nieszczęśnik cierpiał więc dotkliwie, miał bowiem typową średniowieczną naturę, ze zgubną skłonnością do miłowania tego, co najwyższe i najdoskonalsze. Nie chciał pamiętać o tym, że jego miłość do Ginewry jest niegodna - a wszystko, jak na złość, stale mu o tym przypominało. Te pospieszne schadzki, to ciche zamykanie drzwi, szepty po kątach, poniżające manewry, do których zmuszała kochanków bliska obecność męża - wszystko to w oczach Lancelota brukało nieskalane piękno uczucia, które poza tym nie miało racji bytu. Najtrudniejsza zaś do zniesienia była dobroć, ufność i szlachetność Artura - Lancelot czuł, że w każdej chwili może zadać przyjacielowi bolesny cios, chociaż tak bardzo go kocha. Cierpiał również z powodu Ginewry, gdyż zaczęły kiełkować w niej nasiona goryczy, które zasiali i dostrzegli nawzajem w swoich oczach podczas pierwszej poważnej kłótni. Lancelota bolało, że kocha niewiastę zazdrosną i podejrzliwą. Zraniła go śmiertelnie tym, że nie od razu dała wiarę wyjaśnieniom w sprawie Elaine. Mimo to nie potrafił przestać jej kochać. Ostatnim zaś źródłem udręki był dla Lancelota jego własny charakter, z chorobliwym pragnieniem czystości, honoru i duchowej doskonałości. Wszystko to razem, plus podświadomy lęk przed możliwością pojawienia się Elaine z synem, zdruzgotało szczęście Lancelota, nie dając mu zarazem uciec. Nie mógł usiedzieć w miejscu: stale krążył nerwowo po komnatach, co chwila brał coś w rękę, odkładał, nie patrząc nawet, co to było, i niewidzącym wzrokiem wyglądał przez okna.

W przeciwieństwie do Lancelota, Ginewra była pewna, że Elaine zjawi się na zamku. Jej obawa, typowa dla kobiet, sięgała głębiej niż lęki Lancelota. Mężczyźni często oskarżają kobiety o to, że swoją nieuzasadnioną zazdrością przywodzą ich do zdrady - nieświadomi, że myśl o zdradzie w nich samych tkwiła już wcześniej, wyczuwalna jedynie dla kobiecej intuicji. Weźmy Annę Kareninę: pchnęła Wrońskiego w nieprzyjemną sytuację właśnie swoją bezpodstawną, maniacką zazdrością - ale było to zarazem jedyne, nieuniknione rozwiązanie ich problemu. Przeczuwając o wiele więcej niż kochanek, Anna Karenina z pasją, konsekwentnie dążyła do katastrofy, burząc teraźniejszość, ponieważ czuła już, że przyszłość będzie ruiną.

Tak samo Ginewra. Nie myślała bez przerwy o Elaine. Możliwe, że w gruncie rzeczy wierzyła w szczerość uczuć Lancelota. Jednak przeczuwała liczne kłopoty i troski, i to w znacznie odleglejszej przyszłości niż Lancelot. Nie była ich świadoma, lecz tkwiły w niej głęboko. Jaka szkoda, że język - narzędzie niezdarne - nie pozwala nam, na przykład, powiedzieć, że matka „unieświadomiła sobie” płacz niemowlęcia za ścianą - co miałoby oznaczać, że nie słysząc płaczu, podświadomie o nim wiedziała. W tym sensie Ginewra „unieświadamiała” sobie cały konflikt między Arturem a Lancelotem, ogólne zarysy tragedii, która miała dotknąć dwór Króla Artura, a także smutną prawdę o własnej nieuleczalnej bezpłodności.

Powtarzała sobie, że Lancelot ją zdradził, że padła ofiarą przebiegłości Elaine, że ukochany na pewno znów ją zdradzi. Dręczyła się bez ustanku. Ale co czuła w najgłębszych zakamarkach serca - tego nawet ona sama nie wiedziała. Może była zazdrosna nie o Elaine, lecz o dziecko? Może ze strony Lancelota najbardziej lękała się jego miłości do Artura? A może niepokoiła ją moralna strona sytuacji i perspektywa nieuchronnej kary? Wiadomo: Pan Bóg nierychliwy, ale sprawiedliwy. Kobiety wiedzą o tym szczególnie dobrze - mają więcej okazji do przekonania się o słuszności tego porzekadła.

Jakkolwiek tłumaczylibyśmy uczucia Ginewry, owoce ich były nieznośnie gorzkie dla Lancelota. Królowa stała się równie niespokojna jak kochanek, a do tego mniej rozważna i bardziej bezwzględna.

Podłej atmosfery w zamku Camelot dopełniły nastroje Artura. Król, na swoje nieszczęście, odebrał doskonałe wychowanie. Nauczyciel kształcił go tak, jak kształci się płód w łonie matki, na własnej skórze doświadczając dziejów ewolucji, począwszy od ryb aż po ssaki, i tak dalej. Cały proces kształcenia Artura, tak jak w przypadku płodu, przebiegał pod bezpieczną osłoną miłości. Skutkiem tej edukacji Artur nie nabył wielu użytecznych cech człowieka dorosłego, takich jak: złośliwość, próżność, podejrzliwość, okrucieństwo i inne, bardziej pospolite formy egoizmu. Za najpodlejszą wadę uważał zazdrość. Nie był zdolny ani do nienawiści wobec najbliższego druha, ani do maltretowania żony. Dostęp do tych umiejętności był mu zamknięty przez nadmiar miłości i zaufania, których doświadczył w dzieciństwie.

Artur nie był ciekawą indywidualnością, której psychikę można rozważać godzinami. Był prostodusznym, życzliwym człowiekiem, gdyż Merlin uważał, że tylko takim warto być.

Nagle stanął wobec wyjątkowo trudnej sytuacji, z racji swojej trudności nazywanej Odwiecznym Trójkątem, jakby chodziło o problem z dziedziny geometrii. Stanął - i wycofał się. Nie umiał postąpić inaczej. Na wycofanie się z trudnej sytuacji stać tylko ufnego optymistę. Egoistów małej wiary wrodzony pesymizm pcha do ataku. Artur zaś był wystarczająco silny i dobroduszny, aby wierzyć w pomyślny obrót sprawy, jeśli zaufa Lancelotowi i Ginewrze. Doszedł do wniosku, że tak będzie lepiej, zamiast zaprowadzać porządek metodą ścięcia głów obojgu kochankom za dopuszczenie się zbrodni zdrady.

Nie wiedział o romansie Lancelota i Ginewry. Nigdy nie przyłapał ich sam na sam ani nie odkrył dowodów ich winy. Zgodnie ze swoim śmiałym, optymistycznym usposobieniem wolał żywić nadzieję, że nigdy nie zastanie ich w dwuznacznej sytuacji - wolał to, niż zastawiać pułapki dla skompromitowania żony i przyjaciela. Nie znaczy to, że chętnie przymykał oko na kłopoty. Chciał po prostu zlikwidować problem, udając, że go nie ma. Podświadomie, rzecz jasna, nie miał żadnych złudzeń co do tego, że tamci dwoje sypiają ze sobą. Podświadomie przeczuwał też, że jeśli spyta żonę, ona ten fakt potwierdzi - miała bowiem trzy wielkie zalety: odwagę, hojność i prawdomówność. Nie mógł więc zadać jej tego pytania.

Ale też nie mógł czuć się szczęśliwy w takiej sytuacji. Nie chodził rozdrażniony jak Ginewra, ani milcząco niespokojny jak Lancelot, tylko zamknął się w sobie. Krył się jak mysz po kątach własnego zamku. Uczynił mimo to jeden krok w kierunku poznania prawdy.

- Lancelocie - rzekł pewnego popołudnia, natknąwszy się na przyjaciela w ogrodzie różanym. - Bardzo źle ostatnio wyglądasz. Czy coś cię trapi?

Lancelot zerwał różę i zaczął nerwowo oskubywać ją z zewnętrznych płatków. Niedawno ustalono, że róże w owych czasach miały budowę inną niż dzisiejsze: pięć zewnętrznych płatków sterczało poza koronę kwiatu - dokładnie tak, jak to przedstawia symbol heraldyczny.

- Czy martwisz się - ciągnął Król z nadzieją wbrew nadziei - z powodu tej panny, która rzekomo powiła twoje dziecko?

Gdyby Artur poprzestał na pierwszym pytaniu i dał Lancelotowi chwilę na odpowiedź, może udałoby im się dotrzeć do sedna sprawy. Ponieważ jednak Artur bał się ciszy i zaraz zadał pytanie pomocnicze, sam zniweczył tę szansę.

- Tak - skłamał Lancelot.

- Domyślam się, że nie potrafisz zmusić się do poślubienia jej?

- Ja jej nie kocham.

- No cóż, sam wiesz najlepiej, czego chcesz.

Lancelot czuł przemożną chęć zrzucenia z serca choćby ułamka gniotącego je ciężaru i porozmawiania o tym, co go trapi - lecz Artur był właśnie tym jedynym słuchaczem, któremu nie mógł wyznać wszystkiego, skupił się zatem na wątku Elaine. Zdradził Arturowi pół prawdy o tym, jak utracił moc czynienia cudów. Bohaterką tej wersji zdarzeń stała się Elaine. W pół godziny Artur poznał całkiem zgrabną historyjkę, w sam raz dla kogoś, kto nie próbuje dociekać prawdy. Z latami, biedaczek, całkowicie zastąpił nią fakty. My, ludzie cywilizowani, wystąpilibyśmy natychmiast do sądu o rozwód, alimenty i tak dalej - więc ze zrozumiałą pogardą patrzymy na potulnego rogacza. Ale Artur był tylko średniowiecznym prostaczkiem. Nie znał się na współczesnej cywilizacji i wiedział jedno: że szlachetność chroni go przed poniżeniem zazdrości.

Drugą osobą, która zastała Lancelota w różaneczniku była Ginewra. Przyszła jako wcielenie słodyczy i zdrowego rozsądku.

- Lance, słyszałeś nowinę? Przybył właśnie posłaniec z wiadomością, że panna, która cię prześladuje, jest w drodze do naszego zamku, razem z dzieckiem. Dotrze tu dziś wieczorem.

- Czułem, że przyjedzie.

- Trzeba ją, oczywiście, przyjąć jak najlepiej. Biedactwo, musi być bardzo nieszczęśliwa.

- To nie moja wina.

- Oczywiście, że nie twoja. To świat unieszczęśliwia ludzi. My zaś winniśmy im pomagać, o ile to możliwe.

- Przemawia przez ciebie wielka szlachetność. Odwrócił się, chcąc ująć ją za rękę. Błysnęła mu nadzieja, że może wszystko jakoś się ułoży. Ale Jenny cofnęła dłoń.

- O, nie, mój drogi. Żadnych czułości, aż ona wyjedzie. Chcę, żebyś był całkiem wolny.

- Wolny?

- Ona jest matką twego dziecka, a w dodatku panną. Ty i ja nigdy się nie pobierzemy. Zostawiam ci swobodę poślubienia jej, gdybyś sobie tego życzył, ponieważ nic innego nie mogę zrobić.

- Ależ Jenny...

- Dosyć, Lance. Bądźmy rozsądni. Do jej wyjazdu trzymaj się z dala ode mnie. Przekonaj się, czy na pewno nie możesz jej pokochać. Przynajmniej tyle chcę dla ciebie zrobić.

ROZDZIAŁ XVII

Elaine stanęła w rozwartej na oścież bramie barbakanu. Ginewra powitała ją chłodnym pocałunkiem. - Witaj w zamku Camelot, pani - powiedziała. - Serdecznie zapraszamy.

- Dziękuję - odparła Elaine. Wymieniły zjadliwe uśmiechy.

- Lancelot będzie uszczęśliwiony.

- Czyżby?

- O dziecku już wszyscy wiedzą, moja miła. Nie ma się czego wstydzić. Oboje z Królem jesteśmy bardzo ciekawi, czy mały wdał się w ojca.

- Bardzo pani uprzejma - bąknęła zażenowana Elaine.

- Pozwoli pani, że obejrzę go pierwsza? Na imię ma Galahad, prawda? Czy jest silny? I spostrzegawczy?

- Waży piętnaście funtów - pochwaliła się Elaine. - Może go pani obejrzeć nawet zaraz, jeśli pani chce.

Ginewra, opanowawszy się z niemałym trudem, udała, że nie może rozplatać pieluszek.

- Nie, nie, tak nie można - tłumaczyła się. - Jestem straszną egoistką. Pani przecież musi odpocząć po długiej podróży, a dzidziusia na pewno trzeba przewinąć. Lepiej przyjdę obejrzeć go wieczorem, kiedy zaśnie. Mamy mnóstwo czasu.

W końcu jednak musiała spojrzeć na niemowlę.

Gdy wkrótce potem spotkała Lancelota, z jej słodyczy i zdrowego rozsądku nie zostało ani śladu. Przybrała pozę zimną i wyniosłą, a przemawiała takim tonem, jakby zwracała się do tłumów na wiecu.

- Lancelocie - oznajmiła. - Powinieneś odwiedzić swego syna. Elaine ubolewa, że jeszcze tego nie uczyniłeś.

- A ty? Widziałaś go?

- Owszem.

- Bardzo brzydki?

- Podobny do Elaine.

- Bogu dzięki. Już tam lecę. Królowa przywołała go z powrotem.

- Lancelocie - wycedziła przez zęby i wciągnęła nosem powietrze. - Ufam, że nie będziesz pod moim dachem flirtował z Elaine. Skoro ty i ja postanowiliśmy rozłączyć się do czasu wyjaśnienia sprawy, to sprawiedliwie będzie, żebyś i od niej trzymał się z daleka.

- Nie mam najmniejszej ochoty flirtować z Elaine.

- Mówisz tak, bo inaczej nie wypada. Mimo to wierzę ci. Jeśli jednak tym razem nie dotrzymasz słowa - z nami koniec. Nieodwołalny.

- Więcej obiecać nie mogę.

- Już raz mnie okłamałeś, Lancelocie, więc jakże mam być pewna twoich obietnic? Umieściłam Elaine w komnacie przylegającej do mojej. Zobaczę cię, gdybyś się tam zakradał. Masz być cały czas u siebie.

- Jak sobie życzysz.

- Dzisiejszej nocy, jeśli zdołam uwolnić się od Artura, przyślę po ciebie. Nie wiem, kiedy. Jeśli posłaniec nie zastanie cię w komnacie, będę wiedziała, że jesteś u Elaine.

Panna szlochała w głos, a piastunka Brisen mościła kołyskę dla małego.

- Widziałam go na strzelnicy i on też mnie widział. Odwrócił wzrok i uciekł pod byle pretekstem. Jeszcze nawet nie widział naszego synka.

- Cichaj, cichaj - uspokajała ją piastunka. - Przyczesz włosy.

- Nie trzeba było przyjeżdżać. Teraz i mnie jest gorzej, i jemu.

- Wszystkiemu winna ta cała Królowa.

- Piękna, prawda?

- Piękny ten, co pięknie czyni - burknęła sentencjonalnie piastunka.

Elaine znowu zaczęła pochlipywać. Z czerwonym od płaczu nosem wyglądała odpychająco - jak ktoś, kto wyrzekł się resztek godności.

- Myślałam, że sprawię mu przyjemność.

Rozległo się pukanie do drzwi i wszedł Lancelot. Na jego widok Elaine pospiesznie otarła oczy. Przywitali się z zażenowaniem.

- Rad jestem, że cię widzę w zamku Camelot - rzekł Lancelot. - Ufam, że dobrze się miewasz?

- Tak, dziękuję...

- A jak tam... dziecko?

- Syn Waszej Rycerskiej Mości - uściśliła z naciskiem piastunka Brisen.

Odwróciła ku niemu kołyskę i odsunęła się, aby mógł zobaczyć niemowlę.

- Mój syn - rzekł Lancelot.

Wszyscy razem spojrzeli na młodą istotkę, bezradną, niezdolną jeszcze do samodzielnego życia. Jak w piosence: oni byli silni, ono zaś słabe; przyjdzie dzień, że oni staną się słabi, a ono silne.

- Galahadku - zagadnęła Elaine, pochylając się nad kołyską, gestykulując śmiesznie i wydając bezsensowne dźwięki, jak każda matka, kiedy stwierdzi z zachwytem, że dziecko zaczyna zwracać na nią uwagę.

Galahad zwinął paluszki w piąstkę, którą trafił we własne oko, wprawiając tym wyczynem w zachwyt matkę i piastunkę. Lancelot obserwował je w najwyższym zdumieniu.

- To jest mój syn - mówił sobie. - Cząstka mnie samego, a przecież całkiem ładny. Nie zapowiada się na potwora. Chociaż, czy to wiadomo z takim malcem?

Wyciągnął palec do Galahada, wetknął go w pulchne wnętrze małej łapki, a piąstka zaraz się mocno zacisnęła. Miniaturowa dłoń wyglądała jak dzieło zręcznego lalkarza. Na nadgarstku znaczyła się głęboka fałda.

- Och, Lancelocie! - wzruszyła się Elaine.

Chciała rzucić mu się na szyję, ale ją odepchnął. Z dziką udręką spojrzał przez ramię na Brisen. Wydał nieartykułowany okrzyk i wybiegł z komnaty. Elaine, której nie miał kto podtrzymać, osunęła się na podłogę przy łożu i załkała głośniej niż przedtem. Brisen, odkąd spotkała dziki wzrok Lancelota, stała sztywna, nieporuszona i z nieprzeniknioną miną wpatrywała się w zamknięte drzwi.

ROZDZIAŁ XVIII

Rankiem Lancelot i Elaine wezwani zostali do komnaty Królowej. Lancelot udał się tam z przyjemnością, pomny na minioną noc, gdy Ginewra, symulując niedyspozycję, wymówiła się od noclegu w komnacie Króla. Po kochanka posłała po ciemku. Wiedziony znajomą dłonią pośredniczki, przekradł się na palcach do wiadomego łoża. W milczeniu, do którego zmusiła ich bliskość Artura za ścianą, ze zdwojoną czułością nadrabiali zaległości w romansie. Lancelot był więc tego ranka szczęśliwszy niż kiedykolwiek od początku historii z Elaine. Miał wrażenie, że jeśli tylko zdoła namówić Ginewrę do oficjalnego, jawnego zerwania z Królem, jego honor może jeszcze zostać uratowany.

Ginewra przyjęła ich sztywna i wyniosła, jak w gorsecie. Była blada jak płótno, tylko koniec nosa miała lekko zaczerwieniony. Wyglądała niczym ofiara morskiej choroby. W komnacie oprócz niej nie było nikogo.

- A więc to tak - przemówiła.

Elaine patrzyła śmiało w jej niebieskie oczy, lecz Lancelot stanął jak rażony piorunem.

- A więc to tak.

Lancelot i Elaine czekali, czy Królowa powie coś jeszcze, czy padnie trupem.

- Gdzie byłeś w nocy? - Ja...

- Zbyteczne słowa! - zawołała Ginewra, odsłaniając zmięte szczątki porwanej chusteczki, którą ściskała w dłoni. - Zdrajca! Zdrajca! Wynoś się natychmiast z zamku, razem z tą twoją dziwką!

- Ubiegłej nocy... - zaczął Lancelot, półżywy z desperacji, czego żadna z kobiet nie zauważyła.

- Nie odzywaj się do mnie! Nie kłam! Precz!

- Sir Lancelot był w nocy u mnie. Moja służąca Brisen przyprowadziła go po ciemku - odezwała się spokojnie Elaine.

Królowa drżącą ręką pokazała im drzwi. Dźgała powietrze wyciągniętym palcem. Dygotała tak mocno, że rozpadł jej się kok. Wyglądała okropnie.

- Precz! Precz! Ty także, podłe zwierzę! Jak śmiesz przemawiać do mnie tak bezczelnie w moim własnym zamku! Jak śmiesz otwarcie przyznawać się do winy! Zabieraj sobie swojego kochasia i jazda stąd!

Lancelot, dysząc ciężko, nie spuszczał oczu z Królowej. Stracił poczucie rzeczywistości.

- Myślał, że idzie do pani - powiedziała Elaine. Stała z założonymi rękami i patrzyła na Królową obojętnie.

- Stare kłamstwa!

- To nie kłamstwo - sprostowała Elaine. - Ja bez niego nie mogę żyć. Brisen pomogła mi obmyślić podstęp.

Ginewra zbiegła do niej drobnym truchcikiem. Chciała wymierzyć jej policzek, lecz dziewczyna ani drgnęła - jakby czekała na cios.

- Kłamca! - wrzasnęła piskliwie Królowa.

Rzuciła się na Lancelota, który przysiadł na skrzyni i wpatrywał się tępo w posadzkę, chowając głowę w dłoniach. Ginewra zaczęła szarpać go za płaszcz i pchać ku drzwiom - on jednak nawet nie drgnął.

- Nauczyłeś ją, co ma mówić! Trzeba było wymyślić coś nowego! Coś ciekawszego! Myślałeś, że nabiorę się na stare sztuczki!

- Jenny - jęknął Lancelot, nie podnosząc oczu.

- Jak śmiesz nazywać mnie Jenny, gdy jeszcze pachniesz tą kobietą? Jestem Królową, Królową Anglii! A nie twoją nałożnicą! - Jenny...

- Wynoś się zaraz z mojego zamku! - wrzeszczała wniebogłosy Królowa. - Nie chcę więcej oglądać twojej gęby, ty podły, obrzydliwy maszkaronie!

Lancelot nagle, głośno i zdecydowanie przemówił do posadzki:

- Galahad.

Opuścił dłonie i ukazał obu kobietom oblicze, które przed chwilą tak wiernie opisała Ginewra. Na obliczu tym malowało się wielkie zdumienie. Jedno oko patrzyło zezem.

- Jenny - powtórzył cicho. Wyglądał jak ślepiec. Królowa otworzyła usta, jakby z zamiarem powiedzenia czegoś, ale milczała.

- Artur - przemówił po raz trzeci Lancelot. Po czym z przeraźliwym okrzykiem wyskoczył przez okno.

Komnata mieściła się na piętrze. Kobiety usłyszały chrzęst zbroi i trzask łamanych gałęzi krzewów rosnących pod oknami, a potem ujrzały Lancelota, który gnał wśród drzew i zarośli z melodyjnym skowytem, niczym pies gończy na polowaniu. Głos jego w końcu rozpłynął się w oddali. W komnacie zostały dwie kobiety i martwa cisza.

Elaine, dumna i opanowana, choć równie blada jak przedtem Królowa, powiedziała:

- Przywiodłaś go do szaleństwa. Musiał mieć od początku słabą głowę.

Ginewra nic się na to nie odezwała.

- Ale dlaczego przywiodłaś go do szaleństwa? - dziwiła się Elaine. - Przecież masz już wspaniałego męża, najświetniejszego mężczyznę w Królestwie. Jesteś Królową, masz honor, szczęście i własny dom. Ja nie miałam ani domu, ani męża; honor też utraciłam. Czemu nie chciałaś mi go oddać?

Królowa milczała.

- Ja go kocham - wyznała Elaine. - Urodziłam mu dorodnego syna, który kiedyś zostanie najwaleczniejszym rycerzem na świecie.

- Elaine - odezwała się wreszcie Ginewra. - Opuść mój dwór.

- Zaraz wyjeżdżam.

Ginewra złapała ją za skraj sukni.

- Tylko nikomu nie mów - szepnęła gorączkowo. - Nie mówi nikomu, co tu zaszło. To by go zabiło.

Elaine uwolniła suknię.

- Myślałaś, że rozpowiem?

-1 co my teraz zrobimy? - zawołała z rozpaczą Królowa. - Czy on naprawdę oszalał? Czy to minie? Co z nami będzie? Może należałoby kogoś zawiadomić? Ale co powiemy?

Elaine nie miała ochoty na dalszą rozmowę. Jednak, już w drzwiach komnaty, odwróciła się. Usta jej drżały.

- Tak, on oszalał - powiedziała. - Ty go zdobyłaś, i ty go zniszczyłaś. Co zrobisz z nim teraz?

Kiedy drzwi się zamknęły, Ginewra usiadła. Upuściła na ziemię porwaną chusteczkę. A potem - powoli, z głębi serca, jak ludzie prości - zaniosła się szlochem. Zasłoniła twarz dłońmi i dygotała z żalu. (Sir Bors, który nie przepadał za Królową, powiedział jej kiedyś: „Głupio marnujesz łzy, bo płaczesz tylko wtedy, gdy nikt nie widzi”).

ROZDZIAŁ XIX

W dwa lata po tych wydarzeniach Król Pelles siedział na tarasie w towarzystwie Sir Blianta. Był przepiękny, bezwietrzny zimowy poranek, pola pokrywał szron, a w powietrzu unosiła się lekka mgiełka, w której gołębie nie traciły orientacji. Sir Bliant nocował gościnnie u Króla Pellesa. Miał na sobie purpurową szatę oblamowaną białym futrem. Jego rumak i giermek czekali na dziedzińcu, gotowi zabrać pana do zamku Bliant. Panowie pili strzemiennego. Grzali dłonie nad buzującym ogniem kominka, sączyli gorące wino, skubali pasztet i rozprawiali o Dzikusie.

- Jestem pewien, że to był szlachcic - mówił Sir Bliant. - Zachowywał się po szlachecku. I zdradzał naturalną skłonność do broni.

- A gdzie on teraz przebywa? - spytał Król Pelles.

- Bóg raczy wiedzieć. Zniknął z zamku Bliant w dniu polowania. Głowę daję, że był szlachcicem.

Pociągnęli z pucharów i zapatrzyli się w ogień.

- Moim zdaniem - dodał po chwili ściszonym głosem Sir Bliant - to był Sir Lancelot.

- Niemożliwe - powiedział Król.

- Był postawny i silny.

- Sir Lancelot nie żyje - stwierdził Król. - Pan Bóg zatroszczył się o niego. Wszyscy to wiedzą.

- Nigdy nie znaleziono ciała.

- Gdyby to rzeczywiście był Sir Lancelot, nie dałoby się pomylić go z nikim innym. Sir Lancelot był najszpetniejszym znanym mi człowiekiem.

- Nie znałem go osobiście - odparł Sir Bliant.

- Wiadomo z całą pewnością, że Lancelot wybiegł w nieznane w samej bieliźnie i biegł tak długo, aż zaatakował go dzik. A potem umarł w jakiejś pustelni.

- Dawno się to zdarzyło?

- W ubiegłym roku, na Boże Narodzenie.

- Właśnie wtedy mniej więcej mój Dzikus pogonił za sforą. Polowaliśmy na dzika.

Król Pelles zamyślił się.

- No tak... - powiedział. - To mogła być ta sama osoba. Ciekawe, ciekawe. W jakich okolicznościach ten gość przybył do jegomości?

- Podczas letniej wyprawy rycerskiej, dwa lata temu. Kazałem rozbić namiot na pięknej łące, jak to zwykle, i siedziałem w środku, gdyż na kogoś czekałem. Pamiętam, grałem w szachy. Nagle słyszę przed namiotem straszny jazgot, więc wyglądam, patrzę - a tu goły wariat chłoszcze zapamiętale moją tarczę. Mój karzeł siedzi na ziemi, wrzeszcząc pomocy i masując kark, którego ten szaleniec omal mu nie skręcił. Zbliżyłem się do gościa i mówię: „Słuchajcie no, dobry człowieku. Chyba nie chcecie się ze mną bić? Chodźcie no tutaj, oddajcie miecz i opanujcie się trochę”. Nie wiem jakim cudem zdobył, proszę sobie wyobrazić, jeden z moich własnych mieczy. Zaraz poznałem, że to kompletny wariat. „Wiesz co, kolego” - mówię - „ja widzę, że tobie nie bijatyki potrzeba, tylko porządnej drzemki i czegoś na ząb”. Bo i wyglądał jak skaranie boskie. Jakby trzy noce z rzędu stał na warcie. Oczy miał całkiem czerwone.

- A co mówił?

- Powiedział tylko: „Nie podchodź do mnie, cny rycerzu, bo jeśli to uczynisz, położę cię trupem bez pardonu”.

- Osobliwa rzecz.

- Prawda? I ja zdziwiłem się, że zna rycerską mowę.

- No i co jegomość uczynił?

- Byłem w samym szlafroku, a że tamten wyglądał niebezpiecznie, udałem się do namiotu i przywdziałem zbroję.

Król Pelles podsunął mu kolejną porcję pasztetu, którą Sir Bliant przyjął i podziękował skinieniem głowy.

- Potem - ciągnął z pełnymi ustami - wziąłem zapasowy miecz i wyszedłem przed namiot z zamiarem rozbrojenia gościa. Nie chciałem go zabijać ani ranić, ale z drugiej strony, był to niebezpieczny szaleniec i nie wyglądał na takiego, który da sobie odebrać miecz bez użycia siły. Podszedłem do niego, jak się podchodzi do złego psa - z wyciągniętą ręką, i w kółko powtarzałem: „Biedny człowiek, biedny, spokój, dobry człowiek”. Myślałem, że pójdzie mi łatwo.

- A nie poszło?

- Ledwie ujrzał mnie w zbroi, z mieczem w ręku, rzucił się na mnie jak tygrys! Nie przeżyłem równie gwałtownego ataku. Próbowałem parować jego ciosy i śmiem twierdzić, że zabiłbym go w obronie własnej, gdyby dał mi szansę. Niestety, nim się obejrzałem, siedziałem na ziemi, a z nosa i uszu leciała mi krew. Zdzielił mnie przez hełm tak potężnie, że mózg mi się wzruszył.

- Rany boskie! - westchnął Król Pelles.

- W następnej chwili on cisnął miecz na ziemię i rzucił się wprost do namiotu. Tam w łożu spoczywała moja nieszczęsna żona. Golutka jak ją Pan Bóg stworzył. Wariat bez wahania doskoczył do łoża, ściągnął z biedaczki kapę, owinął się nią szczelnie i zapadł w głęboki sen.

- Dowód, że był żonaty - orzekł Król Pelles.

- Małżonka moja wydała kilka przeraźliwych okrzyków, wyskoczyła z łoża po drugiej stronie, zarzuciła suknię i przybiegła do mnie. Wciąż leżałem na ziemi, nieco oszołomiony, a ona na ten widok uznała, że nie żyję. Kiedy spostrzegła, że się myli, szalała z radości. Ja zresztą tak samo.

- A tamten co? Spał przez cały czas?

- Jak kłoda. W końcu żona i ja oderwaliśmy się od siebie. Żona przyłożyła mi na kark jedną z moich żelaznych rękawic, celem zatamowania krwotoku z nosa. Zasiedliśmy do omówienia sprawy. Mój karzeł - nadzwyczajny człowiek, chociaż taki mikry - twierdził, że wariatowi nie wolno wyrządzić krzywdy, bo dotknęła go ręka Boża. Prawdę mówiąc, to właśnie on, mój karzeł, wpadł na pomysł, że nasz wariat może być Sir Lancelotem. Wiele się w owym roku mówiło o tajemniczym zniknięciu Sir Lancelota.

Sir Bliant przerwał i posilił się pasztetem.

- W końcu - kontynuował - przetransportowaliśmy go na zamek Bliant konną lektyką, z łożem i ze wszystkim. Przez całą drogę nawet się nie poruszył. Dotarłszy na miejsce, związaliśmy mu ręce i nogi, żeby w chwili przebudzenia nie zrobił jakiegoś głupstwa. Wspominam to z przykrością, ale wiedząc to, co wówczas o nim wiedzieliśmy, nie mogliśmy ryzykować. Zamknięty w wygodnej komnacie, dostawał czyste ubranie, żona mu gotowała, żeby nie opadł z sił - ale na wszelki wypadek trzymaliśmy go w kajdankach. Był u nas półtora roku.

- Jak się wydostał?

- Zaraz powiem. To właśnie będzie, że się tak wyrażę, wisienka na torcie mojej opowieści. Któregoś dnia po południu wyskoczyłem sobie do puszczy na małą wyprawkę, aż tu nagle napadają mnie z tyłu dwaj rycerze!

- Dwaj? - oburzył się Król. - I to od tyłu?

- No właśnie. Dwaj. I obaj od tyłu. Sir Bruce Saunce Pite z kolegą.

Król Pelles uderzył się otwartą dłonią po kolanie.

- Ten osobnik stanowi publiczne zagrożenie! Dziwi mnie doprawdy, że nikt się z nim raz a dobrze nie rozprawi!

- Najpierw należałoby go złapać. Mniejsza z tym, rozmawiamy przecież o Dzikusie. Przyzna Wasza Miłość, że Sir Bruce i ten drugi mieli nade mną sporą przewagę. Ja zaś, widząc to - przyznaję ze wstydem - rzuciłem się do ucieczki.

Sir Bliant zamilkł na chwilę i zapatrzył się smętnie w ogień. Ale zaraz odzyskał dobry humor.

- Ha, trudno! - westchnął. - Nie możemy wszyscy być bohaterami, prawda, Wasza Miłość?

- Nie wszyscy - przytaknął mu Król.

- Odniosłem wiele dotkliwych ran - wyrecytował stosowną formułę Sir Bliant - od których ciało moje ogarnęła słabość.

- Brawo! Co do słowa!

- Tamci dwaj ścigali mnie aż do zamku, jeden z lewej, drugi z prawej, cały czas dźgając kopią i okładając. Po dziś dzień nie wiem, jakim cudem jednak przeżyłem.

- Tak musiało być zapisane w górze - uznał z całą oczywistością Król Pelles.

- Dzikus, przypuszczam, zobaczył nas trzech przez otwór strzelniczy w barbakanie. Trzymaliśmy go w barbakanie, w komórce. Stamtąd nas zobaczył. Okazało się - już po fakcie - że własną siłą rozerwał kajdany. A były to kajdany żelazne. Nosił je na rękach i na nogach. Bardzo się pokaleczył przy ich zrywaniu. Wypadł nagle z komórki, powiewając i dzwoniąc końcami łańcuchów - ręce miał całe we krwi - ściągnął z siodła Bruce'owego kolesia, zabrał mu miecz i tak zdzielił nim Bruce'a w ciemię, że tamten zleciał z konia jak kukła, brocząc krwią z nosa. Tymczasem ten drugi próbował dźgnąć Dzikusa w plecy - bo Dzikus, rzecz jasna, był bez zbroi - ale w chwili gdy zadawał cios, odrąbałem mu dłoń w nadgarstku. Wtedy obaj skoczyli na konie i czmychnęli tak prędko, jak im na to pozwalała kondycja po walce. Tak czy siak, nie można powiedzieć, że odjechali z godnością.

- Cały Bruce, jakbym go widział.

- Akurat wtedy mieszkał u mnie brat. Mówię mu: „Dlaczego właściwie trzymamy tego poczciwca na łańcuchu?”. Bo głupio mi się zrobiło, jak zobaczyłem jego poranione ręce. „Miły jest - powiadam - uczynny, uratował mi życie. Nie będziemy go więcej przykuwać, tylko damy mu wolność i zatroszczymy się o niego jak najlepiej”. Bo ja, widzisz, Pellesie, naprawdę polubiłem tego Dzikusa. Był łagodny jak baranek, na każdym kroku okazywał mi wdzięczność i mówił do mnie „panie”. Aż żal pomyśleć, że to mógł być ten słynny Dulac - a ja go trzymałem w kajdanach i słuchałem, jak pokornie nazywa mnie panem.

- No i jak się to wszystko skończyło?

- Żył sobie u nas spokojnie przez parę miesięcy. A potem na zamek przybyli myśliwi ze sforą psów dzikarzy i któryś z nich zostawił na chwilę konia i włócznię pod drzewem. Dzikus je zabrał i uciekł. Zawsze się ożywiał, obserwując życie rycerskie: każda zbroja, pojedynek, polowanie, wyraźnie budziły w jego głowie jakieś mętne wspomnienia. Rycerstwo go pociągało.

- Biedny chłopak - westchnął Król. - Nieszczęsny chłopak! To rzeczywiście mógł być Sir Lancelot. Mówią, że Lancelota zabił odyniec, gdzieś około Bożego Narodzenia.

- Chętnie posłucham szczegółów.

- Jeśli Dzikusem jegomościa był rzeczywiście tenże Lancelot, to puścił się on za odyńcem, na którego polowali myśliwi. Dzik miał sławę niepokonanego: psy nie dawały mu rady od dobrych kilku lat. Dlatego w łowach nie uczestniczyli piesi. Jeden Lancelot stanął oko w oko z rozjuszoną bestią. Dzik zabił pod nim konia. Potem zadał mu okropną ranę w udo, aż do kości. W rewanżu Lancelot ściął bestii łeb. Zabił odyńca jednym ciosem, w pobliżu pustelni. Pustelnik wyszedł z chaty. Lancelot, oszalały z bólu, cisnął weń mieczem i zemdlał. Wiem to od rycerza, który był tam na miejscu. Rycerz ów nie miał żadnych wątpliwości, że zabójcą odyńca był Sir Lancelot - brzydki, i tak dalej. Pomógł pustelnikowi przenieść omdlałego do chaty. Twierdził, że z takiej rany nikt się nie wyliże, więc właściwie był świadkiem śmierci Lancelota. Podobno o tym, że Dzikus jest wielkim rycerzem, przekonało go to, że stojąc przy trupie odyńca, sam bliski śmierci, rzekł do pustelnika: „Bracie”. Czyli w ostatnich chwilach życia miał przebłysk świadomości.

- Biedny Lancelot - rozczulił się Sir Bliant.

- Niech go Pan Bóg ma w swojej opiece - westchnął Król Pelles.

- Amen.

- Amen - powtórzył Sir Bliant, zapatrzony w ogień. Nagle wstał i otrząsnął się.

- Czas mi w drogę - oznajmił. - Jak tam córka Waszej Miłości? Zapomniałem spytać.

Król Pelles westchnął ponownie i również wstał.

- Stale przesiaduje w klasztorze. Podobno w przyszłym roku zostanie zakonnicą. Zobaczymy ją w sobotę, gdyż tego dnia będzie jej wolno na krótko odwiedzić dom.

ROZDZIAŁ XX

Po odjeździe Sir Blianta Król Pelles pokuśtykał na górę, do swoich studiów nad genealogią biblijną. Sprawa Lancelota intrygowała go głównie przez wzgląd na wnuka, Galahada. Król Pelles nie wątpił, że kobieta potrafi przyprawić mężczyznę o szaleństwo, ale wiedział też, że natura ludzka jest silna i nie poddaje się takiemu szaleństwu bez reszty. Dziwiło go, że mężczyzna miary Lancelota stracił głowę z powodu błahej sprzeczki z damą. Chciał więc przejrzeć genealogię rodu Ban pod kątem skłonności do chorób umysłowych, które tłumaczyłyby słabość Lancelota. Jeśli skłonności takie istniały, Galahad także mógł je odziedziczyć. Wówczas groziłoby mu zamknięcie w domu wariatów w Betlejem, którego nazwę zmieniono z czasem na Bedlam.

- Ojcem Bana - mruczał pod nosem Król Pelles, przecierając okulary i zdmuchując kurz z licznych tomów Heraldyki, Genealogii, Wiedzy Tajemnej i Matematyki Mistycznej - był Lancelot, Król Benwicku, ożeniony z córką Króla Irlandii. Z kolei ojcem tego Lancelota był Jonasz, ożeniony z córką Gala Manuela. A kto był ojcem Jonasza?

Istotnie, można było dopatrzyć się w Lancelocie pewnej słabości psychicznej. Ukryte symptomy dały o sobie znać dziesięć lat wcześniej, gdy obserwowaliśmy młodego wyrostka w zbrojowni zamku Bcnwick, usiłującego przejrzeć się w pokrywce czajnika.

- No tak, Nancien - odpowiedział sobie po chwili Król Pelles. - Niech go licho, tego całego Nanciena. Wygląda na to, że było ich dwóch!

Śledząc genealogię wstecz, przez Lisaisa, Helliasa le Grose, Nanciena Pustelnika (po którym zapewne Lancelot odziedziczył ciągoty wizjonerskie) i Nappusa, Król Pelles dotarł do drugiego Nanciena, który - jeżeli istniał - zniweczyłby tak miłą sercu Króla teorię o spokrewnieniu Lancelota w ósmym stopniu z Jezusem Chrystusem. Należy zaznaczyć, że w owych czasach prawie każdy pustelnik miał na imię Nancien.

- Niech go licho! - powtórzył Król i zerknął przez okno, bo dobiegł go z zewnątrz jakiś rumor.

Tłum wieśniaków, który swego czasu tak radośnie witał Lancelota, ścigał pod murami jakiegoś dzikusa (znów dzikus - co za ranek!). Obiekt pościgu, goły i chudy jak szczapa, uciekał, osłaniając głowę rękami. Depczący mu po piętach mali chłopcy obrzucali nieszczęśnika błotem. Dzikus co pewien czas przystawał, łapał pierwszego z brzegu urwisa i ciskał za żywopłot. To tylko dodatkowo rozjuszało chłopców, którzy w odwecie, zamiast grudek błota, chwycili za kamienie. Nawet z okna Król Pelles widział krew ściekającą po twarzy ściganego, widział cienie zapadniętych policzków, dzikie oczy zaszczutego zwierzęcia i niebieskawe cienie pod żebrami. Nie wątpił, że ofiara linczu zdąża do zamku.

Gdy przejęty król zbiegł na dziedziniec, Dzikusa otaczał już spory tłumek dworzan, głośno dziwujących się niezwykłej postaci. Opuścili kratę w bramie, by powstrzymać małych chuliganów, i z życzliwością przyglądali się golasowi.

- Ile on ma blizn! - zauważył z podziwem któryś giermek. - Patrzcie: ta jaka wielka! Może zanim zwariował, był błędnym rycerzem? W takim razie trzeba okazać mu względy.

Dzikus stał cierpliwie w kręgu gapiów. Damy chichotały, a paziowie wytykali go palcami. Zwiesił głowę na piersi, nie ruszał się, nic nie mówił. Czekał, co z nim zrobią.

- Może to Sir Lancelot?

Tłum odpowiedział gromkim śmiechem.

- Nie ma się z czego śmiać. Nigdy nie dowiedziono, że Sir Lancelot umarł.

Król Pelles zbliżył się śmiało do dzikusa i spojrzał mu w oczy. Musiał przy tym lekko przykucnąć i zajrzeć od dołu.

- Czy jesteś Sir Lancelotem?

Wymizerowane, brudne, zarośnięte oblicze ani drgnęło.

- Czy tak? Odpowiadaj - zażądał Król. Nieruchoma kukła milczała.

- To głuchoniemy - orzekł Król. - Zatrzymamy go w charakterze błazna. Trzeba przyznać, że bardzo śmiesznie wygląda. Niech mu się który postara o ubiór trefnisia. I ulokujcie go w gołębniku. Nanieście mu tam trochę czystej słomy.

Kukła znienacka wzniosła obie ręce i ryknęła głosem tak potężnym, że wszyscy podskoczyli. Królowi okulary spadły z nosa. Kukła natychmiast opuściła ręce i zrobiła potulną minę, co wszyscy skwitowali pełnym zażenowania chichotem.

- Najlepiej będzie go zamknąć - zawyrokował mądrze Król. - Bezpieczeństwo przede wszystkim. Jedzenia nie podawać z bliska, tylko rzucać. Ostrożności nigdy dość.

Tak więc odprowadzono Sir Lancelota do gołębnika, gdzie miał zamieszkać jako błazen Króla Pellesa. Siedział pod kluczem, a posiłki wrzucano mu do celi, w której, oczywiście, wymieniono słomę.

W sobotę miała się odbyć ceremonia pasowania na rycerza królewskiego bratanka imieniem Kastor. Właśnie z tej okazji Elaine otrzymała od przeoryszy przepustkę do domu. Król - wielki miłośnik festynów i wszelkich ceremonii - zdobył się na iście królewski gest, ofiarując każdemu dworzaninowi nową szatę. Dobry humor Króla objawiał się też nader częstym i obfitym korzystaniem z piwnic winnych, nad którymi pieczę sprawował małżonek piastunki Brisen.

- Na zdrowie! - wołał Król.

- Na zdrowie Waszej Wysokości - odpowiadał Sir Kastor, młodzieniec nienagannie wychowany.

- Czy każdy dostał szatę? - upewnił się Król gromkim głosem.

- Tak, Wasza Wysokość! Dziękujemy Waszej Wysokości! - odkrzyknęli chórem dworzanie.

- Na pewno?

- Tak jest, Wasza Wysokość!

- No to szafa gra! Grunt to dobra kapota!

To mówiąc, Król czule opatulił się własnym płaszczem. Przy podobnych okazjach zmieniał się nie do poznania.

- Wszyscy pragną podziękować serdecznie Waszej Wysokości za jego hojne dary.

- Nie ma za co.

- Trzykrotne hura na cześć Króla Pellesa!

- Hura! Hura! Hura!

- A błazen? - spytał nagle Król. - Czy błazen dostał szatę? Gdzie mój biedny błazen?

Zapadła cisza, gdyż nikt nie pamiętał o odłożeniu szaty dla Sir Lancelota.

- Nie dostał szaty? Nie daliście mu szaty? - rozzłościł się Król. - Sprowadzić mi tu błazna, w te pędy!

Na rozkaz Króla ściągnięto Sir Lancelota z gołębnika. Stał jak posąg w blasku pochodni, z brody sterczały mu źdźbła słomy i ogólnie sprawiał żałosne wrażenie, w błazeńskim kostiumie pozszywanym z kolorowych rombów.

- Mój biedny błaźnie - rozczulił się Król. - Mój ty biedny błaźnie. Masz, weź moją.

I, nie bacząc na protesty zebranych, Król Pelles wyswobodził się z drogocennej szaty, którą następnie zarzucił przez głowę na nieruchomą postać Lancelota.

- Uwolnijcie go - rozkazał. - Niech też ma swoje święto. Nie będziemy w nieskończoność trzymać gościa pod kluczem.

Postawny, w zdobnej szacie, Sir Lancelot przybrał w sali tronowej wygląd dziwnie majestatyczny. Gdyby jeszcze przystrzyc mu brodę... (nasze gładko ogolone pokolenie nie zdaje sobie sprawy, jak schludnie przystrzyżony zarost potrafi odmienić mężczyznę), gdyby nie wychudł na szkielet w ubogiej pustelniczej celi, do której trafił po polowaniu na odyńca... gdyby nie głośne plotki o jego śmierci... Ale i bez tego zgromadzonych ogarnął nabożny lęk. Jeden tylko Król pozostał błogo obojętny. Lancelot dumnym krokiem oddalił się do swojego gołębnika, a możni panowie z szacunkiem ustępowali mu z drogi.

ROZDZIAŁ XXI

Elaine, jak zwykle, nie umiała się znaleźć. Ginewra na jej miejscu przyoblekłaby wychudłe oblicze w interesującą bladość - ale Elaine, niestety, tylko się roztyła. Niezbyt wdzięcznym krokiem spacerowała po ogrodzie, ubrana w biały habit nowicjuszki. Trzyletni Galahad szedł obok, trzymając ją za rękę.

Elaine nie poszła do klasztoru z rozpaczy. Nie chodziło jej o to, aby przez resztę dni grać rolę zakonnicy z kiepskiego romansu. Dwa lata to dla kobiety dość czasu, aby zapomnieć o miłości - a przynajmniej odsunąć bolesne wspomnienia i przywyknąć do nich, jak człowiek interesu przywyka do myśli o pechowej transakcji sprzed lat, która mogła uczynić go milionerem.

Elaine postanowiła opuścić syna i zostać oblubienicą Chrystusa, gdyż uznała, że jest to dla niej jedyne rozwiązanie. Nie kierowała się ani rozpaczą, ani chyba specjalną pobożnością: wiedziała po prostu, że nigdy nie pokocha innego mężczyzny tak, jak kochała swego zmarłego rycerza. Poddała się. Przestała walczyć z losem.

Nie nosiła żałoby po Lancelocie ani nie płakała po nim w poduszkę. Właściwie prawie o nim nie myślała. Lancelot wyżłobił sobie stałe miejsce w kąciku jej serca, jak morska muszelka, ocierająca się latami o podwodne skały. Sam proces żłobienia był dla Elaine bolesny. Ale w końcu muszelka ułożyła się w niszy. Utkwiła nieruchomo i ból minął. Spacerując z dziewczętami po ogrodzie, Elaine myślała wyłącznie o ceremonii pasowania Sir Kastora na rycerza, o tym, czy wystarczy ciastek na deser, i o potrzebie zacerowania skarpetek Galahada.

W pobliżu jakaś dziewczynka grała w piłkę dla rozgrzewki (przy tej samej grze Ulisses zastał Nauzykaę). Piłka wpadła w zarośla przy studni, dziewczynka skoczyła za nią - i natychmiast wybiegła jak oparzona, prosto na Elaine.

- Tam jest mężczyzna! - szepnęła ze zgrozą, jakby ujrzała grzechotnika. - Mężczyzna! Śpi przy studni!

Elaine zaciekawiła się - nie tyle mężczyzną i przerażeniem dziewczynki, co dziwnym obyczajem sypiania na gołej ziemi w styczniu.

- Nie rób hałasu - powiedziała. - Pójdziemy sprawdzić. Pulchna nowicjuszka w białym habicie, która zbliżała się na palcach do Lancelota - prosta dziewczyna, zmierzająca ku niemu bez lęku, z rumianym obliczem, które ani rusz nie chciało się przyoblec w szlachetne rysy cierpienia - młoda matka, która jeszcze przed chwilą myślała o dziurawych skarpetkach Galahada - nie zdawała sobie sprawy z bezbronności własnego serca. Szła spokojnie, niewinna, zaabsorbowana swoimi sprawami, jak zajączek, który podskubując trawę, skacze sobie beztrosko dobrze znaną ścieżyną. Lecz sidła zatrzaskują się znienacka.

Nim jej serce uderzyło dwa razy, Elaine rozpoznała Lancelota. Pierwsze uderzenie poszybowało w górę i zawahało się na samym szczycie. Drugie nałożyło się na nie, wpadło w jego rytm, zaczerpnęło mocy ze szczytu fali pierwszego - i oba razem runęły w dół, jak ranny rumak pod jeźdźcem.

Lancelot, w rycerskiej szacie, leżał rozciągnięty na ziemi. Sir Bliant swego czasu słusznie zauważył, że wszystko, co rycerskie, ożywiało w Dzikusie jakąś przebrzmiałą strunę. Natchniony przepychem szaty i niejasnym wspomnieniem związanym z jej barwą i futrzanym podbiciem, nieszczęsny Dzikus opuścił stół królewski i udał się w pobliże studni. Tam po ciemku, bez świadków i bez zwierciadła, obmył twarz. Przetarł oczy kościstymi palcami. Posługując się końskim zgrzebłem i nożycami do strzyżenia owiec, spróbował doprowadzić do ładu czuprynę i zarost.

Elaine odprawiła towarzyszki. Wsunęła rączkę Galahada w dłoń jednej z nich, a mały bez protestu dał się odprowadzić. Był dzieckiem nieprzeniknionym.

Elaine uklękła obok Lancelota i wpatrywała się w niego. Nie dotknęła go, nie płakała. Uniosła nawet dłoń, aby pogłaskać jego chudą rękę, ale cofnęła się w ostatniej chwili. Siedziała w kucki. Dopiero po dłuższej chwili zebrało jej się na płacz, ale płakała nie nad sobą, tylko nad Lancelotem, nad jego zmęczonymi, ukojonymi teraz snem oczami, nad białymi bliznami na jego rękach.

- Ojcze! - rzekła Elaine. - Musisz mi pomóc.

- O co chodzi, skarbie? - spytał Król. - Głowa mnie boli. Elaine zignorowała ostatnią uwagę.

- Ojcze, znalazłam Sir Lancelota.

- Kogo?

- Sir Lancelota.

- Głupstwa wygadujesz. Lancelota zabił przecież odyniec.

- Lancelot śpi w ogrodzie.

Król raptownie zerwał się z tronu.

- Wiedziałem! Czułem to od samego początku! - sapał gorączkowo. - Tylko za głupi byłem, żeby uwierzyć. Nasz Dzikus. Oczywiście.

Zatoczył się lekko i przyłożył rękę do czoła.

- Zostaw to mnie - powiedział. - Pozwól mi działać. Wiem, co należy robić. Lokaj! Brisen! Gdzie oni się, do diabła, wszyscy rozleźli! Prędzej tu, prędzej! No, nareszcie. Lokaju, pędź po swoją żonę Brisen i znajdź mi jeszcze dwóch zaufanych ludzi. Kogo by tu najlepiej... Weź Humberta i Gurtha. Mówisz, że gdzie on leży?

- Śpi przy studni - pospieszyła z odpowiedzią Elaine.

- No tak. Trzeba wszystkich ewakuować z ogrodu różanego. Słyszałeś, lokaju? Zawiadom wszystkich, aby usunęli się z drogi, którą nadejdzie Król. I weźcie prześcieradło. Mocne prześcieradło. Trzeba go będzie przenieść. Wyszykować komnatę w wieży. Powiedz Brisen, niech dobrze wywietrzy pościel. Łoże ma być puchowe. I rozpalcie tam ogień. I wezwij doktora. Powiedz mu, żeby sprawdził hasło „obłęd” w księdze Bartholomeusa Anglicusa. Aha, jeszcze dopilnuj, żeby w kuchni naszykowali galarety i wszelkiego jadła. Póki jest pogrążony w głębokim śnie, trzeba go będzie przebrać w czyste rzeczy.

Lancelot obudził się w czystej pościeli. Jęknął głucho. Jego wzrok padł najpierw na Króla Pellesa, a zaraz potem na Elaine. Lancelot gapił się na nich dłuższą chwilę, poruszając małpimi ustami, jak gdyby usiłował coś powiedzieć. Nagle znów zapadł w sen.

Gdy obudził się ponownie, Król Pelles i Elaine stwierdzili, że wzrok ma przytomny. Nie ulegało jednak wątpliwości, że stan jego umysłu jest nadal żałosny. Lancelot zdał się całkowicie na nich i na ich pomoc.

Kiedy obudził się po raz trzeci, powiedział:

- Jezu Chryste! Jak ja się tu dostałem?

W odpowiedzi usłyszał to, co zawsze słyszy się w podobnych sytuacjach: żeby leżał spokojnie i wypoczywał, żeby za dużo nie mówił, aż się wzmocni, i tak dalej. Doktor dał znak dworskiej orkiestrze, która huknęła gromkim „Jesu Christes Milde Moder”, gdyż doktor Bartholomeus w swoim dziele zalecał rozweselać szaleńców grą na instrumentach. Wszyscy z nadzieją wpatrywali się w rekonwalescenta, ciekawi efektów muzykoterapii. Lancelot kurczowo chwycił Króla za rękę i zawołał z udręką w głosie:

- Na litość Boską, zaklinam cię, panie, powiedz mi, jak się tu dostałem!

Elaine położyła mu dłoń na czole, zmuszając, aby się położył.

- Przybyłeś tutaj jako obłąkany - powiedziała. - Nikt cię nie poznał. Przeszedłeś załamanie nerwowe.

Lancelot zwrócił na nią okrągłe ze zdumienia oczy i uśmiechnął się krzywo.

- Zbłaźniłem się - podsumował.

Po chwili zadał jeszcze jedno pytanie:

- Czy dużo ludzi widziało mnie jako wariata?

ROZDZIAŁ XXII

Ciało Lancelota wzięło rewanż na kapryśnym umyśle. Przez bite dwa tygodnie wylegiwał się w łożu, w dobrze wietrzonej komnacie, czując ból w każdej dosłownie kosteczce. Elaine trzymała się od niego z dala. Był zdany na jej łaskę, mogła go pielęgnować dzień i noc. Ale nie korzystała z tej szansy - czy przez przyzwoitość, dumę, miłosierdzie, pokorę, czy siłę woli - nie wiadomo. Zaglądała do Lancelota nie częściej niż raz dziennie i w ogóle mu się nie narzucała.

Pewnego dnia Lancelot zatrzymał ją, gdy już miała wychodzić. Siedział w szlafroku, z dłońmi spokojnie złożonymi na kolanach.

- Elaine - powiedział. - Zdaje mi się, że czas powziąć jakieś plany.

W milczeniu czekała na wyrok.

- Nie mogę siedzieć u was wiecznie.

- Wiesz doskonale, że będziemy ci radzi, jak długo zechcesz pozostać.

- Na dwór królewski nie powrócę. Elaine odparła na to po chwili wahania:

- Mój ojciec byłby gotów dać ci zamek, gdybyś tylko zechciał, i... moglibyśmy zamieszkać tam razem.

Lancelot spojrzał na nią i natychmiast odwrócił wzrok.

- Albo miałbyś ten zamek tylko dla siebie. Lancelot ujął ją za rękę i powiedział:

- Brak mi słów, Elaine. Chyba niczego nie wykrztuszę.

- Ja wiem, że mnie nie kochasz.

- A mimo to uważasz, że możemy być szczęśliwi?

- Wiem, kiedy będę nieszczęśliwa.

- Nie chcę, żebyś była nieszczęśliwa. Ale istnieją różne odmiany nieszczęścia. Czy nie boisz się, że żyjąc ze mną, byłabyś bardziej nieszczęśliwa niż teraz?

- Byłabym najszczęśliwszą kobietą na świecie.

- Posłuchaj, Elaine. Naszą jedyną nadzieją jest mówić sobie tylko prawdę, choćby i okrutną. Wiesz dobrze, że cię nie kocham, za to kocham Królową. Tak jest i nic nie można na to poradzić. Ja sam nie mam na to żadnego wpływu. Złapałaś mnie w pułapkę dwa razy. Gdyby nie ty, żyłbym nadal na królewskim dworze. Czy mimo to uważasz, że nasze wspólne życie może być szczęśliwe?

- Jako mężczyzna, należałeś do mnie wcześniej niż do Królowej - rzekła dumnie Elaine.

Lancelot ze znużeniem przetarł oczy.

- I to jest twój jedyny argument na zdobycie męża?

- Jest jeszcze drugi: Galahad.

Siedzieli obok siebie, wpatrzeni w ogień. Elaine nie płakała ani nie żebrała o litość: wiedziała, że swoim opanowaniem oddaje Lancelotowi największą przysługę.

Po dłuższej chwili Lancelot z wyraźnym wysiłkiem oświadczył:

- Zostanę z tobą, Elaine, jeśli tego chcesz. Chociaż nie rozumiem, jak możesz tego chcieć. Lubię cię, nawet bardzo - aż sam się temu dziwię, po wszystkim, co zaszło. Nie chciałbym cię urazić, ale... Elaine, ja nie mogę cię poślubić!

- To nic nie szkodzi.

- Ślub jest rodzajem umowy. Zawsze byłem dumny z mojego słowa. A jeśli ciebie... jeśli wobec ciebie nie żywię i nigdy nie żywiłem wiadomego uczucia, to nie mam obowiązku żenić się z tobą, skoro zwabiłaś mnie do siebie podstępem.

- Nie masz takiego obowiązku - przyznała Elaine.

- Obowiązek! - prychnął Lancelot, krzywiąc się z niesmakiem. Rzucił to słowo w ogień jak gorzki, niejadalny kęs. - Musisz mnie zrozumieć i uwierzyć, że cię nie okłamuję. Nie ożenię się z tobą, gdyż cię nie kocham. Nie przyszedłem do ciebie dobrowolnie, więc nie mogę oddać ci swojej wolności. Ani obiecać, że zostanę przy tobie do końca życia. Ty z kolei nie musisz godzić się na moje warunki, ponieważ są to warunki upokarzające, wynikłe z przyczyn obiektywnych. Nic więcej nie powiem, bo musiałbym skłamać, a przez to dodatkowo pogorszyć sytuację.

Zamilkł i ukrył twarz w dłoniach.

- Nic nie rozumiem - jęknął. - Przecież chciałem jak najlepiej.

- Bez względu na warunki, jesteś moim najlepszym, łaskawym panem - powiedziała Elaine.

Król Pelles oddał im zamek znany już Lancelotowi. Dotychczasowy lokator, Sir Bliant, musiał się wynieść i ustąpić miejsca młodej parze - co też z chęcią uczynit dla Dzikusa, któremu zawdzięczał życie.

- Czy to jest Sir Lancelot? - dopytywał się Sir Bliant.

- Nie, to rycerz francuski o przydomku Chevalier Mai Fet. Miałem rację, że Sir Lancelot nie żyje.

Uzgodnili bowiem, że Sir Lancelot występować będzie incognito - w przeciwnym razie, gdyby rozniosło się, że jednak nie umarł i rezyduje w zamku Bliant, dwór królewski nie dałby mu spokoju.

Zamek Bliant otoczony był tak potężną fosą, że właściwie stanowił wyspę. Dostać się do niego można było tylko łodzią, kursującą spod barbakanu po zewnętrznej stronie fosy. Sam zamek otaczało magiczne ogrodzenie z żelaza. Wewnątrz zamku dziesięciu rycerzy usługiwało Lancelotowi, a dwadzieścia dam - Elaine.

Elaine nie posiadała się ze szczęścia.

- Nazwiemy nasz dom Wyspą Radości. Zobaczysz, jacy będziemy tu szczęśliwi. Naturalnie, Lance - (Lancelot zaciskał zęby, gdy wymawiała to zdrobnienie) - zadbam o to, abyś mógł się oddawać swoim pasjom. Będziemy organizować turnieje, polowania z sokołami, i mnóstwo innych imprez. Musisz koniecznie zapraszać dużo znajomych, potrzeba nam towarzystwa. Obiecuję, że nie będę zazdrosna ani rozrzutna. Nie sądzisz, że wszystko jakoś się ułoży, jeśli oboje będziemy rozsądni? Nie uważasz, że Wyspa Radości to śliczna nazwa?

Lancelot odchrząknął i rzekł:

- Owszem, doskonała.

- Musisz koniecznie obstalować nową tarczę, żeby nie rozpoznano cię na turniejach. Jaki herb wybierzesz?

- Wszystko jedno. Odłóżmy to na później.

- Chevalier Mai Fet brzmi bardzo romantycznie. A co to znaczy?

- Zależy od tłumaczenia: „brzydki rycerz”, „rycerz, który postąpił niegodnie”...

Nie powiedział jej, że może to również oznaczać rycerza zrodzonego pod złą gwiazdą, rycerza przeklętego.

- Ja nie uważam, żebyś był brzydki. Ani niegodny. Lancelot z trudem robił dobrą minę do złej gry. Wiedział doskonale, że skoro zdecydował się zostać z Elaine, nie wolno mu narzekać, nie wolno traktować ich wspólnego życia jak aktu odkupienia - lecz udawanie, że jest inaczej, było syzyfową pracą.

- To dlatego, że jesteś dobra i kochana - powiedział, a ponieważ ostatnie słowo zgrzytnęło fałszywie, spróbował pospiesznie, niezdarnie, zagłuszyć ten zgrzyt pocałunkiem. Elaine to zauważyła.

- Będziesz mógł osobiście dopilnować edukacji Galahada - uśmiechnęła się dzielnie. - Nauczysz go wszystkich znanych sobie sztuk, aby, kiedy podrośnie, stał się pierwszym rycerzem na świecie.

Lancelot nagrodził ją za te słowa drugim całusem. To ona powiedziała kiedyś:,jeśli oboje będziemy rozsądni”. Była rozsądna. Żałował jej, że tak się musi starać, i był jej wdzięczny za delikatność, którą okazywała na każdym kroku. On sam żył w wielkim roztargnieniu - jak ktoś, kto wykonuje dwie prace jednocześnie: ważną i nieważną, i przywiązany jest poczuciem obowiązku do tej nieważnej. Uczucie zażenowania wobec miłości to zwyczajna rzecz. Ale pokora Elaine była dla Lancelota trudniejsza do przyjęcia, gdyż źle myślał o sobie.

W dniu przeprowadzki młodych do zamku Bliant, Lancelota zagadnął w sali tronowej świeżo pasowany na rycerza Sir Kastor. Miał raptem siedemnaście lat.

- Wiem, że podajesz się za Rycerza spod Ciemnej Gwiazdy - oznajmił - ale mnie się wydaje, że jesteś Sir Lancelotem. Jesteś nim, czy nie?

Lancelot objął chłopca za ramię.

- Sir Kastorze - powiedział. - Czy sądzisz, że rycerzowi przystoi zadawanie takich pytań? A gdybym rzeczywiście był Sir Lancelotem i ukrywał się pod imieniem Chevalier Mai Fet, czy nie uważasz, że mógłbym mieć po temu powody, których osobie szlachetnie urodzonej dociekać się nie godzi?

Sir Kastor spłonął rumieńcem i przykląkł na jedno kolano.

- Przysięgam, że nikomu nie zdradzę - rzekł. I dotrzymał słowa.

ROZDZIAŁ XXIII

Przyszła wiosna. Nowi lokatorzy zadomowili się na zamku Bliant i Elaine urządziła turniej dla swojego rycerza. Zwycięzca mógł otrzymać nadobną pannę lub sokoła królewskiego.

Pięciuset rycerzy zjechało ze wszystkich stron, by zmierzyć się w zawodach, lecz Chevalier Mai Fet posyłał na ziemię każdego, kto stawał przeciwko niemu, a czynił to, jakby opędzał się od much. Turniej, krótko mówiąc, nie udał się zupełnie. Rycerze opuszczali zamek Bliant zdumieni i rozczarowani. Nikt nie poległ - gospodarz zamku z obojętną miną i bez słowa darował życie każdemu, kogo strącił z konia. Zdążając stępa do domów, aby tam leczyć odniesione rany, nie byli weseli, jak zazwyczaj bywali rycerze po turniejach. Snuli domysły co do osoby tajemniczego zwycięzcy i dawali upust swym zabobonnym przekonaniom. Elaine, która uśmiechała się dzielnie do chwili pożegnania ostatniego z rycerzy, uciekła do swojej komnaty i zalała się łzami. Wypłakawszy się, otarła oczy i ruszyła na poszukiwanie pana swego serca. Zniknął tuż po zakończeniu turnieju, nabrał bowiem zwyczaju oddalania się gdzieś samotnie o zachodzie słońca. Elaine nie miała pojęcia, dokąd chodził.

Znalazła go na murach obronnych. Stał skąpany w złocistym blasku słońca. Dwa ludzkie cienie i cień baszty, na której stali, a także cienie drzew, pokładły się na łące - bardzo długie, w kolorze indygo. Lancelot spoglądał rozpaczliwie w stronę Camelotu. Przed nim stała, oparta o mur, nowa tarcza rycerza incognito. Godło wyobrażało srebrną damę i klęczącego u jej stóp rycerza, na czarnym tle.

Prostoduszna Elaine w pierwszej chwili zachwyciła się szczerze obrazkiem na tarczy. Nigdy nie odznaczała się sprytem ani przenikliwością. Nagle jednak zauważyła, że dama w herbie ma na głowie koronę. Zawahała się, niepewna, co powinna czynić, chociaż nie miała właściwie żadnego wyboru. Umiała władać tylko bronią tępą, z miękkiego tworzywa: cierpliwością, nadzieją i opanowaniem. Słaby to oręż wobec manii miłości, której dawni rycerze ślubowali życie.

Któregoś ranka siedzieli na zielonej murawie nad brzegiem jeziora. Elaine wyszywała, a Lancelot przyglądał się synkowi. Galahad, zamknięty w sobie i małomówny, oddawał się niepojętej dla ojca zabawie lalkami, które wciąż lubił, chociaż przekroczył wiek, w którym chłopcy porzucają lalki dla żołnierzyków. Lancelot wystrugał mu dwóch zbrojnych rycerzy. Rycerze, dzierżący kopie, dosiadali koni na kółkach i można ich było zdejmować z siodła. Wystarczyło pociągnąć za sznurek w platformie, aby konie ruszyły na siebie i rycerze starli się w pojedynku. Mogli się nawet nawzajem strącać z siodeł. Ale Galahada wcale nie pociągała sprytna zabawka. Wolał swoją szmacianą laleczkę, którą nazywał Święty Święty.

- Gwyneth zamęczy tego krogulca - odezwał się Lancelot.

Od zamku pędziła ku nim co koń wyskoczy młoda dworka, z krogulcem na zaciśniętej dłoni. Podekscytowany pędem ptak rozpaczliwie bił skrzydłami, lecz Gwyneth nie zważała na to, tylko co chwila gniewnie potrząsała pięścią.

- Co się stało, Gwyneth?

- Ach, pani! Za fosą czekają dwaj rycerze. Mówią, że chcą się zmierzyć na kopie z Chevalierem.

- Powiedz im, niech się wynoszą - rzekł Lancelot. - Powiedz, że nie ma mnie w domu.

- Niestety, panie. Strażnik wskazał im drogę do łódki i zaraz tu przypłyną, po kolei. Drugi przepłynie na stronę zamkową, gdybyś, panie, pokonał pierwszego, który już wsiadł do łodzi.

Lancelot wstał i otrzepał kolana.

- Każ mu czekać na placu turniejowym - polecił dworce. - Będę tam za dwadzieścia minut.

Plac turniejowy był to pas piaszczystej ziemi między murami. Na obu jego końcach stały wieże obserwacyjne. Na murach wzdłuż placu ciągnęły się odkryte trybuny dla widzów, jak na korcie tenisowym. Zasiadła tam Elaine i wielu dworzan, ciekawych przebiegu toczącej się w dole potyczki. Rycerze walczyli długo. Wynik pojedynku na kopie był wyrównany - obaj spadli z koni - a walka na miecze trwała dwie godziny. Wreszcie obcy rycerz zawołał: „Dość!”.

Lancelot natychmiast opuścił broń, jak chłop kosę na hasło przerwy obiadowej. Wbił miecz w ziemię jak widły w gnój i czekał cierpliwie, co będzie. Walczył z tępym uporem najemnego chłopa. Nie starał się ranić przeciwnika.

- Kim jesteś? - spytał przybysz. - Wyjaw mi, proszę, swoje imię, gdyż nie znam równego ci rycerza.

Lancelot desperackim ruchem uniósł dłonie w żelaznych rękawicach, jakby chciał zakryć nimi ukrytą za przyłbicą twarz, i rzekł zbolałym głosem:

- Jestem Sir Lancelot Dulac.

- Co takiego?

- Jestem Lancelot, Degalisie.

Degalis odrzucił miecz, który brzęknął głośno o kamienny mur, i puścił się pędem ku wieży przy fosie. Dziedziniec dudnił przeraźliwym echem stukotu obutych w żelazo stóp. Rycerz w biegu rozpiął i odrzucił hełm. Dopadłszy kraty w bramie przy budce strażnika, przyłożył dłonie do ust i huknął gromkim głosem:

- Ectorze! Ectorze! To Lancelot! Przybywaj!

Po czym pędem wrócił do przyjaciela.

- Lancelocie! Druhu najmilszy! Wiedziałem, że to ty! Wiedziałem!

Drżącymi palcami rozsupływał rzemienie hełmu Lancelota. Zniecierpliwiony, zzuł w końcu rękawicę, którą także cisnął o mur z głośnym brzękiem. Nie mógł się wprost doczekać widoku twarzy Lancelota. Lancelot stał spokojnie, jak zmęczone dziecko, które pozwala rozebrać się do snu.

- Co się z tobą działo? Dlaczego jesteś tutaj? Mówiono, że nie żyjesz.

Hełm dał się wreszcie ściągnąć i wylądował pod murem, w towarzystwie reszty żelastwa.

- Lancelot!

- Czy dobrze słyszałem, że Ector jest z tobą?

- Tak, jest tu twój brat Ector. Szukamy cię bez przerwy od dwóch lat. Och, Lancelocie, nie wiesz nawet, jak się cieszę, że cię widzę.

- Zapraszam was na zamek, odpocznijcie - rzekł Lancelot.

- Co robiłeś przez cały ten czas? Gdzie się ukrywałeś? Królowa najpierw wysłała na poszukiwanie trzech rycerzy, a w końcu było nas dwudziestu trzech. Wydała na to ze dwadzieścia tysięcy funtów.

- Tułałem się.

- Nawet frakcja Orknejów włączyła się do akcji. Jednym z poszukiwaczy jest Sir Gawaine.

Tymczasem dopłynął do nich łodzią Sir Ector - Sir Ector Demaris, a nie Ector, opiekun Króla Artura. Podniesiono dla niego kratę w bramie. Puścił się pędem w stronę Chevaliera, jak futbolista do piłki.

- Bracie!

Elaine już wcześniej opuściła trybuny. Stała i czekała na końcu placu turniejowego. Wiedziała, że za chwilę powita gości, którzy złamią jej serce. Na razie jednak nie przeszkadzała mężczyznom w powitaniu, tylko obserwowała ich z boku, jak dziecko wykluczone z zabawy. Stała nieruchomo, gromadząc siły. Całą moc ducha, całą jego straż przednią, wezwała do obrony cytadeli serca.

- To jest Elaine.

Goście odwrócili się ku niej i złożyli ukłon.

- Witam serdecznie w zamku Bliant.

ROZDZIAŁ XXIV

Nie mogę zostawić Elaine

- A to dlaczego? - zdumiał się Ector Demaris. - Przecież jej nie kochasz. Nie masz wobec niej żadnych zobowiązań. Pozostając razem, tylko się wzajemnie unieszczęśliwiacie.

- Mylisz się: mam zobowiązania wobec niej. Nie umiem ich dokładnie określić, ale mam.

- Królowa - wtrącił Degalis - szaleje z rozpaczy. Wydała fortunę na szukanie ciebie.

- Nic na to nie poradzę.

- Nie ma co się dąsać - orzekł Sir Ector. - Mnie się zdaje, że ty po prostu jesteś obrażony. A przecież, skoro Królowa żałuje swego postępku, cokolwiek to było, to powinieneś wielkodusznie jej wybaczyć.

- Nie mam Królowej nic do wybaczenia.

- Tym lepiej. Wobec tego wracaj na dwór i zajmij się przerwaną karierą. Jesteś to winien również Arturowi. Nie zapominaj, że nadal wiąże cię przysięga rycerska. Artur pilnie cię potrzebuje.

- Artur mnie potrzebuje?

- Jak zwykle są kłopoty z Orknejami.

- Co tam Orknejowie znowu wymyślili? Och, Degalisie, te dawne imiona to wprost balsam na moje serce! Opowiedzcie mi, proszę, wszystkie dworskie plotki. Czy Kay zbłaźnił się ostatnio czymś szczególnym? A Dinadan - czy wciąż taki skory do śmiechu? I co to właściwie za afera z Tristanem i Królem Markiem?

- Skoro jesteś tak bardzo złakniony nowin, to wracaj do Camelotu.

- Powtarzam, że nie mogę.

- Lancelocie, spójrz trzeźwo na sytuację. Czy uważasz, że możesz tu siedzieć incognito z tą dziewką i nadal pozostać sobą? Albo inaczej: czy uważasz, że nikt cię nie rozpozna, gdy pokonasz w turnieju pięciuset rycerzy?

- Przybyliśmy tutaj na pierwsze pogłoski o tym słynnym turnieju - rzekł Ector. - Degalis zaraz powiedział: „Jeśli to nie jest Lancelot, nazwijcie mnie Holendrem!”.

- Decyzja o pozostaniu tutaj - ciągnął wywód Degalis - oznacza dla ciebie wyrzeczenie się rzemiosła rycerskiego. Nie masz wyboru: jeszcze jeden taki turniej i wieść o tobie rozniesie się po całym kraju. Szczerze mówiąc, już się rozniosła.

- A związek z Elaine oznacza rezygnację ze wszystkiego. To przedwczesna emerytura: żadnych wypraw, żadnych turniejów, koniec z honorem rycerskim, koniec z miłością. Kto wie, czy nie musiałbyś dobrowolnie zamknąć się w ciemnicy, takiej twarzy jak twoja prędko się nie zapomina.

- Cokolwiek powiedzieć, Elaine jest miła i dobra. A nie wolno, Ectorze, krzywdzić tych, którzy nam ufają i polegają na nas. Nawet psa nie wolno tak traktować.

- Ale z psem nikt ślubu nie bierze.

- Do licha! Ta dziewczyna mnie kocha!

- Królowa też.

Lancelot obracał czapkę w dłoniach.

- Gdy ostatnio widziałem Królową - bąknął - kazała mi odejść precz na zawsze.

- A jednak wydała na poszukiwanie ciebie okrągłe dwadzieścia tysięcy funtów.

Lancelot odczekał chwilę, po czym spytał ochrypłym ze wzruszenia głosem:

- Czy zdrowa?

- Kompletnie załamana.

- Wie, że to wszystko jej wina - dodał Ector. - Strasznie płakała. Bors tłumaczył jej, że jest głupia, a ona nawet się z nim nie sprzeczała. Artur też chodzi jak struty, bo cały Stół stanął do góry nogami.

Lancelot cisnął czapką o ziemię i wyprostował się.

- Uprzedzałem Elaine, że być może nie zostanę z nią na zawsze. Właśnie dlatego muszę zostać.

- Kochasz ją? - spytał otwarcie Degalis, żeby uciąć dalszą dyskusję.

- Tak. Jest dla mnie dobra. Mam dla niej wiele serdeczności.

Widząc ich drwiące spojrzenia, uściślił wyznanie:

- Tak. Kocham ją.

Rycerze pozostali w zamku przez tydzień. Lancelot, słuchając opowieści Okrągłego Stołu, czuł, że wola jego słabnie z każdym dniem. Elaine zasiadała u szczytu stołu, przy ukochanym, i co wieczór przenosiła się w obcy świat rozmów o ludziach, których nie znała, i zdarzeniach, których nie pojmowała. Jej rola ograniczała się do częstowania gości. Ector nakładał sobie drugą porcję, nie przerywając anegdoty. Panowie nachylali się do siebie tuż przed nosem Elaine, przekrzykiwali się nawzajem i śmiali głośno - a ona pilnie im wtórowała. Co dzień o zachodzie słońca Lancelot oddalał się na swoją basztę. Kiedy Elaine zastała go tam po raz pierwszy, wycofała się na paluszkach, nie przeczuwając nawet, że była oto świadkiem schadzki kochanków.

- Lancelocie - rzekła któregoś ranka. - Po drugiej stronie fosy czeka człowiek z koniem i zbroją.

- Rycerz?

- Nie. Wygląda raczej na giermka.

- Ciekawe, kto to może być tym razem. Każ strażom wpuścić go do zamku.

- Strażnik mówi, że on odmawia wejścia. Czeka na Lancelota za murami.

- Pójdę sprawdzić, co to za jeden.

Elaine starała się opóźnić moment, w którym Lancelot wsiądzie do łodzi.

- Lancelocie - spytała - co zalecasz mi począć z Galahadem, gdybyś nas opuścił?

- Opuścił? Skąd ten pomysł?

- Nie wiem. Jednak odpowiedz, proszę.

- Nie rozumiem, o co mnie pytasz.

- Pytam cię, jak mam dalej wychowywać Galahada?

- Jak to: jak? Zwyczajnie. Mam nadzieję, że wyrośnie na dzielnego rycerza. Mówimy jednak o sytuacji czysto teoretycznej.

- To wszystko, co chciałam wiedzieć. Jednak po chwili znów go zatrzymała.

- Lancelocie, jeszcze jedno pytanie. Czy gdybyś odjechał, gdybyś mnie zostawił, wróciłbyś kiedyś?

- Nie wiem doprawdy, po co te pytania, Elaine.

- Ja nie próbuję cię zatrzymać, Lance. Może kiedy odjedziesz, będzie lepiej. Może tak być musi. Chciałabym tylko wiedzieć, czy jeszcze kiedyś cię zobaczę. To dla mnie bardzo ważne.

Ujął jej dłonie w swoje ręce.

- Gdybym odjechał - rzekł uroczyście - to na pewno wrócę.

Po drugiej stronie fosy czekał na Lancelota wujaszek Dap. Przyprowadził dawnego rumaka Lancelota, o dwa lata starszego, a w siodle, poskładana schludnie jak do inspekcji, leżała zbroja - ta sama, która chroniła rycerza w niejednym pojedynku. Wszystko w regulaminowym porządku, poprzypinane rzemieniami w należytych miejscach. Zwinięta w ciasny wałek kolczuga. Hełm, epolety i nagolenniki, lśniące jak nowe po miesiącach nieustannego polerowania. Woń mydła do szorowania siodeł mieszała się z niepowtarzalnym zapachem zbroi, równie wzruszającym dla rycerza, jak zapach sklepu z akcesoriami golfowymi dla namiętnego gracza w golfa.

Serce Lancelota rwało się ku ukochanej zbroi, której nic widział od dnia, gdy wybiegł z Camelotu. Jego palec wskazujący pamiętał dokładnie swoje miejsce na rękojeści miecza. Kciuk także nie zapomniał ciężaru broni. Całe ramię tęskniło do słodkiego ciężaru Wesołka i zapragnęło machnąć mieczem w powietrzu.

Wujaszek Dap postarzał się, nie chciał nic mówić. Przytrzymał tylko strzemię i zdjął zbroję, czekając, aż Lancelot dosiądzie rumaka. Surowym, jastrzębim okiem lustrował swojego rycerza. Potem podał mu wielki hełm turniejowy, z dobrze znanym Lancelotowi pióropuszem z czaplich piór związanych srebrną nitką.

Lancelot wziął hełm i obejrzał go dokładnie ze wszystkich stron. Jego dłonie bezbłędnie pamiętały wagę hełmu: dokładnie dwadzieścia dwa i pół funta. Lancelot dostrzegł jego nadzwyczajny połysk, świeżą wyściółkę i nowiutki labr z delikatnego, lazurowego jedwabiu haftowanego złotą nicią w gęsto ułożone lilijki - symbol dawnej Francji. Od razu poznał, czyja to ręka wyszywała deseń. Uniósł hełm i powąchał lazurowy labr.

Zapach w jednej chwili ożywił Ją - nie tę Ginewrę, która wyniośle rozmawiała z nim na murach obronnych, lecz prawdziwą Jenny, i to w innej zgoła postaci: każdą jej rzęsę, każdy skrawek skóry, każdy ton głosu, każdy uśmiech.

Oddalając się od zamku Bliant, Lancelot ani spojrzał za siebie. Stojąca na zamkowych murach Elaine nie machała mu na pożegnanie, tylko w bolesnym skupieniu śledziła go wzrokiem, jak rozbitek, usiłujący zachować w łódeczce jak najwięcej słodkiej wody. Miała parę sekund na zaczerpnięcie ostatniej porcji Lancelota, porcji, która musiała jej wystarczyć na wiele lat. Został jej tylko ten mizerny zapas - i syn, i dużo złota. Lancelot pozostawił jej bowiem wielki majątek. Mogła wydawać tysiąc funtów rocznie - a w owych czasach była to suma ogromna.

ROZDZIAŁ XXV

Minęło piętnaście lat, a Lancelot wciąż przebywał na królewskim dworze. Stosunki między Królem, Ginewrą i jej amantem układały się bez większych zmian. Zmieniło się właściwie tylko jedno: wszystkim trojgu przybyło lat. Lancelot - szpakowaty już jako dwudziestosześciolatek, gdy po ataku szaleństwa powrócił do Camelotu - całkiem osiwiał. Czuprynę Artura też przedwcześnie przyprószyła siwizna. Za to obaj zachowali czerwień ust, skrytych w gąszczach jedwabistych bród. Pukle Ginewry nadal były kruczoczarne. Czterdziestoletnia Królowa wciąż zachwycała urodą.

Na dworze Króla Artura zdążyła wyrosnąć nowa generacja rycerzy. Starzy bohaterowie Okrągłego Stołu nie wyzbyli się dawnych sentymentów i poglądów, lecz dla młodzieży byli raczej symbolami niż żywymi ludźmi. W Arturze młodzi widzieli nie wodza krucjaty o przyszłość, ale zdobywcę przeszłości, w Lancelocie - zwycięzcę stu walk, w Ginewrze - romantyczny obiekt powszechnej miłości. Widok Artura na polowaniu w puszczy był dla młodego pokolenia obrazem Monarchii. Nie dostrzegali w Arturze człowieka, tylko Anglię. Gdy przejeżdżali obok Lancelota, który, śmiejąc się głośno, żartował z Królową, nie umieli ukryć zdziwienia: „Patrzcie” - trącali się łokciami. - „Sir Lancelot się śmieje, jak zwyczajny człowiek! Jak to miło i demokratycznie z jego strony, że tak się do nas upodabnia! Kto wie, może nawet jada i pija tak jak my? Może sypia w nocy?” Tak mówili, lecz, prawdę rzekłszy, każdy rycerz młodego pokolenia był w głębi serca przekonany, że Wielki Dulac niczego podobnego nie robi.

Przez dwadzieścia jeden lat wiele wody przepłynęło pod mostami zamku Camelot. Były to lata mozolnego budowania. Pierwszy jego etap wyznaczały katapulty do kruszenia murów, ciężkie kusze wieżowe, przetaczane po nierównych drogach, i drewniane machiny oblężnicze, którymi podjeżdżano pod wysokie warownie, bronione przez łuczników, siejących z góry śmierć do wnętrza ruchomych fortec. Były to czasy wędrownych żołnierzy, którzy całymi oddziałami maszerowali w letnim pyle wszędzie tam, gdzie trzeba było podkopać kryjówki buntowników, aby skruszyć niedostępne mury. Gdy Artur nie mógł zdobyć warownego zamku przez oblężenie, kazał kopać tunele pod murami. Tunele te podpierano od wewnątrz drewnianymi słupami. W stosownym momencie słupy podpalano, ziemia się zapadała, a wraz z nią fragmenty murów i ich obrońcy.

Pierwsze lata rządów Artura były latami wojny. Wszyscy wyznawcy Prawa Miecza od miecza zginęli. Były to lata rozświetlone pochodniami płonących wież, w których smażyli się obrońcy (wysokie baszty miały bowiem tę poważną wadę, że stanowiły sprawnie działające kominy), huczące brzękiem toporów o wrota specjalnej antytoporowej konstrukcji (jedna warstwa desek w poprzek, druga pionowo - nie sposób było rozszczepić takie wrota) - lata sromotnej klęski bezkarnych wielmożów. Okazało się, że najprostszy sposób na olbrzyma to podciąć mu nogi - potem już dużo łatwiej sięgnąć głowy. Wszystkiemu towarzyszyły snopy iskier krzesane w nieustannym szczęku mieczy.

W owych dniach, gdziekolwiek człowiek spojrzał, horyzont zamykała albo maszerująca kolumna najemnych żołdaków, zajętych najczęściej plądrowaniem i rabunkiem, albo sylwetka rycerza Okrągłego Stołu walczącego z hardym baronem starej daty, który upierał się mordować własną służbę, albo profil złotowłosej dziewicy, ratowanej z wysokiej wieży przy użyciu rzemiennej drabinki, albo postać Sir Bruce'a Saunce Pite w pełnym galopie, ścigana przez Sir Lancelota, albo wreszcie konsylium medyków, opatrujących rany niefortunnego rycerza i zmuszających go do zażycia cebuli lub czosnku, by mogli, obwąchując ranę, stwierdzić jednoznacznie, czy jelita zostały przebite, czy nie. Po zbadaniu ran, okładano je tłustą, owczą wełną, stanowiącą naturalny kompres lanolinowy. Gdzie indziej można było dostrzec Sir Gawaine'a, siedzącego okrakiem na przeciwniku i dobijającego go przez otwory w hełmie długim, ostrym mieczykiem zwanym „mizerykordem”, czyli „zmiłowaniem Bożym”. Zawsze paru rycerzy udusiło się we własnych hełmach podczas bitwy, o co nie było trudno przy intensywnej gimnastyce w warunkach znacznie ograniczonego dostępu powietrza. Tu i ówdzie stała poręczna zbiorowa szubienica, wzniesiona przez tego lub owego księcia starej daty z myślą o rycerzach Artura i sprzyjających im prostych Sasach - konstrukcja niewiele ustępująca słynnej szubienicy z Montfaucon, zdolnej pomieścić jednocześnie sześćdziesiąt ciał, które jak zwiędłe fuksje dyndały między szesnastoma kamiennymi kolumnami. Skromniejsze szubienice zaopatrywano w żeliwne klamry - jak dzisiejsze słupy telegraficzne - po których kat mógł wspinać się i schodzić na dół. Gdzieniegdzie obszar był tak dokładnie naszpikowany pułapkami, że nikt nie zbliżał się tam na milę. Zdarzało się jednak spotkać rycerza uwięzionego parę metrów nad ziemią w pętli liny przerzuconej przez solidny konar, którą wprawił w ruch nieostrożnym krokiem - mógł tak dyndać całymi dniami, zawieszony między ziemią z niebem. Ówdzie rozgrywał się turniej lub gorzała walka zwaśnionych rodów, a tłum heroldów wykrzykiwał: „Laissez les aller!”, co tłumaczy się jako „Ruszyli!” - okrzyk po dziś dzień popularny na wyścigach konnych.

Spodziewano się, że w roku tysięcznym nastąpi koniec świata. Jego odroczenie spowodowało powszechny zalew bezprawia i brutalności, który na wieki sparaliżował całą Europę. Zapanowała ideologia Siły Pięści, której sprzeciwił się dopiero Okrągły Stół. Baronowie spod znaku Siły Pięści grasowali bezkarnie po dzikich ostępach - choć i wśród nich zdarzały się wyjątki: przykładem Sir Ector z Puszczy Dzikiej - nic więc dziwnego, że John z Salisbury udziela czytelnikom takich oto rad: „Jeśliby który z owych możnych a wyzutych z litości rycerzy przejeżdżał w okolicy twego domostwa, wynieś mu zaraz wszystko, co masz do jedzenia i do picia, a gdybyś nie miał - kup lub pożycz od sąsiada, byś nie naraził domu swego na ruinę, siebie samego zaś - na posądzenie o najwyższą zdradę”. Widywano - o czym zapewnia nas Duruy - dziatki powieszone za nóżki na drzewach. Nierzadki był też widok skwierczącego rycerza, oblepionego kaszą niczym garnek, z którego wykipiała zawartość - bo podczas oblężenia dostał się pod kociołek wrzącej brei. Jeszcze bardziej wstrząsające przykłady okrucieństwa wymienia Chaucer: zbój z nożem pod opończą, leżące w krzakach ciało z poderżniętą gardzielą, zimny trup z rozdziawionymi usty. Gdzie spojrzeć - stalowe ostrza unurzane we krwi, słupy dymu na niebie i szalejąca bezkarność. W tym to powszechnym zamieszaniu Gawaine poprzysiągł krwawą śmierć naszemu staremu druhowi, Królowi Pellinore'owi, z zemsty za śmierć swojego ojca, Króla Lotha.

Oto Anglia, jaką odziedziczył Król Artur. W takich warunkach rodziła się jego wymarzona cywilizacja. Po dwudziestu i jeden latach ustawicznych zmagań, obraz kraju przedstawiał się zgoła inaczej.

W miejscach, gdzie dawniej czarni rycerze bez twarzy czyhali na niefrasobliwych podróżnych, gotowi każdego żywcem obłupić ze skóry, mogła teraz bezpiecznie spacerować każda dziewica, nawet przystrojona w złoto i drogie kamienie. Tam, gdzie straszni trędowaci, zwani Zarazą, włóczyli się po lasach, postukując ostrzegawczo drewnianymi kołatkami, lub przeciwnie - bez ostrzeżenia rzucając się na podróżnego - pobudowano porządne szpitale pod pieczą zakonów rycerskich, gdzie mnisi opiekowali się krzyżowcami zarażonymi trądem na krucjatach. Nie żył już ani jeden z krwiożerczych olbrzymów, a groźne smoki (niektóre z nich atakowały z góry, jak jastrzębie) skutecznie unieszkodliwiono. Miast band rabusiów, butnie wymachujących proporcami, drogi do Canterbury zapełnili pielgrzymi, raczący się w marszu sprośnymi dykteryjkami. Pobożni klerycy, odbywający jednodniowe wycieczki do sanktuarium Matki Bożej w Walsingham, wyśpiewywali po drodze „Alleluia Dulce Carmen „, podczas gdy ich mniej pobożni rówieśnicy ryczeli chórem pijacką śpiewkę, którą sami ułożyli: „Meum estpropositum in taberna mori”. Nobliwi opaci w lamowanych futrem kapturach (co było wbrew regule zakonu) truchtali boczkiem na leciwych szkapach. Obok wędrowali szykowni yeomani z sokołami i zażywni wieśniacy, kłócący się zajadle z żonami o nowe kapoty, ciągnęły wesołe gromady myśliwych bez zbroi i oręża. Jedni zdążali na targ, czasem na tak wielki jak w Troyes, inni na uniwersytety walczące o prymat sławy z paryskimi, skąd wyszło dwadzieścia tysięcy uczonych, w tym siedmiu papieży. Mnisi w opactwach iluminowali inicjały manuskryptów z taką fantazją, że pierwsza strona tekstu często w ogóle nie dawała się odczytać. Inni mozolnie kopiowali dzieło Grzegorza z Tours Historia Francorum lub Złotą legendę, Jeu d `Echecs Moralise, lub Traktat o sokolnictwie - chyba że akurat przyszło im przepisywać Ars Magna czarnoksiężnika Lully'ego, lub Speculum majus pióra najsłynniejszego maga wszech czasów. W kuchniach słynni kucharze warzyli obiady, i to nie byle jakie, bo na jedną porcję składały się: rosół z wolich jąder, winna polewka korzenna z krupami, minogi w galarecie, ostrygi w sosie własnym, węgorz duszony w szczawiu, pstrąg gotowany, wieprzowina z musztardą, podroby jelenie, faszerowane prosię, bazyliszek, pasztet z gęsi, dziczyzna z gotowaną pszenicą, duszone kury, pieczone wiewiórki, owczy żołądek nadziewany podrobami, szyja kapłona, flaczki, kapusta, brzeczka piwna z masłem, mus jabłkowy, pierniki, szarlotka, galarety owocowe, konfitura z pigwy oraz sery. W salach biesiadnych starsi dżentelmeni, którzy zdążyli stępić sobie smak przez nadużycie alkoholu, delektowali się najbardziej pikantnymi specjałami Średniowiecza: wielorybem i morświnem. Subtelne panie najwyżej ze wszystkich przypraw ceniły sobie płatki róż i fiołków (po dziś dzień gotowane margerytki stanowią przyprawę razowego puddingu), giermkowie natomiast przejawiali wyraźną skłonność do owczego sera. Mali chłopcy na wszelkie sposoby przekonywali matki, że najlepsze na obiad są twarde gruszki, gotowane w wodzie z octem i spożywane z bitą śmietaną.

Co do obyczajów przy stole, to dwornością znacznie przewyższały nasze obecne.

Miejsce dawnych talerzy ulepionych z chleba zajęły na stołach półmiski z pokrywami, miseczki z wonną wodą do obmywania palców, kosztowne obrusy i mnogość serwetek. Biesiadnicy stroili się w kwietne wieńce i fałdziste narzuty. Usługujący przy stole paziowie demonstrowali przepisowe baletowe ruchy i gesty. Gąsiorki z winem stawiano na obrusie, lecz piwo, jako mniej godne, miało swoje miejsce pod stołem. Biesiadującym przygrywały kapele na dziwnych dla nas instrumentach: dzwonkach, długich rogach, harfach, wiolach, cytrach i organach. Dawniej, zanim Król Artur wymyślił honor rycerski, gospodarz zamku przestrzegał córkę przed wchodzeniem pod wieczór do sali biesiadnej bez obstawy - bał się bowiem, i słusznie, rozmaitych zagrożeń ze strony gości, czyhających na pannę po ciemnych kątach. Teraz wszędzie królowały muzyka i światło. Mroczne komnaty, w których dawniej nieokrzesani baronowie ogryzali niedopieczone udźce, a krew zwierzyny ściekała im po palcach, w czasach Artura jaśniały i gościły wytworne towarzystwo, spożywające dania czystymi palcami, umytymi ziołowym mydłem, podawanym do stołu w drewnianych miseczkach. W klasztornych piwnicach podczaszowie tłoczyli z beczek stare i młode piwo, miód pitny, porto, klaret, wytrawną wiśniówkę, białe wino reńskie, miody korzenne, wino gruszkowe i najprzedniejszą białą whisky. W sądach ferowano wyroki na podstawie nowego prawa królewskiego, a nie dawnego, okrutnego Prawa Pięści. W chłopskich chatach poczciwe gospodynie piekły razowy chleb, od którego ślinka napływała do ust, dokładały świeżego torfu do paleniska a na komunalnych łąkach wypasały tak liczne stada tłustych gęsi, jakby miały wyżywić po dwadzieścia rodzin przez dwadzieścia następnych lat. I Sasi, i Normanowie z rodu Artura zaczęli się uważać za Anglików.

Nic więc dziwnego, że młodzi, ambitni rycerze z całej Europy, ciągnęli tłumnie na dwór Króla Artura. Nic też dziwnego, że w osobie Artura widzieli monarchę, a w osobie Lancelota - zdobywcę.

Wśród młodzieńców, którzy w owych dniach przybyli do zamku Camelot, znaleźli się Gareth i Mordred.

ROZDZIAŁ XXVI

Drżenie strzały, która przeszyła serce, to w naszych czasach coraz rzadszy widok - zauważył Lancelot, patrząc na stanowiska łucznicze. - Pięknie powiedziane! - pochwalił Artur. - Znalazłeś świetne określenie dla wibracji strzały tuż po osiągnięciu celu.

- Usłyszałem je w jakiejś balladzie - odparł skromnie Lancelot.

Odeszli dalej i usiedli w gaiku, skąd mieli doskonały widok na ćwiczącą się w łucznictwie młodzież.

- To prawda - zadumał się smętnie Król. - Niewiele mamy okazji do walki w tych dekadenckich czasach.

- Dekadenckich! - oburzył się Wódz Naczelny. - Skąd ta ponura mina? Czy nie tego właśnie pragnąłeś?

Artur zmienił temat.

- Gareth rozwija się obiecująco - rzekł, obserwując chłopca. - Zabawna rzecz: nie jest wiele młodszy od ciebie, a traktujemy go jak dziecko.

- Złoty chłopak - uśmiechnął się Lancelot. Król poklepał go przyjacielsko po kolanie.

- Znam takich, co powiedzieliby to samo o tobie, zwłaszcza znając historię Garetha. To już prawie legenda: chłopiec przybył na dwór anonimowo, nie poznali go nawet rodzeni bracia, trafił do kuchni, gdzie ciężko pracował, Kay przezwał go złośliwie Pańska Rączka - tylko ty jeden odnosiłeś się do niego przyzwoicie zanim dokonał niezwykłego czynu i został rycerzem.

- Przesada - bronił się z zażenowaniem Sir Lancelot. - Bracia go nie poznali, bo nie widzieli się piętnaście lat. Trudno winić o to Gawaine'a.

- Ja nikogo nie winię. Powiedziałem tylko, że należy ci się pochwała za życzliwość wobec kuchcika, który dzięki twojej pomocy wyrósł nam na rycerza. Zresztą, ty zawsze byłeś ludziom życzliwy.

- Nie mogę się nadziwić, jak ich tu ciągnie - zmienił temat Lancelot. - Każdy chłopak z odrobiną ikry poczytuje sobie za punkt honoru przybyć na dwór Króla Artura, choćby do pracy w kuchni. Bo to jest centrum Nowego Świata.

- Dlatego Gareth uciekł z domu. Matka nie chciała go tu puścić, więc przybył incognito.

- Morgause jest złośliwą starą babą. Zabroniła Garethowi jechać do Camelotu, bo nienawidzi ciebie. Ale on i tak przyjechał.

- Morgause jest moją przyrodnią siostrą. Wyrządziłem jej wielką krzywdę. To musi być bardzo przykre dla matki, gdy wszyscy jej synowie idą służyć człowiekowi, którego ona sama nienawidzi. Nawet najmłodszy, Mordred.

Lancelot zmieszał się. Czuł instynktowną niechęć do Mordreda i był sam na siebie o to zły. Nie wiedział, że Mordred jest synem Artura, gdyż historię tę zatuszowano jeszcze przed przybyciem na dwór Lancelota i Ginewry - tak samo jak przed laty ukryto przed światem kulisy narodzin Artura. Jednak Lancelot czuł, że istnieje jakaś dziwna więź między młodym człowiekiem a Królem. Jego niechęć do Mordreda była irracjonalna - jak psia nienawiść do kota - i wstydził się jej, gdyż sprzeciwiała się zasadzie życzliwej opieki nad młodymi rycerzami, której pragnął pozostać wierny.

- Chyba najbardziej dotknęło ją właśnie to, że Mordred do mnie przystał - ciągnął Artur. - Matki podobno szczególnie przywiązują się do najmłodszych dzieci.

- O ile mi wiadomo, ta matka nigdy nie przepadała za żadnym z synów. Jeśli ją uraziło ich przybycie tutaj, to tylko z przyczyn ambicjonalnych. Dlaczego ona tak cię nienawidzi?

- To ponura historia. Wolałbym jej nie omawiać. Morgause - dodał po chwili - jest kobietą... jest kobietą z temperamentem.

Lancelot parsknął szyderczo.

- Na to wygląda, sądząc po jej zachowaniu. Ostatnio podobno zagięła parol na Lamoraka, syna Pellinore'a, chociaż sama ma już wnuki.

- Skąd wiesz?

- Cały dwór o tym gada. Artur wstał i jął przechadzać się nerwowo.

- Wielki Boże! - zakrzyknął. - Przecież ojciec Lamoraka zabił jej męża! A jej syn zabił ojca Lamoraka! A sam Lamorak, toż to jeszcze dziecko!

Król siadł z powrotem i popatrzył na Lancelota, jakby obawiał się, co tamten jeszcze powie.

- Widocznie to jej nie przeszkadza. Król, jakby nagle się ocknął, spytał trzeźwo:

- Gdzie jest teraz Gawaine? Gdzie Agravaine? Gdzie Mordred?

- Zapewne odbywają wyprawę rycerską.

- Czy przypadkiem nie... na północy?

- Nie mam pojęcia.

- A gdzie jest Lamorak?

- Zdaje się, że na zamku Orknejow.

- Lancelocie, ty nie znasz mojej siostry. Nie znasz klanu Orknejow, kiedy są u siebie. To wariaci na punkcie własnej rodziny. Jeżeli Gawaine... Jeżeli Lamorak... O Boże, zlituj się nad nami grzesznymi i nad tym całym strasznym poplątaniem!

Lancelot wpatrywał się w niego, nic nie rozumiejąc.

- Czego się lękasz? Artur wstał i zaczął mówić bardzo szybko:

- Lękam się o mój Stół. Lękam się tego, co może nastąpić. Boję się, że popełniłem wielki błąd.

- Nonsens.

- Powołałem Okrągły Stół, aby położyć kres anarchii. Miał stanowić ujście dla przemocy: chodziło mi o to, aby zwolennicy siły posługiwali się nią do zacnych celów. Pomyliłem się. Nie, nie przerywaj. Mój błąd polegał na tym, że sam Stół opierał się na sile. A prawo trzeba budować na prawie - nie wolno go budować na Sile Pięści, tak jak ja to usiłowałem zrobić. Teraz wracają do mnie dawne grzechy. Boję się, Lancelocie, że posiałem wiatr i teraz zbiorę burzę.

- Nie rozumiem.

- Oto i Gareth - rzekł Król głosem nagle spokojnym, jakby wszystko się dokonało. - Myślę, że zaraz pojmiesz, o co chodzi.

W trakcie ich rozmowy przybył na strzelnicę posłaniec w skórzanych pończochach. Król kątem oka widział, jak szuka Garetha i wręcza mu pismo. Widział, że Gareth czyta list raz, drugi, trzeci, i mówi coś poufnie do posłańca, po czym z roztargnieniem przekazuje swój łuk heroldom.

Gareth zmierzał powoli w stronę Króla i Lancelota.

- Gareth - powitał go imieniem Król.

Młodzieniec ukląkł i ujął królewską dłoń. Uczepił się tej dłoni jak liny ratunkowej. Mętnym wzrokiem wpatrywał się w.Artura. Nie płakał.

- Moja matka nie żyje - oznajmił.

- Kto ją zabił? - spytał Król, pewien jednej tylko przyczyny śmierci siostry.

- Mój brat Agravaine.

- Co takiego?

Ten okrzyk dobył się z ust Lancelota.

- Mój brat zabił matkę, gdyż zastał ją w łożu z mężczyzną.

- Milcz, proszę, Lancelocie - polecił Król i zwrócił się do Garetha. - A co z Sir Lamorakiem?

Ale Gareth nie skończył jeszcze pierwszej części relacji.

- Agravaine obciął jej głowę - rzekł. - Jak jednorożcowi.

- Jednorożcowi?

- Lancelocie, proszę!

- Agravaine zadał matce krwawą śmierć.

- Serdecznie ci współczuję.

- Wiedziałem, że to kiedyś zrobi - dodał Gareth.

- Jesteś pewien, że wiadomość nie jest fałszywa?

- To prawda. To prawda. Agravaine zabił jednorożca.

- Czy to Lamorak był jednorożcem? - Król przemawiał łagodnie, jak do dziecka. Nie rozumiał, o czym mówi siostrzeniec, lecz bardzo chciał mu pomóc. - Czy Lamorak nie żyje?

- Ach, wuju! List donosi, że Agravaine zastał matkę nagą w łożu z Sir Lamorakiem i uciął jej głowę. Potem wszyscy puścili się w pogoń za Lamorakiem.

Lancelot nie był tak cierpliwym słuchaczem jak Król, gdyż nie znał wszystkich cierpień, które w przeszłości dotknęły bohaterów opowieści.

- Jacy „wszyscy”? - zapytał.

- Mordred, Agravaine i Gawaine.

- Więc to tak! - podsumował Lancelot. - Twoi trzej bracia najpierw zamordowali Króla Pellinore'a, który z rozmysłem nie skrzywdziłby nawet muchy; zamordowali go, ponieważ przypadkiem uśmiercił waszego ojca w turnieju. Potem zamordowali w łóżku własną matkę. A na koniec zarżnęli Lamoraka, syna Pellinore'a, za to, że go uwiodła wasza matka, trzy razy od niego starsza. Przypuszczam, że rzucili się na niego wszyscy trzej?

Gareth mocniej ścisnął dłoń Króla i zwiesił głowę.

- Otoczyli go - wyznał martwym głosem. - A potem Mordred zadał mu cios w plecy.

ROZDZIAŁ XXVII

Gawaine i Mordred przybyli do Camelotu wprost z wyprawy do krainy Pradawnych. Lecz Agravaine z nimi nie przyjechał. Pokłócili się z nim zaraz po zabójstwie Lamoraka, ledwie zrozumieli, co się właściwie stało. Nie chcieli zabić Królowej Morgause. Agravaine dopuścił się morderstwa z własnej inicjatywy - on sam twierdził, że działał w afekcie, lecz pozostali bracia pewni byli, że zrobił to z rozmysłem, powodowany zazdrością. Nazwali go tłustym brutalem, który za najszlachetniejsze zajęcie uważa mordowanie kobiet i bezbronnych, i po karczemnej awanturze zostawili go we łzach. W Gawainie odżyło dawne uwielbienie dla osobliwej matki - dlatego zdążał na dwór Artura w ponurym zamyśleniu. Przeczuwał, że Artur wpadnie w gniew na wieść o śmierci Lamoraka, należącego do trzech najlepszych rycerzy Okrągłego Stołu - a jednak nie żałował, że go zabił. W jego pojęciu Lamorak był przestępcą, w pełni zasługującym na karę śmierci, gdyż skrzywdził klan Orknejów. Gawaine wiedział również, że dwór Artura będzie krzywo na niego patrzył, jako na współwinnego śmierci matki i że zaraz odżyje wspomnienie o morderstwie, którego w młodości dopuścił się, w przypływie irytacji, na innej kobiecie. Ale nawet ta myśl specjalnie go nie poruszała. Odczuwał szczery żal i skruchę z powodu śmierci matki klanu Orknejów - dopiero teraz docierało do niego, co się stało. Czuł, że zdradził ideę Króla Artura, do którego był szczerze przywiązany swoim, w gruncie rzeczy, poczciwym sercem. Miał nadzieję, że Król skaże go na szubienicę, albo chociaż na wygnanie, lub inną surową karę. Przygnębiony i zawstydzony wkroczył do królewskiej komnaty.

W ślad za Gawainem do sali wkroczył Mordred. Ten z kolei miał minę, jakby nic się nie stało. Był chudzielcem o włosach tak jasnych, że można by go wziąć za albinosa, i o świetlistych oczach - dwóch niezmiernych bladoniebieskich głębinach, w które aż strach było zajrzeć. Oblicze miał starannie wygolone. Sprawiał wrażenie człowieka, którego nie ma za co pochwycić: ani za czuprynę, ani za wąsy, ani nawet - w przenośni - spojrzeniem. Nie było w nim nawet punktu zaczepienia w postaci barw, gdyż cały był spłowiały, jakby sprany. Tylko na lekko zaróżowionym obliczu znaczyły się w kącikach oczu „kurze stopki”; życzliwy obserwator pomyślałby, że to zmarszczki śmiechu, a mniej życzliwy - że ironii, albo po prostu skutek nawyku mrużenia jasnych jak niebo oczu po to, aby móc widzieć jak najdalej. Mordred kroczył z podniesioną głową. Prezentował się godnie, a zarazem wyzywająco - także przez to, że jedno ramię niósł wyżej od drugiego. Z winy nieostrożnej akuszerki urodził się z lekkim garbem, jak Ryszard III.

Artur oczekiwał ich, siedząc na tronie. Po jego bokach zasiadali Lancelot i Ginewra.

Nieokrzesany rudzielec Gawaine przykląkł niezgrabnie na jedno kolano. Nie patrzył na Króla, tylko w posadzkę. Do niej też przemówił:

- Daruj, panie.

- Daruj, panie - powtórzył jak echo Mordred, który, klęcząc obok brata, śmiało spoglądał Królowi w oczy. Mordred miał piękny, głęboki głos, którym potrafił nadać wypowiadanym słowom całkiem opaczne znaczenie.

- Wybaczam wam. Możecie odejść - rzekł Artur.

- Odejść? - powtórzył Gawaine, niepewny, czy słowo to oznacza wyrok banicji.

- Tak, odejdźcie. Spotkamy się przy wieczerzy. Ale teraz odejdźcie. Zostawcie mnie.

- Połowa winy spada na nasz podły los - usiłował tłumaczyć się Gawaine.

- Precz! - rozkazał twardo Artur.

Z jego głosu znikł nagle ton znużenia i rezygnacji. Tupnął nogą jak rumak bojowy i pokazał im drzwi. W jego oczach zapłonął dziki, zielonkawy błysk, który nawet Mordreda poderwał na nogi. Przerażony Gawaine niezdarnie pokuśtykał do wyjścia i szybko zniknął za drzwiami, ale garbus zatrzymał się w progu. Złożył błazeński ukłon - przesadnie niską karykaturę gestu uszanowania - a prostując się, znów śmiało spojrzał Królowi w oczy, uśmiechnął się szyderczo i wyszedł.

Artur drżał na całym ciele. Lancelot i Ginewra wymienili spojrzenia nad jego głową. Oboje mieli chęć zapytać Artura, czemu darował siostrzeńcom tak okropne winy; chcieli też zauważyć, że puszczanie płazem matkobojstwa sprzeciwia się idei Okrągłego Stołu. Lecz bali się odezwać, bo po raz pierwszy oglądali Artura porwanego monarszym uniesieniem. Oboje czuli, że jest w tym gniewie coś nadzwyczajnego, więc woleli milczeć.

W końcu odezwał się Król:

- Zanim to się stało, usiłowałem ci coś wytłumaczyć, Lance.

- Tak, pamiętam.

- Oboje zawsze chętnie słuchaliście moich wykładów o Okrągłym Stole, więc posłuchajcie i teraz; chcę, abyście mnie dobrze zrozumieli.

- Postaramy się.

- Dawno temu mój drogi wychowawca Merlin uczył mnie myślenia. Wiedział, że w końcu będzie musiał odejść, więc zmuszał mnie do samodzielnej dedukcji. Pamiętaj, Lance: nigdy nie daj się nauczyć myślenia. Nie ma gorszego przekleństwa na świecie.

Król zamilkł i przez chwilę przyglądał się własnym palcom. Lancelot i Ginewra czekali cierpliwie, aż niedołężne myśli, jak niezdarne kraby, pokonają przeszkodę królewskich dłoni.

- Merlin - ciągnął Król Artur - aprobował ideę Okrągłego Stołu. Widocznie wtedy był to pomysł w sam raz. Ale Okrągły Stół to dopiero pierwszy krok do przodu. Czasy się zmieniły i trzeba obmyślić następny.

- Uważam, że nie wolno przekreślać Okrągłego Stołu tylko dlatego, że frakcja Orknejów ma zbrodnicze skłonności - orzekła Ginewra.

- Tłumaczyłem to już kiedyś Lance'owi: nasz Stół miał za zadanie wykazać, że najważniejsze jest Prawo, a nie Siła. Niestety, wprowadzaliśmy Prawo z pomocą Siły, a tego robić nie wolno.

- Ciekawe dlaczego?

- Wierzyłem, że ureguluję Siłę i każę jej płynąć w słusznym kierunku. Zakładałem, że ludzie żądni walki potrzebują tylko światłego przywódcy, wówczas zaczną walczyć o sprawiedliwość i problem zostanie rozwiązany. Niestety, stało się inaczej.

- Dlaczego?

- Mamy już sprawiedliwość. Mamy to, o co walczyliśmy. A jednak chętnych do walki wciąż nie brakuje. Naprawdę nie widzicie, co się stało? Wyczerpaliśmy zapas szlachetnych pretekstów do walki i do naszego Stołu zakradła się demoralizacja. Dość spojrzeć na Gawaine'a i jego braci: póki istniały olbrzymy, smoki i źli baronowie, zawsze mieli ręce pełne roboty i pilnowali porządku. Teraz, kiedy zlikwidowaliśmy wszystkie olbrzymy i smoki, Gawaine i jego bracia nie mają się na kim wyżywać. Dlatego wyżywają się na Pellinorze, na Lamoraku i na mojej siostrze - miej ich, Panie, w swojej opiece. Pierwszym symptomem demoralizacji była mania sportowa, która ogarnęła moich rycerzy: to ciągłe porównywanie średnich wyników, i tak dalej. Dziś mamy drugi symptom: powrót przestępczości. Dlatego twierdzę, że mój drogi Merlin życzyłby sobie, abym wymyślił coś nowego. Szkoda, że go tu nie ma.

- Moim zdaniem gnijemy z nieróbstwa i luksusu. Struny nam się poluzowały i zaczynamy fałszować.

- Nie, nie w tym problem. Rzecz w tym, że ja sam ukręciłem sobie stryczek na własną szyję. Trzeba było bezwzględnie wykorzenić Siłę Pięści, a nie przystosowywać ją do nowych potrzeb. Ciekawe, swoją drogą, jak miałem ją wykorzenić, nie uciekając się do przemocy. Siła Pięści pozostała, a że nasze cele zostały osiągnięte, więc zaczyna szkodzić po staremu.

- Trzeba stosować kary - rzekł Lancelot. - Gdy Sir Bedivere zamordował żonę, kazałeś mu zawieźć jej głowę do papieża. Wyślij teraz Gawaine'a do papieża.

Król opuścił dłonie, którymi zasłaniał twarz, i po raz pierwszy od początku spotkania spojrzał w oczy rozmówców.

- Ja was wszystkich zamierzam posłać do papieża.

- Coś podobnego!

- No, nie dosłownie. Doszedłem do wniosku, że błędem było używanie Siły do osiągnięcia celów światowych, doczesnych. Lecz istnieją jeszcze cele duchowe. Rozmyślałem nad tym przez całą noc. Jeżeli nie udało się powstrzymać zawadiaków przed złem, stawiając przed nimi cele doczesne - zresztą, te nam się wyczerpały - to muszę ich postawić wobec zadań ducha.

Lancelot z błyskiem w oku chłonął słowa przyjaciela. Ginewra, przeciwnie, przestała uważać. Zerkała ukradkiem to na kochanka, to na męża.

- Jeżeli szybko czegoś nie zmienimy - mówił Król - nasz Stół legnie w gruzach. Obserwujemy panoszenie się na nowo nie tylko zbrojnych waśni i przestępstwa, lecz również jawnego nierządu. Weźmy sprawę Tristana i żony Króla Marka. Ludzie otwarcie sprzyjają Tristanowi. Trudno dyskutować o moralności, ale skoro już wprowadziliśmy zasady moralnego życia, należałoby ich przestrzegać. Wypaczony zmysł moralny jest gorszy niż jego brak. Sądzę, że wszystkie działania wymierzone ku celom z gruntu światowym - a takim była moja osławiona Cywilizacja - zawierają w sobie od początku zalążki własnego zepsucia.

- Co właściwie miałeś na myśli, mówiąc o wysłaniu nas do papieża?

- To taka metafora. Chodziło mi o to, że cała idea Okrągłego Stołu była z gruntu świecka, doczesna. Jeżeli chcemy ją uchronić, trzeba nadać jej wymiar duchowy. Zapomniałem o Bogu.

- Lancelot - wtrąciła Królowa - nie zapomniał o Nim ani na chwilę.

Lancelot był nazbyt pochłonięty wywodem Artura, aby zwrócić uwagę na jej dwuznaczny ton.

- Co w związku z tym zamierzasz?

- Musimy wyznaczyć sobie cel, który byłby z pożytkiem dla ducha. Osiągnęliśmy już cele materialne: pokój i dobrobyt. I brak nam nowego pola do działania. Nawet jeśli znaleźlibyśmy nowy cel doczesny - powiedzmy, wzniesienie jakiejś wielkiej budowli, czy coś w tym rodzaju - to z czasem, po osiągnięciu celu, staniemy wobec tego samego problemu. Zapewne zwielokrotnionego. Czemu w takim razie nie mielibyśmy podjąć się dzieła naprawy Stołu metodą skupienia wysiłków wokół spraw ducha? Wiesz chyba, co rozumiem przez dzieło duchowe. Jeżeli skierujemy naszą Siłę ku Bogu, zamiast walczyć o prawa człowieka, jestem pewien, że pokonamy proces rozkładu i spełnimy ważką misję.

- Krucjata! - uradował się Lancelot. - Chcesz nas posłać do obrony Grobu Pańskiego!

- Można spróbować - odparł Król. - Prawdę mówiąc, nie to miałem na myśli, ale podoba mi się twój pomysł.

- Ałbo wyprawa w poszukiwaniu relikwii - zapalał się coraz bardziej naczelny wódz wojsk królewskich. - Jeszcze lepiej! Bo kiedy wszyscy rycerze zajmą się szukaniem brakującego fragmentu Krzyża Pańskiego, w ogóle nie będą potrzebowali walczyć. A gdybyśmy zdecydowali się na krucjatę, nie obeszłoby się przecież bez użycia siły - prawda, że przeciwko niewiernym, ale jednak. Za to zmobilizować cały Stół do poszukiwania czegoś, co należało do samego Boga - oto zadanie prawdziwie warte zachodu. Każdy z nas miałby zajęcie, a walka stałaby się zbędna. Powiem więcej: czemu mielibyśmy się ograniczyć do szukania jednego przedmiotu? Gdyby nasi rycerze - stu pięćdziesięciu ludzi wyspecjalizowanych w misjach; właściwie stu pięćdziesięciu detektywów - a więc gdyby wszyscy zajęli się tropieniem pamiątek po Bogu, to moglibyśmy w końcu zgromadzić sto pięćdziesiąt bezcennych obiektów! Może właśnie to był od samego początku rzeczywisty cel powstania Okrągłego Stołu! Może znajdziemy nawet nieznaną ewangelię i przysłużymy się w ten sposób całemu chrześcijaństwu. Pomyśl tylko: stu pięćdziesięciu rycerzy na takich misjach! Jeszcze nie jest za późno. Krzyż Pański znaleziono w roku 326, ale Całun Turyński czekał w Lirey na odkrycie aż do roku 1360! A włóczni, którą przebito bok Pana Naszego, nikt dotąd nie znalazł!

- Myślałem o tym.

- Należy szukać zwłaszcza manuskryptów.

- Racja.

- Musimy się rozjechać na wszystkie strony, do Ziemi Świętej, i tak dalej.

- Zgoda.

- Uważam - oświadczył uroczyście Lancelot - że to był twój najlepszy pomysł.

- Trochę się go boję - wyznał Król dziwnie zmienionym głosem. - Podczas nocnych rozmyślań zadałem sobie pytanie, czy aby nie mierzę zbyt wysoko. Człowiek, który osiągnie doskonałość, musi zniknąć. To może znaczyć koniec Okrągłego Stołu. A gdyby człowiek trafił na samego Boga?

Ale Lancelot nie był stworzony do metafizyki. Nie dostrzegł nawet zmiany w tonie Króla Artura. Już nucił pod nosem wielki hymn Krzyżowców:

Lignum crucis, Signum ducis, Seąuitur exercitus...

- Szukajmy Świętego Graala! - zawołał triumfalnie.

W tej samej chwili stanął przed nimi posłaniec Króla Pellesa. Sir Lancelota wzywano do opactwa, aby pasował na rycerza pewnego młodzieńca. Młodzian był dorodny, dobrze ułożony i łagodny jak baranek. Kształcił się był w klasztorze. Imię jego - chociaż posłaniec nie był tego pewien - brzmiało podobno Galahad.

Królowa Ginewra wstała - i zaraz znów usiadła. Rozłożyła ręce - i zaraz splotła palce. Wiedziała, że Lancelot udaje się na spotkanie z synem. Nawet nie była specjalnie zazdrosna.

ROZDZIAŁ XXVIII

Jeśli chcecie przeczytać o początkach wyprawy po Święci tego Graala, o cudach towarzyszących przybyciu Galahada (do którego Ginewra troszeczkę się zalecała, powodowana ciekawością, zazdrością i lękiem), a także o ostatniej wieczerzy na dworze Króla Artura, kiedy to przez salę jadalną przeszła burza z piorunami, a potem ukazał się promień światła i zakryte naczynie, a komnatę napełniła słodka woń - musicie sięgnąć po dzieło Malory'ego. Taką historię opowiada się bowiem tylko raz. Dość, że zaraz po Zielonych Świątkach wszyscy rycerze Okrągłego Stołu ruszyli na poszukiwanie Świętego Graala.

Minęły dwa lata nim Lancelot znów pokazał się na zamku Camelot, gdzie czekano na niego z utęsknieniem. Przez te dwa lata rycerze, którym udało się przeżyć trudy wypraw, wracali do domu parami lub trójkami, wracali utrudzeni, niosąc wieści o klęskach lub sukcesach. Jedni szli o kulach, inni prowadzili zdrożone konie, które nie chciały ich już dłużej nosić, jakiś nieszczęśnik niósł jak relikwię odrąbaną w boju własną dłoń. Wszyscy wyglądali na śmiertelnie zmęczonych i oszołomionych. W ich oczach płonął ogień fanatyzmu, pletli jakieś fantastyczne brednie - o barkach pływających bez wioseł i żagli, o srebrnych ołtarzach, przy których odprawiano dziwne msze, o włóczniach fruwających w powietrzu, o widmach byków i cierniowych drzew, o demonach zamieszkujących stare grobowce, o królach i pustelnikach żyjących po czterysta lat. Takimi opowieściami rozbrzmiewał teraz dwór Króla Artura. Według obliczeń Sir Bedivere'a, brakowało połowy rycerzy. Uznano ich za zmarłych. Lancelot nie wracał.

Pierwszym wiarygodnym świadkiem misji, który powrócił do domu, był Gawaine. Stawił się na dworze z ponurą miną i obandażowaną głową. Gawaine, jako jedyny z klanu Orknejów, nie chciał nauczyć się poprawnej angielszczyzny i nadal ostentacyjnie posługiwał się gwarą północy. Myślał też na wpół po celtycku. Dumny ze swego pochodzenia, do południowców odnosił się arogancko.

- Jedna wielka ciemnota i zaślepienie - podsumował misję. - Bezsens jakiego świat nie widział.

- Ale co się stało?

Artur i Ginewra siedzieli jak wzorowi uczniowie przed srogim belfrem, z dłońmi na podołkach, i chłonęli każde słowo. Słuchali czujnie i gorliwie, próbując w miarę swoich możliwości odsiewać prawdę od fantazji.

- Co się stało? Ano to, że półtora roku, albo więcej, spędziłem na szukaniu przygody, a skończyło się tym... jak mu tam... wstrząsem mózgu. Niech mnie Bóg broni przed tym Świętym Graalem, teraz i na wieki.

- Mów od początku.

- Od początku? - upewnił się Gawaine. - Ho, ho, długo by gadać.

- Mamy czas, posłuchamy.

- Przynieście coś do picia dla Sir Gawaine'a - poleciła Królowa. - Siadaj, panie. Witamy cię w domu. Rozgość się i opowiedz swoją historię, jeśli nie czujesz się zanadto zdrożony.

- Zdrożony nie jestem, tylko ten łeb mnie boli - odparł Gawaine. - Mogę opowiadać. Tylko, za pozwoleniem Waszej Wysokości, łyknę najpierw whisky. Od czego by tu zacząć...

Potomek Orknejów usiadł i zamyślił się.

- Wyjechaliśmy z zamku Vagon. Wasze Miłości pamiętają, że do Vagon ruszyliśmy wszyscy kupą pierwszego dnia i dopiero tameśmy się rozdzielili. No więc, wyjechaliśmy z Vagon i ja puściłem się na północny zachód. Nieważne zresztą, gdzie kto poszedł. W przeddzień rozejścia się Lancelot wspomniał przy wszystkich, że Król Pelles coś tam mu kiedyś gadał o świętym naczyniu, jakoby było przechowywane w jednym z jego zamków. Lancelot sam nie przywiązywał do tego gadania większej wagi, ale ludziom powiedział, żeby wiedzieli. Ponad połowa pojechała za wskazówką Lancelota, ale ja nie. Ja pojechałem na północny zachód. Pociągnął zdrowy łyk.

- Pierwszy ślad, na który trafiłem - ciągnął - to był ślad Galahada. Jeszcze nie spotkałem równie zadufanego, zatwardziałego smarkacza.

- Ten goguś - ciągnął Sir Gawaine, z każdym łykiem nabierając animuszu - ten zniewiesciały mięczak, ten gnojek śmierdzący, to skaranie boskie...

- Czy cię pokonał? - przerwał mu Król.

- Nie, nie tak zaraz. Dopiero później. Pierwszy raz nasze drogi przecięły się na samym początku wyprawy. Drań, wychował się u siostrzyczek zakonnych! - kipiał wściekłością Sir Gawaine. - Wśród bandy starych kwok! Niby taki świętoszek, a serce jak lód, wiem od tych, co go dobrze znają. Ale nic to: smarkacz jest Anglikiem. Niech się tylko ośmieli przekroczyć Granicę, a straci łeb! Chyba... - zamyślił się ni stąd ni zowąd - że już mu go ścięli.

- Cóż takiego złego czyni Galahad?

- Długo by wyliczać. Po pierwsze, jest wegetarianinem, abstynentem i podobno prawiczkiem. Ale ja rozmawiałem z Sir Meliasem - wiedzą Wasze Wysokości, że Sir Melias został ciężko ranny? - i on mi powiedział, co to za ziółko z tego Galahada. Sir Melias, nie wiedzieć czemu, zapałał sympatią do tego wyskrobka i zaproponował mu swoje towarzystwo. Pojęcia nie mam, co ich wszystkich napadło, bo i Sir Uwaine chciał jechać z Galahadem, ale Sir Galahad odmówił. Widać Sir Uwaine nie był dla niego dość dobry! Ale na towarzystwo Meliasa łaskawie się zgodził, i jeszcze go w dodatku osobiście pasował na rycerza! Tfu, niech mnie diabli - być pasowanym przez osiemnastoletniego szczeniaka! Zaraz po ceremonii mówi do Meliasa tak: „Od tej chwili, panie, stajesz się równy królom i królowym. Niechaj szlachetność dobrze wejdzie ci w krew, bo masz świecić przykładem całemu rycerstwu!”. I co na to Wasze Miłości? Typowy snob z południa, no nie? Dalej ruszyli we dwóch po przygodę i dojechali na rozstaje dróg. Tam Meliasowi zachciało się skręcić w lewo. Ale Galahad mówi: „Nie jedź tamtędy, to droga niebezpieczna, lepiej ja nią podążę, bo czuję, że dam radę”. Nie można go pomówić o fałszywą skromność, no nie? Ale Melias uparł się, pojechał w lewo i pech chciał, że tajemniczy rycerz ugodził go na wylot przez kolczugę, dokładnie tak, jak przepowiedział Galahad. Melias omal nie wyzionął ducha, leży, ledwo dycha, spomiędzy żeber sterczy mu złamane drzewce, a tu zbliża się Galahad - i co powiada? „A więc widzę, że miałem rację, należało jechać tamtą drogą”. Gość jest jedną nogą na tamtym świecie, a szczeniak go poucza - „a nie mówiłem?”. Zimny drań. W dodatku nie udzielił rannemu pomocy.

- I co się w końcu stało z Sir Meliasem?

- Powiedział Galahadowi: „Sir, śmierć sama przyjdzie, kiedy zechce”. I własnoręcznie wyszarpnął ostrze z rany. Melias to świetny rycerz, miło mi donieść Waszym Wysokościom, że jednak żyje.

- Galahad - stwierdził Artur - to, na dobrą sprawę, jeszcze dziecko. Przeżywa trudny okres dojrzewania. Nie powinniśmy oceniać go zbyt surowo za drobne uhybienia w etykiecie.

- A słyszał Wasza Królewska Mość, że on zaatakował i wysadził z siodła własnego ojca? Słyszał Wasza Królewska Mość, że kazał ojcu na kolanach błagać pardonu? Albo że konający marzą o śmierci na ramieniu Galahada, na co on się łaskawie godzi, traktując to jak wielkie dla nich wyróżnienie?

- A może to rzeczywiście jest wyróżnienie?

- Terefere! - prychnął pogardliwie Gawaine i schował nos w pucharze.

- Nic nam, panie, nie mówisz o sobie.

- Pierwsza przygoda, jaka mnie spotkała, a właściwie jedyna, zdarzyła się na Zamku Dziewic. Lepiej nie będę opowiadał przy Królowej.

- Moja małżonka nie jest ani małym dzieckiem, ani kretynką, Sir Gawainie - obruszył się Artur. - Wszystkim znane są obyczaje panujące na wspomnianym przez ciebie zamku.

- Francuzi - wtrąciła skromnie Ginewra - mówią na to „droit de seigneur”.

- No więc dobrze. We trzech z Uwainem i Sir Garethem dojechaliśmy do Zamku Dziewic. Zamek był akurat oblężony przez siedmiu rycerzy, którzy żądali, aby im pozwolono spełnić obyczaj. Rycerze byli uzbrojeni. Wyzwaliśmy ich na walkę i wszystkich siedmiu położyliśmy trupem. Gdy już było po wszystkim, okazało się, że Galahad był tam przed nami. Przegnał rycerzy z zamku, nie zabijając ani jednego, i teraz sam siedział w środku. Czyli że my trzej odegraliśmy role zwyczajnych siepaczy.

- A to pech.

- Galahad słowem się do nas nie odezwał, tylko wyjechał. Pokazał, że niby my to grzesznicy, a on taki święty. Nie za bardzo pamiętam, co było później.

- Pojechaliście dalej, z Uwainem i Garethem?

- Nie. Rozstaliśmy się w Zamku Dziewic. Ja jechałem przed siebie, aż natrafiłem na chatkę pustelnika, z takim jednym w środku. Wasze Wysokości na pewno znają ten typ: każdego chce zbawiać. Zaraz na wstępie pyta mnie: „A jak tam, mój rycerzu, stoją sprawy między tobą a Panem Bogiem?”. Ja mu na to, żeby mnie lepiej przenocował w chacie. Zgodził się, a że był gospodarzem, w dodatku księdzem, i bardzo mnie namawiał na spowiedź - nie mogłem mu odmówić. Strasznie biadolił, jak usłyszał o tych siedmiu rycerzach: powiedział, że to było siedem grzechów głównych, a mnie nazwał krwawym rzeźnikiem.

- A nie wspomniał przypadkiem, że nie wolno zabijać bliźniego, zwłaszcza gdy szuka się Świętego Graala?

- Niech mnie diabli, tak właśnie powiedział! Dawał mi nawet za przykład Sir Galahada, który wygnał owych siedmiu z zamczyska, nie czyniąc im żadnej krzywdy. I rzeczywiście mówił, że o Święty Graal nie godzi się przelewać krwi.

- Mówił coś jeszcze?

- Nie bardzo pamiętam. Jak skończył mi wymyślać, co to już mówiłem, zadał pokutę. Mówił, że ciało musi się ukorzyć, bo inaczej nie dostąpi rozgrzeszenia i wtedy nie ma co szukać Świętego Graala, bo i tak go nie znajdzie. Ale mnie nie tak łatwo złapać na haczyk. Rycerz, powiadam mu, dźwiga na sobie takie ciężary, że już nie potrzebuje większej pokuty. Tak samo jak robotnik fizyczny za ciężką pracę jest zwolniony z postu. Zabajerowałem gościa i w drogę. Potem spotkałem Aglovale'a i Grifleta, a potem... a potem... Jechałem z nimi cztery dni, pamiętam, w końcu pożegnaliśmy się i, słowo daję, aż do Świętego Michała podróżowałem bez przygód. Ciężko dzisiaj o przygodę w Anglii - westchnął po chwili. - Nudy na pudy.

- Dolejcie Sir Gawaine'owi.

- Po Świętym Michale spotkałem Sir Ectora Damarisa. Też nie miał szczęścia, całkiem jak ja. Natrafiliśmy na kapliczkę w lesie i tam zanocowaliśmy, łyknąwszy po jednym na sen. Dziwna rzecz - obydwu nam przyśnił się ten sam sen: ręka w aksamitnym rękawie trzymająca rzemienną uzdę i świecę, i głos mówiący, że potrzeba nam tego, co ta ręka trzyma. Rozmawiałem później z jednym księdzem i on mi wytumaczył, że uzda oznacza wstrzemięźliwość, a świeca - wiarę. Podobno mnie i Sir Ectorowi tych cech brakowało. Jak to chytrus potrafi wytłumaczyć głupi sen! Niedługo potem spotkało mnie nieszczęście, nic nowego. We dwóch z Damarisem natknęliśmy się na mojego kuzyna Uwaine'a, a że miał tarczę osłoniętą pokrowcem - nie poznałem go po kolorach. Ector ustąpił mi pierwszeństwa w pojedynku z, jak się okazało, moim rodzonym krewniakiem. Uwaine nadział się na moją włócznię jak na rożen. Widocznie puklerz miał wadliwą konstrukcję.

- Więc Uwaine nie żyje?

- Zimny trup, Wasza Wysokość. Pech prześladował mnie na każdym kroku.

Artur odchrząknął nerwowo.

- O pechu mógłby raczej mówić Uwaine - zauważył. - Niech go Pan Bóg ma w swojej opiece. Może szkoda, że nie usłuchałeś pustelnika.

- Przecież ja nie chciałem go zabić! To był, panie, mój rodzony kuzyn, kuzyn Orknejów! Wszystko przez tego gagatka z południa, tego z białą tarczą, bo nie dał Uwaine'owi jechać z sobą!

- Masz na myśli Galahada? Galahad nosi białą tarczę?

- Tak, o nim mowa. Właściwie tarcza nie jest całkiem biała. Podobno gdzieś ją znalazł. A przedtem - tak się przynajmniej przechwala - należała do Józefa z Arymatei. Czerwony krzyż w srebrnym polu. Srebrne pole, jak nas raczył oświecić, symbolizuje czystość dziewictwa, a czerwony krzyż to symbol Świętego Graala... Na czym to ja stanąłem?

- Na trupie Uwaine'a - podpowiedział mu cierpliwie Artur.

- Potem pojechaliśmy z Ectorem dalej i trafiliśmy na jeszcze jedną pustelnię i właśnie tam pustelnik wyjaśnił nam znaczenie uzdy ze snu. Księżulo był, rzecz jasna, jaroszem. Wstawił starą gadkę o zabijaniu, itepe, i namawiał nas do pokuty. Wykręciliśmy się sianem, i dalej w drogę.

- Czy nie powiedział wam, że szczęście wam nie sprzyja, bo szukacie okazji do przelewu krwi?

- Jakbym go słyszał! Truł, że Galahad jest od nas lepszy. Bo w ogóle rzadko zabija przeciwnika, a w tej wyprawie to już w ogóle ani razu. I jeszcze gadał, że wielu rycerzy - Ector sam mógł wymienić ze dwudziestu - jest takimi samymi zatwardziałymi grzesznikami jak my. I że zabójstwo przeczy idei naszej misji. Pogadaliśmy z nim chwilę, a potem wymknęliśmy się chyłkiem, zanim skończył ględzić.

-1 co dalej?

- Dojechaliśmy do jakiegoś zamku, w którym akurat odbywał się turniej. Przyłączyliśmy się do ataku i po pięknej walce chcieliśmy splądrować zamczysko - fakt, że chłopcy trochę się rozochocili - aż tu patrzymy: jedzie Galahad. Bóg jeden raczy wiedzieć, jakie złe wiatry przywiały tego ciamajdę. Na wstępie oznajmił, że nie pochwala rycerzy walczących dla sportu. A potem stanął po stronie przeciwnika, odepchnął nas od murów, a mnie poczęstował - o, tym! Gawaine dotknął bandaża na głowie.

- Ector nie chciał go bić, bo to jego krewny. Aleja nie miałem się czym przejmować. No i dużo mi z tego przyszło: tak mnie zdzielił w łeb, że hełm pękł na pół. Szczęście, że ostrze miecza się ześlizgnęło i zabił tylko konia. Tak mnie załatwił, że ponad miesiąc leżałem w łóżku.

- To znaczy, że po tym zajściu pojechałeś do domu?

- Tak jest, do domu.

- Przyznać trzeba, że prześladował cię, panie, pech - rzekła Królowa.

- Pech to mało powiedziane!

Gawaine przez dłuższą chwilę wpatrywał się w dno pustego pucharu. Nagle poweselał.

- Zapomniałem o jednej rzeczy! Ukatrupiłem Króla Bagdemagusa! Pewno jeszcze o tym nie wiecie!

Artur, który do tej pory słuchał cierpliwie, zajęty własnymi myślami, nagle okazał irytację.

- Idź spać, Gawaine - powiedział. - Musisz być bardzo zmęczony. Idź do łóżka i przemyśl swoje przygody.

ROZDZIAŁ XXIX

Do Gawainie powrócił Lionel, kuzyn Lancelota. Lancelot miał jednego brata, imieniem Ector, i dwóch kuzynów: Lionela i Borsa. Lionel wrócił nie mniej wściekły niż Gawaine. Powodem jego irytacji był jednak nie Galahad, a rodzony brat, Bors.

- Czystość moralna jest formą obłędu - oświadczył Lionel. - Pokażcie mi człowieka moralnego, który nigdy nie odstępuje od swych zasad, a ja wam dowiodę, że to nieszczęsny kłębek nerwów i sprzeczności, którego nawet anioł nie rozpłacze.

Król z Królową siedzieli, jak zwykle, ramię w ramię, słuchając relacji z wyprawy. Zgodnie z nowym zwyczajem, z daleka widząc powracającego rycerza, osobiście znosili do sali tronowej jadło i napitki, aby przybysz mógł od razu posilać się i opowiadać. Z wysoko wykutego okna z witrażem sączyły się na stół wielobarwne blaski, dłonie biesiadników wędrowały wśród szklanic i półmisków w kolorach rubinu, szmaragdu i ognia. Siedzieli jak w magicznym świecie klejnotów, jak na polanie pod drzewami, których liśćmi są drogie kamienie.

- Więc Bors stał się wzorem moralności?

- Zawsze miał do tego ciągoty - skrzywił się Lionel. - Niech go licho. Moralność to przekleństwo naszej rodziny. Już z Lancelotem było dość kłopotów, ale Bors bije go na głowę. Dacie wiarę, że Bors tylko jeden jedyny raz spał z kobietą?

$

- Coś podobnego.

- No właśnie. A odkąd zaczęliśmy szukać Świętego Graala, zachowuje się jak prymus kursu dogmatyki katolickiej dla zaawansowanych.

- A więc studiuje?

Lionel pojął, że trochę go poniosło. W gruncie rzeczy kochał brata, lecz obaj przeszli ciężką próbę braterskiej miłości. Po przemyśleniu, Lionel zaczął dostrzegać także drugą stronę konfliktu.

- Nie, nie studiuje - rzekł. - Proszę Wasze Miłości, aby nie brały mych słów zbyt dosłownie. Bors to poczciwy chłopak i jeżeli naszej rodzinie przeznaczone jest wydać świętego, to z pewnością będzie nim właśnie on. Jest może trochę mało bystry i ślepo trzyma się zasad, ale trzeba powiedzieć, że okazuje chwilami fantastyczny instynkt. Zdaje mi się, że na tej wyprawie Pan Bóg chciał go wypróbować, a Bors wyszedł z tej próby zwycięsko. Chciałem go zabić.

- Czy nie mógłbyś zacząć od początku? - zasugerował Artur. - Inaczej, obawiam się, niewiele zrozumiemy z twojej historii.

- Moja historia to nic specjalnego. Szwendałem się tu i ówdzie, tak jak Gawaine, słuchałem kazań pustelników, którzy łajali mnie jako mordercę, i tyle. Lepiej opowiem Waszym Wysokościom historię Borsa, bo i ja mam w niej swoją rolę.

Pan Bóg, jak już wspomniałem, poddał Borsa próbie, tak mi się przynajmniej zdaje. Całkiem jakby Bors miał zostać wyświęcony na księdza i musiał się wykazać silną wiarą. Mam wrażenie, że Gawaine, ja i Ector, i cała reszta, dlatego zboczyliśmy na manowce, że przed wyprawą nie przystąpiliśmy do spowiedzi. Bors przystąpił, zaraz pierwszego dnia, i otrzymał pokutę. Ślubował żyć o chlebie i wodzie, nosić włosiennicę i sypiać na twardej ziemi. No i, naturalnie, trzymać się z dala od kobiet - ale przecież i tak tylko raz w życiu się nie trzymał. W tym cały jego problem. Ledwie narzucił sobie ten surowy reżim, zaczął miewać wizje: widział pelikana - wzór poświęcenia, i łabędzia, i kruka, jakieś zbutwiałe drzewo, kwiaty - a każda z tych wizji miała związek z teologią, który Bors mi objaśniał, ale nie pamiętam. Potem zdarzyła mu się przygoda z damą, która błagała, aby uwolnił ją z niewoli rycerza imieniem Sir Pridam. Bors uwolnił ją z łatwością. Miał przy tym okazję zabić wspomnianego Sir Pridama. Teraz proszę słuchać uważnie - sam mi to opowiadał, zaraz po zajściu, nazywając to swoją pierwszą próbą. Twierdził, że czuje się jak skoczek na zawodach, któremu stale podnoszą poprzeczkę, a on boi się, że za którymś razem ją strąci i odeślą go z powrotem na start. Gdyby położył trupem Sir Pridama, byłby skończony - tak mi opowiadał. Musiałby wszystko zaczynać od nowa, jak Gawaine i my wszyscy. Mówił, że nikt go o tym nie pouczał: te poprzeczki po prostu przed nim wyrastały i wtedy miał wrażenie, że ktoś go obserwuje - ktoś, kto mu nie doradzi, ani nie pomoże, tylko sprawdza, czy mu się powiedzie. No więc nie zabił Pridama. Krzyczał tylko, żeby tamten się poddał i płazował go mieczem po przyłbicy, aż Pridam zawołał pardonu. Czyli że Bors pokonał pierwszą poprzeczkę. Czy zdaniem Waszej Królewskiej Mości w tej wyprawie obowiązywał zakaz zabijania? Mam na myśli zakaz nadprzyrodzony, niepisany, Wielkie Nie?

- Sądzę, że jesteś mądrym człowiekiem, Lionelu - odrzekł Król. - Nawet jeśli targnąłeś się na życie brata. Mów dalej.

- Druga próba dotyczyła właśnie mnie. Właśnie wtedy próbowałem go zabić. Szczerze tego żałuję. Dopiero teraz czuję, że żałuję. Wtedy jeszcze niczego nie rozumiałem.

- Na czymże polegała owa próba?

- Jak Wasza Miłość wie, Bors i ja zawsze bardzo się kochaliśmy. Nic się w tym względzie nie zmieniło. Bors jechał konno przez las i nagle natknął się na dwa zjawiska. Jednym byłem ja, przytroczony nago do siodła, pomiędzy dwoma rycerzami, którzy chłostali mnie ciernistymi gałęziami. Drugim zjawiskiem była dziewica ścigana przez rycerza, który nastawał na jej cnotę. Ofiary i ich kaci pędzili w dwóch przeciwnych kierunkach, a Bors był tylko jeden.

- Tak sobie teraz myślę - zasępił się znienacka Sir Lionel - że mam jakiegoś pecha do cierniowej chłosty. Już kiedyś oberwałem cierniami od Sir Turquine'a.

- I za kim pognał Bors?

- Bors zdecydował się ratować dziewicę. Kiedy go potem, w czasie walki, spytałem, jak mógł zostawić rodzonego brata na pastwę losu, wyjaśnił mi, że w jego mniemaniu ja i tak byłem już zatwardziałym grzesznikiem - chociaż bardzo mnie kocha - a dziewica to w końcu jednak dziewica. Dlatego uznał za swój obowiązek stanąć mimo wszystko w obronie jej czystości. I za to chciałem go zabić.

- Ale teraz - ciągnął po chwili - rozumiem jego racje. Rozumiem, że to była druga próba i że decyzja, którą przyszło mu podjąć, była niezmiernie trudna.

- Biedny Bors. Mam nadzieję, że nie stał się z tej razji zbytnim pyszałkiem?

- Wprost przeciwnie, był bardzo pokorny. Co zobaczył przed sobą nową próbę, podejmował decyzję na chybił trafił, i prawie zawsze pewien był, że źle wybrał - ale na koniec stwierdzał ze zdumieniem, że właśnie tak uczynić należało. Męczył się przeokropnie, i bardzo się starał.

- A trzecia próba?

- Każda kolejna była gorsza od poprzedniej. W trzeciej próbie Bors napotkał człowieka w stroju księdza i ten człowiek powiedział Borsowi, że w pobliskim zamku znajduje się dama, którą spotka niechybna śmierć, jeśli Bors nie zostanie jej kochankiem. Rzekomy ksiądz wytknął Borsowi, że raz już poświęcił życie rodzonego brata - niby moje - dokonując niesłusznego wyboru ratowania dziewicy, a tym razem, jeśli nie zgrzeszy z damą w zamku, będzie miał na sumieniu drugiego trupa. Powinienem nadmienić, że rycerze z cierniami porzucili mnie, myśląc, że nie żyję, a Bors znalazł moje rzekome zwłoki i zawiózł do opactwa, by je tam pogrzebano. Ja, jak widać, po pewnym czasie przyszedłem do siebie.

- Pani na zamku potwierdziła wersję księdza-przebierańca. Powiedziała, że rzucono na nią czar, który sprawi, że umrze z miłości, jeżeli brat mój nie okaże jej swych względów. Bors zrozumiał, że ma do wyboru: albo popełnić śmiertelny grzech, ratując damę, albo odmówić popełnienia grzechu, skazując ją na śmierć. Potem, gdy mi to opowiadał, wyznał, że przypomniały mu się stosowne fragmenty katechizmu i pewne kazanie, którego wysłuchał w zamku Camelot. Doszedł do wniosku, że nie odpowiada za czyny damy, natomiast odpowiada za własne. Więc jej odmówił.

Ginewra zachichotała.

- To jeszcze nie koniec - ciągnął Lionel. - Była to dama olśniewającej urody. Wdrapała się na najwyższą wieżę zamku, razem z dwunastoma ślicznymi dworkami, i stamtąd oświadczyła, że jeśli Bors nie poniecha czystości, wszystkie razem rzucą się w dół. Obiecała, że zmusi do tego swoje dworki. A przecież, mówiła, chodzi tylko o jedną wspólną noc, która w dodatku może być całkiem przyjemna, i dziewczęta będą uratowane. Tuzin pięknych panien ze łzami błagał Borsa o litość. Nie muszę chyba podkreślać, że brat mój stanął przed poważnym dylematem. Biedactwa na czubku wieży ledwo żyły ze strachu - a takie były ładne... I tylko od jego woli zależało uratowanie im życia.

- Co uczynił?

- Dał im skoczyć.

- Jak mógł! - oburzyła się Królowa.

- Przecież to była oczywiście banda diabłów. Wieża w jednej chwili stanęła do góry nogami i zniknęła. Wszystko to były diabły, ten ksiądz też.

- A stąd morał, jak sądzę - rzekł Artur - że nie wolno popełnić grzechu śmiertelnego, nawet gdyby miało to kosztować życie dwunastu dziewic. Z punktu widzenia dogmatów wiary jest to, przypuszczam, słuszne.

- Nie znam się na dogmatach. Mogę tylko stwierdzić, że mój brat mało przez to nie posiwiał.

- Wcale mu się nie dziwię. Czy była i czwarta próba?

- Czwartą próbą byłem ja, i była to próba ostatnia. Wydobrzałem w opactwie, gdzie brat zostawił mnie na pochówek, a kiedy już nabrałem sił, udałem się go szukać. Teraz tego żałuję i muszę z góry prosić Wasze Miłości o wybaczenie pewnych moich czynów; przyznacie jednak, że to lekka przesada, zostawić własnego brata w łapach oprawców, którzy wyraźnie chcą go zakatować. Chciałem koniecznie wyrównać rachunki, a nie rozumiałem jeszcze tego, co spotkało Borsa: wiedziałem jedynie, że tuż zanim straciłem przytomność, Bors odwrócił się i pozostawił mnie na pastwę losu. Przyznaję, że to była gorzka myśl. Co tu ukrywać: mordercza. Znalazłem Borsa w leśnej kaplicy i z miejsca mu oświadczyłem, że przychodzę go zabić. „Postąpię z tobą jak ze zdrajcą - powiadam - bo jeszcze nigdy w żadnej świątyni nie postała noga takiego łotra!”. Bors odmówił mi walki. „Jeśli nie będziesz walczył - powiadam mu - to zakatrupię cię tak jak stoisz”. Bors na to, że z własnym bratem walczyć mu się nie godzi, że nawet obcych nie wolno zabijać podczas wyprawy po Świętego Graala, a co dopiero brata. „Nic mnie nie obchodzi, co tobie wolno, a czego nie wolno. Broń się - będziemy walczyć. A jak nie - to i tak cię zabiję!”. Byłem wściekły. Wtedy Bors ukląkł przede mną i poprosił o łaskę.

- Dziś rozumiem - ciągnął Lionel - że Bors postąpił słusznie. Szukał Graala, należał do legionów pokoju, a ja w dodatku byłem jego bratem. Pomijając to wszystko, zachował się odważnie. Ale wtedy tego nie rozumiałem. Uznałem, że jest uparty jak osioł, więc go trąciłem klęczącego, aż się nakrył nogami. I wydobyłem miecz, chcąc mu obciąć głowę.

Lionel zamilkł i milczał przez chwilę, wpatrzony w plamę światła na blacie stołu: była to plama barwy rubinowej, w kształcie jajka.

- Coś wam powiem - rzekł wreszcie. - Moralność i dogmaty są bardzo dobre, dopóki jest się z nimi sam na sam. Problemy zaczynają się w momencie, gdy w grę wchodzą inni ludzie. Bors, jak przypuszczam, nie miał wątpliwości, że powinien uklęknąć i dać się zabić. Niespodziewanie jednak z chaty nieopodal wyskoczył pustelnik, który zasłonił mego brata własnym ciałem. Krzyczał, że chce mnie za wszelką cenę uchronić od bratobójstwa. Zabiłem pustelnika.

- Zabiłeś bezbronnego?

- Tak, Królu. Serce mi się kraje, ale tak właśnie było. Proszę pamiętać, że powodował mną szalony gniew, a tamten człowiek odgrodził mnie od Borsa. Jestem prędki w rękach. Oni dwaj dobyli przeciwko mnie oręża moralności, a ja odpowiedziałem własną bronią. Uznałem, że Bors walczy ze mną niesportowo, a pustelnik mu pomaga, przeciwstawiając mi siłę swojej woli. Jeżeli Bors, myślałem, chce ratować życie pustelnikowi, to niech stanie ze mną do walki, niech się nie upiera. Myślałem, widzi Wasza Miłość, że pustelnik jest sprawą Borsa, a nie moją.

- Działałem, jak to mówią, w afekcie - dodał po chwili milczenia. - Wiedzą Wasze Miłości, jak to jest. Chciałem walczyć za wszelką cenę. Obiecałem Borsowi, że go zabiję, jeśli nie będzie walczył, i zamierzałem dotrzymać słowa. Wiadomo, jak to jest: człowiek się zaweźmie, i koniec.

Zapadła krępująca cisza.

- Najlepiej opowiem wszystko do końca.

- Prosimy.

- Bors nie powstrzymał mnie od zabicia pustelnika. Leżąc na ziemi, błagał o okazanie miłości bliźniemu, czyli sobie. Tym mnie rozjuszył do końca: z wściekłości i wstydu wzniosłem miecz, aby uciąć nim głowę brata - lecz w tej chwili zjawił się Sir Colgrevance z Gore. Wpadł między nas i przeklął mnie za chęć przelania braterskiej krwi. Tego już było za wiele: nurzając stopy we krwi pustelnika, rzuciłem się z kolei na Sir Colgrevance'a. Po krótkiej chwili miałem go na ostrzu miecza.

- A Bors?

- Biedny Bors. Wolę nie myśleć, co czuł w owej chwili. Po raz drugi mógł uratować życie niewinnemu, stając ze mną do walki. Przez własny upór zgubił już pustelnika, a teraz na włosku wisiało życie Colgrevance'a, który przybył mu na ratunek. Colgrevance szlochał i błagał go przez łzy: „Powstań, człowieku, pomóż. Czemu pozwalasz, abym przez ciebie stracił życie?”.

- Bierny opór - ożywił się Artur. - To nowa broń. Dosyć trudna w użyciu, jak się zdaje. Proszę, mów dalej.

- Zabiłem Colgrevance'a w uczciwej walce. Przykro mi, ale tak się stało. Potem wróciłem do Borsa, aby zakończyć wreszcie całą sprawę. Bors uniósł tarczę nad głowę, ale się nie bronił.

- I co się stało?

- Przyszedł Bóg - rzekł poważnie młodzieniec. - Bóg stanął między nami, oślepił nas swym blaskiem i stopił tarcze.

Zapadła dłuższa cisza. Król Artur trawił pierwszą wzmiankę o zdarzeniach, których wyczekiwał był z nadzieją i lękiem.

- Bors cały czas się modlił - dodał Lionel.

- I Bóg przyszedł?

- Nie potrafię powiedzieć dokładnie, co się stało, lecz nagle nasze tarcze zapłonęły słońcem. Coś się zdarzyło. Wrogość minęła i obaj zaczęliśmy się śmiać. Ja pojąłem, że Bors jest skończonym idiotą, a on mnie ucałował i pogodziliśmy się. Potem Bors opowiedział mi swoją historię, tak jak ja opowiedziałem ją przed chwilą Waszym Miłościom, i oddalił się na pokładzie czarodziejskiej barki, obitej białym aksamitem. Jeżeli ktoś w ogóle odnajdzie Świętego Graala, to na pewno Bors. Na tym koniec mojej opowieści.

Milczeli. Nie umieli omawiać spraw duchowych. Po chwili Sir Lionel przemówił po raz ostatni:

- Borsowi się udało - w jego głosie czaił się wyrzut. - A pustelnik? A Sir Colgrevance? Dlaczego ich Pan Bóg nie uratował?

- Nie jest łatwo pojąć prawdy wiary - odparł Artur.

Ginewra zaś dodała:

- Nie wiemy, jakie były ich wcześniejsze losy. Śmierć od miecza nie uczyniła szkody ich duszom. Może im nawet dopomogła, któż to wie? Może Pan Bóg obdarzył ich tą dobrą śmiercią, bo tak właśnie było dla nich najlepiej?

ROZDZIAŁ XXX

Jako trzeci powrócił Sir Aglovale: przybył na zamek późnym popołudniem, gdy rubinowe refleksy opuściły już stół i jęły wspinać się po ścianie. Sir Aglovale liczył sobie niespełna dwadzieścia wiosen, odznaczał się szlachetnością rysów i poczuciem humoru. Na znak żałoby po ojcu, Królu Pellinorze, nosił czarną opaskę na tym ramieniu, na którym trzymał tarczę. Wszyscy myśleli, że to tylko po Królu Pellinorze, nie wiedząc, że tymczasem zmarła również i matka młodzieńca. Aglovale przywiózł ponadto wieść o zgonie jednej z sióstr - większa część rodu Pellinorów nie miała szczęścia w życiu.

- Czy Gawaine już wrócił? - spytał od progu Aglovale. - Gdzie Mordred i Agravaine?

Rozejrzał się po sali, jakby liczył na to, że ich tam dostrzeże. Nad jego głową barwny promień oświetlał niewielki i dość pospolity arrasik, na którym rycerze w kolczugach i malowanych hełmach z nosalami polowali na dzika.

- Są w zamku, Aglovale'u - odparł Artur. - Moje szczęście spoczywa teraz w twoich rękach.

- Zrozumiałem.

- Czy ich zabijesz?

- Przybywam przede wszystkim zabić Gawaine'a. Dziwnie tak: zabijać zaraz po tym, jak się szukało Świętego Graala...

- Aglovale'u, masz wszelkie prawo domagać się zemsty na Orknejach, nie będę cię powstrzymywał. Chcę tylko, żebyś wiedział dokładnie, co czynisz. Twój ojciec zabił ich ojca, a brat twój cudzołożył z ich matką. Nie, nie musisz mi niczego tłumaczyć - ja chcę tylko, żebyś znał fakty. Potem Orknejowie zabili twego ojca i brata. Teraz ty zamordujesz paru Orknejów, a synowie Gawaine'a zemszczą się, zabijając twoich synów. I tak w nieskończoność. Takie jest prawo Północy.

- Ja, Aglovale'u - ciągnął Król - chcę zmienić to prawo. Chcę wprowadzić w Brytanii takie prawa, które nie zmuszałyby ludzi do przelewania młodej krwi. Powiesz mi może, że to syzyfowa praca? Przysłowie głosi, że zło dodane do zła nie zrodzi dobra. Bardzo lubię to przysłowie. Nie bierz go do siebie, zastosuj je raczej do mojej sytuacji. Mogłem ukarać Orknejów za morderstwo na twoim bracie. Mogłem im wszystkim poucinać głowy. Czy cieszyłbyś się, gdybym to uczynił?

- Tak.

- Więc może szkoda, że tak nie zrobiłem.

Artur przyjrzał się uważnie własnym dłoniom, co często robił, kiedy był zmieszany. Po chwili rzekł:

- Szkoda, że nie miałeś okazji widzieć Orknejów w ich rodzinnym domu. W przeciwieństwie do ciebie, nie mieli szczęśliwego dzieciństwa.

Aglovale wzruszył ramionami.

- Czy sądzisz, Królu, że w moim domu rodzinnym panuje teraz szczęście? Matka zmarła parę miesięcy temu, słyszeliście o tym? Ojciec nazywał ją Piggy.

- Jakże nam przykro to słyszeć, Aglovale'u! Nie dotarła do nas wiadomość ojej śmierci.

- Z mojego ojca ludzie się wyśmiewali. To prawda, był dość komiczny. Ale musiał mieć wielkie zalety jako małżonek, skoro matka umarła ze zgryzoty po jego śmierci. Moja matka, Królu, nie miała nadmiernej skłonności do refleksji i filozofii, a jednak całkiem straciła chęć do życia, gdy Orknejowie zabili ojca i Lamoraka. Teraz wszyscy leżą w jednej mogile.

- Zrób to, co uważasz za słuszne, Aglovale'u. Wiem, że jesteś nieodrodnym synem Pellinore'a, a więc człowiekiem honoru. Dla siebie o nic nie zamierzam cię prosić. Pozwól jednak, że wspomnę o trzech sprawach. Po pierwsze: twój ojciec był dla mnie pierwszym wzorem idealnego rycerza, a jednak nie ukarałem Gawaine'a. Po drugie: Orknejowie ślepo wielbili swoją matkę, a ona sama kochała tylko siebie. Po trzecie: słuchaj uważnie, Aglovale'u - król potrzebuje do pracy najdoskonalszych narzędzi.

- Trzeciego punktu nie rozumiem.

- Czy uważasz waśnie rodowe za chwalebne? - zapytał Artur. - Czy przysparzają one szczęścia waszym rodom?

- Raczej nie.

- A jeśli pragnę położyć kres prawu zemsty, to czy twoim zdaniem jest sens apelować do sumień Gawaine'a i osobników jego pokroju?

Zrozumiałem.

- Co by nam przyszło z egzekucji na rodzinie Orknejów? Mielibyśmy o trzech rycerzy mniej do wykonania naszego dzieła. Oni nie mieli szczęścia w życiu, Aglovale'u. Dlatego całą moją nadzieję pokładam w tobie.

- Muszę to przemyśleć.

- Bardzo słusznie. Nie podejmuj decyzji pochopnie. Mną się nie przejmuj, rób, co uznasz za stosowne, pamiętając, że jesteś Pellinorem - a jestem pewien, że postąpisz słusznie. Teraz opowiedz mi, proszę, o swoich przygodach w pogoni za Świętym Graalem. Na jeden wieczór zapomnij o Orknejach.

Aglovale westchnął ciężko i rzekł:

- Nie miałem żadnych przygód w związku z Graalem, lecz wyprawa ta kosztowała mnie życie siostry. A może i brata.

- Siostra twoja nie żyje? Biedny chłopcze! Myślałem, że jest bezpieczna w klasztorze!

- Znaleziono ją martwą na dnie łodzi.

- Martwa w łodzi!

- W zaczarowanej łodzi. Trzymała w ręku długi list o Świętym Graalu i moim bracie Percym.

- Może sprawiamy ci ból naszymi pytaniami?

- Nie, przeciwnie: ja chcę o tym mówić. Został mi jeszcze brat Dornar, a co do Percy'ego, to podobno odznaczył się wielką walecznością.

- A czegóż to dokonał Sir Percival?

- Najlepiej powiem Waszym Wysokościom, co było w liście. Od początku. Jak zapewne wiecie, Percy najbardziej z nas wszystkich wdał się w tatusia. Był łagodny, pokorny, trochę roztargniony i nieśmiały. Kiedy napotkał Borsa płynącego magiczną barką, speszył się wielce - tak przynajmniej stało w liście. Był świeżo pasowanym rycerzem, jak Galahad. Zawsze dziwiłem się, jak bardzo on i tatuś są do siebie podobni. Obaj przepadali za zwierzętami i umieli się z nimi obchodzić. Tatuś miał swoją Bestię Dyżurną, a Percy, odkąd wyprowadził się z domu, żył w doskonałej komitywie z lwami. Odznaczał się ponadto łatwowiernością i prostotą ducha. Dużo później, gdy już we trzech płynęli czarodziejską barką, próbowali wyciągnąć z pochwy zaklęty miecz. Percy spróbował pierwszy. Oczywiście nie udało mu się, gdyż wiadomo było, że wszystkie takie zadania zarezerwowane są dla Galahada, ale mój brat strasznie się zdumiał i powiedział: „No nie! Taki wstyd!”. No, mniejsza z tym, niepotrzebnie wyprzedzam opowieść. W liście stało napisane, że Percy opuścił zamek Vagon wraz z Lancelotem i jechali razem, aż spotkali Galahada. Starli się z nim na kopie i Galahad obydwu strącił z koni. Potem Percy pożegnał Lancelota i udał się do pustelni, gdzie przystąpił do spowiedzi. Pustelnik dał mu radę, aby jechał w ślad za Galahadem do zamku Goothe albo Carbonek, ale żeby już nigdy z nim nie walczył. Rada była po myśli Percy'ego, gdyż od pierwszej chwili nabrał podziwu i uwielbienia dla Galahada. Pogalopował do zamku Carbonek. Przedzierając się przez puszczę, usłyszał bicie zegara na wieży opactwa - tam właśnie zetknął się z Królem Evelakiem, który miał coś około czterystu lat. Wolę pominąć wątek Evelaka, bo nie bardzo go rozumiem. Staruszek, zdaje mi się, nie może umrzeć, dopóki nie zostanie znaleziony Święty Graal - czy coś w tym rodzaju. Ale w całą historię wmieszany jest jeszcze Król Pelles, i w ogóle ta część listu jest dla mnie jakaś niejasna. Wracając do Percy'ego, w Carbonek miał zajście z ośmioma rycerzami i dwudziestoma zbrojnymi, którzy go napadli, lecz uratował go Galahad we własnej osobie. Niestety, koń padł pod Percym, a Galahad odjechał pospiesznie, nie zamieniwszy z nim ani słowa.

- Rozumiem - skorzystał z chwili pauzy Lionel - że można być świętym i niezwyciężonym, i nie mam za złe Galahadowi jego dziewictwa, ale chyba nie zawadziłoby być przy okazji trochę ludzkim? Nie chcę się czepiać, ale, prawdę mówiąc, złość mnie bierze na tego młodzika. Nie mógł przynajmniej powiedzieć „dzień dobry”, albo cokolwiek? Czy to wypada, uratować gościowi życie i odjechać bez słowa, zadzierając nosa?

Artur powstrzymał się od komentarza, a Aglovale po chwili kontynuował opowieść.

- Percy, w myśl zalecenia pustelnika, usiłował dopędzić Galahada pieszo, ale Galahad jechał bardzo szybko, więc biedny Percy tylko wołał za nim: „Hop, hop!”. Z trudem udało mu się pożyczyć konia; w końcu wylądował na szkapinie jakiegoś giermka i puścił się w pogoń za Galahadem. Niestety, ledwie ruszył, wyrósł przed nim rycerz, który strącił biedaka z grzbietu szkapy - jak widać, nikt z naszej rodziny nie celuje w stylu heroicznym - i Percy znów znalazł się na ziemi, ani odrobinę bliżej Galahada. W tym momencie zjawiła się dama - jak się potem okazało, był to elf, i to niezbyt sympatyczny - i zaczęła wypytywać Percy'ego, co robi. Percy jej na to: „Nie robię nic dobrego, ani nic złego, a bo co?”. Wówczas dama pożyczyła mu czarnego rumaka, który ostatecznie okazał się diabłem i znikł dość efektownie, kiedy Percy przeżegnał się do wieczornej modlitwy. Było to w miejscu pustynnym, gdzie Percy właśnie zaskarbił sobie względy lwa, ratując go przed żmiją. Percy, jak już wspomniałem, zawsze miał słabość do istot niższych. Niebawem znów napatoczyła mu się dama, że palce lizać, z koszykiem piknikowym, i zaprosiła Percy'ego do obiadu. A że był głodny - pustynia, i tak dalej - a przy tym nienawykły do alkoholu, wkrótce poczuł się wprost szampańsko: miał nieco w czubie, zaśmiewał się głośno i z ożywieniem plótł trzy po trzy, a w pewnej chwili zapytał damę, czy... no, wiadomo. Dama nie była od tego i wszystko szło gładziutko w dobrą stronę, gdy - na szczęście - dosłownie w ostatnim momencie, Percy zerknął przypadkiem na krzyż zdobiący rękojeść jego miecza. Miecz leżał obok, na ziemi. Percy przeżegnał się odruchowo - i natychmiast namiot damy przekręcił się do góry nogami, a ona sama odpłynęła łodzią, rycząc dziko i pomstując. Woda za nią płonęła. Nazajutrz rano Percy tak się wstydził i tak okropnie bolała go głowa, że za karę sam zadał sobie mieczem cios w udo. Potem zjawiła się magiczna barka, z Borsem na pokładzie, i we dwóch pożeglowali w nieznane.

Ginewra, wysłuchawszy opowieści, rzekła:

- Jeżeli owa święta barka miała za zadanie dowieźć podróżnych do Świętego Graala, to nic dziwnego, że płynął nią Bors. Wiadomo nam, że rycerz ten przeszedł pomyślnie bardzo ciężkie próby. Ale czemu Percival? Nie chcę nikogo obrazić, Sir Aglovale'u, ale twój brat właściwie niczego wielkiego nie dokonał.

- Zachował siebie - wyjaśnił jej Artur. - Jest równie czysty jak Bors, nawet czyściejszy. Jest doskonale niewinny. Bóg zaprasza do siebie cierpiące dziatki.

- Dla mnie to niejasne. Artur się zniecierpliwił.

- Jeśli Pan Bóg jest litościwy, to może czasami pozwolić człowiekowi dostać się do nieba przypadkiem, zamiast kazać mu się, jak zawsze, mozolnie wspinać. Streszczaj dalej list, Sir Aglovale'u.

- W tym momencie do akcji wkracza moja siostra. Była, jak wiecie, zakonnicą. Gdy siostry obcinały jej włosy, miały widzenie i otrzymały polecenie przechowania włosów mojej siostry w szkatule. Siostra była niewiastą uczoną, powołaną do dalszych studiów religijnych. W chwili gdy Percy z Borsem wstąpili na pokład barki, moja siostra miała w klasztorze nowe widzenie i otrzymała nakaz wykonania pewnych czynności. Pierwszą z nich było odszukanie Sir Galahada. Galahad, pokonawszy Sir Gawaine'a, spędzał noc w pustelni niedaleko zamku Carbonek i tam go właśnie odnalazła moja siostra. Kazała mu wstać, przywdziać zbroję i razem pognali konno nad Morze Koliba: tam, na tyłach potężnego zamczyska, czekała na nich błogosławiona barka, z Borsem i Percym na pokładzie. Popłynęli nią we czworo aż do miejsca między dwiema wyniosłymi skałami, gdzie na wezbranej fali oczekiwała ich druga barka. Początkowo wahali się, czy na nią wsiąść, gdyż napis na burcie ostrzegał, że na pokład mogą wejść tylko ludzie niezachwianej wiary. Pierwszy śmiało wstąpił na barkę Galahad. Reszta za nim. Znaleźli wspaniałe łoże, a na nim jedwabną koronę i miecz częściowo wysunięty z pochwy. Był to miecz Króla Dawida. Poza tym leżały tam trzy magiczne wrzeciona, wykonane z Rajskiego Drzewa, i dwa pośledniejsze miecze, dla Percy'ego i Borsa. Miecz główny przeznaczony był, rzecz jasna, dla Galahada. Rękojeść miecza, wykonaną z żeber dwóch bestii o imionach Kalidon i Ertanax, zdobił przecudny kamień, pochwa zrobiona była ze skóry węża, a jedna strona ostrza miała barwę krwi. Ale wieszało się owo cudo na zwykłym konopnym sznurku. - Moja siostra chwyciła za wrzeciona - kontynuował Aglovale - i zaraz utkała dla miecza nowy pas, z własnych włosów, które zgodnie z instrukcją otrzymaną podczas widzenia, przywiozła w szkatule. Opowiedziała im znaną sobie ze studiów historię miecza, a także wrzecion sporządzonych z drewna doskonale jednolitej barwy. Następnie przytroczyła miecz do pasa Galahada. Jako dziewica, przypięła miecz dziewiczemu rycerzowi, na pasie utkanym z własnych włosów. Powrócili na pokład pierwszej barki i odpłynęli w kierunku Carlisle. Po drodze do Carlisle uratowali starszego szlachcica, którego źli ludzie więzili w zamczysku. Wielu złych padło przy tym w walce, więc Bors i Percy bardzo się zmartwili, ale Galahad im wyjaśnił, że słusznie jest zabijać osoby nie ochrzczone, którymi tamci, jak się okazało, byli. Starzec z zamku poprosił o przywilej dokonania żywota na ramieniu Galahada i Galahad łaskawie się zgodził.

- W Carlisle trafili do kolejnego zamku - snuł opowieść Aglovale. - Należał on do damy chorej na odrę. Lekarze powiedzieli chorej, że jedynym dla niej ratunkiem jest kąpiel we krwi dziewicy z królewskiego rodu. Więc każdej napotkanej kobiecie upuszczano krwi. Moja siostra pasowała im jak ulał. Trzej rycerze przez cały dzień walczyli, aby ją uratować, ale pod wieczór wyjaśniono im sens rytuału i siostra moja rzekła: „Lepsza jedna krzywda, niż dwie”. Wyraziła zgodę na oddanie krwi, czym automatycznie powstrzymała walkę, a nazajutrz rano lekarze dokonali operacji. Siostra pobłogosławiła chirurgów, wyraziła wolę, aby jej ciało, z listem w dłoni, odprawiono magiczną łodzią, a potem zmarła w trakcie operacji.

Sir Aglovale raz jeszcze zaszedł do Króla, kiedy udawał się na górę na spoczynek, po odebraniu kondolencji i gratulacji. W sali tronowej panował już półmrok. Klejnoty światła zniknęły wraz ze słońcem.

- Czy Wasza Miłość - przemówił nieśmiało - zechce poprosić Orknejów, aby jutro spożyli ze mną obiad?

Artur przyjrzał mu się uważnie w półmroku i szeroki uśmiech okrasił jego królewskie oblicze. Gdy ucałował Aglovale'a, w zmarszczkę uśmiechu potoczyła się łza.

- A więc znów mogę kochać Pellinore'a - rzekł Król.

ROZDZIAŁ XXXI

Nadal nie było żadnych wieści o wielkim Dulacu. Jego imię nabrało mocy czarnoksięskiej i wszędzie, gdzie zabrzmiało, rozgrzewało serca - zwłaszcza kobiece. Otaczała go sława mistrza i taki sam podziw, z jakim on sam w szczenięcych latach spoglądał na wujaszka Dapa. Jeżeli pobierałeś lekcje szybownictwa, muzyki lub szermierki u wielkich mistrzów, przypomnij sobie własnego nauczyciela, a pojmiesz, jak mieszkańcy Camelotu myśleli o Lancelocie. Gotowi byli oddać życie za niego - za jego mistrzostwo. A Lancelota nie było.

Ci, którzy ocaleli, stopniowo powracali do zamku. Palomides - już ochrzczony, śmiertelnie znudzony Bestią Dyżurną i postarzały od przeciągającej się poetyckiej szermierki z Sir Tristanem o względy Pięknej Izoldy; Sir Grummore Grummursum, łysy jak kolano, bliski osiemdziesiątki, dotknięty podagrą, a jednak nadal skory do wojaczki; Kay, zawsze czujny i cięty w języku; Sir Dinadan, drwiący z własnych porażek, mimo zmęczenia, które kleiło mu powieki; nawet stary Sir Ector z Puszczy Dzikiej, lat osiemdziesiąt pięć, przykuśtykał mężnie, choć chwiejnie.

Nieśli ręce na temblakach i najświeższe plotki ze świata. Wedle jednej z tych plotek Galahad, Bors, drugi Ector i zakonnica uczestniczyli w cudownej Mszy Świętej - mszę celebrował baranek, ministrantami zaś byli: człowiek, lew, orzeł i wół. Po mszy celebrant opuścił świątynię, przenikając przez postać baranka na jednym z witraży i nie tłukąc przy tym szkła - co było symbolem niepokalanego poczęcia. Ktoś inny opowiadał, jak bezlitośnie rozprawił się Galahad z diabłem w grobowcu, jak ostudził źródło wszeteczeństwa i jak obrócił w gruzy zamek damy dotkniętej ospą.

Wracający do Camelotu rycerze w pordzewiałych zbrojach, z pogiętymi tarczami, podobno widywali po drodze Lancelota. Jedni wspominali o zbrojnym brzydalu, modlącym się pod krzyżem na rozstajach, inni o wędrowcu ze strudzonym obliczem, śpiącym z głową wspartą na tarczy, jeszcze inni - o wydarzeniach nie do wiary: o Lancelocie wysadzonym z siodła, pobitym, błagającym na klęczkach pardonu.

Artur wypytywał, słał posłańców na wszystkie strony i codziennie pamiętał o Lancelocie w modlitwie. Ginewra popadła w niebezpieczny stan psychiczny: była o krok od powiedzenia lub zrobienia czegoś, co skompromitowałoby i ją, i kochanka. Mordred i Agravaine, którzy wrócili z misji w pierwszej grupie, obserwowali ją więc czujnie i czekali, kiedy się zdradzi. Zastygli jak Lord Burleigh na naradach dworu Królowej Elżbiety, albo jak kot obserwujący z ukrycia mysią dziurę: czujni, w każdej chwili gotowi do akcji.

Zaczęły krążyć plotki o śmierci Lancelota. Miał rzekomo zginąć u brodu rzeki z ręki czarnego rycerza. Miał walczyć na kopie z rodzonym synem, który mu skręcił kark. Miał na nowo zwariować po przegranej z synem i konno pognać na oślep w nieznane. Miał zostać obłupiony ze zbroi przez tajemniczego rycerza. Miała go pożreć dzika bestia. Miał walczyć z dwustu pięćdziesięcioma rycerzami naraz, zostać pojmany i powieszony. Wielu twierdziło, że Orknejowie zamordowali go we śnie i pogrzebali pod kupą liści.

Rycerze wracali na zamek po dwóch, po trzech, czasami pojedynczo, nieraz mijało kilka dni i nikt nie przyjeżdżał. Lista zaginionych, uzupełniana na bieżąco przez Sir Bedivere'a, zamieniała się pomału w listę poległych, w miarę jak zaginieni wracali półżywi lub potwierdzano ich śmierć. W szeptach na temat Lancelota coraz częściej pobrzmiewał ton nekrologu. Kochali go prawie wszyscy, więc o jego śmierci mówiono szeptem, z obawy, by głośniejsze słowo nie uczyniło jej niezbitym faktem. Szeptano także o jego dobroci, o niepowtarzalnych rysach jego twarzy, o ciosie, jaki zadał temu czy owemu, o nadzwyczajnej zwinności w walce. Niejeden paź, niejedna podkuchenna, przez żywą pamięć o sowitym datku na Boże Narodzenie, zasypiali na mokrych od łez poduszkach, choć przecież nawet nie liczyli na to, że wielki wódz pamięta ich imiona. Kay zaskoczył wszystkich, gdy, pociągając nosem, złożył publiczne oświadczenie, że jest niegodnym łotrem, po czym pospiesznie opuścił salę, siąkając w chusteczkę. Na dworze Króla Artura rosło napięcie i pogłębiał się nastrój przygnębienia.

Lancelot wrócił w czas wielkiej ulewy, przemoczony do ostatniej nitki i jakby mniejszy. Wiódł za sobą wynędzniałą białą chabetę, niezdolną już nawet do truchtu. Sterczące żebra szkapy bielały dramatycznie na tle skłębionych, czarnych, jesiennych chmur. Musiały chyba zadziałać jakieś czary - zbiorowa telepatia, intuicja - bo cały mur zamkowy, wszystkie baszty i most zwodzony wielkiej bramy zaroiły się oczekującym ludem. Ludzie czekali, pokazując sobie palcami horyzont, na długo zanim Lancelot się ukazał. Gdy dostrzeżono małą, zmęczoną figurkę, wyłaniającą się spomiędzy drzew odległego lasu, wśród ludu podniósł się szum. Wszyscy poznali, że to Lancelot, w szkarłatnym płaszczu, z białym koniem. Żywy. Nie padło jeszcze ani jedno słowo, a wszyscy znali już jego przygody. Artur biegał jak w ukropie, zaganiał wszystkich do zamku, kazał opróżnić mury i dać rycerzowi szansę spokojnego wejścia do domu. Kiedy postać się przybliżyła, na barbakanie nie było już nikogo. Wielka brama stała otworem i czekał w niej jedynie wujaszek Dap, zgarbiony i posiwiały, gotów po dawnemu odebrać i odprowadzić konia. Setki oczu śledziły zza firanek moment, w którym strudzony rycerz przekazał cugle staremu giermkowi. Wszyscy widzieli, jak stoi z pochyloną głową, której nie uniósł od chwili powrotu, jak odwraca się i powolnym krokiem zmierza do swej komnaty. Zniknął w czeluści krętych schodów.

W dwie godziny później przed Królem stawił się wujaszek Dap. Rozebrał był Lancelota i ułożył go do snu. Mówił, że pod szkarłatnym płaszczem Lancelot nosi delikatną białą koszulę, pod nią zaś - straszliwą włosiennicę. Sir Lancelot przysłał wujaszka Dapa z wiadomością, że jest zmęczony i prosi Króla o wybaczenie, że pojawi się przed nim dopiero nazajutrz. Tymczasem, by nie odwlekać chwili ujawnienia ważkiej wieści, wujaszek Dap miał donieść Królowi, że Święty Graal został odnaleziony. Znaleźli go Galahad, Percival i Bors, którzy, wioząc ciało zmarłej siostry Percivala, udali się do Sarras w Babilonii. Graala nie wolno im było przywieźć do zamku Camelot. Bors niebawem powróci - głosił komunikat - lecz pozostali nie wrócą już nigdy.

ROZDZIAŁ XXXII

Ginewra wystroiła się na tę okazję aż do przesady. W dodatku niepotrzebnie się umalowała, i to nieumiejętnie. Miała czterdzieści dwa lata. Ujrzawszy ją przy stole, z Arturem u boku, Lancelot poczuł gwałtowny przypływ miłości. Była to ta sama stara miłość, do dwudziestoletniej dziewczyny, stojącej dumnie przed tronem wobec gromady jeńców - tyle że teraz dziewczyna stała w jarmarcznym rynsztunku kiepskiego makijażu i papuzich jedwabi, którymi próbowała oszukać nieubłagane prawo czasu. Lancelot mimo wszystko dostrzegł w niej subtelnego ducha niewinnej młodości, pochwyconego podstępnie w pułapkę, w którą młodość wpaść w końcu musi i w której młode ciało powoli, zdradziecko butwieje. Głupia kokieteria Ginewry nie wydała się Lancelotowi wulgarna, lecz wzruszająca. W groteskowej postaci wciąż tkwiła dziewczyna, piękna i pociągająca za kruszącą się barykadą różu. Ginewra nieudolnie protestowała: nie dam się pokonać! Pod śmieszną kokieterią, pod nieskromnym strojem, kryło się jakże ludzkie wołanie o ratunek. Zdumione młode oczy mówiły: to przecież ja! Jestem tam, w środku! Co się ze mną stało? Nie poddam się. Gdzieś w głębi duszy Ginewra wiedziała, że puder ją ośmiesza. Była wściekła z tego powodu i dlatego próbowała przyciągnąć kochanka samymi oczami. Jej oczy błagały: nie patrz na resztę! Patrz na mnie. Ja jestem tutaj, w oczach. Ujrzyj mnie w tym więzieniu i pomóż mi się z niego wydostać!

Tymczasem reszta jej osoby przekonywała Lancelota: nie jestem stara, to tylko złudzenie. Jestem pięknie umalowana, czy widzisz? Poruszam się jak młoda panna. Pokonam przepotężną armię starości.

Lancelot zaś widział przed sobą tylko duszę - duszę wydanego na stracenie, niewinnego dziecięcia, broniącego pozycji nie do obrony za pomocą żałosnego oręża farby do włosów i krzykliwych jedwabi, którym - po co? czegóż się obawiała? - chciała mu się przypodobać. Widział:

Zawziętą, drobną piąstkę,

Co wygraża chmurom,

Dumę niezłomną, postać tragiczną

W zapasach z Siłą ponurą.

- Czy wypocząłeś? - spytał Artur. - Jak się czujesz?

- Twój widok wielce nas raduje - rzekła Ginewra. - Ogromnie się cieszymy, żeś wrócił.

Stał przed nimi człowiek pogodzony z losem - mędrzec, jakiego Kipling opisał w postaci Kima. Nowy Lancelot był samym milczeniem i uwagą. Zstąpił ku nim z wyżyn własnego ducha.

Lancelot przemówił:

- Wypocząłem, dziękuję Waszym Miłościom. Zapewne pragną Wasze Miłości usłyszeć o Graalu.

Król odrzekł na to:

- Z wielkim wstydem przyznaję, że zachowałem się samolubnie: wyprosiłem wszystkich z sali. Spiszemy twą opowieść i wyślemy do Salisbury. Najpierw jednak chcieliśmy ją usłyszeć z twoich ust, bez świadków i bez przerywania.

- Czy nie jesteś zanadto zmęczony, aby opowiadać? Lancelot z uśmiechem ujął ich za ręce.

- Niewiele mam do opowiadania - wyznał. - Przecież to nie ja odnalazłem Świętego Graala.

- Siądź i zaspokój głód. Opowiesz nam wszystko, gdy zjesz. Bardzo zeszczuplałeś.

- Czego się napijesz? Miodu z korzeniami czy wina gruszkowego?

- Ostatnio nie pijam alkoholu. Dzięki.

Jadł, a Król i Królowa obserwowali go z obu stron. Nim zdążył sięgnąć po solniczkę - już mu ją podawali, na wyprzódki. Dowcipkował i śmiał się z ich uroczystych min, które wprawiały go w zakłopotanie. Żeby ich nieco rozweselić, udał nawet, że chce ochlapać Artura wodą z filiżanki.

- Macie ochotę na moje relikwie? - zażartował. - Możecie sobie wziąć po jednym bucie. Oba są nieźle zdeptane.

- Nie czas na żarty, Lancelocie. Rozumiem, że na własne oczy widziałeś Świętego Graala.

- Nawet jeśli to prawda, to jeszcze nie powód, żeby mi z uniżeniem podawać sól.

Oni jednak nie odrywali od niego zachwyconych oczu.

- Proszę, zrozumcie wreszcie - błagał Lancelot - że to Galahad i jego towarzysze dostąpili zaszczytu znalezienia Graala. Ja nie byłem tego godzien. Byłoby rzeczą niestosowną, a dla mnie bolesną, gdybyście mi okazywali zbytnią cześć. Ilu rycerzy powróciło?

- Połowa - odparł Artur. - Wysłuchaliśmy już ich opowieści.

- A zatem wiecie więcej niż ja.

- Wiemy jedynie to, że mordercy i ci, co odmówili spowiedzi, zostali zawróceni z drogi. Mówisz, że Galahad, Bors i Percival dostąpili Graala. Wiadomo nam skądinąd, że Galahad i Percival zachowali czystość, a Bors, choć złamał celibat, okazał się pierwszej klasy teologiem. Przypuszczam zatem, że Bors dostąpił wyróżnienia za wierność dogmatom, a Percival za niewinność. Co się natomiast tyczy Galahada, to wiem niewiele, poza tym, że nikt go nie lubi.

- Nie lubią go?

- Podobno jest nieludzki.

Lancelot przyjrzał się uważnie pucharowi.

- To prawda, jest nieludzki - powiedział wreszcie. - Ale dlaczego miałby być ludzki? Czy anioły mają być ludzkie?

- Nie bardzo cię rozumiem.

- Czy uważasz, że Archanioł Michał, gdyby tu teraz stanął, powitałby nas słowami: „Piękny dzionek, nieprawdaż? Może wypiją państwo po szklaneczce whisky?”.

- Nie sądzę.

- A widzisz. Nie poczytaj mi za złe tego, co teraz powiem, Arturze. Musisz pamiętać, że przebywałem daleko, w miejscach dziwnych i odosobnionych, nieraz zupełnie sam płynąłem łodzią i nie towarzyszył mi nikt prócz Boga i huczącego morza. Czy wiesz, że odkąd wróciłem do ludzi, mam wrażenie, że popadam w obłęd? Nie od bezmiaru morza, lecz od ludzi. Gdy ludzie mnie otaczają, wszystko, co zdobyłem, wymyka mi się z rąk. Wiele z tego, co mówisz ty i Jenny - nawet ona - wydaje mi się zbyteczne: dziwne, puste dźwięki. Wiesz, co mam na myśli: te wszystkie „Jak się masz?”, „Siadaj, proszę”, „Piękny dzień, nieprawdaż?”. Cóż to ma za znaczenie? Ludzie stanowczo za dużo gadają. Tam, gdzie przebywałem i gdzie teraz przebywa Galahad, „dobre maniery” są zwykłą stratą czasu. Maniery są potrzebne tylko między ludźmi, służą do utrzymania w ryzach spraw banalnych. Dobre maniery, jak głosi przysłowie, czynią człowieka. Ale nie Boga. Teraz rozumiesz, dlaczego Galahad mógł się wydawać nieludzki, wyzuty z dobrych manier i tak dalej - był taki w oczach ludzi kłębiących się wokół niego i gadających nieustannie. Galahad duchem przebywał z dala od nich, na bezludnej wyspie, mając za towarzyszy milczenie i wieczność.

- Zrozumiałem.

- Nie myśl, że jestem gburem, chociaż tak mówię. Staram się objaśnić pewien szczególny stan ducha. Gdybyś odwiedził Czyściec Świętego Patryka, sam wiedziałbyś, co mam na myśli. Po wyjściu stamtąd ludzie zdają się śmieszni i żałośni.

- Rozumiem cię. Rozumiem też Galahada.

- To był uroczy człowiek, wierzcie mi. Wiem, bo spędziłem z nim długi czas na barce. Co wcale nie oznacza, że kłanialiśmy się sobie uprzejmie na każdym kroku.

- Szczególnie nie lubili go ci z moich rycerzy, którzy dbają wyłącznie o sprawy ziemskie. Teraz wiem, dlaczego. Ale czekamy na twoją historię, Lancelocie.

- Właśnie, Lance. Opowiedz nam o sobie. Daj pokój aniołom.

- Tak chyba będzie najlepiej - uśmiechnął się Sir Lancelot. - Zwłaszcza, że nie było mi dane spotkać żadnego anioła osobiście.

- Mów zatem.

- Gdy opuściłem zamek Vagon - zaczął swoją opowieść wódz naczelny - przyszło mi do głowy, żeby rozpocząć poszukiwania od zamku Króla Pellesa...

Przerwał, widząc że Ginewra poruszyła się niespokojnie.

- Do zamku jednak nie wszedłem - uspokoił ją - ponieważ miałem wypadek. Spotkało mnie coś, czego nie przewidziałem w swoich rachubach, coś, co kazało mi zmienić marszrutę.

- Cóż to był za wypadek?

- Właściwie nie wypadek, a pierwsze ostrzeżenie, które wspominam z wdzięcznością. Z góry uprzedzam, że zamierzam wiele mówić o Bogu, wymieniając imię, które oburza bluźnierców, tak jak zwrot „niech cię diabli” oburza pobożnych.

- Uznaj nas za pobożnych - rzekł Król. - I opowiadaj o wypadku.

- Jechałem z Sir Percivalem. Nagle natknęliśmy się na mojego syna. Ten w pierwszym starciu wysadził mnie z siodła - mój rodzony syn!

- Atak z zaskoczenia - wytłumaczył pospiesznie Artur.

- Nie. Walczyliśmy zgodnie z regułami.

- To oczywiste, że nie chciałeś pokonać syna.

- Chciałem go pokonać.

- Każdy ma czasem pecha - wtrąciła Ginewra.

- Walczyłem z Galahadem według swoich najlepszych umiejętności. On jednak po mistrzowsku strącił mnie z konia. Powiem więcej - dodał po chwili z szerokim uśmiechem - był pierwszym i jedynym, któremu się to udało. W pierwszej chwili po wylądowaniu na ziemi poczułem, pamiętam, tylko niepomierne zdziwienie. Dopiero potem doszły inne emocje.

- Co uczyniłeś?

- Leżałem na ziemi. Galahad bez słowa stał nade mną, a raczej siedział na koniu. Nagle zjawiła się kobieta, mieszkanka pustelni, nieopodal której walczyliśmy. Dygnęła i rzekła: „Szczęść ci Boże, najlepszy rycerzu na świecie”.

Lancelot spuścił oczy i przesunął ręką po stole, jakby wygładzał serwetę. Odchrząknął i mówił dalej:

- Spojrzałem w górę, ciekaw, kto też tak do mnie przemawia.

Król i Królowa wstrzymali dech.

- Przekazuję wam stan mojego ducha, nie tylko suche fakty. Nie mogę zatem zachować skromności. Wiem, że jestem złym człowiekiem, ale zawsze byłem dobrym szermierzem. Stanowiło to dla mnie, złego człowieka, pewną pociechę; przyjemnie było od czasu do czasu pomyśleć, że jest się najlepszym rycerzem na świecie.

- No i co dalej?

- Kobieta wcale nie mówiła do mnie.

Słuchacze w milczeniu trawili rewelację, obserwując drżenie w prawym kąciku ust Sir Lancelota.

- Do Galahada?

- Właśnie - rzekł Lancelot. - Mnie potraktowała jak powietrze, patrzyła tylko na Galahada. Ten zaś natychmiast się oddalił. Kobieta też sobie poszła.

- Jak śmiała tak się odezwać! - oburzył się Król. - Toż to podła zniewaga! Zasłużyła na chłostę!

- Przecież powiedziała prawdę!

- Ale jak śmiała wyrzec ją z rozmysłem w twojej obecności! - zawołała wzburzona Ginewra. - Poza tym, jeden upadek.

- Powtórzyła to, co Bóg jej podpowiedział. Ja tego w owym czasie nie pojąłem... Dziś - dodał po chwili skruszonym tonem - jestem znacznie bliższy świętości. Jednak wówczas nie mogłem tego znieść. Czułem się, jakby mi zrabowano najcenniejszą własność, a jednocześnie wiedziałem doskonale, że kobieta powiedziała oczywistą prawdę. Zdawało mi się, że skruszyła jedyny ocalały fragment mego serca. Pożegnałem Percivala, gdyż chciałem pozostać sam na sam z cierpieniem, jak ranny zwierz. Percival proponował jakąś akcję, ale powiedziałem mu: „Rób, co chcesz” i odjechałem z ciężkim sercem, na oślep, na przełaj, szukając miejsca, gdzie mógłbym w spokoju opłakiwać złamane serce. Błąkałem się długo, aż trafiłem do kaplicy. Zdawało mi się, że na nowo ogarnia mnie szaleństwo. Widzisz, Arturze, sława rycerska była mi swoistą rekompensatą za liczne kłopoty i troski, które wciąż mnie trapiły; kiedy ją utraciłem, czułem, że już nic mi nie pozostało.

- Ależ pozostało! Wciąż jesteś najwspanialszym rycerzem na świecie.

- Zabawna rzecz: ta kaplica stała otworem, a mimo to nie mogłem do niej wejść. Nie wiem, czy to z powodu licznych grzechów, czy brzemienia żalu, dość, że nie mogłem wejść do środka. Usnąłem więc na zewnątrz, na tarczy, i przyśnił mi się rycerz, który zabrał mi hełm, miecz i konia. Chciałem się obudzić, lecz nie mogłem. Ograbiono mnie ze wszystkiego, co czyni rycerza, a ja nie mogłem się obudzić, gdyż serce miałem ociężałe od gorzkich myśli. Głos wewnętrzny oznajmił mi koniec rycerskiej sławy, aleja się przeciwko niemu buntowałem; dlatego właśnie, gdy się obudziłem, nie miałem ani hełmu, ani miecza, ani konia.

- Arturze, muszę ci wytłumaczyć zdarzenia owej nocy - ciągnął Lancelot - bo inaczej nie zrozumiesz nic z dalszego ciągu mojej opowieści. Dzieciństwo, zamiast ganiania za motylkami, spędziłem na mozolnych przygotowaniach do roli twego pierwszego rycerza. W późniejszych latach uczyniłem wiele zła, lecz zawsze miałem jedno pocieszenie: pyszniłem się w duchu, wiedząc, że uchodzę za pierwszego wśród równych. Dziś wiem, że było to uczucie podłe. Ale nie miałem innych powodów do dumy. Straciłem swoje Niezłomne Słowo i moc czynienia cudów, a noc, o której teraz opowiadam, pozbawiła mnie resztek rycerskiej sławy. Gdy obudziwszy się, stwierdziłem, że niczego nie mam, wpadłem w rozpacz. Wstyd się przyznać, ale płakałem i przeklinałem. Właśnie wtedy zaczął się we mnie dokonywać przełom.

- Mój biedny Lance.

- Przeciwnie: nic lepszego nie mogło mnie spotkać. Rankiem usłyszałem śpiew ptaków i to mnie rozweseliło. Zabawna rzecz - doświadczyć pociechy za sprawą gromady ptasząt. W dzieciństwie nigdy nie miałem czasu na podglądanie ptasich gniazd. Ty, Arturze, z pewnością wiedziałbyś, co to za ptaki, ale ja zupełnie nie znam się na przyrodzie. Jeden był malutki, machnął ogonkiem w locie i spojrzał na mnie. Nie mógł być większy niż kółko u ostrogi.

- Pewnie mysikrólik.

- Powiedzmy, że mysikrólik. Pokażesz mi jutro, jak taki ptaszek wygląda? Dzięki ptakom zrozumiałem to, czego moje mroczne serce samo pojąć nie umiało: że przyjdzie mi ponieść karę tylko i wyłącznie z powodu własnej natury. Wszystko, co przeżywają ptaki, jest zgodne z naturą ptaka. Ptaki pokazały mi, że świat jest piękny, jeśli samemu jest się pięknym, i że nie można otrzymać niczego, jeśli nie daje się niczego innym. Należy jednak dawać nie z chęci otrzymania czegoś w zamian. Gdy to pojąłem, bez trudu pogodziłem się z porażką z ręki Galahada, a także z utratą zbroi. W przypływie dobrego natchnienia pobiegłem szukać spowiednika, chcąc oczyścić się ze złości i win.

- Wszyscy rycerze, którzy dostąpili Graala odczuli przedtem potrzebę spowiedzi - zauważył Artur.

- Ja się i wcześniej spowiadałem, ale źle. Większość życia przeżyłem w grzechu śmiertelnym. Tym razem jednak wyznałem wszystko.

- Wszystko? - upewniła się Królowa.

- Tak, wszystko. Widzisz, Arturze, ja latami nosiłem na sumieniu grzech, sądząc, że nie wolno mi wyznać go przed ludźmi...

- Z pewnością nie ma ptrzeby wyjawiać go przed nami - wtrąciła pospiesznie Królowa - skoro jest dla ciebie taki bolesny. Nie jesteśmy wszak spowiednikami. Wystarczy, że powiedziałeś całą prawdę księdzu.

- Tak, dajmy jej spokój - poparł małżonkę Król. - Urodziła ci w końcu wspaniałego syna, który podobno znalazł Świętego Graala.

Miał na myśli, rzecz jasna, Elaine.

Lancelot w nagłym przypływie rozpaczy spojrzał najpierw na Króla, potem na Królową, i bezsilnie zacisnął pięści. Wszyscy troje wstrzymali oddech.

- Wyspowiadałem się - rzekł krótko Lancelot i słuchacze odetchnęli z ulgą. W głosie Lancelota czuło się jednak ciężar ołowiu. - Otrzymałem pokutę.

Zamilkł, wciąż pełen wątpliwości, w niejasnym przeczuciu, że znalazł się na rozstajach własnego żywota. Oto nadszedł ostatni moment, w którym można było odsłonić prawdę przed królem-przyjacielem. Wiedzieli o tym wszyscy troje. Ale Ginewra powstrzymała Lancelota, była to również jej tajemnica.

- Za pokutę - podjął przerwany wątek Lancelot, w poczuciu nieodwracalnej klęski - miałem przywdziać włosiennicę zmarłego zakonnika. Nie wolno mi było spożywać mięsa ani wina i musiałem co dzień uczestniczyć w mszy świętej. Po trzech dniach pożegnałem księdza i udałem się konno pod krzyż, w pobliże tego miejsca, gdzie straciłem oręż. Ksiądz pożyczył mi jaki taki rynsztunek bojowy. Noc przespałem pod krzyżem, i znów miałem sen: nad ranem rycerz, który skradł mi hełm, miecz i konia, wrócił i wyzwał mnie do walki. Walczyliśmy na kopie i odzyskałem swoją własność. Czy to nie dziwne?

- Zapewne po spowiedzi znalazłeś się w stanie łaski i można było z powrotem powierzyć ci siłę.

- I ja tak sądziłem, ale przekonasz się zaraz, jak było naprawdę. Miałem nadzieję, że skoro zrzuciłem z piersi brzemię grzechu, będzie mi dane odzyskać sławę najlepszego rycerza.

Odjechałem szczęśliwy, podśpiewując nawet, i niebawem dotarłem na skraj cudnej równiny. Stał tam zamek, a wokół niego namioty, gdyż na zamku odbywał się turniej: walczyło w nim pięciuset rycerzy, czarni przeciw białym. Ponieważ biali wygrywali, postanowiłem pójść w sukurs czarnym. Chciałem spełnić dobry uczynek, pomagając słabszym. - Zamilkł na chwilę i przymknął oczy. Zarazje otworzył. - Ani się obejrzałem, jak zostałem jeńcem białych.

- Pokonany po raz drugi?

- Pobity i zhańbiony. Uznałem wówczas, że jestem bardziej grzeszny niż myślałem. Gdy puścili mnie wolno, odjechałem, klnąc jak poprzednim razem, a o zmroku ległem pod jabłonią i płaczem ukołysałem się do snu.

- To herezja! - wykrzyknęła Królowa, która jak większość kobiet była mocna w teologii. - Skoro wyspowiadałeś się, odprawiłeś pokutę i otrzymałeś rozgrzeszenie...

- Odpokutowałem za jeden grzech - odparł Lancelot - lecz zapomniałem o innym. Tej nocy pod jabłonią przyśnił mi się starzec, który rzekł do mnie: „Lancelocie, człowieku małej wiary i lichego ducha, czemuż to wola twoja tak chętnie zwraca się ku śmiertelnemu grzechowi?”. Bo ja, Jenny, przez całe życie tkwiłem w grzechu najgorszym ze wszystkich: w grzechu pychy. To pycha sprawiła, że chciałem zostać najlepszym rycerzem na świecie. Pycha kazała mi się popisywać, wspomagając słabszą stronę turniejowej walki. Jeśli wolisz, nazwij ją płochą żądzą sławy. Tak czy owak, samo przyznanie się do grzechu z... tą kobietą, nie mogło mnie uczynić dobrym człowiekiem.

- I dlatego zostałeś pokonany.

- Tak, poniosłem sromotną klęskę. Nazajutrz rano wyspowiadałem się u innego pustelnika. Tym razem gruntownie. Usłyszałem od niego, że w Misji Graala nie wystarczy być wstrzemięźliwym i nie zabijać. Trzeba się również wyzbyć ziemskiej pychy i wszelkiej żądzy sławy. Bóg bowiem nie życzy sobie efektownych popisów podczas misji w Jego imieniu.

Musiałem wyrzec się ziemskiej chwały. I uczyniłem to. Uzyskałem rozgrzeszenie.

- A potem?

- Dojechałem nad rzekę Mortoise, gdzie czarny rycerz wyzwał mnie na kopie. Po raz trzeci zostałem strącony na ziemię.

- Trzecia porażka!

- Ale dlaczego, skoro tym razem byłeś gruntownie oczyszczony z grzechów? - załamała ręce Ginewra.

Lancelot z uśmiechem położył dłoń na jej dłoni.

- Jeżeli mały chłopiec nakradnie słodyczy i rodzice go za to ukarzą, może potem gorzko żałować i być bardzo grzeczny. Lecz nie upoważnia go to do dalszego podkradania słodyczy, prawda? I nie znaczy, że ma być w nagrodę częstowany słodyczami. Bóg nie ukarał mnie zwycięstwem czarnego rycerza, Bóg odmówił mi tylko nadzwyczajnej łaski zwycięstwa, której zawsze może udzielić lub nie.

- Ale jakie to przykre, Lancelocie, że wyrzekłeś się sławy, nie otrzymując nic w zamian. Jako grzesznik, zawsze zwyciężałeś; czemu oczyszczony z grzechu musisz stale ponosić klęski? I dlaczego wszystko, co kochasz, obraca się przeciw tobie? Co potem uczyniłeś?

- Ukląkłem, droga Jenny, nad wodą Mortoise, tam gdzie po raz trzeci padłem na ziemię, i dziękowałem Bogu za tę przygodę.

ROZDZIAŁ XXXIII

Artur miał dość.

- Nie mogę tego słuchać! - oburzył się. - Jak można tak dręczyć porządnego rycerza i poczciwego człowieka? Cała ta historia jest jakaś niesmaczna. Co to za...

- Cicho, cicho - uspokoił go Lancelot. - Jestem szczęśliwy, że wyrzekłem się miłości i sławy. I że zostałem do tego zmuszony. Pan Bóg nie zadał sobie tego trudu wobec Gawaine'a czy Lionela - wyróżnił mnie, czy zgodzicie się ze mną?

- Trele-morele! - obruszył się Artur tonem dokładnie takim, jak nieco wcześniej Ginewra.

Lancelot parsknął śmiechem.

- To rozumiem! To jest jakiś argument. Może jednak zechcecie wysłuchać mnie do końca? Wieczorem, gdy usnąłem nad wodą Mortoise, otrzymałem we śnie polecenie wejścia na barkę. Obudziłem się. Łódź już czekała. Wkroczyłem na pokład. Unosił się tam cudny zapach, a jedzenia i dóbr wszelkich było w bród. Otrzymałem „rzeczy obfitość, jaką tylko człowiek potrafi sobie wymarzyć”. Nie potrafię, niestety, opisać łodzi - choćby dlatego, że wspomnienie o niej blaknie w mojej pamięci, gdy przebywam wśród ludzi. Zapewniam was jednak, że jej uroda nie kończyła się na cudownej woni kadzideł i miękkich atłasach. Tworzył ją także zapach smarów okrętowych i zmienne barwy morza. Czasem morze było zielone jak grube szkło i tak przejrzyste, że widać było piasek na dnie. Czasem jego powierzchnia wzdymała się leniwie, a polatujące tuż nad powierzchnią ptactwo znikało w dolinach między wałami wody. W czasie sztormu wielkie szpony fal szarpały skaliste wysepki, a cofając się, znaczyły na klifach białe ślady morskich pazurów. Nocą, kiedy morze było spokojne, widać było odbicia gwiazd w piasku na dnie. Dwie gwiazdy stały zawsze blisko siebie. Powierzchnia piasku była drobno żłobiona, jak podniebienie. Pachniało wodorostami. Poświstywał samotny wiatr. Mijałem wyspy pełne niedużych ptaszków o tęczowych dziobach; ptaszki te z daleka wyglądały jak króliki. Najprzyjemniej było zimą, gdy na wyspach zbierały się gęsi: o poranku stawały długim szeregiem i grały chórem, jak psy myśliwskie.

- Nie ma sensu oburzać się na Boga za to, co mi odebrał - ciągnął w zamyśleniu Lancelot - bo potem dał mi w zamian o wiele więcej. Powtarzałem bez końca: „Mój dobry, słodki Ojcze, Jezu Chryste, radość moja jest nieopisana i przerasta wszelkie inne radości, jakich dotychczas zaznałem w swoim życiu”. Osobliwa rzecz: na barce znalazłem martwą kobietę. W ręku trzymała list, z którego dowiedziałem się, jak radzili sobie inni rycerze. Najdziwniejsze było to, że wcale nie bałem się nieboszczki. Na jej twarzy malował się taki błogi spokój, że stała mi się miłą towarzyszką podróży. Czułem, że coś nas łączy. Czym się żywiłem - nie pamiętam. Płynęliśmy tak miesiąc, nieboszczka i ja, a po miesiącu dołączył do nas Galahad. Udzielił mi swego błogosławieństwa i dał ucałować miecz.

Artur spąsowiał jak indor.

- Jakże to? Ty prosiłeś go o błogosławieństwo?

- Naturalnie.

- Ładne rzeczy! - obruszył się Artur.

- W sumie płynęliśmy błogosławioną barką sześć miesięcy. Miałem okazję dobrze poznać syna, on zaś chyba nabrał do mnie sympatii. W każdym razie nie szczędził mi miłych słów. Po drodze przeżyliśmy wiele przygód ze zwierzętami zamieszkującymi dalekie wyspy. Spotkaliśmy morskie łasice, które przepięknie świstały, Galahad pokazywał mi lecące wzdłuż brzegu żurawie i ich odbicia w wodzie, które sunęły brzuchami do góry. Dowiedziałem się od niego, że rybacy mówią na kormorana „stara jędza” i że kruk żyje tak samo długo jak człowiek. Ptaki skrzeczały głośno nad naszymi głowami i często pikowały w dół, tak dla zabawy. Któregoś dnia widzieliśmy parkę wronek alpejskich - mówię wam, coś pięknego! A foki! Podpływały zwabione muzyką łodzi i gadały z nami po ludzku. Któregoś poniedziałku dopłynęliśmy do zalesionego brzegu. Z lasu wyjechał konno biały rycerz, wezwał Galahada po imieniu i kazał mu zejść na ląd. Zrozumiałem, że Galahad zostanie poprowadzony dalej na poszukiwanie Świętego Graala i zrobiło mi się żal, że nie mogę mu towarzyszyć. Pamiętacie może z czasów dziecinnych, jak przykro było nie zostać wybranym do drużyny piłkarskiej? Poczułem się podobnie, tylko sto razy gorzej. Na pożegnanie prosiłem Galahada, aby się za mnie modlił i w modlitwie prosił Boga, aby utrzymał mnie w swej służbie. Wymieniliśmy pocałunki i rozstaliśmy się.

- Nie rozumiem - poskarżyła się Ginewra. - Skoro byłeś w stanie łaski, to dlaczego cię nie zabrali?

- To trudna kwestia - odparł Lancelot.

Oparł płasko dłonie na stole i zapatrzył się w przestrzeń między nimi.

- Może miałem niewłaściwe intencje - rzekł po chwili. - Może w głębi duszy, nieświadomie, nie odczuwałem należytej skruchy...

Królowa uśmiechnęła się tkliwie.

- Bzdura - szepnęła i uścisnęła czule dłoń Lancelota, którą ten zaraz cofnął.

- Modląc się, aby Bóg zatrzymał mnie przy sobie - powiedział - dałem dowód...

- A mnie się zdaje - przerwał mu Artur - że pozwalasz sobie na luksus skrupulanckiego sumienia.

- Możliwe. Tak czy owak, nie znalazłem się w gronie wybranych.

Jeszcze chwilę milczał wpatrzony w falujące morze między dłońmi, wsłuchany w gdakanie gap na odległej skale...

- Statek zabrał mnie z powrotem na morze - opowiadał dalej. - Zerwał się straszny wiatr. Spałem niewiele, dużo się modliłem. Błagałem Boga, abym - chociaż nie zostałem wybrany - mógł usłyszeć jakiekolwiek wieści o Świętym Graalu.

W ciszy, która zaległa komnatę, wszyscy troje śledzili własne myśli. Artur rozważał przypadek wielkiego grzesznika - a przecież najlepszego z ludzi - który pokornie drepcze śladem trzech nadprzyrodzonych okazów czystości i cnoty, skazany na gorzki, beznadziejny trud.

- Zabawna rzecz - przerwał milczenie Lancelot. - Ludzie, którzy nie umieją się modlić, często narzekają, że Bóg nie wysłuchuje ich próśb; za to ci, którzy potrafią, są przeciwnego zdania. Pośród szalejącego sztormu, o północy, statek dowiózł mnie na tyły zamku Carbonek. Dziwne: właśnie tam wybierałem się na samym początku podróży. Ledwie dobiłem do brzegu, zrozumiałem, że spełni się część moich marzeń. Wiedziałem, że nie mogę uczestniczyć we wszystkim, nie będąc Galahadem ani Borsem. Ci dwaj okazali mi wiele dobroci. Nadzwyczaj wiele. Na tyłach zamku panowała noc czarna jak śmierć. Przywdziałem zbroję i skierowałem się ku bramie. U podnóża schodów dwa lwy usiłowały zagrodzić mi drogę. Sięgnąłem po miecz, lecz jakaś ręka uderzyła mnie po ramieniu. Bardzo słusznie, bo głupio zrobiłem, pokładając ufność w mieczu, zamiast w Bogu. Przeżegnałem się zdrętwiałym od ciosu ramieniem i ruszyłem śmiało, a lwy nie uczyniły mi krzywdy. Wszystkie drzwi były pootwierane, z wyjątkiem ostatnich. Przed tymi klęknąłem. Gdy zmówiłem modlitwę, drzwi się otworzyły...

- Wiem, że moja opowieść brzmi jak bajka, Arturze. Nic ma bowiem dla niej właściwych słów. Za ostatnimi drzwiami mieściła się kaplica. Odprawiano właśnie mszę świętą.

- Ach, Jenny, co za przecudna kaplica! Ile w niej było świateł i przepychu! Wyobrażacie sobie pewnie kwiaty i świece, aleja nie pamiętam kwiatów ani świec... Pamiętam tylko jakby jeden wielki okrzyk - moc i chwała! Pamiętam siłę, co obezwładniła wszystkie moje zmysły. Lecz do środka wejść nie mogłem. Na mojej drodze tkwił miecz. W kaplicy znajdowali się: Galahad, Bors i Percival, i jeszcze dziewięciu innych rycerzy z Francji, Danii i Irlandii, oraz nieboszczka z mojego statku. Na srebrnym ołtarzu, pośród innych przedmiotów, stał Święty Graal! Mnie jednak - choć tak bardzo tego pragnąłem i już stałem w drzwiach - wstęp do kaplicy był wzbroniony. Kim był kapłan odprawiający mszę - nie wiem. Mógł to być Józef z Arymatei, a mógł... no, mniejsza z tym. Chciałem mu pomóc - Bóg mi świadkiem - gdyż ledwo dźwigał ciężkie naczynie. Niepomny miecza, dałem krok do środka - a wtedy buchnął mi w twarz gorący żar, jak z otwartego pieca, i padłem w progu bez czucia.

ROZDZIAŁ XXXIV

W mrocznej komnacie trwała pilna krzątanina pokojówek. Na schodach pobrzękiwały buchające gorącą parą bańki i kubły. Ilekroć pokojówka wdepnęła w kałużę, rozlegało się donośne „chlup!”. Z przyległej komnaty dochodziły szepty pomieszane z tajemniczym szelestem jedwabi.

Królowa wspięła się do wanny po sześciu stopniach drewnianej drabinki i siadła wewnątrz na drewnianej półeczce, tak że widać jej było tylko czubek głowy. Wanna przypominała dużą beczkę na piwo. Głowa Królowej owinięta była białym turbanem. Poza perłowym naszyjnikiem i turbanem Królowa nie miała na sobie nic. W jednym rogu komnaty stało lustro - wielce kosztowny rekwizyt w owych czasach - a w drugim stolik z pachnidłami i olejkami. Rolę pudernicy pełnił safianowy woreczek z drobno sproszkowaną kredą, uperfumowaną olejkiem różanym przywiezionym z wypraw krzyżowych. Po całej podłodze, między kałużami wody, walały się sterty lnianych ręczników, szkatułki z biżuterią, brokaty, stroje, podwiązki i gorsety, poznoszone z alkowy, aby Królowa mogła dokonać wyboru. Wiele odrzuconych nakryć głowy leżało tu i ówdzie w niełasce - miały dziwaczne kształty kapturków do gaszenia świec, płaskich placków i krowich poroży. Nie brakowało też siatek na włosy naszywanych perłami i chusteczek do nosa ze wschodnich jedwabi. Jedna z dam pokojowych stała właśnie przed wanną i demonstrowała Królowej narzutkę haftowaną w połączone na jednej tarczy i przedzielone pionowym pasem herby jej małżonka i ojca. Był tam więc lew angielski wspięty na tylne łapy i sześć wesołych lewków Króla Leodegrance'a, kroczących i spoglądających w prawo, każdy z uniesioną prawą przednią łapą. Lew kojarzył się bowiem z imieniem Króla Leodegrance'a. Ciężki, jedwabny sznur z frędzlą, przypominający linkę kotary, służył do wiązania narzuty na piersi. Całość lamowana była srebrnymi i niebieskimi futrami.

Królowa pogodnym spojrzeniem szacowała prezentowane jej stroje. Pokojowe były w siódmym niebie. Przez ponad rok służyły pani rozkapryszonej, okrutnej, niezdecydowanej i nieszczęśliwej. Teraz Królową cieszył każdy drobiazg i już nie wyżywała się na fraucymerze. Wszystkie dworki były więc przekonane, że romans z Lancelotem trwa w najlepsze. Jakże się myliły!

Ginewra zapatrzyła się na sześć lewków z uniesionymi łapami, zerkających w prawo: maszerowały dumnie, z jęzorami i pazurami na wierzchu, oglądając się czujnie za siebie i wymachując ogonkami zakończonymi kitkami czerwonymi jak płomyk. Królowa, nie zmieniając błogiej, sennej miny, przyzwalająco skinęła głową - pokojowa dygnęła i zaniosła narzutkę do gotowalni. Królowa odprowadziła ją wzrokiem.

Ktoś mógłby powiedzieć, że Ginewra sama była lwicą łasą na męskie serca, albo że należała do tych samolubnych kobiet, które wszędzie chcą rządzić. Takie istotnie sprawiała wrażenie na postronnym obserwatorze. Była urodziwa, pełna temperamentu, porywcza, wymagająca, impulsywna, zaborcza i czarująca - posiadała zatem wszystkie cechy uwodzicielki. Lecz wszystkie kierowane pod jej adresem pomówienia rozbijają się o jedną skałę: Ginewra nie była skora do grzechu. W jej życiu istnieli tylko dwaj mężczyźni: Lancelot i Artur. Na żadnego innego nigdy nie nabrała apetytu. A nawet i tych dwóch nie pożarła w pełnym tego słowa znaczeniu. Ofiara pożeraczki serc zatraca bowiem własną osobowość i zaczyna żyć wyłącznie życiem swojej władczyni. A przecież i Artur, i Lancelot - dwie rzekome ofiary Ginewry - wiedli żywot jak najbardziej samodzielny, pełen indywidualnych dokonań.

Chcąc określić Ginewrę jednym słowem, najtrafniej chyba byłoby nazwać ją „realistką”. Etykietki w rodzaju „wierna”, „niewierna”, „ofiarna” czy „zawistna”, wcale do niej nie pasują. Była bowiem zarówno wierna, jak niewierna. Była sobą. To zaś oznaczało szczerość i prostotę serca - inaczej nie utrzymałaby przy sobie dwóch takich mężczyzn, jak Artur i Lancelot. Jak to mówią: ciągnie swój do swego - a o tych dwóch można z pewnością powiedzieć, że byli szlachetni. Więc i Ginewra musiała być szlachetna. Bardzo trudno podsumować osobę z krwi i kości.

Ginewra żyła w czasach wojowniczych, gdy życie ludzkie było równie krótkie jak życie pilota wojskowego w dwudziestym stuleciu. W takich czasach starzy moraliści chętnie stępiają ostrze surowych nakazów, w zamian za poczucie bezpieczeństwa. Narażeni na śmierć młodzi lotnicy swoją radosną żądzą życia i miłości, której dni są najpewniej policzone, podbijają serca młodych kobiet i porywają do czynu innych śmiałków. Szlachetność, odwaga, uczciwość, współczucie, chęć stawienia czoła krótkiemu życiu - a już z pewnością więzy przyjaźni i czułości - oto cechy, które kazały Ginewrze pokochać Lancelota, tak samo jak kochała Artura. Pociągała ją zwłaszcza odwaga - odwaga brania i dawania, zgodnie z nakazami serca, póki czas. Poeci zawsze zachęcają damy do przejawiania tego rodzaju odwagi. Ginewra potrafiła korzystać z życia. Dziwić może najwyżej to, że ze wszystkich dostępnych sobie skarbów wybrała tylko te dwa najcenniejsze - i oba zachowała do końca.

Tragedią Ginewry było to, że nic mogła mieć dzieci. Artur spłodził dwóch nieślubnych potomków, Lancelot miał syna Galahada, a Ginewra - chociaż to właśnie jej, z całej trójki, najbardziej należały się dzieci, choć z pewnością byłaby dobrą matką i wszystko wskazywało na to, że do tej właśnie roli Bóg ją stworzył - ona jedna pozostała pustym naczyniem, brzegiem bez morza. To właśnie załamało ją, kiedy osiągnęła wiek, w którym morze ostatecznie wysycha. To uczyniło ją nieznośną jędzą - lecz te czasy są jeszcze przed nami w niniejszej opowieści. Tym też można tłumaczyć jej dwoistą miłość: do Artura jak do ojca, i do Lancelota jak do syna, którego nigdy nie miała.

Łatwo zachwycić się porywającą wizją Okrągłego Stołu i nadzwyczajnej waleczności Arturowych rycerzy. Czytamy o szlachetnych czynach Lancelota i zżymamy się na jego ukochaną, gdy po powrocie rycerza do domu przekreśla lub umniejsza jego sukcesy. A przecież Ginewra nie mogła sama ruszyć na poszukiwanie Świętego Graala. Nie mogła zniknąć na rok w czeluściach angielskiej puszczy, z włócznią u boku. Jej rola polegała na siedzeniu w domu - mimo że i nią targały szlachetne pasje, mimo że i jej waleczne, tkliwe serce trawił straszliwy głód. Dla niej nie było rozrywek - najwyżej jakiś odpowiednik dzisiejszego „damskiego brydżyka”: polowanie z drzemlikiem, gra w ciuciubabkę czy serso. Były to w owych czasach jedyne rozrywki przewidziane dla dorosłej kobiety. Wielkie sokoły, psy myśliwskie, broń, turnieje - to wszystko stanowiło domenę Lancelota; Ginewrze zaś - o ile nie przędła lub nie haftowała - pozostawało tylko jedno hobby: Lancelot.

Pomyślmy zatem o Królowej jako o kobiecie pozbawionej zasadniczego atrybutu kobiecości. Gdy osiągnęła trudny wiek, zaczęła robić dziwne rzeczy. Posądzano ją nawet o otrucie pewnego rycerza. Przestała być lubiana. Lecz utrata powszechnej sympatii bywa czasem komplementem, a Ginewra - chociaż żyła burzliwie i umarła bez aktu skruchy, gdyż nie była, w przeciwieństwie do Lancelota, stworzona do pobożności - zawsze była kimś ważnym. Zawsze zachowywała się jak dama wysokiego rodu - nawet w owej chwili, gdy siedząc nago w wannie oceniała jakość haftowanych na jedwabiu lwów.

Gdy ma się do czynienia z człowiekiem, który - choć jak najbardziej ludzki - na dobrą sprawę widział z bliska Boga, nie wolno oczekiwać, że zechce on powrócić do roli kochanka. Jeśli w dodatku człowiekiem tym był Lancelot, już dużo wcześniej rozmiłowany w Bogu, nadzieja na romans dowodziłaby szczególnej zawziętości, wręcz okrucieństwa. Lecz kobiety bywają w tym względzie okrutne. Nie przyjmują żadnych usprawiedliwień.

Ginewra była pewna, że Lancelot do niej wróci. Pewności tej nabrała w chwili, gdy Lancelot wspomniał o modlitwie, w której prosił Boga o „utrzymanie” go przy sobie - a więc wątpił! Ta myśl ożywiła Ginewrę, jak woda ożywia długo nie podlewany kwiat. Z pogardą odrzuciła barwinki i kokieteryjne jedwabie, które tak szczerze wzruszyły Lancelota, kiedy wrócił z wyprawy. Była zdecydowana odnowić romans. Miała czas.

Lancelot, który nie wiedział jeszcze, że przyjdzie mu po raz wtóry zdradzić Boga z Królową, radował się szczerze jej nową postawą - chociaż odmiana go zdziwiła. Obawiał się burzliwych scen zazdrości i wymówek. Z góry zamartwiał się, jak wytłumaczy udręczonemu dziecku, uwięzionemu w malowanych oczach, że nie może do niego przyjść, gdyż podąża za powołaniem daleko słodszym, którego nie odstąpi nawet dla osuszenia dziecięcych łez. Lękał się, że Ginewra go zaatakuje, że zastawi na niego swoje żałosne sidła - tym bardziej wzruszające, że tak nędzne. Zupełnie nie wiedział, jak poradzi sobie z jej rozżaleniem i boleścią.

A tymczasem Ginewra zmyła z twarzy makijaż i z dnia na dzień wyglądała coraz bardziej kwitnąco. Z jej ust nie padło ani jedno słowo wymówki. Uśmiechała się ze szczerą radością. Z kobietami - powiedział sobie mądrze Lancelot - nigdy nic nie wiadomo. Przedyskutował nawet tę kwestię z Ginewra, całkiem otwarcie - ona zaś w zupełności przyznała mu rację.

Na wspomnienie owej rozmowy, na obliczu siedzącej w wannie Ginewry odmalował się senny wyraz tajemnego szczęścia. Ujrzała w wyobraźni miłego brzydala, z ożywieniem rozprawiającego o sprawach, które bez reszty zajmowały jego szczere serce. Rozczuliła się, słuchając jego słów i patrząc na starego wojaka, zachwyconego, że tak wiernie kroczy drogą czystej miłości do Boga. Rozczuliła się, bo wiedziała, że naiwny idealista niebawem zboczy na manowce.

Lancelot, tłumacząc się gęsto i zaklinając, by nie poczytała mu tego za obrazę, wyłuszczył jej, że: (1) po Graalu nie ma mowy o powrocie do starych grzeszków, (2) gdyby nie grzeszna miłość, być może i on dostąpiłby zaszczytu odnalezienia Graala, (3) dalszy romans tak czy owak byłby niebezpieczny, bo Orknejowie już patrzą na nich podejrzliwie, zwłaszcza Agravaine i Mordred, (4) byłaby to hańba dla nich obojga i dla Artura. Przedstawił rzecz w punktach i uznał temat za zamknięty.

Potem próbował jej objaśnić, mętnie i obszernie, swoje odkrycie Boga. Uważał, że nawrócenie Ginewry rozwiązałoby dylemat moralny. Gdyby mogli wspólnie podążać do Boga, nie musieliby z sobą zrywać i nieszczęście Ginewry przestałoby być warunkiem szczęścia Lancelota.

Królowa uśmiechnęła się wyrozumiale do tych wspomnień. Poczciwiec, doprawdy, z tego Lancelota. Przytaknęła wówczas, rzecz jasna, każdemu jego słowu - jakby już całkiem się nawróciła.

Tymczasem wynurzyła z kąpieli jedno alabastrowe ramię i sięgnęła po szczotkę na uchwycie z kości słoniowej.

ROZDZIAŁ XXXV

Teoretycznie wszystko wyglądało bardzo prosto. Możliwe, że królowe sięgają myślą dalej niż przeciętny śmiertelnik, ale nawet ich dalekowzroczność ma swoje granice. Ginewra gotowa była czekać i z życzliwością obserwować, jak Lancelot pozostaje wierny swym boskim ideałom - powiedzmy przez tydzień, nawet miesiąc, ale kiedy miesiące zaczęły niebezpiecznie sumować się w rok, straciła cierpliwość. Możliwe, że kiedyś, w końcu, sam by się załamał - możliwe - ale kobieta nie może czekać w nieskończoność na zwycięstwo, bo przyjdzie chwila, gdy będzie za stara, aby się nim cieszyć. Oczekiwanie szczęścia zdaje się bezsensowne, gdy szczęście jest tuż-tuż, a czas ucieka.

Ginewra nadal wyglądała kwitnąco, ale złość w niej wzbierała. W głębi jej serca gromadziła się straszliwa burza, w miarę jak upływały miesiące świętej niewinności. To nie świętość, to czysty egoizm! - zżymała się w samotności. To samolubstwo porzucać duszę bliźniego dla zbawienia własnej! Opowieść o Borsie, który wolał pozwolić na śmiertelny skok z wieży dwunastu rzekomym szlachciankom, niż popełnić grzech śmiertelny, oburzała Ginewrę do żywego. Teraz Lancelot robił dokładnie to samo! Bez trudu zrezygnował z Ginewry, bo miał swój honor rycerski, swój mistycyzm i wszelkie inne męskie formy zadośćuczynienia. Ale do zerwania potrzeba dwojga, tak jak dwojga potrzeba do miłości i do kłótni. Ginewra nie była martwym przedmiotem, który można wziąć w rękę, lub odłożyć - jak komu wygodnie. Z człowiekiem nie zrywa się jak z alkoholizmem. Pijaństwo to rzecz pijaka i rezygnuje się z niego jednostronnie, ale serce kochanki nie jest własnością kochanka - nie wolno nim szastać i ma się wobec niego obowiązki.

Lancelot rozumiał to wszystko nie gorzej niż Ginewra, dlatego z coraz większym trudem utrzymywał się przy zdrowych zmysłach. Przeżywał sytuację podobną do Borsa, kiedy pustelnik zasłonił go przed ciosem brata. We własnym mniemaniu miał pełne prawo zachować wierność Bogu, którego miłował; z tego samego powodu Bors poddał się Lionelowi bez walki. Lecz gdy Ginewra rzuciła się przed niego, jak pustelnik przed Borsa - czy miał prawo poświęcić dawną miłość, jak Bors poświęcił pustelnika? Lancelot, podobnie jak Królowa, był wstrząśnięty decyzją Borsa. Nadmierna wrażliwość serca obojgu przeszkadzała w dochowaniu wierności dogmatom. Wrażliwość jest to ósmy grzech śmiertelny.

Konflikt osiągnął punkt krytyczny pewnego ranka, gdy we dwoje siedzieli i śpiewali w górnej komnacie. Na stole między nimi leżał instrument muzyczny zwany regałem. Z wyglądu przypominał dwie sporego formatu Biblie. Ginewra odśpiewała właśnie utworek Marie de France, a Lancelot z trudem próbował wykonać pień garbusa z Arras - gdy wtem Królowa prawą dłonią zasłoniła nuty, lewą zaś przycisnęła instrument. Regał ryknął fałszywie i zamilkł.

- Co się stało? - zdziwił się Lancelot.

- Lepiej wyjedź - odparła. - Wyjedź gdzieś daleko. Podejmij jakąś misję. Czy ty nie widzisz, jak się przez ciebie męczę?

Lancelot zaczerpnął głęboko powietrza i powiedział:

- Owszem, widzę. Widzę to codziennie.

- Więc wyjedź. Nie chcę robić scen. Nie chcę się kłócić, ani namawiać cię do zmiany zdania. Myślę, że oddasz mi przysługę, wyjeżdżając.

- Mówisz tak, jakbym ranił cię celowo.

- Nie. To nie twoja wina. Proszę cię tylko, Lance, żebyś wyjechał i dał mi odpocząć. Na pewien czas. Nie musimy się chyba o to kłócić?

- Oczywiście, wyjadę, jeśli sobie życzysz.

- Życzę sobie.

- Może istotnie tak będzie lepiej.

- Lance, chcę, żebyś wiedział, że do niczego nie próbuję cię zmusić, ani nawet nakłonić. Uważam tylko, że dobrze nam zrobi, gdy rozstaniemy się w przyjaźni na jakiś miesiąc, dwa. Tylko o to mi chodzi.

- Wiem, Jenny, że nie byłabyś zdolna do podstępu. Ja też mam mętlik w głowie. Miałem nadzieję, że pojmiesz sens tego, co mnie spotkało. Pojęłabyś bez trudu, gdybyś znalazła się ze mną na tamtym statku, albo przynajmniej raz poczuła, co ja czułem. Ale nie mogę tego sprawić, i dlatego jest mi ciężko. Czuję, jakbym składał w ofierze ciebie - nas, jak wolisz - na ołtarzu nowej miłości... A poza tym - dodał po chwili, odwracając się do okna - nie umiem bez żalu wyrzec się do końca dawnej miłości.

Milczał chwilę i spoglądał w okno, smętnie zwiesiwszy jakże rzadko bezczynne ręce. Nie odwracając się, rzekł wreszcie schrypniętym głosem:

- Jeżeli chcesz, zaczniemy wszystko od nowa.

Gdy się odwrócił, komnata była pusta. W porze obiadu zapytał o Królową u drzwi alkowy, lecz przekazano mu, że Królowa podtrzymuje wcześniejszą prośbę. Spakował zatem w juki garść niezbędnych rzeczy. Nie rozumiał dokładnie, co zaszło, ale czuł, że o włos uniknął katastrofy. Nazajutrz rano pożegnał zgarbionego, starego giermka, który z uwagi na podeszły wiek i tak nie mógłby mu towarzyszyć, i odjechał z Camelotu.

ROZDZIAŁ XXXVI

Gdy pokojowe radowały się rzekomym odrodzeniem romansu Lancelota i Ginewry, inne osoby nie były tym zachwycone. Odczuwały najwyżej sadystyczną przyjemność oczekiwania. Nastrój na zamku uległ zmianie po raz czwarty.

Początkowo dominował sojusz miłości - w tym klimacie Artur podjął swe wiekopomne dzieło. Potem przyszła kolej na rycerskie współzawodnictwo, które z roku na rok pogłębiało marazm na tym największym dworze Europy, doprowadzając w końcu do wojen rodowych i jałowej rywalizacji. Jeszcze później, entuzjazm wokół misji Świętego Graala na krótko rozproszył trujące opary nienawiści. Teraz nadeszła faza dojrzałości, a zarazem wielkiego smutku: entuzjazm wyczerpał się do cna i pozostało jedynie ćwiczenie osławionego siódmego zmysłu. Dwór Króla Artura nabrał „mądrości życiowej”: zbierał owoce zwycięstw, cywilizacji, dobrych manier, plotek, mody, zawiści oraz cechującego liberalne umysły zamiłowania do skandalu.

Połowa rycerzy - ta lepsza - padła w walkach. Ziściła się obawa Artura sprzed misji Graala: kto osiągnie doskonałość, ten musi umrzeć. Galahad nie miał już o co prosić Boga, jak tylko o śmierć. Najlepsi rycerze przeszli na stronę doskonałości, gorszym pozostawiając dalsze zmagania na placu boju. Uchowało się sporo dobroci, to prawda - pozostał Lancelot, Gareth, Aglovale i kilku starych zawodników w rodzaju Sir Grummore'a i Sir Palomidesa - lecz to nie oni nadawali ton całości. Ton narzucała ponura agresywność Gawaine'a, światowe pozy Mordreda i cynizm Agravaine'a. Przykład Tristana przysłużył się Kornwalii jak najgorzej. Z rąk do rąk krążyła magiczna opończa, którą przywdziać mogła tylko wierna żona - a może był to czarodziejski puchar, z którego tylko wierna żona mogła się napić? Wystawiono na pokaz tarczę herbową z niedwuznacznym godłem Rogacza. Wierność małżeńska stała się rzadkością. Przepych w strojach nie znał granic. Agravaine nosił kapcie z długimi szpicami, mocowanymi złotymi łańcuszkami do podwiązek pod kolanami. Mordred przypinał czubki swoich pantofli do pasa zdobiącego talię. Surkoty - tuniki, które dawniej służyły za osłonę zbroi, zaczęto nosić dla ozdoby na plecach, coraz dłuższe i bardziej ozdobne. Weszły w modę bardzo długie rękawy - chodząc, trzeba było uważać, żeby nie podeptać własnych mankietów. Modne damy goliły włosy nad czołem, a na rękawach wiązały supły, żeby nie wlec ich po ziemi. Panowie natomiast z szokującą śmiałością odsłaniali nogi. Stroje były bajecznie kolorowe. Bywało, że jedną nogawkę nosiło się czerwoną, a drugą zieloną. Lecz te papuzie stroje nie świadczyły bynajmniej o radości życia i fantazji swych właścicieli. Mordred z widoczną pogardą obnosił swoje komiczne pantofle - satyrę na siebie samego. Dwór Artura wpadł w szpony mody.

Wszystkie oczy śledziły Ginewrę - ani specjalnie podejrzliwie, ani życzliwie, lecz z zimną kalkulacją plotkarskiego zaciekawienia. Jak oczy kocurów czatujących przy mysiej dziurze.

Mordred i Agravaine uważali Artura za hipokrytę, gdyż ci, co nie wierzą w przyzwoitość, zawsze nazywają ją hipokryzją. Zachowanie Ginewry oceniali jako barbarzyńskie i niedopuszczalne.

Piękna Izolda - twierdzili - przynajmniej przyprawiła rogi Królowi Markowi w sposób cywilizowany, z fantazją, otwarcie, krótko mówiąc: w dobrym stylu. Wszyscy mieli okazję podrwić sobie z Króla i dobrze się zabawić. Izolda znana była z nienagannego gustu w doborze strojów, a zwłaszcza oryginalnych kapeluszy, w których wyglądała jak rozpasana jałówka. Wydawała miliony z kasy Króla Marka na pawie języki, które zwykła spożywać na kolację.

Ginewra-przeciwnie: ubrana jak Cyganka, podejmowała gości jak przydrożna karczmarka, a kochanka trzymała w sekrecie. W ogóle była nie do wytrzymania. Nie miała za grosz dobrego smaku. Starzała się bez wdzięku. Płakała i urządzała sceny jak żona rybaka. Powiadano, że Lancelota odprawiła po karczemnej awanturze, w której zarzucała mu romanse z innymi damami. Podobno darła się wniebogłosy: „Z dnia na dzień czuję, widzę, jak miłość twoja więdnie!”. Mordred swym beznamiętnym, aksamitnym głosem wywodził, że takie zachowanie przystoi żonie rybaka - ale nie nałożnicy, bo kto widział, żeby rybak miał nałożnicę? Żart ten obiegł cały dwór Camelotu.

Artur, zamknięty w sobie i nieszczęśliwy w nowej atmosferze, w której nie umiał sobie znaleźć miejsca, wałęsał się po zamku w zgrzebnych strojach i usiłował być dla wszystkich uprzejmy. Królowa, z natury bardziej agresywna od małżonka (który dobrze pamiętał ją z dawnych czasów jako kruczowłosą pannicę o malinowych ustach, wojowniczo potrząsającą lokami), śmiało stawiła czoło sytuacji i udawała, że akceptuje nową modę. Rzuciła się na nowo w wir farb i pstrych fatałaszków, których się była wyrzekła w dniu powrotu Lancelota. Zachowywała się jak lekko stuknięta. Wszystkie wielkie monarchie miewają takie mroczne okresy, gdy popadają w niełaskę u poddanych.

Kłopoty zaczęły się nagle, pod nieobecność Lancelota. Poczucie zagrożenia, które wisiało w powietrzu od czasu zakończenia misji Graala, zmaterializowało się nieoczekiwanie podczas kolacji wydanej przez Królową.

Okazało się, że Gawaine przepada za owocami. Lubił zwłaszcza jabłka i gruszki. Nieszczęsna Królowa, pragnąc jak najlepiej wypaść w roli wzorowej pani domu, stawała na głowie dla zdobycia najprzedniejszych gatunków jabłek na ucztę, której gościem (jednym z dwudziestu czterech) miał być Gawaine. Wiedziała dobrze, że frakcje Kornwalów i Orknejów zawsze zagrażały planom jej małżonka - a teraz głową klanu został właśnie Gawaine. Ginewra miała nadzieję, że bankiet się uda, że będzie, jak to się mówi, na poziomie, i pomoże odświeżyć ogólną atmosferę. Chciała przypodobać się nieprzychylnym gościom, grając rolę dwornej gospodyni na wzór Pięknej Izoldy.

Niestety, nie ona jedna znała słabość Gawaine'a do jabłek, a złe wspomnienie mordu na Pellinore'ach też nie do końca wygasło. Artur, co prawda, odwiódł Sir Aglovale'a od chęci zemsty i rana pozornie się zabliźniła, ale inny rycerz, niejaki Sir Pinel, daleki krewny Pellinore'ow, był zdania, że zemścić się trzeba. Sir Pinel zatruł jabłka.

Trucizna jest bronią obosieczną. Również tym razem, jak to często bywa, raziła w nieprzewidzianym kierunku: jabłko przeznaczone dla Sir Gawaine'a spożył irlandzki rycerz imieniem Patryk.

Nietrudno wyobrazić sobie tę scenę: w migotliwym blasku świec bladzi rycerze zrywają się od stołu, ktoś nieudolnie próbuje udzielić pomocy poszkodowanemu, wszyscy popatrują na siebie wzajemnie z zażenowaniem i podejrzliwością. Słabostka Gawaine'a była powszechnie znana, a jego rodzina nigdy nie cieszyła się względami niepopularnej ostatnio Królowej. Kto wydał ucztę? Oczywiście Królowa! Na Pinela nikt nie zwrócił uwagi. Wiadomo było, że ktoś z obecnych na sali otruł przez pomyłkę Sir Patryka, zamiast Sir Gawaine'a, i do chwili wykrycia sprawcy wszyscy mieli żywić jedno i to samo podejrzenie. Sir Mador de la Porte - nadęty, złośliwy pieniacz - wypowiedział głośno to, co wszyscy mieli na myśli: oskarżył Królową o zdradę.

W dzisiejszych czasach, gdy sprawa jest sporna i niejasna, każda ze stron procesu wynajmuje adwokata i adwokaci kłócą się między sobą. W czasach Króla Artura zwaśnione strony wynajmowały rycerzy do walki - co w gruncie rzeczy sprowadza się do tego samego. Sir Mador postanowił oszczędzić sobie wydatków i stanął osobiście w obronie własnego zdania. Domagał się, aby Królowa wyznaczyła rycerza do swojej obrony. Artur nie mógł uczynić nic dla ratowania żony: cała jego filozofia władzy opierała się przecież na popieraniu sprawiedliwości wbrew przemocy. Skoro Mador żądał honorowego sądu, należało zadośćuczynić jego żądaniu. Artur nie mógł walczyć osobiście w obronie małżonki, gdyż zabraniało mu tego prawo.

Rozpętała się straszna afera. Podejrzenia, plotki i pomówienia przesłoniły istotę rozprawy, zanim jeszcze do niej doszło. Sprawa Pellinore'a, zadawnione waśnie między Pendragonem a Kornwalami, sprawa Lancelota, wreszcie nagła śmierć przypadkowej osoby - wszystko to razem wytworzyło gęstą atmosferę nienawiści wokół Królowej. Gdyby Lancelot nie wyjechał, walczyłby zapewne w obronie jej imienia. Lecz przecież sama go odprawiła. I nie wiadomo było, dokąd się udał. Niektórzy powiadali, że do rodziców, do Francji. Możliwe, że wobec Lancelota Sir Mador wycofałby nawet oskarżenie.

Spuśćmy zasłonę miłosierdzia na dni poprzedzające rozstrzygnięcie konfliktu i na obraz zdesperowanej kobiety, klęczącej przed Sir Borsem, który nigdy jej nie lubił, a odkąd dzięki swej czystości odnalazł Graala - wręcz nią pogardzał. Błagała go, by stanął w jej obronie, skoro zabrakło Lancelota. Błagała na klęczkach, gdyż nastroje na zamku tak się zaogniły, że rozkazy i polecenia Królowej wszyscy mieli za nic.

Najgorsza była noc przed pojedynkiem. Ani Ginewra, ani Artur nie zmrużyli oka. Artur, co prawda, święcie wierzył w niewinność małżonki, lecz nie mógł stawać na drodze sprawiedliwości. Ginewra zaś po stokroć zapewniała go ze łzami, że słusznie jej ufa - chociaż dobrze wiedziała, że sama wpakowała się w tę kabałę - i drżała na myśl, że następna noc może oglądać ją płonącą na stosie. Oboje ubolewali nad dramatem i upadkiem Okrągłego Stołu, którego nikt nie kwapił się ratować, bo Królowa uchodziła w powszechnej opinii za niszczycielkę kwiatu rycerstwa. W pewnej chwili Król Artur zawołał z rozpaczą: „Czemu ty nie umiesz utrzymać przy sobie Lancelota?”. I tak męczyli się do rana.

ROZDZIAŁ XXXVII

Sir Bors - nieprzejednany wróg kobiet - niechętnie zgodził się walczyć po stronie Królowej, jeśli nie znajdzie się inny kandydat. Podkreślił, że uczyni to wbrew przepisom, skoro i on należał do obecnych na uczcie. Dopiero gdy Artur przypadkiem ujrzał Ginewrę klęczącą u jego stóp, Sir Bors spiekł raka i ostatecznie wyraził zgodę. Zaraz potem zniknął na parę dni, gdyż do terminu rozstrzygnięcia sprawy honorowej pozostały całe dwa tygodnie.

W Westminsterze szykowano pole pod pojedynek. Spory plac otoczono palisadą z mocnych kłód, trochę jak wybieg dla koni. Placu nie przedzielała tym razem bariera, która stanęłaby tam w zwykłej potyczce turniejowej: rycerze mieli bowiem walczyć na serio i mogło dojść do pieszego starcia na miecze. Po jednej stronie ustawiono namiot dla Króla, a po drugiej dla Głównodowodzącego Straży. Ogrodzenie i namioty zdobiły barwne draperie. W przeciwległych krańcach przyszłego pola walki stanęły dwie zasłonięte kotarami budki, zupełnie jak te w cyrku, z których artyści wychodzą na arenę; podkreślało to dramatyzm scenerii. W rogu, doskonale widoczny dla całej publiczności, piętrzył się wielki stos chrustu z wbitym w środek żelaznym palem, którego ogień się nie ima. Przygotowano go z myślą o Królowej, gdyby wyrok sprawiedliwości okazał się dla niej niełaskawy. Zanim Artur przystąpił do realizacji dzieła swego życia, każdego, kto oskarżyłby Królową o cokolwiek, czekała śmierć na miejscu.

Ale czasy się zmieniły: wierność misji, której się podjął, zmuszała Króla do spalenia na stosie choćby własnej żony, gdyby zaszła taka potrzeba.

W umyśle Artura kiełkowała nowa idea. Próby sterowania Siłą Pięści spełzły na niczym, nawet gdy obrócono jaku sprawom ducha. Artur zastanawiał się więc nad ostateczną likwidacją przemocy. Nie chciał już więcej wchodzić z nią w układy - chciał ją wykorzenić, a na jej miejscu ustanowić nowe kryteria i wartości. Kryterium najwyższym byłoby Prawo, a wartością najwyższą - Sprawiedliwość, niezależna od siły i władzy. Za kilka lat Król Artur miał ogłosić ideę Prawa Cywilnego.

Dzień był chłodny. Wiatr wydymał draperie na ogrodzeniu i namiotach i szarpał proporce, jak urwis panieńskie warkocze. Skulony w rogu placu kat chuchał w zziębnięte dłonie i przysuwał się do żeliwnego piecyka, skąd miał w razie potrzeby zaczerpnąć żaru pod stos. Heroldowie w namiocie Głównodowodzącego Straży oblizali spierzchnięte od wiatru usta, zanim je przyłożyli do ustników trąbek, aby odegrać fanfarę na rozpoczęcie. Ginewra, siedząca między strażnikami w namiocie Głównodowodzącego, zmuszona była poprosić o szal. Nie uszło powszechnej uwadze, że ostatnio znacznie schudła. Pobladła, stoicko spokojna twarz starzejącej się kobiety kontrastowała z przaśnymi gębami otaczających ją żołnierzy.

Wybawił Królową, naturalnie, Lancelot. Bors oddalił się na dwa dni właśnie po to, by wygrzebać go z ukrycia w opactwie. Usłyszawszy nowinę, Lancelot w te pędy pospieszył do Westminsteru, by w imieniu Królowej zmierzyć się z Sir Madorem. Nikt, kto go znał, nie wątpił, że tak właśnie postąpiłby Sir Lancelot, bez względu na to, czy Królowa odprawiła go w łasce, czy w niełasce. Sądzono jednak, że wyjechał za granicę, dlatego jego nagłe a dramatyczne pojawienie się w Westminsterze było dla wszystkich zaskoczeniem.

Sir Mador wyszedł zza kotary w krańcu południowym i donośnym głosem, przy akompaniamencie trąbki herolda, powtórzył akt oskarżenia. Z północnej strony wyłonił się Sir Bors: dłuższą chwilę tłumaczył coś Królowi i Głównodowodzącemu, ale co - tego publiczność nie słyszała, bo wiatr świstał okropnie. Widzowie zaczynali się niecierpliwić: zewsząd pytano, co się dzieje i dlaczego rozprawa nie postępuje zwykłym trybem. Po kilku przejażdżkach od namiotu Króla do namiotu Głównodowodzącego i z powrotem, Sir Bors wrócił za swoją kotarę. Zapadła pełna konsternacji cisza, w której czarny piesek o płaskiej mordce mopsa wskoczył za ogrodzenie i zaczął uparcie tropić sobie tylko wiadomą zdobycz. Jeden ze strażników złapał pieska i uwiązał, co publika skwitowała drwiącymi gwizdami i okrzykami. Potem na nowo zapadła cisza i słychać było tylko wołania sprzedawców, którzy krążyli po trybunach, zachwalając orzechy i pierniki.

Zza kotary budki z herbem Borsa wyłonił się nagle Lancelot - widownia z miejsca go poznała, chociaż był w przebraniu. Zrobiło się tak cicho, jakby wszyscy naraz wstrzymali dech.

Lancelot wrócił nie dlatego, że uległ Królowej. To ona uznała, że porzucił ją „samolubnie” dla zbawienia własnej duszy, a teraz wraca, by popisać się wspaniałomyślnością - lecz jakże się myliła! Sprawa była o wiele bardziej skomplikowana.

Lancelot od wczesnego dzieciństwa (z którego nigdy do końca nie wyrósł) żywił głęboką pewność, że Bóg jest istotą namacalną. Nie abstrakcją, która wymierza kary za zło lub udziela nagród za dobro, tylko żywą osobą - jak Ginewra, jak Artur, jak każdy inny człowiek. Lancelot nie wątpił oczywiście, że Bóg jest lepszy od Ginewry, a nawet od Artura - ale nie zmienia to faktu, że pojmował Go jako Osobę. Dokładnie wyobrażał sobie wygląd i zachowanie tej Osoby, i kochał ją na swój sposób.

Rycerz spod Ciemnej Gwiazdy wplątał się nie tyle w „paradoks trójkąta”, co w „paradoks czworokąta”. Nie wyrzekł się ukochanej z obawy przed karą Świętego Niewiadomoczego, lecz stanął przed wyborem jednej z dwóch ukochanych osób: jedną była Królowa, małżonka Artura, drugą - owa milcząca Obecność, którą widział na własne oczy, celebrującą mszę świętą na zamku Carbonek. Niestety, jak to często bywa w romansach, przedmioty jego uwielbienia wzajemnie się wykluczały. To tak, jakby - mówiąc potocznie - miał do wyboru Jane lub Janet: jeśli ostatecznie wybiera Janet, to nie ze strachu przed jej zemstą, gdyby wybrał Jane, ale właśnie dlatego, że jego serce i tak należy do Jane, którą opuszcza, chociaż kocha ją mocniej. Może Lancelot czuł, że Bóg potrzebuje go bardziej niż Ginewra? Z tych właśnie przyczyn - raczej emocjonalnych niż moralnych - poszukał schronienia w opactwie, gdzie miał nadzieję dojść do ładu z samym sobą.

Mimo to trudno zaprzeczyć, że w jego decyzji o powrocie był motyw wielkoduszności. Lancelot był z natury wielkoduszny. Stał się mistrzem w przekonywaniu samego siebie: uznał w końcu, że nawet jeśli na co dzień Bóg potrzebuje go bardziej niż Ginewra, to w tej konkretnej, wyjątkowej sytuacji pomoc dawnej kochance jest dla niego obowiązkiem numer jeden. Mężczyzna, który porzucił Jane dla Janet, może przecież zachować w sercu czuły sentyment dla tej pierwszej i gotowość niesienia jej pomocy - nazwijmy to niemodnym dziś słowem „współczucie”, „wielkoduszność” lub „szlachetność”. Jak zwał, tak zwał, dość że Lancelot, uwikłany w dylemat miłości Boga i kobiety, stawił się przed Królową na pierwszy sygnał o jej tarapatach - a widząc, jak oblicze Ginewry rozpromienia się na jego widok pod kruchą maską niewzruszonego spokoju, poczuł, że serce chce mu wyskoczyć spod pancerza. Nazwijmy to miłością lub litością-jak kto woli.

Serce Sir Madora de la Porte też podskoczyło - lecz za późno już było na wycofanie się. Sir Mador spąsowiał pod hełmem (czego nie było widać) i krew jęła mu żywo pulsować pod czaszką, chronioną grubą warstwą słomy. Sir Mador cofnął się w swój kraniec pola i spiął rumaka ostrogami.

Jest swoiste piękno w szybowaniu wytrąconej kopii na tle nieba. W dole trwa walka - a kopia leniwie, obracając się wokół własnej osi, dąży w górę, jak ucieleśnienie harmonii i spokoju. Jak gdyby gardziła ziemskimi sprawami. Nie spieszy jej się. Za to spieszy się bardzo tym na dole - w naszym przypadku Sir Madorowi, który właśnie zsuwał się z konia przez zad, w dodatku głową w dół, widząc jak po niebie szybuje majestatycznie jego kopia, wdzięcznie oderwana od rzeczywistości, zmierzająca do miejsca, gdzie przyjdzie jej wylądować, gdy nie będzie już potrzebna. Kopia Sir Madora wbiła się w ziemię tuż za plecami strażnika, który trzymał na uwięzi czarnego mopsa. Strażnik wzdrygnął się, gdy odwróciwszy głowę, ujrzał kopię wbitą na sztorc tuż za sobą.

Sir Lancelot zsiadł z konia, nie chcąc wykorzystywać przewagi. Sir Mador po chwili pozbierał się z ziemi i jął bezładnie wymachiwać mieczem. Nerwy go poniosły.

Dopiero drugi nokaut ostatecznie unieszkodliwił Sir Madora. Za pierwszym razem, gdy już leżał na ziemi i Lancelot zbliżył się ku niemu, by wysłuchać formuły kapitulacji - Sir Mador z wściekłym rykiem zaatakował go mieczem od dołu. Cios był zdradziecki: miecz ranił górną część uda Lancelota, wniknąwszy w szczelinę między pokrywami zbroi. Lancelot cofnął się, umożliwiając Madorowi powstanie z ziemi, skoro tamten chciał dalej walczyć. Spod jego zbroi sączyła się krew. Było coś przerażającego w powolnym cofaniu się ciężko rannego rycerza. Mniejszą grozę budziłby, gdyby wpadł w szał.

Przy drugim starciu rycerz Królowej powalił Sir Madora na ziemię i zerwał mu hełm.

- Starczy! - wysapał Sir Mador. - Poddaję się. Cofam oskarżenie. Daruj mi życie.

Lancelot zachował się wówczas bardzo ładnie. Większość rycerzy w jego sytuacji zadowoliłaby się tym, że obronili honor Królowej i nie bawiłaby się w dalsze ceregiele. Jednak Lancelot odznaczał się specyficzną delikatnością: był głęboko wrażliwy na uczucia innych ludzi.

- Daruję ci życie - oświadczył - jeżeli przysięgniesz, że na nagrobku Sir Patryka nie znajdzie się ani słowo o Królowej.

- Przysięgam - rzekł Sir Mador.

Gdy pachołkowie znosili pokonanego z placu boju, Lancelot podszedł do loży królewskiej. Królową zwolniono z aresztu zaraz po rozstrzygnięciu pojedynku, siedziała już więc obok Artura.

- Zdejmij hełm, nieznajomy rycerzu - polecił Artur. Widok znajomego brzydala, który obficie broczył krwią, czule poruszył oba królewskie serca.

Artur wyszedł z loży, gestem polecając Ginewrze, aby też wstała. Ujął ją za rękę i sprowadził na arenę. Skłonił się dwornie przed Sir Lancelotem i, ciągnąc Ginewrę za rękę, zmusił ją, aby dygnęła. Uczynił to na oczach poddanych. Potem przemówił w wykwintnym stylu:

- Cny rycerzu! Dziękuję niebiosom, że mogłeś poświęcić ten dzień mnie i mojej Królowej.

Ginewra uśmiechała się, ale serce jej szlochało, jakby miało pęknąć.

ROZDZIAŁ XXXVIII

Sprawa śmierci Patryka doczekała się wyjaśnienia już nazajutrz, gdy na dwór przybyła Nimue, by oznajmić prawdę, którą poznała dzięki darowi jasnowidzenia. Merlin bowiem, zanim dał jej się zamknąć w skalnej grocie, powierzył sprawę Brytanii właśnie opiece Nimue. Wymusił na niej przysięgę (nic więcej nie mógł zrobić), że skoro już poznała jego czary, będzie osobiście nadzorowała losy Artura. Potem potulnie udał się do więzienia, żegnając Nimue ostatnim czułym spojrzeniem. Ona zaś, chociaż taka roztrzepana i niepunktualna, nie była w gruncie rzeczy złą dziewczyną Co prawda, zjawiła się na zamku o dzień za późno, ale za to bardzo wiernie opowiedziała, kto, jak i po co zatruł jabłko - po czym bezzwłocznie oddaliła się do swoich spraw. Sir Pinel potwierdził jej wersję ucieczką, której dopuścił się tegoż ranka, pozostawiając zeznania na piśmie. Dwór Camelot uznał zgodnie za wielkie szczęście, że Sir Lancelot znalazł się w porę gdzie trzeba.

Królowa była odmiennego zdania. Żyła - to fakt - i jej honor został uratowany, ale zarazem przekonała się, że mimo łez, mimo czułości, która, jak przy każdym spotkaniu, stopiła serca obojga - Lancelot pozostał wierny Graalowi.

Takiemu to dobrze! - piekliła się Królowa. Jej szaleństwo pogłębiało się z dnia na dzień, aż przykro było patrzeć. - Takiemu to dobrze! Pławi się w najlepsze w nowych rozkoszach! Przeżywa nową wielką miłość, nowe zachwyty i porywy serca. Ciekawe, co takiego dał mu ten osławiony Pan Bóg, czego nie umiała dać ona, Ginewra? Może Lancelot jest o wiele szczęśliwszy z Bogiem? Może lada dzień zacznie czynić cuda na prawo i lewo? A ona, Ginewra? Lancelota nie obchodziło, co ona dostaje od Boga. Wściekała się zupełnie tak, jakby Lancelot rzucił ją dla innej kobiety. Drań! Zabrał jej najlepsze lata życia, a gdy się zestarzała - znalazł sobie kogoś innego! Typowy mężczyzna, okrutnik, samolub, wykorzystał i porzucił! Podstępny rabuś! A ona tak mu ufała! Już go nie kocha, nie wróci do niego, nawet gdyby ją o to błagał na kolanach! Gardziła nim już dawno, jeszcze przed wyprawą po Świętego Graala, już wtedy planowała, że się go pozbędzie. Niech mu się nie wydaje, że to on ją porzucił - wprost przeciwnie! To ona jego rzuciła, jak starą, brudną szmatę, na którą patrzy się z obrzydzeniem! Za jego pozy, za bujanie w obłokach, za złośliwość, infantylizm i zarozumialstwo! Za te brednie o Bogu i inne bajeczki. Tak, wyzna mu prawdę, czemu miałaby ją dłużej ukrywać? Pewien młody rycerz na zamku już od dawna jest jej kochankiem - ich romans zaczął się jeszcze przed Graalem!

Lancelot nie dorasta tamtemu do pięt! Na co jej podstarzały amant, skoro ma u stóp chłopca jak róża, który ją ubóstwia - tak, ubóstwia! Wielbi ziemię, po której ona stąpa! Niech sobie Lancelot wraca do Elaine, matki jego słynnego synalka! Niech się tam razem modlą od rana do nocy - dewot z dewotką! Niech rozprawiają o swoim synusiu Galahadku, który znalazł tego głupiego Graala! I niech się śmieją z Ginewry - proszę bardzo, niech się śmieją ile wlezie, że nigdy nie udało jej się urodzić syna!

Wygadawszy się, Ginewra wybuchała histerycznym śmiechem - a jednak przez cały czas jakaś cząstka jej osoby wyglądała na zewnątrz jak ktoś obcy przez okna oczu, gardząc tym, co widzi i słyszy. Po ataku śmiechu zwykle przychodził płacz - Królowa Anglii tonęła we łzach.

Tak się dziwnie złożyło, że Artur, organizując turniej rycerski na cześć uniewinnionej Królowej, wybrał miejsce w pobliżu zamku Corbin. Może to był Winchester, a może Brackley - w każdej z tych miejscowości zachował się bowiem po dziś dzień jeden z czterech ocalałych placów turniejowych starej Anglii. Dokładne ustalenie miejsca nie jest ważne - dość, że w pobliżu stał zamek Corbin, a w nim ponownie osierocona Elaine samotnie przeżywała swój wiek średni.

- Z pewnością weźmiesz udział w turnieju? - zaczepiła Lancelota Ginewra. - Pojedziesz, żeby znaleźć się bliżej swojej dziewki!

- Czy nie mogłabyś jej wreszcie darować, Jenny? - westchnął Lancelot. - Na pewno jest już brzydka i zgorzkniała. Nie zaznała zbyt wiele szczęścia w życiu.

- Cóż za wielkoduszne przemówienie!

- Jeśli nie życzysz sobie, abym jechał, to nie pojadę. Wiesz, że nigdy nie kochałem nikogo oprócz ciebie.

- Nie licząc Artura - parsknęła pogardliwie Królowa. - I Elaine. I Boga. Nie wiem, czy wymieniłam wszystkich, może o kimś nie słyszałam.

Lancelot wzruszył ramionami. Jest to jeden z najmniej wskazanych gestów w sytuacji, gdy druga osoba chce się kłócić.

- A ty jedziesz? - zapytał Ginewrę.

- Ja? Ja miałabym tam jechać? Żeby patrzeć, jak się zadajesz z tą prostaczką? Jeszcze czego! Nigdzie nie pojadę. I tobie też zabraniam.

- Jak sobie życzysz. Powiem Arturowi, że jestem chory. Powiem mu, że rana jeszcze się nie zabliźniła.

I poszedł szukać Króla.

Wszyscy już wyjechali na turniej i dwór opustoszał, gdy nagle Ginewra zmieniła zdanie. Może zatrzymała Lancelota tylko po to, żeby zostać z nim sam na sam, a gdy to nic nie dało, podjęła nową decyzję - prawdziwej przyczyny już nigdy nie dojdziemy.

- Lepiej jedź - oświadczyła nagle Lancelotowi. - Jeśli cię tu zatrzymam, będziesz później mówił, że to przez zazdrość, nie dasz mi spokoju. Boję się też skandalu, gdy zostaniemy w zamku sam na sam. Nie chcę cię tutaj. Nie chcę na ciebie patrzeć. Zabieraj się! Jedź!

- Jenny - przemówił Lancelot głosem zdrowego rozsądku. - Teraz nie mogę pojechać. To by dopiero wywołało skandal, po moim oświadczeniu, że rana jest zbyt świeża. Wszyscy pomyślą, żeśmy się pokłócili.

- Niech sobie myślą, co chcą. Powtarzam: jedź, zanim doprowadzisz mnie do szaleństwa.

- Jenny! - jęknął Lancelot.

Czuł, że serce mu pęka i że obłęd, którego Ginewra już raz była przyczyną, gotów się odnowić. Być może i Królowa to zauważyła, bo nagle złagodniała. Odprawiła go do Corbin gorącym pocałunkiem.

„Przysięgam, że wrócę!” - obiecał komuś przed laty i oto wracał dotrzymać słowa. Nie wyobrażał sobie, by będąc tak blisko, miał nie odwiedzić Elaine. Nie tylko spełniał dawną obietnicę, ale wiózł - nikomu innemu nie znane - ostatnie słowa ich jedynaka, zmarłego, a przynajmniej przeniesionego w inny wymiar. Okrucieństwem byłoby nie przekazać matce ostatnich słów dziecka.

Chciał zatrzymać się w Corbin, opowiedzieć Elaine o Galahadzie, a potem stanąć do walki w turnieju - rzecz jasna w przebraniu. Arturowi wyjaśni, że udał niemoc, chcąc pojawić się na zawodach niespodzianie, incognito, gdyż tak nakazuje nowa moda. Fakt, że zatrzyma się w zamku Corbin, a nie w miejscowości, gdzie trwał turniej, uwiarygodni jego wersję i zapobiegnie plotkom o kłótni między nim a Królową.

Dojeżdżając do fosy pokrytej rzęsą, dostrzegł ze zdziwieniem, że Elaine wygląda go ze szczytu barbakanu, w tej samej pozie, w jakiej ją zostawił, kiedy odjeżdżał z Corbin przed dwudziestu laty. Powitała go przy bramie głównej.

- Czekałam na ciebie.

Przytyła, w pulchnych policzkach miała dołki, jak angielska Królowa Wiktoria. Przywitała go w dobrej wierze. Obiecał jej, że wróci - i oto wracał. Tego się właśnie spodziewała.

Jednak jej słowa ugodziły go prosto w serce.

- Teraz już zostaniesz na zawsze - powiedziała. I nie było to wcale pytanie. Elaine tak właśnie rozumiała obietnicę, którą jej złożył, odjeżdżając przed dwudziestu łaty.

ROZDZIAŁ XXXIX

Kto chce poczytać o turnieju w Corbin, znajdzie opis u Malory'ego. Autor ten uwielbiał turnieje - był jak dzisiejsi starzy kibice krykieta i kto wie, czy nie miał dostępu do poufnych informacji, a może nawet do tabel wyników. Najsłynniejsze turnieje opisuje z detalami, cytując wyniki poszczególnych rycerzy oraz imiona zwycięzców i sposoby zadania decydujących ciosów. Jednak opisy dawnych meczów nudzą większość tych, którzy w grze nie uczestniczyli, więc my się od nich powstrzymamy. Hobbystów raz jeszcze odsyłam do Malory'ego, który dwa czy trzy razy cytuje pełne tabele wyników, interesujące zwłaszcza dla entuzjastów pomniejszych rycerzy. Co do nas - wspomnimy tylko, że Lancelot święcił w owym turnieju wielkie triumfy (po misji Graala odzyskał bowiem swoją słynną sprawność) i mógłby walczyć w nieskończoność, gdyby nie to, że otworzyła się rana zadana mu przez Sir Madora. Aż dziw, że spisał się tak dobrze, mając na głowie potrójny już kłopot: z Ginewrą, Bogiem i Elaine - ale historia uczy, że wiele sławnych wyczynów miało miejsce w podobnych okolicznościach. Gdy pomimo kontuzji pokonał trzydziestego, czy czterdziestego przeciwnika (w tej liczbie Mordreda i Agravaine'a), ruszyło nań trzech rycerzy jednocześnie, a włócznia jednego z nich przebiła zbroję Lancelota. Drzewce złamało się, a ostrze utkwiło w boku rycerza.

Lancelot oddalił się z placu boju i, póki mógł usiedzieć na koniu, galopował, chwiejąc się w siodle i wypatrując ustronnego miejsca. Kiedy był ciężko ranny, zawsze instynktownie dążył do samotności. Śmierć uważał bowiem za sprawę intymną i pragnął, skoro już musi umrzeć, skonać bez świadków. Pojechał za nim tylko jeden rycerz - Lancelot nie miał siły ujść przed nim - i ten wyciągnął mu spomiędzy żeber grot włóczni, a gdy Lancelot zemdlał, ocucił go, ustawiając twarzą pod wiatr. Do łoża, w którym w końcu złożono rannego, ten sam rycerz doprowadził pogrążoną w żalu Elaine.

O wielkim znaczeniu turnieju w Winchesterze nie zadecydowała ani waleczność rycerzy, ani nawet poważna rana Lancelota (z której się, koniec końców, wylizał). Za chwilę opowiemy, jakie znaczenie miał ów turniej dla czwórki naszych bohaterów. Lancelot, kiedy pojął bezpodstawną wiarę Elaine w to, że pozostanie z nią na zawsze, nie miał odwagi wyznać jej prawdy. Może był rzeczywiście słabym człowiekiem: słabym, kiedy uwodził żonę przyjaciela; słabym, gdy chciał zamienić kochankę na Boga; i po trzykroć słabym, kiedy na pocieszenie obiecał Elaine, że do niej wróci. Widząc szczerą nadzieję biednej kobiety, nie miał dość odwagi, by jednym brutalnym ciosem zdruzgotać jej iluzje.

Kłopot z Elaine polegał na tym, że chociaż prosta i nieuczona, była to osoba wrażliwa - znacznie bardziej wrażliwa niż Ginewra - i pozbawiona siły, jaką daje bezczelność i brak skrupułów. Wrodzona wrażliwość podszepnęła jej, że nie trzeba zamęczać Lancelota wylewnymi powitaniami po długim niewidzeniu, że nie wolno mu czynić wymówek - do czego nigdy zresztą nie czuła się upoważniona - a przede wszystkim, że nie wolno zadręczać go własnymi problemami. Gdy czekali w Corbin na otwarcie turnieju, trzymała na wodzy swe serce, starannie ukrywając wspomnienie długich lat oczekiwania na pana i władcę, oraz dojmującej samotności po odejściu syna. Lancelot dobrze wiedział, co Elaine przed nim ukrywa. Sam z natury subtelny i wrażliwy, zapomniał o osobliwych początkach ich zażyłości. Zaczął siebie obarczać winą za troski Elaine.

Kiedy więc zdradziła swą nieśmiałą nadzieję - oszczędziwszy mu wpierw łez i powitań - za wszelką cenę chciał sprawić jej przyjemność. Należało, być może, uświadomić jej od razu, że bezpodstawnie żywi nadzieję. Ale Lancelot odwlekał chwilę prawdy. Czuł się jak kat, który wiedząc, że ma nazajutrz dokonać egzekucji, dziś pragnie ofiarować skazańcowi choćby chwilę radości.

- Lance - rzekła mu przed turniejem, pokornie, po dziecinnemu, prosząc o nieoczekiwaną przysługę - czy skoro już jesteśmy razem, mógłbyś przypiąć do walki moją szarfę?

„Skoro jesteśmy razem!” Z jej tonu Lancelot odgadł dwadzieścia lat osamotnienia i po raz pierwszy uświadomił sobie, że przez cały ten czas Elaine pilnie śledziła jego losy, jak uczniak zaczytujący się w przygodach Supermana. Nieszczęsne ptaszę, wyobrażała sobie - błędnie - wszystkie jego walki, w sekrecie karmiąc wygłodniałe serce plotkami z drugiej ręki; odgadywała, czyja szarfa zajmie w tej a tej walce honorowe miejsce. Może przez całe dwadzieścia lat pocieszała się myślą, że przecież w końcu nadejdzie taki dzień, w którym ten wielki rycerz zechce walczyć pod jej barwami - i hołubiła tę śmieszną ambicyjkę w znękanej duszy, której odmówiono lepszej strawy.

- Ja nigdy nie przypinam niczyich szarf - odrzekł jej Lancelot, zgodnie z prawdą.

Nie prosiła więcej, nie wymówiła ani słowa skargi. Próbowała jedynie ukryć rozczarowanie.

- Ale twoją przypnę - oświadczył znienacka. - I będę z niej dumny. Poza tym, będę przez to lepiej zamaskowany. Skoro wszyscy wiedzą, że nie noszę szarf, szarfa przy mojej zbroi odegra rolę kamuflażu. Miałaś świetny pomysł. Na pewno pod nią będę bił się lepiej. No, jak wyglądam?

Przyłożył do siebie szkarłatny rękaw naszywany dużymi perłami. Przez dwadzieścia lat naprawdę można wyszyć coś pięknego.

Dwa tygodnie po turnieju w Winchesterze, kiedy Elaine pielęgnowała swego bohatera, Ginewra awanturowała się na zamku z Sir Borsem. Jako wróg kobiet, Bors miał z nimi zawsze pouczające starcia. Mówił, co myślał, one także mówiły, co myślały - i żadna ze stron nie rozumiała drugiej ani w ząb.

- Ach, Sir Borsie! - skarżyła się Ginewra, wezwawszy go do siebie zaraz po otrzymaniu wieści o szkarłatnym rękawie. Sir Bors był bliskim krewnym Lancelota. - Ach, Sir Borsie! Czyś słyszał, jak haniebnie Lancelot mnie zdradził?

Bors zauważył, że Królowa płonie gniewem, spąsowiał i rzekł z wystudiowaną wyrozumiałością:

- Jeżeli kogoś tu zdradzono, to chyba tylko samego Lancelota. Zaatakowali go we trzech na jednego i ranili śmiertelnie.

- To świetnie! - ucieszyła się Królowa. - Bardzo mi przyjemnie to słyszeć! Mam nadzieję, że prędko umrze. To nędzny zdrajca, a nie żaden rycerz.

Bors wzruszył ramionami i odwrócił się na pięcie, na znak, że nie zamierza słuchać takich bredni. Jego plecy, gdy zmierzał do drzwi, wyraźnie zdradzały, co Bors myśli o kobietach. Królowa rzuciła się za nim, gotowa, jeśli trzeba, zatrzymać go siłą. Ani myślała tak łatwo zrezygnować z awantury.

- Czemu nie miałabym nazwać go zdrajcą - krzyczała - skoro na wielkim turnieju w Winchesterze wystąpił z czerwonym rękawem na hełmie?

Bors, obawiając się napaści fizycznej, powiedział:

- To rzeczywiście przykra sprawa. Gdyby nie ten rękaw i przebranie, może nie rzuciliby się na niego we trzech.

- Dobrze mu tak! - piekliła się Królowa. - Dostał solidne lanie, chociaż zawsze tak się przechwala i puszy! Pobili go w uczciwej walce.

- Nieprawda. Walczyli we trzech na jednego. W dodatku otworzyła mu się stara rana.

- Dobrze mu tak! - powtórzyła Królowa. - Słyszałam, jak Sir Gawaine mówił Królowi, że aż dziw bierze patrzeć, jak on kocha tę Elaine.

- Nie odpowiadam za słowa Sir Gawaine'a - burknął Sir Bors, wściekły, zdesperowany i przestraszony. Po czym wyszedł, trzaskając drzwiami. Starcie zakończyło się mniej więcej remisowo.

W Corbin Elaine i Lancelot trzymali się za ręce. On uśmiechnął się do niej blado i rzekł słabym głosem:

- Biedna Elaine. Ciągle mnie pielęgnujesz. Masz mnie dla siebie tylko, gdy jestem półżywy.

- Teraz mam cię na zawsze - rozpromieniła się.

- Elaine - powiedział. - O tym musimy jeszcze porozmawiać.

ROZDZIAŁ XL

Kiedy Rycerz spod Ciemnej Gwiazdy powrócił z Corbin, Ginewra nadal była wściekła. Z uporem twierdziła, że Lancelot na nowo romansował z Elaine - najwyraźniej próbowała jak najdotkliwiej urazić kochanka. Zarzucała mu fałszywą pobożność, której rzekomo dowiódł „zadając się z tą babą” przy pierwszej sposobności. Od początku - wykrzykiwała - chodziło mu tylko o „tę babę!”. Okazał się nędznikiem i słabeuszem! Odgrywali histeryczne sceny, przeplatając je nieco czulszymi momentami, niezbędnymi Królowej dla zrównoważenia poniżającej myśli, że przez tyle lat kochała słabeusza i nędznika. Wskutek tych kłótni Królowa wyglądała coraz zdrowiej - a nawet pięknie. Lylko między brwiami znaczyła jej się podwójna pionowa zmarszczka, a w oczach od czasu do czasu - jak zimny diament - błyskało szaleństwo. Lancelot natomiast wyglądał jak zbity pies. Lrwało to całymi dniami.

Elaine, wysłuchawszy wyjaśnień Lancelota, odważyła się na pierwszy i ostatni w swym życiu cios: popełniła samobójstwo.

Barka z jej ciałem spłynęła rzeką do stolicy - w owym czasie rzeki pełniły rolę autostrad - i ugrzęzła w fosie pod zamkowym murem. Na dnie łodzi leżała Elaine - nieszczęsna, tłusta kura domowa. Samobójstwo popełniają na ogół ludzie słabi. Nieśmiałe próby sterowania własnym losem, jakie podejmowała Elaine, niewinne sztuczki, którymi próbowała usidlić Lancelota, bezgraniczna wyrozumiałość, jaką mu zawsze okazywała - wszystko to pozostało bez najmniejszego wpływu na despotyzm życia. Straciła syna, straciła kochanka - nie zostało jej nic. Nawet obietnica powrotu Lancelota okazała się złudą. Obietnica ta była dla niej powodem do życia, oparciem - nie szczególnie solidnym, ale wystarczającym do utrzymania się na nogach. Przez wiele lat Elaine jakoś sobie radziła. Nie mając zbyt wygórowanych wymagań, potrafiła długo karmić się słabą nadzieją. Ale w końcu zabrakło nawet tej nadziei.

Wszyscy wyszli na mury oglądać barkę. Zamiast różanolicej dziewicy, z rozczarowaniem ujrzeli w niej jejmość w średnim wieku, z dłońmi w rękawiczkach, sztywno zaciśniętymi na różańcu. Śmierć postarzyła i odmieniła Elaine - to była obca twarz: prawdziwa Elaine odeszła nie wiadomo gdzie i zniknęła.

Nawet jeśli Lancelot był mięczakiem, kabotynem i hipokrytą, to przeżył wówczas ciężkie chwile. Dziedziczna skłonność do obłędu, szpetota, wieczne rozdarcie między wiernością ludziom a zasadom - już same te cechy z pewnością utrudniały zachowanie równowagi psychicznej, bez dodatkowych ciosów. A tych ostatnich w życiu Lancelota nie brakowało. Zniósłby je pewnie, gdyby cieszył się łaską twardego serca. Niestety - jego serce stworzone zostało do pary sercu Elaine, a po jej śmierci nie umiało udźwignąć podwójnego ciężaru. W głowie kłębiły mu się myśli o wszystkim, co mógł zrobić dla tej nieszczęsnej istoty i na co teraz było za późno; dręczyło go owo żenujące pytanie: „Kto zawinił?”, które zawsze towarzyszy zdarzeniom nieuchronnym.

- Nie mogłeś okazać jej odrobiny serca? - wyrzucała mu Ginewra. - Nie mogłeś dać jej jakiegoś pretekstu do życia? Odrobiny współczucia, dobroci, która utrzymałaby ją przy życiu?

Ginewra nie wiedziała, że dopiero teraz Elaine stanęła na dobre między nią a Lancelotem. Wypowiedziała te słowa spontanicznie, szczerze. Naprawdę żal jej było rywalki, spoczywającej na dnie łodzi.

ROZDZIAŁ XLI

Pomimo samobójstwa Elaine, życie na zamku Camelot toczyło się dalej. Nikt nie nazwałby go specjalnie szczęśliwym, ale ludzie są bardzo przywiązani do życia i wiele potrafią znieść. Nie był to żywot jak z bajki, lecz zwyczajne bytowanie, w którym jedno zdarzenie goni drugie, układając się w łańcuch przypadków. Warto napomknąć o pewnym komicznym incydencie, nie dlatego, żeby wiązały się z nim jakieś szczególne znaki lub następstwa, lecz dlatego, że był typowy dla Lancelota. A Lancelot potraktował go po swojemu.

Leżał sobie Lancelot w lesie, na brzuchu, a jakie smutne myśli go trapiły - nikt nie wie, gdy oto stanęła przed nim łuczniczka, polująca w pobliskich ostępach. Nie wiadomo dokładnie, czy była to baba-chłop, z wąsikiem i w męskim odzieniu, czy też znana nam z licznych filmów słodka idiotka, paradująca z łukiem, bo to ładnie wygląda. Zoczywszy Lancelota, myślała z początku, że to zając. Musiała to być jednak baba-chłop, bo chociaż pomylenie mężczyzny z zającem pasowałoby raczej do słodkiej idiotki, ta ostatnia na pewno nie trafiłaby strzałą w cel. Lancelot zerwał się z krzykiem, bo strzała wbiła mu się w zadek na dobre sześć cali.

- Pani! - wrzasnął wściekły - lub zjawo! Kimkolwiek jesteś, w złą godzinę napięłaś łuk! Sam diabeł uczył cię chyba strzelania!

Pomimo rany w miejscu, gdzie plecy tracą swą szlachetną nazwę, Lancelot uczestniczył w najbliższym turnieju - istotnym z racji kilku incydentów. Atmosfera napięcia, która opanowała Camelot (i której jeden Lancelot w prostoduszności swojej nie dostrzegał), przeniosła się i na westminsterskie turnieje. Przede wszystkim, Król Artur postanowił umocnić swoją pozycję w trójkącie małżeńskim. W tym celu - szaleniec! - oświadczył, że zmierzy się w turnieju z Lancelotem. Podczas walki nerwy go poniosły i zaczął naprawdę dybać na przyjaciela. Nie uczynił, co prawda, nic niegodnego rycerza, i Lancelot nie poniósł ostatecznie najmniejszego szwanku - ale fakt był faktem i nic już nie mogło cofnąć zmiany, jaka zaszła w ich wzajemnych stosunkach. Nie przestali się przyjaźnić, a jednak w krótkiej chwili gniewu podczas walki Artur stał się zdradzonym mężem, Lancelot zaś - zdrajcą. Ukrywana w podświadomości prawda wyszła na jaw - to jedna, lecz nie jedyna z możliwych interpretacji. Pamiętajmy, że wiele czasu minęło, odkąd Artur był beztroskim Wartem, a potem pławił się w sukcesach własnego dworu i królestwa. Może znużyły go waśnie, machinacje kliki Orknejów, dziwactwa nowej mody, perypetie życia małżeńskiego i meandry sprawiedliwości? Może stanął do walki z Lancelotem w podświadomej nadziei, że przyjaciel go zabije? Może ten sprawiedliwy, szlachetny, prostoduszny człowiek odgadł instynktownie, że jedynym rozwiązaniem dla niego samego i najdroższych mu istot jest śmierć, po której Lancelot mógłby wreszcie poślubić Królową i pojednać się z Bogiem? Może dawał Lancelotowi szansę, aby go zabił w honorowej walce, bo był już bardzo, bardzo zmęczony? Możliwe. Tak czy owak, nie wyszło z tego nic. Gniew Króla wypalił się szybko i znów pozostała tylko miłość.

W tym samym turnieju miał miejsce jeszcze jeden znamienny fakt: naiwny Lancelot do końca zraził sobie Orknejów, wysadzając ich z siodła wszystkich, oprócz Garetha

- a Mordreda i Agravaine'a nawet po dwa razy. Trzeba było być świętym, albo głupcem, żeby raz po raz ratować wrogom życie, na Wieżach Płaczu i w innych okolicznościach. Ale pokonać ich potem w turnieju, na oczach wszystkich, i to w takim stylu - na to pozwolić sobie mógł jedynie skończony idiota. Gawaine, przyznać trzeba, miał zawsze dość przyzwoitości, by nie przykładać ręki do spisków na życie Lancelota, a Gaheris był na to za tępy. Ale Mordred i Agravaine - przywódcy modnej młodzieży - nie mieli skrupułów: ostateczne rozwiązanie konfliktu między nimi a Wodzem Naczelnym stało się od tego dnia kwestią czasu.

Trzeci ważny incydent: Gareth walczył w Westminsterze po stronie Lancelota. Widzowie dostrzegli podwójny dramatyzm sytuacji: Król przeciwko przyjacielowi, Gareth przeciwko braciom.

Wszystko to razem wróżyło straszną burzę. I rzeczywiście, burza wkrótce nadeszła - jak zwykle z najmniej oczekiwanej strony.

Był sobie rycerz pospolitych manier, imieniem Sir Meliagrance, który nie czuł się dobrze na dworze Artura. Gdyby żył wcześniej, w czasach, gdy człowieka sądzono na podstawie czynów, wiodłoby mu się zapewne całkiem nieźle. Niestety, należał do młodszej generacji, zdominowanej przez dyktaty mody lansowanej przez Mordreda, więc oceniano go według nowych kryteriów. Wszyscy wiedzieli, że Sir Meliagrance nie jest, jak to się mówi, „artykułem z górnej półki” - on sam również o tym wiedział i nie był z tej racji szczęśliwy. (Kategorię „górnej półki” wymyślił Mordred). Sir Meliagrance miał ponadto jeszcze jeden kłopot, który zbrzydził mu dworskie towarzystwo: od pierwszego dnia rozpaczliwie, beznadziejnie kochał się w Ginewrze.

Nagła wiadomość zastała Artura i Lancelota w kręgielni. Od pewnego czasu przyjęli zwyczaj oddalania się w to niemodne już miejsce na spokojną pogawędkę.

- Nie, Lance, mylisz się - mówił właśnie Artur. - Nigdy nie rozumiałeś biednego Tristana.

- To był kawał łobuza - upierał się przy swoim Lancelot.

Mówili o Tristanie w czasie przeszłym, gdyż przedmiot ich sporu został w końcu zamordowany przez zdesperowanego Króla Marka, w chwili gdy grał na harfie dla Pięknej Izoldy.

- Nawet zmarłego, nie waham się nazwać go łobuzem - dodał Lancelot.

Król sprzeciwił mu się gwałtownym ruchem głowy.

- To nie był łobuz - powiedział. - To był błazen. Postać komiczna. Zawsze pakował się w sytuacje bez wyjścia.

- Błazen?

- Powiedzmy: fantasta - uściślił Król. - To główna cecha błazna. Weźmy choćby te jego romanse.

- Masz na myśli Izoldę o Białych Dłoniach?

- Jestem pewien, że Tristan padł ofiarą pomyłki. Szalał za Piękną Izoldą, a potem o niej zapomniał. Trafił do łoża drugiej Izoldy, i nagle coś mu się nie spodobało. Odkrył, że istnieją dwie Izoldy. Ogromnie się stropił. „Ja tu - myśli sobie - figluję w łożu z Izoldą o Białych Dłoniach, gdy tymczasem zawsze kochałem i kocham tylko Piękną Izoldę!”. Nic dziwnego, że się zdenerwował. A potem mało brakowało, a straciłby życie w wannie, z ręki Królowej Irlandii. Powiadam ci, tego chłopca prześladowała farsa. Musisz wybaczyć mu, że zachował się jak łotr.

- Ja... - zaczął Lancelot, ale właśnie w tej chwili przybył posłaniec.

Posłańcem był mały, zdyszany chłopak, z kaftanem rozerwanym pod prawą pachą. Jedną ręką przytrzymywał rozdarcie kaftana i mówił bardzo prędko.

Chodziło o Królową. Przyszedł pierwszy dzień maja i Królowa wybrała się na majówkę. Wyruszyła z samego rana, jak kazał obyczaj, chcąc o dziesiątej przed południem być już z powrotem, z naręczem pierwiosnków, fiołków, kwitnącego głogu i różnych innych zielonych gałązek, które w pierwszy majowy poranek zbierać wypadało. Straż przyboczna - rycerze Królowej, noszący emblematy swojej funkcji - została na zamku, a Ginewrze towarzyszyło tylko dziesięciu rycerzy po cywilnemu. Wystroili się na zielono, dla uczczenia święta wiosny. Był wśród nich Agravaine, który ostatnio trzymał się blisko Królowej, żeby móc ją szpiegować. Lancelotowi Królowa nakazała zostać w zamku.

Wracali już z majówki, weseli, rozgadani, z kwieciem i zieleniną - aż tu nagle wyskakuje na nich z zasadzki Sir Meliagrance. Sprawa „górnej szuflady” dręczyła go tak długo, że w końcu postanowił rzeczywiście zachować się jak prostak, skoro i tak go wszyscy za takiego mieli. Wiedział, że ludzie Królowej będą nie uzbrojeni i że nie będzie wśród nich Lancelota. Prowadził z sobą silny oddział łuczników i zbrojnych. Jego zamiarem było porwać Królową.

Doszło do walki. Rycerze Królowej bronili jej, jak mogli, mieczami i sztyletami, ale wszyscy zostali ranni, w tym sześciu poważnie. Ginewra w końcu sama się poddała, chcąc ratować ich życie. Zawarła układ z Sir Meliagrancem (który, nawiasem mówiąc, nie najlepiej się czuł w roli łotra): ona każe swym ludziom złożyć broń, a on w zamian zabierze wszystkich rannych do swojego zamku, gdzie i ją zamierzał zabrać, i pozwoli im spać w poczekalni przed jej komnatą. Meliagrance przystał na te warunki, gdyż szczerze kochał Ginewrę, wstydził się swego zbójeckiego postępku i rozumiał bezsens miłości pod przymusem. Biedaczek, nie był stworzony na łotra.

W bałaganie towarzyszącym formowaniu żałosnej procesji rannych przewieszonych przez końskie grzbiety, Królowa jedna nie straciła głowy. Kiwnęła na małego pazia, który dosiadał żwawego i szybkiego kuca, chyłkiem wcisnęła mu w garść swój pierścień i szepnęła wiadomość dla Lancelota. Paź miał przy pierwszej sposobności pogalopować do Camelotu co kuc wyskoczy - i tak też właśnie uczynił, chociaż łucznicy deptali mu po piętach.

Zademonstrował pierścień.

Lancelot już w połowie relacji wołał o zbroję. Gdy paź Królowej kończył sprawozdanie, Artur klęczał u stóp Lancelota i dopinał rzemienie jego nagolenników.

ROZDZIAŁ XLII

Gdy łucznicy wrócili z konnego pościgu z żałobnymi minami i wiadomością, że nie udało im się dopaść pazia, Sir Meliagrance od razu się domyślił, co będzie dalej. Szalał z rozpaczy - po pierwsze dlatego, że świadom był nieroztropności i podłości swego postępku, a po wtóre dlatego, że szczerze i głęboko kochał Królową. Zachował jednak resztki zawadiackiej dumy i czuł, że zabrnął zbyt daleko, aby teraz się wycofać. Nie wątpił, że Lancelot przybędzie bezzwłocznie na wezwanie Ginewry, a zatem należało uczynić wszystko, aby zyskać na czasie. Zamek nie był gotowy do odparcia oblężenia - trzeba było go przygotować, gdyż rysowały się spore szanse pomyślnych pertraktacji z przeciwnikiem, skoro na zamku znajdowała się Królowa. Należało tylko za wszelką cenę opóźnić odsiecz Lancelota. Sir Meliagrance miał absolutną rację co do tego, że Lancelot ruszy na pomoc, gdy tylko przywdzieje zbroję. Najlepszym sposobem na zatrzymanie go wydawała się pułapka zastawiona na wąskiej leśnej polanie, przez którą musiał przejechać. Polanka była tak wąską kiszką, że ukryci za drzewami łucznicy na pewno zdołaliby zabić konia pod Lancelotem, a może nawet przeszyć strzałami pancerz rycerza. Od czasów niepokoju wszystkie leśne drogi oczyszczono z krzaków na poboczach na szerokość strzału z łuku po każdej stronie - lecz z uwagi na specyfikę terenu o tej jednej polance zapomniano. A dobrze wymięrzona strzała mogła z bliskiej odległości przebić pancerz; Meliagrance znał się na tych sprawach.

Pułapkę urządzono natychmiast, a na zamku trwały gorączkowe przygotowania. Pasterze na gwałt spędzali bydło do obór: spłoszone zwierzęta albo lazły na manowce, albo wpadały nawzajem na siebie, albo za nic nie chciały przekroczyć bramy. Chłopcy studzienni znosili kubły wody do wielkich kadzi - zamek należał bowiem do tych niefortunnie zaprojektowanych, których konstrukcja, wywodząca się bodajże z Irlandii, nie przewidywała wewnętrznej studni. Pokojówki biegały w kółko, bliskie histerii, ponieważ Sir Meliagrance, jak większość osobników „z dolnych szuflad”, uparł się podjąć pojmaną Królową w stylu nienagannie wykwintnym. Pokojówki szykowały więc buduary, przewieszały do nich arrasy z kawalerskiej sypialni pana, polerowały srebra i wysyłały umyślnych do sąsiadów z prośbą o pożyczenie złotych półmisków. Ginewra, na okres przygotowań apartamentów ulokowana w małej poczekalni, przyczyniała się do jeszcze większego zamieszania, żądając bandaży, noszy i gorącej wody dla swoich rannych. Sir Meliagrance biegał po schodach z góry na dół, wykrzykując: „Tak, pani, sekundeczkę!”, albo: „Marianno! Marianno! Gdzie, u licha, położyłaś świece?”, albo: „Mój Murdochu, zabierzcie no mi zaraz owce z tarasu!”. Z rzadka tylko znajdował chwilę na to, aby przyłożyć czoło do chłodnego muru, chwycić się za nadwerężone serce, pożałować własnej głupoty - i dalej psuć i tak już bardzo lichy plan działania.

Królowa pierwsza doszła do ładu ze swoimi planami. Zajmowała się tylko opatrywaniem rannych, a jej żądania spełniano w pierwszej kolejności. Zakończywszy samarytańską posługę, siedziała otoczona dworkami w wykuszu okiennym, spokojna jak oko cyklonu - gdy nagle jedna z panien zawołała, że coś nadciąga drogą.

- To wóz - powiedziała Królowa. - Na pewno wiezie zaopatrzenie do zamku.

- Na wozie siedzi rycerz - rzekła panna. - Rycerz w zbroi. Widocznie wiozą go na szubienicę.

W owych czasach hańbą dla rycerza było jechać na wozie.

Zauważyły jednak, że za wozem pędzi rumak, i to galopem, ciągnąc lejce po ziemi. Po chwili stwierdziły ze zgrozą, że koń ciągnie po ziemi nie tylko lejce, ale i własne wnętrzności. Był najeżony strzałami, a wzrok miał całkiem nieprzytomny. Prawdopodobnie w szoku nie odczuwał bólu. Był to koń Lancelota, a na wozie gnał jego pan we własnej osobie, okładając płazem miecza szkapę pociągową. Zgodnie z planem Meliagrance'a, Lancelot wpadł był w pułapkę, potem przez jakiś czas ścigał napastników, którzy jednak łatwo umknęli zakutemu w żelazo rycerzowi, przeskakując żywopłoty i rowy - na koniec postanowił resztę drogi przebyć pieszo, nie bacząc na ciężar zbroi. Meliagrance liczył na to, że marsz okaże się ponad siły człowieka obciążonego ekwipunkiem ważącym tyle, ile on sam - lecz nie wziął pod uwagę możliwości zdobycia wozu z koniem. Niechaj o bezmiernym oddaniu Lancelota dla Królowej zaświadczy fakt, że - jak powiadają - wpierw przebył on wpław na koniu Tamizę, między mostami Westminster a Lambeth, niepomny na to, że wystarczyłby drobny błąd, by nurt pochłonął go w pancernej zbroi.

- Jak śmiałaś sądzić, że to rycerz wieziony na egzekucję! - zbeształa dworkę Królowa. - Głupia gęś! Ośmielasz się porównywać Sir Lancelota z byle rzezimieszkiem?

Skarcona panna zapłoniła się i nie wyrzekła ani słowa. Tymczasem Lancelot rzucił lejce struchlałemu woźnicy i wpadł jak burza na zwodzony most, krzycząc wniebogłosy.

Sir Meliagrance usłyszał o przybyciu Lancelota, gdy ten szturmował bramę główną. Spocony, zaskoczony strażnik chciał mu zatrzasnąć wrota przed nosem, ale otrzymał żelazną pięścią tak silny cios w ucho, że bez ducha rozciągnął się na ziemi. Bezbronne wrota rozchyliły się przed Lancelotem. Lancelot, co mu się bardzo rzadko zdarzało, szalał z wściekłości, może pod wpływem widoku cierpień drogiego rumaka.

Meliagrance, który właśnie doglądał grupy zbrojnych rozbierających drewniane baraki na głównym dziedzińcu (obawiano się bowiem „greckiego ognia”), stracił resztki nerwów. Rzucił się pędem do kuchennych schodów i już po chwili klęczał przed Królową, gdy tymczasem Lancelot awanturował się u bramy, żeby go w tej chwili wpuszczono do Ginewry.

- I cóż tym razem? - spytała Ginewra, patrząc z niedowierzaniem (i, dodajmy, swoistą czułością) na rozciągniętego u jej stóp grubianina. Bądź co bądź, jest to spory komplement dla kobiety, zostać porwaną przez mężczyznę, który kocha się w niej na zabój, zwłaszcza, gdy wszystko szczęśliwie się skończyło.

- Poddaję się! Poddaję! - wrzeszczał Sir Meliagrance. - Poddaję się tobie, ukochana Królowo! Ratuj mnie przed tym strasznym Lancelotem!

Ginewra promieniała urodą - czy to dzięki majówce, czy z racji komplementu, jakim było dla niej porwanie przez nieokrzesanego rycerza, czy też może w typowym dla kobiet przeczuciu szczęścia - nie wiadomo. Dość, że radość ją rozpierała i Ginewra nie miała pretensji do porywacza.

- Dobrze - odparła z wesołą roztropnością. - Im mniej szumu powstanie wokół całej sprawy, tym lepiej dla mojej reputacji. Spróbuję udobruchać Sir Lancelota.

Sir Meliagrance wydał tak głębokie westchnienie ulgi, że aż mu świsnęło w piersiach.

- To rozumiem! - uradował się. - Żal by było ptaka, no nie? Ehem! Ehem! Łaskawa pani wybaczy, że się tak wyrażam. Czy Wasza Wysokość zechce, jak już udobrucha Sir Lancelota i w ogóle, zatrzymać się na nocleg w moim zamku, znaczy się, dla towarzystwa rannym rycerzom?

- Zastanowię się - rzekła Królowa.

- Rano wszyscy spokojnie sobie wyjedziecie - perswadował Sir Meliagrance - i zapomnimy o całej hecy. Tak by było bardziej przystojnie. Mogłaby Wasza Miłość rozgłosić, że była u mnie w gościnie.

- No dobrze - zgodziła się łaskawie Królowa, po czym zeszła na dół do Sir Lancelota. Sir Meliagrance otarł spocone czoło wielką chustką.

Lancelot stał na wewnętrznym dziedzińcu i wywoływał wroga. Z zamku wyszła Ginewra. Ich oczy odnalazły się po dawnemu, nim padło choćby jedno słowo. Lancelot poczuł nagle, że nigdy nie było ani Elaine, ani wyprawy po Świętego Graala. Za to Ginewra wyraźnie skapitulowała: jej spojrzenie mówiło, że godzi się na każdy wybór Lancelota - niech sobie kocha Boga, niech robi co chce - byleby nie przestawał być Lancelotem. Królowa odzyskała spokój ducha i rozsądek. Wyzbyła się nienasyconej zachłanności: dość jej było, że ogląda Lancelota żywego. Oboje jakby nagle odzyskali młodość - znów byli młodzieńcem i dziewczyną, których oczy przyciągnęły się z zapomnianą już niemal magnetyczną siłą w mroku sali tronowej zamku Camelot. Ginewra ostatecznie wygrała swoją batalię właśnie dzięki kapitulacji.

- Czy wolno wiedzieć, o co tyle szumu? - spytała Królowa, przyjmując po dawnemu intymny, żartobliwy ton. Znów byli zakochani.

- Jak to, pani? Ty pytasz? - podjął grę Lancelot, ale zaraz spoważniał i spąsowiał z gniewu: - Ustrzelili mi konia!

- Dzięki ci za przybycie - rzekła Królowa śpiewnym głosem, który jej rycerz tak dobrze pamiętał. - Dzięki za pomoc i odwagę. Człowiek, który sprawił ci przykrość, poddał się i winniśmy mu wybaczyć.

- Nie miał prawa zabijać niewinnego konia!

- Już mu darowałam.

- Gdybym wiedział, że się tak łatwo dogadacie - odrzekł Lancelot z nutką zazdrości w głosie - nie gnałbym tutaj z narażeniem życia.

Królowa ujęła go za rękę, uwolnioną z żelaznej rękawicy.

- Złościsz się, że spełniłeś dobry uczynek? - spytała słodko. Lancelot milczał.

- Tamten człowiek mnie nie obchodzi - zapewniła, rumieniąc się wdzięcznie. - Uznałam po prostu, że roztropnie będzie uniknąć skandalu.

- Mnie tym bardziej na skandalu nie zależy.

- Postąpisz, jak uważasz - rzekła Królowa. - Walcz z nim, jeśli tak ci się podoba. Wybór należy do ciebie.

Lancelot spojrzał jej w oczy.

- O, pani! - rzekł. - Uczynię wszystko, aby cię zadowolić. Sama twoja obecność czyni mnie szczęśliwym.

Zawsze w chwilach wzruszenia popadał w patetyczny ton.

ROZDZIAŁ XLIII

Rannych rycerzy poukładano spać na noszach w antykamerze, skąd wchodziło się do sypialni Królowej. Jedyne okno tej sypialni nie miało szyb. Miało za to kraty.

Lancelot już wcześniej dostrzegł był w ogrodzie drabinę w sam raz do swoich celów. Chociaż wcale się nie umawiali, Królowa czekała. Ujrzawszy w oknie pobrużdżone oblicze z zadartym nosem wzniesionym ku gwiazdom, ani przez moment nie pomyślała, że to potwór, albo duch. Przeczekała tylko najdziksze bicie serca, od którego krew w szyi pulsowała niebezpiecznie, a potem cicho podeszła do okna.

Nikt nie wie, co tam do siebie mówili. Malory podaje, że „karmili się wzajem rozlicznymi skargi”. Prawdopodobnie doszli zgodnie do porozumienia, że nie godzi się oszukiwać Artura, skoro go kochają. Może Lancelot zdołał w końcu wyjaśnić Ginewrze sprawę Boga, a ona jemu - sprawę bezdzietności. Może ustalili, że oto uznają swój grzeszny romans za zakończony.

A potem Lancelot szepnął:

- Jaka szkoda, że nie mogę wejść do środka.

- Ja także żałuję.

- A więc chciałabyś, pani, bym znalazł się przy tobie?

- Z całego serca.

Ostatni złamany pręt żelaznej kraty skaleczył dłoń Lancelota aż do kości.

Potem szepty ucichły i ciemną komnatę zaległa cisza.

Nazajutrz rano Królowa Ginewra długo spoczywała w łożu. Sir Meliagrance, pragnąc bezpiecznie i jak najszybciej zakończyć sprawę, krzątał się z ożywieniem po antykamerze i miał już tylko jedno życzenie: żeby Ginewra się wyniosła. Między innymi dlatego, że było dlań nieznośnym gościć pod własnym dachem Królową, którą uwielbiał, nie mogąc jej zdobyć.

Wreszcie - chcąc ją ponaglić i zaspokoić niepohamowaną ciekawość zakochanego - wkroczył do sypialni z zamiarem obudzenia Ginewry. W epoce rozluźnienia rygorów obyczajowych był to krok dopuszczalny.

- Dopraszam się łaski... - rzekł nieśmiało od progu. - Czy Wasza Wysokość niedomaga, że śpi tak długo?

Ukradkiem spoglądał na swoje nieosiągalne bóstwo w pościeli. Krew z rozciętej ręki Lancelota poplamiła całą bieliznę.

- O, zdrajczyni! - pojął nagle prawdę Sir Meliagrance. - Zdrajczyni! Zdradziłaś Króla Artura!

Szalał z gniewu i zazdrości, sam również czując się zdradzonym. Kiedy bowiem jego własne umizgi poszły na marne, uwierzył, że Królowa jest niewiastą bez grzechu. Więcej: wyrzucał sobie, że dybiąc na nią, sam popełnił grzech. Teraz pojął, że go oszukała, udając cnotliwą, gdy tymczasem, tuż pod jego nosem, zadawała się z rannymi rycerzami! Z tego, co ujrzał, wyciągnął mylny wniosek, że krew pochodzi z ran któregoś z rycerzy - inaczej po cóż by się Ginewra upierała, by mieć ich w antykamerze? Miotała nim najdziksza zazdrość i furia. Naruszonych krat w oknie nawet nie zauważył, gdyż starannie powstawiano je na miejsce.

- Zdrajczyni! O, zdrajczyni! Oskarżam panią o zdradę stanu! Wrzaski Sir Meliagrance'a ściągnęły rannych rycerzy, którzy, kulejąc, zbliżyli się do drzwi. Wrzawa rosła. Już i garderobiane, i pokojówki, i paziowie, i stajenni, i paru giermków zbiegli się popatrzeć na awanturę.

- Wszyscy łżą! - pieklił się Sir Meliagrance. - Albo przynajmniej niektórzy! Tutaj był ranny rycerz!

- To nieprawda - rzekła spokojnie Ginewra. - Moi ludzie to potwierdzą.

- Nieprawda! - potwierdzili chórem ranni rycerze. - Wybieraj, z którym z nas chcesz walczyć! Każdy stanie:

- Nikt mi nie będzie stawał! Dość tej napuszonej mowy! Ranny rycerz wysypiał się tutaj z jejmością!

Mówiąc to, wskazał ślady krwi na pościeli - dowód, przyznać należy, przekonywający. Wtem między spokorniałą nagle strażą Królowej zjawił się Sir Lancelot. Nikt nie zwrócił uwagi na rękawicę osłaniającą jego dłoń.

- Co się tu dzieje? - spytał Lancelot.

Meliagrance jął z zapałem wyniszczać mu sprawę, zadowolony, że oto trafił mu się nowy słuchacz. Zachowywał się jak osobnik szalony z rozpaczy.

Wysłuchawszy go, Lancelot rzekł lodowatym tonem:

- Pozwolę sobie przypomnieć szanownemu panu jego własne niedawne zachowanie wobec Królowej.

- Co to ma do rzeczy? Nie rozumiem. Wiem jedno: w tej komnacie był nocą jakiś rycerz!

- Radzę liczyć się ze słowami!

Lancelot zgromił wzrokiem Sir Meliagrance'a, chcąc go przywołać do zdrowego rozsądku. Obaj doskonale wiedzieli, że zarzut tej miary musi skończyć się sądem na polu walki, Lancelot próbował zatem uświadomić przeciwnikowi, z kim się zmierzy. Sir Meliagrance wreszcie to pojął. Ni stąd, ni zowąd, spojrzał na Lancelota z wielką godnością.

- Ty też lepiej uważaj, Sir Lancelocie - wycedził. - Wiem, że jesteś najlepszym rycerzem na świecie, ale uważaj, abyś nie stanął po złej stronie. Pan Bóg potrafi razić ostrzem sprawiedliwości, Sir Lancelocie.

Kochanek Królowej zacisnął zęby.

- Tę decyzję pozostawimy Panu Bogu - rzekł. Po chwili dodał uroczystym tonem:

- Oświadczam wszem i wobec, że żaden z rannych rycerzy nie odwiedził minionej nocy łoża Królowej. Jeżeli waszmość chcesz o to ze mną walczyć, jestem gotów.

Lancelot w sumie aż trzy razy ratował Królową przed stosem: pierwszy raz bronił prawdy przeciwko Sir Madorowi, drugi raz bronił półprawdy - wyrażonej wątpliwą grą słów - przeciwko Sir Meliagrance'owi, za trzecim zaś razem stanął w obronie fałszywej racji. Każdy kolejny pojedynek przybliżał Lancelota i Królową do ostatecznej katastrofy.

Sir Meliagrance rzucił rękawicę. Niezachwiana pewność własnej racji zrodziła w nim zacięty upór. Wolał zginąć, niż się wycofać. Lancelot podjął rękawicę - nie miał wyboru. Tłum świadków obserwował dopełnianie formalności pojedynku - odciskanie sygnetów na pieczęciach i ustalanie terminu. Sir Meliagrance spokorniał nieco. Widząc, że z własnej woli wpadł w tryby srogiej machiny sprawiedliwości, dał pole refleksji, refleksja zaś - jak zwykle w takich razach - zrodziła wątpliwości. Sir Meliagrance nie był człowiekiem konsekwentnym.

- Sir Lancelocie - zagadnął pojednawczo. - Skoro już musimy się bić, nie zamierzasz, mam nadzieję, dybać na mnie podstępnie przed pojedynkiem?

- Oczywiście, że nie! - zdumiał się szczerze Lancelot.

Był prostoduszny, tak samo jak Artur: właśnie dlatego stale pakował się w kłopoty - nie rozumiał, na przykład, na co się naraża, wysadzając z siodła Orknejów na turnieju w Westminsterze. Nie doceniał ludzkiej podłości.

- Więc do dnia pojedynku pozostaniemy przyjaciółmi? - upewnił się Sir Meliagrance.

Sir Lancelot poczuł dobrze sobie znane ukłucie wstydu: miał bić się z człowiekiem o to, że ów powiedział prawdę.

- Oczywiście - zgodził się tym chętniej. - Pozostaniemy przyjaciółmi.

W przypływie serdeczności, wyciągnął rękę do Meliagrance'a.

- No to na razie zawrzyjmy pokój - ucieszył się tamten. - Co złego, to nie my! Czy chcesz, panie, zwiedzić mój zamek?

- Bardzo chętnie.

Meliagrance oprowadził Lancelota po zamku, z komnaty do komnaty - aż doszli do salki z zapadnią w podłodze. Lancelot nastąpił na ruchomą deskę, czeluść się rozwarła i rycerz spadł z wysokości sześćdziesięciu stóp. Wylądował w lochu na grubym pokładzie słomy. Meliagrance kazał ukryć jego konia i pospieszył do Królowej z wiadomością, że jej rycerz pojechał przodem do Camelotu. Znane powszechnie nagłe odjazdy Lancelota nadały temu kłamstwu pozór prawdy. W ten sposób Meliagrance zabezpieczył się, we własnym mniemaniu, na wypadek, gdyby Pan Bóg miał dokonać niewłaściwego wyboru w sporze o cześć Królowej - Sir Meliagrance, jak widać, też był na bakier z zasadami.

ROZDZIAŁ XLIV

Drugi honorowy pojedynek Lancelota miał przebieg równie sensacyjny jak walka z Madorem. Lancelot i tym razem stawił się w ostatniej chwili - a nawet odrobinę się spóźnił. Czekano nań długo, a gdy całkiem stracono nadzieję, poproszono Sir Lavine'a, aby stanął w szranki zamiast Lancelota. Sir Lavine właśnie jechał na stanowisko, gdy na plac wpadł jak burza wielki rycerz na białym rumaku, należącym do Meliagrance'a. Aż do owego ranka Lancelot siedział zamknięty w lochu.

Na szczęście dziewczyna, która mu przynosiła jedzenie, korzystając z nieobecności pana, uwolniła więźnia za jednego całusa. Lancelot miał z tej racji pewne skrupuły, jednak doszedł do wniosku, że okoliczności go usprawiedliwiają.

Meliagrance spadł z konia w pierwszym starciu i odmówił powstania z ziemi.

- Poddaję się. I tak już po mnie.

- Wstawaj pan, wstawaj. Jeszcze nawet nie zaczęliśmy.

- Nie wstanę! - zawziął się Sir Meliagrance.

Lancelot stał nad nim i nie wiedział, co robić. Meliagrance'owi należało się solidne lanie za zabicie konia i za pułapkę w podłodze. Z drugiej jednak strony, wiedząc, że oskarżenia przeciwnika były w zasadzie słuszne, Lancelot wcale się nie kwapił do zadania mu śmiertelnego ciosu.

- Litości! - jęknął Sir Meliagrance.

Lancelot zerknął ku namiotowi, w którym siedziała Królowa pod okiem głównodowodzącego straży. Nikt z widzów nie dostrzegł pytającego spojrzenia spod wielkiego hełmu.

Dostrzegła je - a raczej przeczuła - tylko Ginewra. Dała znak obróconym ku ziemi kciukiem i dla pewności powtórzyła go kilkakrotnie.

Publiczność zamarła. Wszyscy z zapartym tchem wpatrywali się w walczących, jak stado sępów śledzących ofiarę w ostatnich chwilach życia. Oczekiwali śmiertelnego ciosu, jak widownia rzymskiego Koloseum, albo kibice hiszpańskiej corridy. Byli pewni, że Lancelot zaraz taki cios zada. Uważano, że Meliagrance obraził Królową znacznie poważniej niż swego czasu Mador - dlatego ogół widzów podzielał zdanie Ginewry, że oszczerca musi zapłacić życiem. W owych czasach bowiem miłość pojmowano inaczej niż dziś: miała być rycerska, dojrzała, wieczna i wzniosła - najlepiej platoniczna. W sprawie miłości nie należało pochopnie oskarżać. Nie to, co teraz, kiedy miłość potrafi zacząć się i skończyć w jeden weekend.

Widownia ujrzała jednak, że Lancelot się waha i usłyszała jego stłumiony głos z czeluści hełmu. Lancelot proponował układy.

- Dam ci fory - przyrzekał - jeżeli staniesz i będziesz walczył ze mną jak należy, na śmierć i życie. Zdejmę hełm, odsłonię lewą część ciała, zrezygnuję z tarczy, przywiążę sobie lewą rękę do pleców. Odpowiada ci taki układ? Staniesz do walki, gdy zrobię, co obiecałem?

Z ust Meliagrance'a, który czołgał się właśnie ku loży Króla, dobył się histeryczny pisk:

- Zapamiętajcie wszyscy jego słowa! Wszyscy słyszeli! Przyjmuję propozycję! Tylko pilnujcie, żeby wszystkiego dotrzymał! Lewa strona bez zbroi, żadnej tarczy, żadnego hełmu, i niech mu lewą rękę przytroczą do pleców! Wszyscy słyszeli! Wszyscy słyszeli!

- Wykonać! - krzyknął gromko Król.

Heroldzi i giermkowie zeszli na arenę. Meliagrance'a uciszono. Wszyscy wstydzili się za niego. W pełnej niesmaku ciszy, przy wtórze gniewnych pouczeń Meliagrance'a, niechętne dłonie rozbroiły i związały Lancelota. Wykonawcy niemiłego zadania czuli się jak kaci przy egzekucji ukochanego skazańca - ustępstwa Lancelota wydały im się bowiem grubo przesadne. Kiedy mu przywiązali lewą rękę i podali miecz, każdy kolejno klepnął go po plecach, popychając tym samym w stronę Meliagrance'a, lecz żaden nie spojrzał mu w oczy.

Coś błysnęło na piasku areny - jak łosoś wyskakujący nagle z wody: to Lancelot obnażył lewy bok na pierwszy cios. Miecz świsnął w powietrzu, lecz nieoczekiwanie geometria sceny zmieniła się jak w dziecięcym kalejdoskopie i zamiast ciosu Meliagrance'a publiczność ujrzała cios zadany przez Lancelota.

Sir Meliagrence'a ściągnięto z placu końmi. Gdy zdjęto hełm, jego głowa rozpadła się na dwa kawałki.

ROZDZIAŁ XLV

Kończy się historia o cudzoziemcu z Benwick, który skradł miłość Królowej Ginewry, porzucił kochankę dla Boga, a potem wrócił do niej, łamiąc ślubowanie. Była to opowieść o miłości w dawnym stylu - wiernej miłości ludzi dorosłych, jakże innej od dzisiejszych szczeniackich romansów rodem z kiepskiego kina. Bohaterowie naszego romansu przez ćwierć wieku dążyli ku sobie - i oto nastało ich babie lato. Lancelot dla Ginewry zrezygnował z Boga, a ona w zamian ofiarowała mu wolność. Elaine, która była tylko przypadkową cząstką tej układanki, na swój sposób dostąpiła spokoju. Artur też nie był całkiem nieszczęśliwy, chociaż jego pozycja w trójkącie małżeńskim wydawała się od początku najmniej godna pozazdroszczenia. Merlin nie przeznaczył Artura do szczęścia osobistego. Radości Artura miały być radościami królewskimi, a ich źródłem - pomyślność narodu. Pomyślność tę, o wieczornej godzinie królewskiego życia, przywrócił Lancelot swymi dwoma sensacyjnymi zwycięstwami. Pogoń za modą i nowoczesnością, która przez pewien czas demoralizowała Okrągły Stół, znacznie osłabła - wielka idea Artura ożyła na nowo. Artur ugruntowywał rządy Prawa. W sprawach osobistych też właściwie nie miał się na co uskarżać. Zawsze trzymał się z dala od problemu Ginewry i Lancelota, ufając, że będą dość dyskretni, aby go nie wciągać w swoje sprawy - a postępował tak nie ze strachu i nie ze słabości, lecz z pobudek jak najszlachetniejszych. Władza leżała wszak w rękach Króla. Król był tym małżonkiem, który mógł raz na zawsze, jednym dekretem, rozwiązać problem wszystkich trójkątów małżeńskich, za pomocą pieńka katowskiego lub stosu. Małżonka i jej luby byli zdani na jego łaskę. I właśnie z tej przyczyny - a nie z tchórzostwa - szlachetne serce Artura wybrało nieświadomość.

Babie lato było tuż-tuż. Plotki ucichły, intrygi się skończyły. Orknejowie, co prawda, dalej burczeli - ale cicho, prawie że spod ziemi. W opactwach i na zamkach możnych panów kopiści w spokoju przepisywali mszały i traktaty o życiu rycerskim, a iluminatorzy cyzelowali inicjały manuskryptów i pieczołowicie malowali herby. Złotnicy i srebmicy małymi młoteczkami wykuwali z cennych kruszców złote i srebrne listki, splatali złote druty i misterną koronką ozdabiali biskupie krucyfiksy. Piękne damy dla uciechy trzymały w klatkach gile i wróbelki, albo też sroki, które z niemałym trudem usiłowały uczyć ludzkiej mowy. Zapobiegliwe gospodynie zapełniały kredensy zapasami melasy, która była lekarstwem na złe powietrze, domowej roboty plastrami, zwanymi Flos Unkuentorum, którymi kurowano z reumatyzmu, i kulkami piżma do inhalacji. Na okres Wielkiego Postu kupowały daktyle, gorzką nalewkę na migdałach i śledzie hurtem po cztery szylingi sześć pensów za beczkę. Sokolnicy z zapałem godnym lepszej sprawy wykłócali się o zalety swoich ptaków. W nowo powołanych sądach (gdyż Siła Pięści odeszła w niepamięć) prawnicy uwijali się jak pszczółki, gryzmoląc orzeczenia o podziałach spadku, stanie majątku, wydziedziczeniach, konfiskatach, licytacjach i przejęciach; w trybie pilnym, w trybie natychmiastowym, w trybie odroczonym; nakazy zwrotu zajętych dóbr pod karą grzywny, orzeczenia o prawie pierwokupu, o umorzeniu dłu gu, o spłacie z nawiązką; Quorum bonorum, Sic et non, Pro et contra, Ius primae noctis i Questio quid iuris. Złodziejowi, niestety, groził stryczek za kradzież dóbr o wartości powyżej jednego szylinga, gdyż kodeks karny miał jeszcze swoje luki i słabości - chociaż ta akurat jest o tyle zrozumiała, że za szylinga można było nabyć dwie gęsi, cztery galony wina albo czterdzieści osiem bochnów chleba - skarby, przyznać trzeba, dość kłopotliwe w transporcie dla pojedynczego złodzieja. Po łąkach spacerowali o zachodzie słońca wiejscy kochankowie, objęci w pasie tak czule, że z daleka przypominali duże litery X.

W Gramarii Króla Artura panował pokój. Cieszyli się nim także Lancelot i Ginewra. Lecz była jeszcze czwarta osoba dramatu.

Bóg - totem Lancelota i brakujący uczestnik batalii - postanowił wkroczyć do akcji. Mały chłopiec, który przeglądał się w pokrywce czajnika i śnił o wodzie źródlanej, która umyka mu spod ust, latami marzył o dokonaniu cudu. I cudu dokonał, gdy jako pierwszy rycerz na świecie wyłowił Elaine z wrzącej kąpieli. Lecz zaraz potem, tej samej nocy, Elaine złowiła go w pułapkę i złamał swoje tabu. Przez ćwierć wieku wspominał z żalem ową noc, myśl o niej towarzyszyła mu stale podczas poszukiwań Świętego Graala. Do tamtej nocy Lancelot uważał się za człowieka Bożego. Potem już zawsze czuł się oszustem. I oto nadszedł czas, aby stanąć oko w oko ze swym przeznaczeniem.

Był pewien rycerz z Węgier, imieniem Sir Urre, który siedem lat wcześniej odniósł w turnieju wiele ran, walcząc z niejakim Alphagusem, którego ostatecznie ukatrupił. Odniósł trzy rany na głowie, cztery na ciele i jedną w lewą rękę. Matka zabitego Alphagusa, hiszpańska wiedźma, rzuciła urok na Sir Urrego z Węgier: jego rany nigdy nie miały się zabliźnić. Miały krwawić i otwierać się, aż je opatrzy najprzedniejszy rycerz na świecie.

Sir Urrego z Węgier wożono przez siedem lat z kraju do kraju (możliwe, że po prostu cierpiał na hemofilię) w poszukiwaniu najprzedniejszego rycerza, który by go uleczył. Wreszcie nieszczęśnik przeprawił się przez kanał La Manche na obcy, północny ląd. Wszędzie bowiem powtarzano mu, że jedyną szansą jest dla niego Sir Lancelot, postanowił więc spróbować owej szansy.

Artur, zawsze skory do znajdowania w ludziach tego, co najlepsze, nie miał wątpliwości, że Lance sprosta zadaniu - uznał jednak, że sprawiedliwie będzie dać najpierw okazję wszystkim innym rycerzom Stołu. Być może kryła się wśród nich nowa doskonałość, którą znajdą przypadkiem - tak, jak już się to kiedyś zdarzyło.

Dwór bawił właśnie w Carlisle, gdzie zjechał na Zielone Świątki. Postanowiono zebrać się na dużej łące. Sir Urrego przyniesiono w lektyce i złożono na poduszkach ze złotogłowiu. Niebawem miały się zacząć zabiegi uzdrawiające. Chorego otoczyło stu dziesięciu rycerzy (czterdziestu bowiem przebywało na misjach), ustawionych karnie w szyku i ubranych w paradne stroje. Na łące rozwinięto dywany i ustawiono namioty dla ciekawych spektaklu dam. Artur tak kochał swego Lancelota, że zadbał o jak najwspanialszą oprawę jego koronnego wyczynu.

Kończy się księga o Sir Lancelocie. Zaraz ujrzymy go po raz ostatni. Na razie schował się w zamkowym pomieszczeniu na uprzęże, skąd miał świetny widok na całą łąkę. Pęki skórzanych cugli wisiały na ścianach w doskonałym porządku, obok siodeł i barwnych ozdób dla koni. Lancelot ocenił, że takie lejce powinny utrzymać jego ciężar. Czekał w ukryciu i modlił się, żeby ktoś inny - może Gareth? - dokonał oczekiwanego cudu, lub żeby o nim samym zapomniano.

Uważasz może, Czytelniku, że to przyjemnie być najlepszym rycerzem na świecie? Pomyśl w takim razie o ciągłej konieczności obrony tego tytułu. Pomyśl o próbach, o nieustannych surowych sprawdzianach, którym mistrz poddawany jest dzień i noc - aż po ostatnią godzinę klęski. Postaw się na miejscu Lancelota, który wiedział, że klęska jest nieuchronna, choć wiedzę te ukrywał przez całe dwadzieścia pięć lat. Pomyśl, że masz oto stanąć przed doborową widownią - najlepszymi z najlepszych - i publicznie wyznać swój gzech. Wszyscy czekają na twój sukces - a ty poniesiesz klęskę. Ujawnisz zdradę, której się dopuszczałeś przez ćwierć wieku - i natychmiast przyczyna twojej klęski stanie się dla wszystkich jasna. Ta sama przyczyna była źródłem nieustannego wstydu, który usiłowałeś ukryć nawet przed sobą - lecz on dopadał cię w zaciszu pustej komnaty i kłuł dotkliwie, aż zwijałeś się z bólu. Cudów, o których marzyłeś, dokonać może tylko człowiek o czystym sercu. Tłum zgromadzony na łące oczekuje od ciebie cudu, gdyż podtrzymywałeś jego fałszywą wiarę w czystość własnego serca. Teraz z sercem skalanym zdradą, cudzołóstwem i morderstwem wyjdziesz na słońce i poddasz się próbie honorowej.

Lancelot stał w komnacie blady jak płótno. Ginewra była w tłumie gapiów - wiedział o tym - i ona również pobladła. Lancelot załamywał dłonie, spoglądał na mocne, rzemienne cugle, i modlił się najgoręcej jak umiał.

- Sir Servause le Breuse! - zawołali heroldowie. Wystąpił Sir Servause, rycerz z końca listy zawodników, wstydliwy, pasjonujący się tylko przyrodą, który nigdy w życiu z nikim nie walczył. Zbliżył się do Sir Urrego. Ten jęknął, obolały po dotknięciach tylu obcych rąk. Sir Servause ukląkł przy rannym i uczynił, co mógł.

- Sir Ozanna le Cure Hardy!

I tak dalej, przez całą listę stu dziesięciu, których świetlane imiona podaje w pełnym brzmieniu Malory, opisując całą wspaniałość ciężkich zbroi, barwy herbów i przepych pióropuszy. Pióropusze na hełmach upodabniały Arturowych rycerzy do wojowników indiańskich. Żelazne podeszwy i ostrogi podzwaniały przy każdym kroku. Rycerze klękali i nakładali ręce. Sir Urre krzywił się z bólu. Znów wszystko na nic.

Lancelot nie powiesił się na cuglach. Złamał tabu, zdradził przyjaciela, wrócił do Ginewry i zamordował Sir Meliagrance'a w walce o niesłuszną sprawę. Był gotów ponieść za to wszystko karę. Stanął na końcu szpaleru oczekujących w pełnym słońcu rycerzy. Chciał pozostać nie zauważony, a tymczasem przyszło mu zająć najbardziej rzucającą się w oczy pozycję ostatniego. Kroczył środkiem, między ciekawskimi spojrzeniami, jak zawsze brzydki, jak zawsze speszony, w poczuciu wstydu i nieuchronnej klęski. Mordred i Agravaine przysunęli się bliżej.

Lancelot ukląkł przy boku Sir Urrego i przemówił do Artura:

- Czy muszę próbować, skoro innym się nie udało?

- Tak, musisz. Rozkazuję ci.

- Więc spełnię rozkaz. Chociaż w moim pojęciu będzie to akt pychy. Czy na pewno nie mógłbym zostać zwolniony?

- Niesłusznie rozumujesz - odrzekł Król. - Podjęcie próby nie jest aktem pychy. Tylko tobie może się to udać.

Sir Urre, znacznie już osłabiony, uniósł się na łokciu.

- Ja proszę - powiedział. - Przybyłem właśnie do ciebie.

Lancelot miał łzy w oczach.

- Ach, Sir Urre! Jakże chciałbym ci pomóc, gdyby to tylko było w mojej mocy! Ale ty nie rozumiesz, nie rozumiesz!

- Na litość Boską! - jęknął Sir Urre.

Lancelot zwrócił oczy ku wschodowi, gdzie, jak uważał, mieszka Bóg, i wyrzekł w myślach te oto słowa: „Nie pragnę sławy, lecz, jeśli to możliwe, oszczędź mój honor. Jeśli jest wolą Twoją uleczyć tego rycerza, uczyń to proszę dla niego, nie dla mnie”. Potem poprosił Sir Urrego, aby pokazał mu rany na głowie.

Ginewra, która jak jastrząb obserwowała rzecz całą z namiotu, ujrzała raptem dwie postaci, idące chwiejnym krokiem, ramię w ramię. Tłum zafalował, podniósł się szum głosów i okrzyki. W górę poszybowały czapki i wiwaty, ściskano się za ręce. Artur, jak opętany, wykrzykiwał w kółko jedno zdanie, prosto w ucho nadąsanego Gawaine'a, którego siłą przytrzymywał za łokieć:

- Zamknęły się jak pudełeczko! Jak pudełeczko!

Grupka starszych rycerzy pląsała w koło, trącając się tarczami i wymierzając sobie sójki w bok. Giermkowie zaśmiewali się jak szaleni i klepali po ramionach. Sir Bors rzucił się ściskać i całować Króla Anguisha Irlandzkiego, który gwałtownie mu się opierał. Wytworny książę Galahalt potknął się o własny miecz i runął jak długi. Poczciwy Sir Belleus, który wcale nie miał pretensji o to, że mu Lancelot swego czasu rozciął wątrobę, świstał przeraźliwie na źdźble trawy, przytrzymywanym między kciukami obu dłoni. Sir Bedivere, pełen skruchy od dnia wizyty u papieża, grzechotał jakimiś świętymi gnatami, przywiezionymi na pamiątkę z pielgrzymki (na kościach widniały ozdobne napisy: „Pamiątka z Rzymu”). Sir Bliant, zawsze czule wspominający Dzikusa, obejmował Sir Kastora, który nigdy nie zapomniał rycerskiej postawy Kawalera. Subtelny i wrażliwy Aglovale, który zrzekł się zemsty na rodzie Orknejów, wymieniał przyjacielskie kuksańce z urodziwym Garethem. Mordred i Agravaine mieli kwaśne miny. Sir Mador, czerwony jak indor, godził się z Sir Pinelem, trucicielem, który powrócił na dwór incognito. Król Pelles wszystkim obiecywał nowe szaty, na swój koszt. Siwiutki jak gołąbek wujaszek Dap, tak stary, że za życia przeszedł do legendy, usiłował przeskoczyć przez laskę, którą się podpierał. Obalano namioty, fruwały proporce. Z daleka nieustanne wiwaty grzmiały jak werble lub odgłos burzy przetaczającej się nad wieżami zamku Carlisle. Całe pole, wszyscy ludzie na polu i sam zamek zdawały się pulsować rytmicznie, jak powierzchnia jeziora w czasie deszczu.

W samym środku tego zamieszania, zapomniany przez wszystkich, klęczał samotny bohater. Tylko on znał nikomu niedostępny sekret: prawdziwym cudem była dana mu możliwość dokonania cudu.

„I rozpłakał się Lancelot - pisze Malory - jak małe dziecię ukarane chłostą”.

EXPLICIT LIBER TERTIUS

---