Wykład 9
Tabletki o przedłużonym działaniu
Wg FPVII - o zmodyfikowanym uwalnianiu (o przedłużonym uwalnianiu)
Cel
zapewnienie stałego stężenia terapeutycznego substancji leczniczej w organizmie chorego przez dłuższy czas (8-12h, a nawet 24h)
eliminacja kilkakrotnego przyjmowania leku w ciągu dnia (w pracy) lub w nocy
zmniejszenie sumarycznej dawki leku w ciągu doby
ograniczenie działania niepożądanego leku
tabletka lub kapsułka
o niemodyfikowanym uwalnianiu o modyfikowanym uwalnianiu
stężenie leku we krwi
stężenie terapeutyczne czas
substancje o krótkim czasie półtrwania (1-6h) stosowane w chorobach przewlekłych”
choroby serca
choroby naczyń wieńcowych
cukrzyca
choroby przewodu pokarmowego
choroby psychiczne
o dłuższym okresie biologicznego półtrwania (np. diazepam, chlordiazepoksyd)
W cyklu dobowym w godzinach 6.00-12.00 występuje 46 % niedokrwień mięśnia sercowego
Ocena efektów działania
skutki doraźne (zmniejszenie objawów subiektywnych i obiektywnych, ostrych epizodów)
skutki odległe (zmniejszenie nawrotów, śmiertelności)
skutki pośrednie (zmniejszenie uszkodzeń i powikłań ze strony innych narządów)
Dodatkowe korzyści kliniczne
całodobowa ochrona mięśnia sercowego
szczególna ochrona mięśnia sercowego w godzinach porannych
lepsza współpraca z chorym
Postać leku o przedłużonym uwalnianiu - niewskazana dla substancji wykazujących małą rozpiętość pomiędzy dawką leczniczą a toksyczną.
Wyjątki:
nitrogliceryna
atropina
skopolamina
przedłużone działanie leku - spowolnienie uwalniania substancji leczniczej
uwalnianie zachodzi na całej długości przewodu pokarmowego (w ciągu kilkunastu godzin)
„o przedłużonym działaniu”
„o przedłużonym uwalnianiu” poprawniejsza nazwa
zawarta jest odpowiednio większa dawka substancji leczniczej niż w formie szybko uwalniającej
przypadkowe natychmiastowe uwolnienie całej dawki (np. na skutek uszkodzenia otoczki) może zagrażać życiu chorego
Metody otrzymywania:
spowolnienie wchłaniania (największe znaczenie praktyczne)
zahamowanie wydalania
zahamowanie biotransformacji
Spowolnienie wchłaniania
powlekanie
inkorporowanie
kompleksowanie
wiązanie substancji leczniczej na jonitach
Metoda powlekania
kryształy substancji leczniczej, granulaty, tabletki
dzieli się na kilka części
jednej z nich nie pokrywa się - substancja lecznicza rozpuszcza się natychmiast - dawka inicjująca
na następne - otoczki różnej grubości z tej samej rozpuszczalnej substancji powlekającej (np. metyloceluloza, poliwidon, makrogole) - substancja lecznicza rozpuszcza się w różnym czasie - dawka podtrzymująca
powlekanie substancjami rozpuszczającymi się, w zależności od pH, w różnych odcinkach przewodu pokarmowego
polimery nierozpuszczalne w przewodzie pokarmowym - uwalnianie odbywa się na drodze dyfuzji
Tabletki powlekane zawierają w otoczce porofory
związki, które ulegają rozpuszczeniu lub pęcznieją w różnych odcinkach przewodu pokarmowego
zwiększają przepuszczalność otoczki
nie maleje szybkość uwalniania (mimo ubytku substancji leczniczej)
rozpuszczalne w soku żołądkowym: kryształy samej substancji leczniczej, Eudragit E; pęczniejące: skrobia
rozpuszczalne w jelicie cienkim: octanoftalan celulozy, Eudragit L i S
ulegające trawieniu w okrężnicy: celuloza mikrokrystaliczna, polimery z grupami azowymi
Metoda inkorporowania
zwiększenie substancji leczniczej w nośniku opóźniającym uwalnianie
hydrofilowym
lipofilowym
nierozpuszczalnym w przewodzie pokarmowym
systemy matrycowe
tabletki wielowarstwowe (2-, 3-warstwowe)
tabletki płaszczowe (dry coat)
tabletka w tabletce
Nośniki hydrofilowe:
metyloceluloza
karmeloza sodu
hypromeloza
alginiany
eter galaktozy z mannitolem
polimery kwasu akrylowego
śluz roślinny
prasowanie mieszaniny substancji leczniczej z nośnikiem
prasowanie inkorporowanego granulatu
Mechanizm uwalniania substancji leczniczej z tabletki utworzonej z polimeru hydrofilowego, pęczniejącego w środowisku przewodu pokarmowego
- nierozpuszczona substancja lecznicza
- rozpuszczona substancja lecznicza
uwalnianie substancji leczniczej
Na nośnikach hydrofilowych - matryce pęczniejące:
Hypromeloza
Nitroglicerinum prolongatum (triazotan glicerylu)
Euphyllin CR retard (teofilina)
Theospirex retard (teofilina)
Eudragit R1/RS
Theovent (teofilina)
Blocalcin retard (diltiazem)
Majamil prolognatum (diklofenak)
Żelatyna
Cornifar retard (nifedypina)
Tabletki dwuwarstwowe (duplex)
jedna warstwa zawiera dawkę inicjującą
druga stanowi tabletkę o przedłużonym uwalnianiu
substancja zawieszona stanowi rdzeń
dawka inicjująca znajduje się w otoczce
Rdzeń może być izolowany otoczką dojelitową
Diclac 150 Duo; 25 mg soli sodowej diklofenaku szybko uwalnianianej i 125 mg soli sodowej diklofenaku wolno uwalnianej
Tabletki dwuwarstwowe:
modyfikowane uwalnianie
łatwość wytwarzania
estetyka produktu
możliwość rozdziału niezgodnych substancji
Tabletki trójwarstwowe:
łączenie niezgodnych leków
łączenie różnych profili uwalniania
estetyka produktu
poprawa trwałości substancji czynnych
(duża siła nacisku - rozkład, np. ramiprilu)
Nośniki lipofilowe:
substancja lecznicza uwalnia się stopniowo
enzymatycznie trawione
rozpuszczanie nośnika w zależności od pH
wosk pszczeli - Diacorrdin retard (diltiazem)
wosk Carnauba
olbrot
mono-, di- i triglicerydy kwasu stearynowego i palmitynowego
kwas stearynowy
(Matryce niepęczniejące, ulegające trawieniu)
Substancję leczniczą miesza się ze stopionym nośnikiem, zestala lub przeciera przez sito
Metoda suszenia rozpyłowego (substancje są rozpuszczone w rozpuszczalniku organicznym) - granulat w formie proszku - tabletkowanie
Metoda rozpryskowego zestalania stopionego nośnika z zawieszoną substancją leczniczą - granulat w formie mikrokulek - umieszczane w kapsułkach żelatynowych
Tabletki szkieletowe (matryca nierozpuszczalna) nośniki nierozpuszczalne w przewodzie pokarmowym
Związki nieorganiczne:
wysuszony siarczan wapnia
bezwodny di- i trifosforan wapnia
tlenek tytanu
krzemionka koloidalna
(matryce niepęczniejące, ulegające erozji)
Związki organiczne:
polichlorek winylu
polietylen
octan celulozy
etyloceluloza - Isodinit (diazotan izosorbidu)
polistyren
poliamidy
żywice silikonowe
Eudragit RL, RS
(matryce niepęczniejące)
Substancje obojętne rozpuszczalne w wodzie - laktoza, mannitol, NaCl, makrogole (pomocnicze)
Tworzywo matryc granuluje się z substancjami leczniczymi i tłoczy się pod odpowiednim naciskiem tabletki.
Bezpośrednie tabletkowanie (np. polichlorek winylu)
Powlekanie kryształów substancji leczniczej roztworem tworzywa
Rozpuszczanie tworzywa z substancją leczniczą i suszenie
Metoda wtryskowa: mieszaninę substancji leczniczej i pomocniczych ogrzewa się z odpowiednim tworzywem (żywice poliwinylowe, poliakrylowe, poliamidy) i wtryskuje się do formy, nadającej jej postać tabletki.
Mechanizm uwalniania substancji leczniczej:
tabletki matrycowe nie rozpadają się w całym przewodzie pokarmowym
substancja lecznicza uwalnia się wskutek dyfuzji
Proces spowalnia konieczność wnikania cieczy do wnętrza kapilar tabletki. Następuje rozpuszczanie substancji leczniczej i dyfuzja roztworu na zewnątrz tabletki.
W miarę wypłukiwania z zewnętrznych warstw szybkość ta maleje, gdyż droga rozpuszczalnika i roztworu wydłuża się.
Metoda kompleksowania
tworzenie trudno rozpuszczalnego kompleksu substancji leczniczej ze związkiem wielkocząsteczkowym
digitoksyna z karboksymetylocelulozą lub dekstranem
psychedryna z taniną
chinidyna z kwasem poligalakturonowym
Produkt w kształcie granulek umieszcza się w kapsułkach lub tabletkuje.
Mechanizm uwalniania substancji leczniczej - jest ona uwalniana w marę rozkładu kompleksu w przewodzie pokarmowym.
Metoda wiązania substancji leczniczej na jonitach
substancje o charakterze kwasowym lub zasadowym
na zasadzie wymiany jonowej osadza się na kationitach leki o charakterze zasadowym (np. alkaloidy), a na anionitach - o charakterze kwasowym (np. barbiturany)
wodny roztwór substancji leczniczej przepuszcza się przez kolumnę z jonitem i suszy na powietrzu
jonity mają kształt granulek lub mikrokulek wielkości ok. 450 μm - można je umieszczać w kapsułkach lub tabletkować
jonity są nietoksyczne
Mechanizm uwalniania substancji leczniczej
- na zasadzie wymiany jonowej w środowisku przewodu pokarmowego
Szybkość zależy od rodzaju jonitu. Przy zastosowaniu mocno kwasowych kationitów (-SO3-2) lub mocno zasadowych anionitów (-NH3+) - zależy głównie od siły jonowej soli, w mniejszym stopniu od pH - uwalnianie odbywa się w całym odcinku przewodu pokarmowego.
W przypadku jonitów słabo zdysocjowanych (kationit grupa funkcyjna -COOH, anionit -NH2 lub -NR2) wymiana zależy od pH. Kationity te szybko uwalniają lek w żołądku, a anionity w jelitach.
UWAGI!
Tabletek i kapsułek o przedłużonym uwalnianiu nie wolno dzielić, z wyjątkiem przystosowanych do dzielenia
Nie wolno popijać leków gorącymi płynami (możliwośc stopienia hydrofobowego nośnika) lub płynami zawierającymi alkohol (możliwość rozpuszczenia otoczki)
Zwrócenie uwagi na częstotliwość dawkowania
w przypadku tabletek matrycowych poinformowanie, że są wydalane w stanie niezmienionym
Modyfikacja uwalniania poprzez krystalizację
(większy kryształ - mniejsza powierzchnia rozpuszczania)
Detralex (diosmina) - substancja zmikronizowana
Pelethrocin (diosmina) - niezmikronizowana
Modyfikacja chemiczna substancji leczniczej (estryfikacja, tworzenie soli)
Zalety leków o modyfikowanym uwalnianiu:
lepsza 24-godzinna kontrola objawów
większa skuteczność w godzinach maksymalnych objawów (często porannych)
lepsza ochrona narządowa
zmniejszenie dawki dobowej (lepsza tolerancja, mniej objawów niepożądanych)
większa akceptacja terapii przez chorego
mniejsze szkody przy opuszczeniu dawki
BADANIE JAKOŚCI TABLETEK
wg FPVI:
Jednolitość masy pojedynczych tabletek
Jednolitość zawartości substancji leczniczej
Zawartość substancji leczniczej
Określanie czasu rozpadu
Badanie uwalniania substancji leczniczej
Odporność mechaniczna tabletek na ścieranie
Czystość mikrobiologiczna
1. Badanie jednolitości masy pojedynczych tabletek
dla tabletek niepowlekanych i tabletek powlekanych substancjami wielkocząsteczkowymi
Badanie: zważyć 20 losowo wybranych tabletek jednej serii i obliczyć średnią arytmetyczną masy tabletek
Tab. Dopuszczalne odchylenia
Masa tabletki |
Odchylenia |
80 mg |
± 10% |
od 81 do 249 mg |
± 7,5% |
od 250 mg |
± 5% |
Tylko 2 tabletki mogą przekroczyć granicę podanych odchyleń, jednak nie więcej niż dwukrotnie.
2. Badanie jednolitości zawartości substancji leczniczej
dla tabletek o deklarowanej zawartości substancji leczniczej 2 mg i poniżej lub o zawartości mniej niż 2 % całkowitej masy tabletki.
Badanie: Metodą opisaną w monografii szczegółowej w każdej z 10 losowo wybranych tabletek jednej serii.
Zawartość substancji leczniczej nie może być mniejsza niż 85% i wyższa niż 115% średniej wartości.
3. Badanie zawartości substancji leczniczej
Badanie: Metodą opisaną w monografii szczegółowej dla próbki ze sproszkowanych co najmniej 10 tabletek. Zawartość substancji leczniczej w tabletkach przeliczyć na średnią masę tabletki.
Tab. Dopuszczalne odchylenia
Deklarowana zawartość substancji leczniczej |
Odchylenia |
Poniżej 100mg |
± 10% |
100mg i powyżej |
± 5% |
4. Określanie czasu rozpadu tabletek
Czas rozpadu tabletki - czas, po którym tabletka zanurzona w odpowiedniej cieczy ulegnie rozpadowi lub rozpuszczeniu, a na siatce o średnicy oczek 2 mm nie pozostają cząstki tabletek; mogą pozostać elementy nierozpuszczalnej otoczki. Na siatce może pozostać miękka masa, bez twardego niezwilżonego rdzenia.
Nie bada się czasu rozpadu tabletek:
o modyfikowanym uwalnianiu
do implantacji
do rozgryzania i żucia
Aparat do
badania czasu rozpadu tabletek:
- niepowlekanych
- podjęzykowych
- do ssania
- podpoliczkowych
- drażowanych lub powlekanych
- dojelitowych
- doodbytniczych
- do sporządzania roztworów
Czas rozpadu tabletek musujących i dopochwowych bada się w zlewkach o płaskim dnie.
zlewki o poj. 1000 ml
uchwyt utrzymujący 6 rurek z przezroczystego tworzywa
6 cylindrycznych krążków ze sztucznego tworzywa.
uchwyt utrzymujący pionowo 6 rurek z przezroczystego tworzywa (dolne otwory rurek zamknięte są siatką z nierdzewnego drutu o oczkach 2mm)
Badanie:
6 tabletek umieszcza się w rurkach, w zależności od wymagań i obciąża się cylindrycznymi krążkami i zanurza w zlewce zawierającej odpowiedni płyn.
uchwyt wraz z rurkami wprowadza się w ruch pionowy z częstotliwością 30±2 obrotów na minutę
czas przeprowadzania badań zależy od rodzaju poszczególnych tabletek
tab. Interpretacja wyników
Tabletki |
Czas rozpadu w wodzie (temp. 37ºC ± 0,5 ºC) |
niepowlekane |
Nie dłuższy niż 15 min. |
podjęzykowe |
(bez obciążania krążkami) zgodny z wymaganiami monografii szczegółowej |
do ssania |
(bez obciążenia krążkami) nie krótszy niż 15 min i nie dłuższy niż 60 min |
podpoliczkowe |
Określają monografie szczegółowe |
|
|
Tabletki powlekane |
Czas rozpadu w wodzie (temp. 37ºC ± 0,5 ºC) |
drażowane |
Nie dłuższy niż 60 min |
powlekane z substancjami wielkocząsteczkowymi |
Nie dłuższy niż 30 min |
Tabletki do sporządzania roztworów i zawiesin
czas rozpadu 6 tabletek w wodzie o temperaturze pokojowej pod obciążeniem krążkami nie dłuższy niż 3 minuty.
Tabletki powlekane z otoczką dojelitową
Etap 1
Cel: sprawdzenie odporności otoczki na oddziaływanie środowiska kwasowego.
Badanie: Tabletki zanurzyć (bez obciążenia krążkami) w kwasie solnym (0,1mol/l) o temp. 37ºC ± 0,5 ºC
Po 120 min tabletki nie powinny się rozpaść ani wykazywać pęknięć powłoczki umożliwiających wydostanie się zawartości na zewnątrz.
Etap 2
Cel: określenie właściwego czasu rozpadu
Badanie: tabletki po przeprowadzeniu etapu 1 obciążyć krążkami i umieścić w buforze fosforanowym o pH = 6,8 i temp. 37ºC ± 0,5 ºC.
Wszystkie tabletki powinny się rozpaść przed upływem 60 min.
Tabletki musujące
Badanie: wrzucić tabletki do zlewki (poj. 250 ml) zawierającej 200 ml wody o temp 15-25ºC. Tabletki rozpuszczają się z wydzielaniem pęcherzyków gazu, rozpuszczają się lub tworzą zawiesinę.
Czas rozpadu - nie dłuższy niż 5 min.
Tabletki dopochwowe
Badanie: tabletki wrzucić do zlewki (o poj. 250 ml) zawierającej 100 ml kwasu mlekowego (1g/l) o temp. 37ºC ± 2 ºC. W odstępach 5 min. mieszać zawartość zlewki ruchem obrotowym. Należy wykonać 6 równoległych oznaczeń.
Czas rozpadu - nie dłuższy niż 15 min.
5. Badanie uwalniania substancji leczniczej.
Dostępność farmaceutyczna - mierzona w warunkach in vitro ilość substancji leczniczej uwalniającej się z postaci leku i rozpuszczającej się w otaczającym płynie oraz szybkość z jaką ten proces zachodzi.
Cel:
- kontrola powtarzalności procesu produkcyjnego danych serii
- przy opracowywaniu nowych technologii
- porównywanie np. tabletek różnych producentów zawierających tą samą substancję leczniczą
Aparaty do badania:
- aparat łopatkowy - tabletki
- aparat koszyczkowy - kapsułki, tabletki flotacyjne i formy wolno rozpadające się
- aparat przepływowy - formy zawierające substancje trudno rozpuszczalne, zawiesiny, mikrosfery
Aparat łopatkowy:
- przykrywana zlewka pojemności najczęściej 1000 ml i mieszadło łopatkowe wprawiane w ruch obrotowy
- szybkość obrotów jest regulowana (50-100 obr/min).
Badanie uwalniania należy prowadzić równolegle dla 6 tabletek lub kapsułek, dlatego aparaty przeznaczone do tego badania składają się z 6 zlewek
Zlewki są umieszczane w łaźni wodnej: zlewki i łaźnia wodna wykonane są z przezroczystego materiału.
Postać leku jest umieszczana na dnie zlewki
Kapsułki i tabletki flotacyjne umieszcza się w spirali obciążającej wykonanej z drutu ze stali nierdzewnej, o odpowiednio dobranej grubości i ilości zwojów, tak, aby zmniejszenie powierzchni uwalniającej nie wpłynęło na szybkość uwalniania
Aparat koszyczkowy:
- zamiast mieszadła obraca się cylindryczny koszyczek, który jest przymocowany do pręta wprawianego w ruch obrotowy
- koszyczek jest otwierany w celu wprowadzenia badanej formy leku
- szybkość obrotów jest regulowana (100obr./min)
- koszyczek wykonany jest z siatki z drutu nierdzewnego (wielkość oczek 0,381 mm2)
Aparat przepływowy:
- składa się z komory ok. 8 lub 18 ml, przez którą przepływa z ustaloną szybkością płyn akceptorowy
- tabletka umieszczana jest w uchwycie, natomiast właściwy, laminarny przepływ płynu zapewniają kuleczki szklane znajdujące się przy wlocie na dnie komory.
- szybkość przepływu 4-16 ml/min (FP VII 4 ml/min, 8 ml/min, 16ml/min)
FP VII - Aparat z cylindrycznym przepływem
zestaw cylindrycznych płaskodennych szklanych zlewek (częściowo zanurzonych w łaźni wodnej
Zestaw szklanych cylindrów poruszających się pionowym ruchem posuwisto-zwrotnym wewnątrz zlewek (cylindry mogą być też przemieszczane poziomo pomiędzy kolejnymi rzędami zlewek
Warunki badania:
- temperatura (niezależnie od typu aparatu) utrzymuje się na stałym poziomie 37ºC
- szybkość obrotów mieszadła jest zróżnicowana w granicach 50-150 obr/min
- objętość płynu ustala się najczęściej w granicach 250-1000 ml
Podstawowe płyny do uwalniania:
Do oceny tabletek uwalniających substancję leczniczą w żołądku używa się kwasu solnego (0,1mol/l, pH 1-2), rzadziej wody. Ostatnio zaznacza się tendencja, aby badania przeprowadzać zamiast w 0,1mol/l - w 0,01 mol/l kwasie solnym, co wiąże się z ustaleniem, że pH soku żołądkowego mieści się zwykle w zakresie 1,4-2,1
Do tabletek dojelitowych używa się buforu fosforanowego o pH 6,8-7,6
FP VII - zalecane płyny do uwalniania
pH 1,0 HCl
pH 1,2 NaCl, HCl
pH 1,5 NaCl, HCl
pH 4,5 Bufor fosforanowy lub octanowy
pH 5,5 i 5,8 Bufor fosforanowy lub octanowy
pH 6,8 Bufor fosforanowy
pH 7,2 i 7,5 Bufor fosforanowy
6. Badanie odporności mechanicznej tabletki na ścieranie - dla tabletek niepowlekanych
Friabilator
aparat do badania ścieralności tabletek
bęben wykonany z płyt polimetakrylowych, umocowany pionowo na osi połączony z silnikiem
bęben ma wewnątrz półkoliście wygiętą przegrodę, zagarniającą w czasie obrotów umieszczone w nim tabletki
szybkość obrotów bębna: 25 ±1 obr./min
Badanie:
należy użyć 20 tabletek o masie do 0,65 g lub 10 tabletek o masie powyżej 0,65 g
tabletki odpylić i zważyć
tabletki umieścić w bębnie, zamknąć pokrywę, uruchomić silnik na 4 minuty (=100 obr.)
tabletki wyjąć z bębna, odpylić i ponownie zważyć
ubytek ich sumarycznej masy nie może być większy niż 1%
tabletki w czasie badania nie powinny ulec pokruszeniu
jeżeli wyniki badań nie spełniają wymagań, badanie można powtórzyć dwukrotnie
Inne metody badań tabletek:
ocena wyglądu
pomiar wielkości
badanie twardości i wytrzymałości tabletki na złamanie
określanie zawartości popiołu nierozpuszczalnego w kwasie solnym
badanie dostępności biologicznej
Ocena wyglądu tabletki
świadczy o jakości użytych stempli i matrycy, pozwala na wstępną ocenę wytrzymałości mechanicznej
przyczyny wystąpienia plam na tabletkach:
Zła jakość powierzchni stempli
Zabrudzenie granulatu
Niezgodność składników masy tabletkowej
Nieodpowiednia jakość składników
Rozkład substancji leczniczej
Pomiar wielkości
mierzy się średnicę i grubość tabletki suwmiarką (z dokładnością 0,1 mm)
normy przemysłowe - odchylenia:
Dla tabletek średniej grubości 4 mm ± 7,5 %
Dla tabletek średniej grubości powyżej 4 mm ± 5 %
Dla drażetek ± 8%
Zbyt duże odchylenia - źle przygotowany granulat lub zmiana nacisku podczas tabletkowania.
Badanie twardości tabletek
Cel: oznaczenie, przy jakim obciążeniu tabletka ulegnie zgnieceniu
Aparat: twardościomierz
tabletkę umieszcza się pionowo lub poziomo ( w zależności od aparatu między: kleszczami, stemplami lub stemplem a łożyskiem)
na tabletki działa siła nacisku (zwiększana liniowo)
zarejestrowane wartości siły, przy której tabletka ulegnie pęknięciu
pomiar w zakresie nacisku 3-300N
Twardość tabletki obrazuje:
Pmax - siła, przy której nastąpi zgniecenie tabletki
Współczynnik twardości T:
T=Pmax/2rh
T - współczynnik twardości ( N/m2)
Pmax - siła potrzebna do zgniecenia tabletki
r - promień tabletki (m)
h - grubość tabletki (m)
Tabletki można uznać za dostatecznie odporne na zgniecenie jeżeli
Współczynnik twardości T > 98*104 N/m2
Badanie wytrzymałości tabletki na złamanie:
tabletkę umieszcza się na 2 podpórkach
na tabletkę działa się osiowo siłą
dla tabletek dzielonych przez pacjenta
Wg FP VIII
czas rozpadu tabletek i kapsułek - wg FP VII (tom I, s. 335)
uwalnianie substancji czynnej (FP VII supl. 2007, s. 1417)
odporność tabletek niepowlekanych na ścieranie - wg FP VII (tom I, s.349)
odporność tabletek na zgniatanie - wg FP VII (tom I, s. 350)