Tarczyca

U człowieka 15 - 30 g, 2 płaty połączone cieśnią. Otoczona podwójną torebką łącznotkankową, w której na tylnej powierzchni płata leżą przytarczyce. Od torebki wnika tkanka łączna dzieląc gruczoł na jedn. funkcjonalno - strukturalne czyli pęcherzyki tarczycy (komórki nabłonka tarczycy):

1. okrągłe, średnica 1mm

2. Wysłane nabłonkiem od prawie płaskiego walcowatego, wysokość zależy od funkcji

3. 20 - 40 pęcherzyków zrazik (cecha charakterystyczna zrazika - własna gałązka tętnicza)

Unaczynienie

- bardzo silnie unaczyniona. Rozbudowana sieć naczyń krwionośnych i limfatycznych otacza każdy pęcherzyk

Unerwienie

- układy sympatyczny i parasympatyczny

- bodźce nerwowe - bezpośrednie oddziaływanie na komórki nabłonka pęcherzyków tarczycy

Pęcherzyk tarczycy

Średnica 50 - 900 μm, struktura zależy od: - okolicy gruczołu, czynności. Każdy otoczony błoną podstawną.

Nabłonek pęcherzyków tarczycy - jednowarstwowy, od płaskiego do walcowatego - wysokość zależna od czynności. W środku galaretowata substancja - koloid tarczycy.

Nabłonek pęcherzyków tarczycy

- płaski sześcienny walcowaty

- bieguny podstawny i szczytowy

Ultrastruktura - typowa dla komórek, które równocześnie: syntetyzują, wydzielają, reabsorbują, trawią białka

- 1. dobrze rozwinięta RER - związek z biosyntezą tyreoglobuliny

- 2. bogaty aparat wakuolarny - lizosomy (rozkład tyreoglobuliny, uwalnianie hormonów tarczycy)

- 3. przy biegunie podstawnym mitochondria

- 4. przy biegunie szczytowym liczne mikrokosmki

Koloid

- Homogenna substancja, wydzielana przez komórki nabłonka pęcherzyków tarczycy, kwasochłonna lub zasadochłonna, PAS+, główny składnik - tyreoglobulina, glikoproteina o wysokiej masie cząsteczkowej (około 650 tys. daltonów),

- Magazynowanie hormonów syntetyzowanych przez komórki nabłonka (zapas do 3 miesięcy)

Synteza i akumulacja hormonów - etapy:

- synteza tyreoglobuliny

- wychwyt jodu z krwi

- aktywacja jodu

- jodowanie reszt tyrozynowych tyreoglobuliny

Synteza tyreoglobuliny: jak w innych komórkach wydzielających białka:

- transkrypcja

- translacja

- RER - synteza białka

- ER + AG - dodawane węglowodany

Egzocytoza na biegunie szczytowym, do światła pęcherzyka.

Wychwyt jodu z krwi - transport aktywny tzw. pompa jodowa (w błonie komórkowej bieguna podstawnego), stężenie jodków - 80 x większe niż we krwi. Wychwyt hamowany nadchloranami.

Oksydacja jodków: katalizowana przez peroksydazę tarczycową do związków pośrednich, które reagują z resztami tyrozynowymi koloidu (tyreoglobuliny). Inhibitory: propylouracyl, karbimazol.

Jodowanie reszt tyrozynowych na granicy komórka - koloid.

- monojodotyrozyna (MIT)

- dwujodotyrozyna (DIT)

- reakcja sprzęgania - DIT + DIT = tetrajodotyronina = T4, tyroksyna

- DIT + MIT = trójjodotyronina = T3

Uwalnianie T3 i T4

- proces zależny od TSH - pinocytoza. Pęcherzyki pinocytarne zlewają się z lizosomami, proteazy - uwalnianie T3 i T4 w cytoplazmie

- MIT i DIT nie wydzielane - dehalogenazy jodotyrozyn

Biologiczne efekty hormonów tarczycy

- stymulacja oddychania mitochondrialnego

- regulacja wzrostu organizmu

- regulacja rozwoju układu nerwowego w życiu wewnątrzmacicznym (mielinizacja)

- regulacja wzrostu i różnicowania komórek

Kontrola wzrostu, struktury i funkcji:

- TSH - tyreotropina
- TRH - thyrotropin releasing hormone
- T3, T4
Ujemne sprzężenie zwrotne
- LATS - Long Acting Thyroid Stimulator (IgG)

Patologia

- niedobór jodu - wole
- Obrzęk śluzowaty - niedoczynność u dorosłych
- kretynizm - niedoczynność u dzieci
- choroba Graves-Basedowa - nadczynność - tyreotoksykoza

Rozwój

- filogeneza - początki u ryb (endostyl)
- proliferacja nabłonka endodermalnego u nasady języka - otwór ślepy (foramen caecum)
- zawiązek gruczołu zstępuje do przodu od gardła jako dwupłatowy uchyłek
- połączenie z językiem - przewód tarczowo - językowy - thyroglossal duct
- początek aktywności 7-8 tydzień życia wewnątrzmacicznego (pojawienie się koloidu)
- tarczyca językowa, tarczyce dodatkowe

Komórki parafolikularne - kom. C tarczycy

- w jednym przedziale nabłonkowym z komórkami nabłonka pęcherzyków tarczycy - nigdy nie stykają się z koloidem
- duże, słabo wybarwione komórki. Rozbudowany RER, liczne długie mitochondria, duży AG, liczne ziarnistości wydzielnicze. W ziarnistościach liczne aktywne biologicznie neuropeptydy

Komórki C
Markery histochemiczne: impregnacja solami srebra, dehydrogenaza α glicerofosforanowa

Komórki systemu APUD - Amine Precursors Uptake and Decarboxylation (wychwyt i dekarboksylacja prekursorów amin).

Kalcytonina - 32 aminokwasy - obniża poziom wapnia we krwi, poprzez hamowanie resorpcji kości

Rozwój:

- neuroektoderma - grzebienie nerwowe

- ciało pozaszkieletowe (ultimobrachialne)

Przytarczyce

- 4 małe gruczoły; 3 x 6 mm, 0,4 g, torebka łącznotkankowa, wydłużone gniazda komórek miąższowych

Komórki główne

Małe, wieloboczne, jasnobarwliwa cytoplazma

Me - nieregularnego kształtu ziarnistości wydzielnicze, 200 - 400nm, zawierają parathormon (paratyryna), 83 aminokwasy. Rozbudowany AG.

Komórki oksyfilne

- większe, w cytoplazmie ziarnistości kwasochłonne, mitochondria - liczne grzebienie

Komórki pośrednie - przejściowe pomiędzy powyżej wymienionymi

Parathormon (PTH, paratyryna)
- obniżenie poziomu wapnia we krwi stymuluje wydzielanie parathormonu. Stymuluje on resorpcję kości i uwalnianie wapnia do krwi, redukuje poziom fosforanów we krwi

- przytarczyca konieczna do życia

Nadczynność przytarczyc - podwyższony poziom wapnia we krwi, odkładanie wapnia w nerkach, tętnicach, pęcherzyku żółtkowym, śliniankach. Iosteittis fibrosa cistica

Tężyczka - spastyczne skurcze mięśni szkieletowych i uogólnione drgawki

Rozwój: rozwijają się z kieszonek gardłowych - górne z IV, dolne z II

Homeostaza wapnia

- 3 hormony: kalcytonina, parathormon, wit. D3

- 3 organy: kości, przewód pokarmowy, nerki

Wykłady z Histologii - „Tarczyca i przytarczyce”

- 5 -

www.stomka.prv.pl

---