SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW W POLSCE UNII EUROPEJSKIEJ

Załamanie w systemie bankowym jest niezmiernie groźne dla funkcjonowania gospodarki, dlatego też istotne jest zapewnienie stabilności sektora bankowego. Jednym z czynników stabilizujących uznaje się utworzenie instytucji gwarantującej depozyty zgromadzone w bankach. Stworzenie instytucji gwarantowania depozytów ma dwa zasadnicze cele, którymi są:

• stabilizowanie systemu bankowego poprzez zmniejszenie możliwości wystąpienia masowych wypłat depozytów (tzw. runu na banki);

• ochrona konsumenta, rozumianego jako przeciętnego klienta, który najczęściej nie jest w stanie ocenić sytuacji finansowej banku, w którym składa swoje oszczędności.

Gwarantowanie depozytów może mieć dwojaki charakter, tzn.:

• bezpośredni - polegający na wypłacie środków klientom banków, które upadły;

• pośredni - polegający na udzielaniu wsparcia finansowego bankom przeżywającym kłopoty.

Fakt, że depozyty są gwarantowane wpływa pozytywnie na płynność banków. Dotyczy to w szczególności sytuacji gdy inny bank upada i istnieje możliwość wystąpienia tzw. „owczego pędu” polegającego na masowo występujących wypłatach wkładów przez deponentów. Gwarantowanie depozytów powoduje, iż klienci banku nie ulegają temu zjawisku, gdyż mają świadomość, że ich środki są gwarantowane.

Do momentu powołania do życia Bankowego Funduszu Gwarancyjnego nie istniał w Polsce powszechny system gwarantowania depozytów, lecz system prowizoryczny. W ustawie Prawo bankowe z 31 stycznia 1989 r. zapisano, że skarb państwa nie odpowiada za zobowiązania banków, z wyjątkiem zobowiązań z tytułu wkładów oszczędnościowych gromadzonych w bankach państwowych, a także w innych bankach, które korzystały z tego uprawnienia przed wejściem ustawy oraz za które przyjął odpowiedzialność z tytułu gwarancji i poręczeń. Zapis ten ograniczał gwarancje skarbu państwa z jednej strony tylko do wybranej grupy banków, a z drugiej tylko do wkładów osób fizycznych. Tworzyło to pewien dualizm w gwarantowaniu depozytów.

Depozyty w pozostałych bankach nie były objęte gwarancjami skarbu państwa. W 1994 roku w związku z wystąpieniem zagrożenia w kilku bankach, Sejm upoważnił Narodowy Bank Polski do gwarantowania oszczędności ludności w 100 % do wysokości równowartości złotówkowej 1000 ECU i w 90 % do równowartości złotówkowej 3000 ECU.

BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

W grudniu 1994 roku została uchwalona Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, która zaczęła obowiązywać od lutego 1995 roku. Od tego momentu obowiązek realizowania wypłat w przypadku upadłości banku zaczął spoczywać na Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.

W ustawie przyjęto, że udział banków w systemie gwarantowania jest obowiązkowy - system obejmuje wiec wszystkie banki i oddziały banków zagranicznych prowadzące działalność na terytorium RP. Powstanie BFG zakończyło więc istnienie dualnego systemu gwarantowania depozytów w Polsce, chociaż trzy banki - PKO BP, Pekao S.A. i BGŻ S.A. - otrzymały do końca 1999 r. dodatkowe gwarancje skarbu państwa dla wkładów oszczędnościowych oraz przyznano im obniżone stawki opłat związanych z wykonywaniem przez BFG jego zadań ustawowych.

W ustawie określono również, że banki mogą także tworzyć umowne (dobrowolne) systemy gwarantowania depozytów, które miałyby charakter komplementarny do działań BFG.

Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu przypisano dwie sfery działalności. Są nimi: działania związane z bezpośrednim gwarantowaniem depozytów oraz działalność o charakterze prewencyjnym na rzecz banków, co w sposób pośredni chroni interesy deponenta. Ponadto BFG ma także wpływ na kształtowanie polityki regulacyjnej poprzez uczestnictwo w Komisji Nadzoru Bankowego.

Bankowy fundusz gwarancyjny posiada osobowość prawną. Rada Ministrów na uzgodniony wniosek Ministra Finansów i Prezesa Narodowego Banku Polskiego nadaje Funduszowi statut określający szczegółowo jego zadania, sposób organizacji oraz zasady gospodarki finansowej. Organami Funduszu są: Rada Funduszu i Zarząd Fundusz.

Nadzór nad działalnością Funduszu sprawuje Minister Finansów w oparciu o kryterium legalności i zgodności ze statutem.

Geneza Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

W 1989 r. kiedy w Polsce rozpoczął się proces tworzenia gospodarki rynkowej i przeobrażeń systemu bankowego jako jej kluczowego elementu, nie istniał powszechny system gwarantowania depozytów. Na mocy ustawy Prawo bankowe z dnia 31 stycznia 1989 roku Skarb Państwa ponosił pełną odpowiedzialność za wkłady oszczędnościowe zdeponowane w bankach państwowych, spółdzielczych oraz prywatnych, które powstały do tego czasu.

W końcu 1989 roku działalność prowadziło 18 banków komercyjnych (w tym 14 państwowych) oraz około 1650 banków spółdzielczych. W latach 1990-1992 liczba banków komercyjnych zaczęła szybko wzrastać. Zmiany w kolejnych latach miały charakter bardziej jakościowy (zwłaszcza pod względem struktury własnościowej) niż ilościowy. W końcu 2000 roku funkcjonowało 76 banków komercyjnych i 696 banków spółdzielczych.

Większość z nowo powstałych banków stanowiły spółki akcyjne z kapitałem prywatnym albo mieszanym prywatno-państwowym. Ich zobowiązania wobec deponentów środków pieniężnych nie były gwarantowane. Sytuacji takiej nie można było utrzymywać z kilku powodów:

• banki nie były jednakowo traktowane pod względem prawnym;

• pozycja konkurencyjna nowo powstałych banków była słabsza, gdyż brak gwarancji powodował przepływ depozytów do banków posiadających gwarancje;

• zamiar przystąpienia Polski do Unii Europejskiej obligował do stworzenia systemu gwarantowania depozytów obejmującego wszystkie banki.

W 1992 roku upadł jeden bank spółdzielczy, w kolejnych latach następne. Do końca 1999 roku upadły 132 banki spółdzielcze. W obliczu niewypłacalności znalazły się niektóre nowo powstałe banki komercyjne w związku z poważnymi trudnościami ich klientów ze spłatą kredytów. W 1994 roku zostało uchwalone przez Sejm prowizorium gwarancyjne, które obowiązywało do czasu wydania odpowiednich aktów prawnych w sposób systemowy regulujących kwestię gwarantowania depozytów w bankach.

W dniu 14 grudnia 1994 roku Sejm uchwalił ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, która określiła zasady tworzenia i funkcjonowania obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów oraz rodzaje działań, jakie mogą być podejmowane w celu udzielenia bankom pomocy w sytuacji powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności. W ustawie zostały również określone zasady gromadzenia i wykorzystywania informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowania. Ustawa weszła w życie 17 lutego 1995 roku. Istotnym czynnikiem przy tworzeniu systemu gwarantowania depozytów było podpisanie przez Polskę układu stowarzyszeniowego z Unią Europejską i rozpoczęcie prac nad harmonizacją polskiego prawa z prawem unijnym. Przyjęta w Polsce formuła gwarancji depozytów odpowiada generalnie dyrektywie Unii.

Podstawowymi zadaniami Funduszu są:

• ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów, które powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego,

• określanie na dany rok, zgodnie wysokości środków wyodrębnionych przez podmioty objęte systemem gwarantowania, w związku z obowiązkiem tworzenia funduszu ochrony środków gwarantowanych,

• udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty wypłacalności i podejmują samodzielną sanację,

• udzielanie zwrotnej pomocy finansowej, zgodnie z zasadami określonymi w przypadku powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności bądź na nabycie akcji lub udziałów banków,

• nabywanie wierzytelności banków, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności,

• kontrola nad prawidłowością wykorzystania pomocy,

• określanie wysokości obowiązkowych opłat rocznych wnoszonych przez podmioty objęte systemem gwarantowania na rzecz Funduszu,

• kontrola realizacji programu postępowania naprawczego podmiotu objętego systemem gwarantowania, w sytuacjach określonych w ustawie,

• wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi,

• gromadzenie informacji oraz bieżąca i okresowa analiza rozwoju sytuacji finansowej banków ukierunkowana na podejmowanie inicjatyw oraz działań zapobiegających pogłębianiu się występujących zagrożeń,

• nadzór nad umownym systemem gwarantowania środków pieniężnych.

Rada Ministrów, na uzgodniony wniosek Prezesa Narodowego Banku Polskiego i Ministra Finansów, może określić, w drodze rozporządzenia, dodatkowe zadania Funduszu w zakresie udzielania pomocy podmiotom objętym systemem gwarantowania oraz tryb ich wykonania.

W okresie 1995 - 2000 hierarchia ważności wymienionych zadań ulegała zmianie w zależności od sytuacji w jakiej znajdował się system bankowy. Jeśli w latach 1995 - 1996 najistotniejsze było sprawne wypełnianie zobowiązań w stosunku do klientów banków znajdujących się w stanie upadłości, to począwszy od połowy roku 1996 zdecydowanie na pierwszy plan wysunęła się działalność pomocowa nakierowana na likwidowanie przyczyn, które mogłyby doprowadzić do upadłości banku, a tym samym powstania nieodwracalnych skutków finansowych i społecznych obciążających cały system bankowy. Misją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest działanie na rzecz bezpieczeństwa i stabilności banków oraz wzrostu zaufania do systemu bankowego.

Działalność Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

Prowadzona działalność pomocowa BFG ma istotne znaczenie ze względu na szczególną rolę banków jako instytucji zaufania publicznego. Gromadzą one środki finansowe wielu podmiotów, a przede wszystkim gospodarstw domowych, które następnie przekształcają m.in. w kredyty. Od sprawności i efektywności działania banków zależy w znacznej mierze wzrost produktu krajowego i dobrobytu. Z tego względu zaufanie do banków ma zasadnicze znaczenie.

Utrzymanie zaufania do sektora bankowego było powodem szczególnego traktowania w polskim systemie gwarantowania trzech banków: PKO BP, Banku Pekao SA i BGŻ SA. Opłacały one niższe składki służące realizacji przez Fundusz zadań gwarantowania depozytów i pomocy finansowej bankom o zagrożonej wypłacalności, a gromadzone przez nie wkłady przekraczające gwarancje Funduszu gwarantował do końca 1999 roku Skarb Państwa. Autorzy ustawy o BFG mieli świadomość, iż finansowanie działań Funduszu stanowi dla banków obciążenie, w szczególności dla tych, które gromadzą dużo depozytów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, a takimi właśnie są wymienione banki. Z dniem 1 stycznia 2000 roku uprzywilejowania te wygasły. Od tego dnia wszystkie banki uczestniczące w systemie gwarantowania depozytów są traktowane jednakowo. Wycofanie gwarancji skarbu państwa jest wymogiem umożliwiającym dostosowanie formuły gwarancji depozytów do dyrektyw Unii Europejskiej.

Gwarancją BFG objęte są środki pieniężne zgromadzone we wszystkich bankach działających w Polsce, na rachunkach bankowych przez tego samego deponenta, na które wystawiono dowody imienne w walucie polskiej oraz w walutach obcych, bez względu na liczbę umów zawartych z tym bankiem, do wysokości określonej ustawą. Gwarancjami objęte są także należności wynikające z innych czynności bankowych (potwierdzone dokumentami imiennymi) z wyjątkiem papierów wartościowych innych niż opiewające wyłącznie na wierzytelności pieniężne, a także listów zastawnych, o których mowa w ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych.

Limity kwot gwarantowanych przez Fundusz w poszczególnych latach przedstawiały się następująco:

1) początkowo po wejściu ustawy kwota gwarantowana wynosiła:

• równowartości w złotych 1.000 EURO - w 100% wartości środków gwarantowanych,

• przekraczające równowartość w złotych 1.000 EURO , a nie przekraczające równowartości w złotych 4.000 EURO - w 90% wartości środków gwarantowanych;

2. od dnia 1 stycznia 1998 r. górna kwota środków gwarantowanych w 90% ich

wartości uległa podwyższeniu do równowartości w złotych 5.000 EURO;

3. od dnia 1 stycznia 1999 r. górna granica środków gwarantowanych uległa podwyższeniu do równowartości w złotych 8.000 EURO;

4. od dnia 1 stycznia 2000 r. - do równowartości w złotych 11.000 EURO;

5. od dnia 1 stycznia 2001 r. - do równowartości w złotych 15.000 EURO;

6. od dnia 1 stycznia 2002 r. - do równowartości w złotych 17.000 EURO;

7. od dnia 1 stycznia 2003 r. planowane jest podniesienie jej do równowartości w

złotych 20.000 EURO.

Dla wyliczenia równowartości EURO w złotych przyjmuje się średni kurs Narodowego Banku Polskiego zgodnie z tabelą kursową obowiązującą w dniu ogłoszenia upadłości banku. Deponent nie traci prawa do dochodzenia swych roszczeń od banku ponad kwotę określoną powyżej bariery gwarantowanej.

W myśl ustawy podmiot objęty systemem gwarantowania obowiązany jest tworzyć fundusz ochrony środków gwarantowanych na zaspokojenie roszczeń deponentów .

Wysokość funduszu ochrony środków gwarantowanych w kolejnym roku jest ustalana, nie później niż do końca poprzedniego roku kalendarzowego, jako iloczyn stawki w wysokości do 0,4% i sumy środków pieniężnych zgromadzonych w banku (zrzeszeniu regionalnym) na wszystkich rachunkach, stanowiącej podstawę obliczania kwoty rezerwy obowiązkowej stosownie do art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. Nr 140, poz. 938 i z 1998 r. Nr 160, poz. 1063), za październik.

Fundusz ochrony środków gwarantowanych jest zwiększany lub zmniejszany w dniu 1 lipca każdego roku, odpowiednio do wysokości sumy, stanowiącej podstawę obliczania kwoty rezerwy obowiązkowej za kwiecień każdego roku.

Z dniem spełnienia warunków gwarancji podmiot objęty systemem gwarantowania jest zwolniony z obowiązku tworzenia funduszu ochrony środków gwarantowanych i zmiany jego wysokości.

Banki są obowiązane lokować aktywa stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych w skarbowych papierach wartościowych i bonach pieniężnych Narodowego Banku Polskiego oraz deponować je na wyodrębnionym dla każdego banku rachunku depozytowym w Narodowym Banku Polskim lub Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych, a w przypadku braku takiej możliwości - lokować te aktywa na oprocentowanym rachunku bieżącym w Narodowym Banku Polskim.

ZABEZPIECZENIA DEPOZYTÓW W SPÓŁDZIELCZYCH KASACH OSZCZĘDNOŚCIOWO-KREDYTOWYCH

Spółdzielcze kasy w Polsce od początku swojego istnienia, to jest od 10 lat, budują własny system ochrony oszczędności. Jednym z celów Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej jest ochrona oszczędności złożonych przez członków SKOK-ów. Dla jego realizacji został sformułowany Program Ochrony Oszczędności. Celem Programu jest zapewnienie bezpiecznego i solidnego funkcjonowania wszystkich SKOK-ów w Polsce poprzez efektywny nadzór, lustracje oraz programy naprawczo - stabilizacyjne dla zapobiegania trudnościom finansowym i upadłościom kas. W ramach Programu oszczędności członków SKOK są objęte ubezpieczeniem - w roku 2002 do wysokości 18.000 EURO. Zastosowanie tego ubezpieczenia oznacza, że oszczędności w kasach spółdzielczych zostały objęte ochroną równoważną do gwarancji depozytów.

Program Ochrony Oszczędności, obejmujący wszystkie SKOK-i, realizowany jest przez dwie instytucje. Pierwszą z nich jest Kasa Krajowa, która na mocy ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych (Dz.U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2) spełnia funkcje nadzorcze (w tym także związku rewizyjnego), funkcje stabilizujące (w oparciu o fundusz stabilizacyjny tworzony z wkładów SKOK-ów) oraz utrzymania płynności (funkcja kasy centralnej). W ramach sprawowanego przez siebie nadzoru, Kasa Krajowa między innymi ustala normy dopuszczalnego ryzyka w działalności kas, przeprowadza lustrację kas, dokonuje kontroli ich działalności w trybie nadzoru, ustala wymogi kwalifikacyjne dla członków zarządów kas, posiada możliwość zakazania prowadzenia działalności określonego rodzaju oraz wzywania do usunięcia stwierdzonych uchybień i zawieszenia zarządu. W kasach, w których występuje groźba zaprzestania spłacania długów, lub których działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie przepisów prawa, Kasa Krajowa może zawiesić działalność kasy ustanawiając zarządcę komisarycznego. Te oraz inne jeszcze uprawnienia ustawowe wraz z możliwościami finansowymi funduszu stabilizacyjnego, który wynosi obecnie 1.22% aktywów SKOK, dobrze chronią system przed niewypłacalnością. Jednakże kompletny system chroniący oszczędności powinien składać się z dwóch komponentów: pierwszy koncentruje się na zapobieganiu ryzykom i programach naprawczych (w przypadku SKOK-ów jest to funkcja stabilizacyjna) natomiast drugi obejmuje wypłatę depozytów (do określonego poziomu) w przypadku upadłości.

Drugą zatem instytucją wchodzącą w skład systemu bezpieczeństwa oszczędności w kasach spółdzielczych jest Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK, które - poczynając od maja 1998 roku - ubezpiecza oszczędności zgromadzone w SKOK-ach.

Na podstawie art. 35 pkt 5 ustawy o s.k.o.k. Kasa Krajowa ustaliła normę dopuszczalnego ryzyka dotyczącą bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych przez członków SKOK-ów, wprowadzając z dniem 01.05.1998 r. obowiązek posiadania przez SKOK-i ubezpieczenia tych środków.

Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe zbudowały własny system ochrony oszczędności. Jednym z celów Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (Kasy Krajowej) jest ochrona oszczędności złożonych przez członków Kas. Dla jego realizacji działa Program Ochrony Oszczędności. W ramach Programu oszczędności członków SKOK-ów są objęte ubezpieczeniem do wysokości 18 000 EURO (od 1 stycznia 2002 roku).

Program Ochrony Oszczędności realizowany jest przez dwie instytucje. Kasa Krajowa ustala normy dopuszczalnego ryzyka i zarządza Funduszem Stabilizacyjnym. Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK (TUW SKOK) ubezpiecza oszczędności zgromadzone w Kasach.

Stały nadzór i kontrola ze strony Kasy Krajowej nad wszystkimi SKOK-ami sprawiają, że spółdzielcze kasy postrzegane są powszechnie jako wiarygodna instytucja finansowa.

System SKOK w Polsce należy rozpatrywać jako całość złożoną z wzajemnie uzupełniających się elementów, które w pełni gwarantują bezpieczeństwo działających Kas. Realizując swoje obowiązki wynikające z ustawy oraz statutu, SKOK- i wprowadzają w życie dobrą praktykę zarządzania, działają zgodnie z zasadami spółdzielczych kas oszczędnościowo - kredytowych i kodeksem etycznym, jednolitymi procedurami świadczenia usług i prowadzenia kontroli. Kasy realizują indywidualne programy budowy kapitału i zarządzania ryzykiem oraz tworzą niezbędne rezerwy, w tym szczególnie na poczet pożyczek i kredytów przeterminowanych.

Kasa Krajowa utrzymuje także zasoby finansowe na potrzeby wzajemnego kredytowania dla SKOK-ów mających problemy z płynnością. W sytuacji wyjątkowej, zagrożona utratą płynności kasa może zaciągnąć pożyczkę (kredyt) by sprostać popytowi na fundusze. Ta funkcja KSKOK pomaga SKOK-om zaspokoić potrzeby ich członków w zakresie pożyczek i wycofywania oszczędności.

POLSKI SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW W ŚWIETLE ROZWIĄZAŃ UNIJNYCH

Powstanie Bankowego Funduszy Gwarancyjnego przypisuje się z jednej strony chęci zniesienia dualności gwarantowania depozytów, z drugiej strony zaś dążeniu do harmonizacji przepisów polskiego prawa bankowego z przepisami obowiązującymi w krajach Unii Europejskiej.

Polska po podpisaniu z Unią Europejską „Traktatu stowarzyszeniowego”, którego postanowienia weszły w życie 1 lutego 1994 r., zobowiązana była do zbliżenia „istniejącego i przyszłego ustawodawstwa Polski do ustawodawstwa istniejącego w Unii Europejskiej” (art. 68)

Dyrektywa wydana przez Parlament i Radę Unii Europejskiej z 30 maja 1994 r. w sprawie systemu gwarantowania depozytów za kwestie podstawowe dla tworzenia systemu gwarantowania uznaje ustalenie:

• przedmiotowego i podmiotowego zakresu gwarancji;

• poziomu kwoty gwarantowanej;

• zasad przynależności do systemu i możliwości wykluczeń;

• warunków dokonywania wypłat w ramach systemu.

Ponadto określa czynniki, które powinny być uwzględniane przy kształtowaniu konkretnych rozwiązań odnośnie systemu. Są nimi:

• struktura systemu bankowego;

• kondycja finansowa systemu bankowego i skala zagrożenia;

• strategia postępowania wobec banków przeżywających kłopoty finansowe;

• potrzeba oraz wymagana skala i technika restrukturyzacji systemu bankowego.

Rozpatrując przyszłość systemu gwarantowania depozytów w Polsce należy zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze na podniesienie wysokości kwoty gwarantowanej, po drugie na tworzenie umownych systemów gwarantowania depozytów.

Zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej, w krajach członkowskich kwota gwarantowana powinna wynosić co najmniej 20 000 euro. W przypadku niektórych krajów - słabszych gospodarczo - dopuszcza się obniżenie na okres przejściowy kwoty gwarantowanej do 15 000 euro. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej będzie obligowało do osiągnięcia wymaganego poziomu.

Dyrektywa Rady Wspólnoty z 30 maja 1994 r. ustaliła konkretne wymagania odnośnie gwarantowania depozytów. Najistotniejsze z nich to:

• powołanie na terytorium każdego państwa przynajmniej jednego, uznanego oficjalnie systemu gwarantowania depozytów,

• obligatoryjna przynależność każdego banku do systemu ochrony depozytów,

• minimum kwoty gwarantowanej dla jednego deponenta - 20 000 ECU; kwota gwarantowana ma co pięć lat podlegać weryfikacji,

• uruchomienie wypłat z krajowego systemu gwarantowania depozytów, gdy w banku depozyty stają się niedostępne dla właścicieli,

• wypłacanie kwot gwarantowanych w terminie 3 miesięcy od daty powstania obowiązku,

• informowanie klientów banku o zasadach gwarantowania depozytów,

• utrzymanie zasady „kraju ojczystego”, tzn. że system gwarantowania depozytów obejmuje deponentów oddziałów banków rodzimych w innych krajach

Z punktu widzenia harmonizacji prawa polskiego z obowiązującymi regulacjami w Unii Europejskiej można stwierdzić, że stworzenia BFG w Polsce stanowi znaczny postęp. Są jednak rozbieżności w stosunku do podstawowych rozwiązań w Unii, przekraczające tolerowaną odmienność systemową. Dotyczy to czasu trwania stanu „niedostępności wkładu” . Zgodnie z dyrektywą uruchomienie systemu gwarantowania środków może nastąpić w ciągu 21 dni od momentu, gdy zaistniała sytuacja niemożności wypłaty należnych wkładów przez instytucję finansową. Limit czasowy „ niedostępności wkładu”, określony w art. 10 dyrektywy, wynosi 3 miesiące z możliwością dwukrotnego przedłużenia w wyjątkowych sytuacjach. Natomiast polski system gwarantowania uzależnia moment początkowy wypłat od ogłoszenia upadłości banku bądź od oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości ze względu na to, że majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. W ciągu 37 dni od tej daty syndyk masy upadłości ma możliwość rozpoczęcia wypłat środków gwarantowanych. Jak wskazuje dotychczasowa praktyka, wydanie orzeczenia w przedmiocie upadłości banku nadal często poprzedzone jest wielomiesięcznym okresem zawieszenia banku, w czasie którego bez wątpienia istnieje stan niedostępności wkładów w rozumieniu dyrektywy. W okresie zawieszenia działalności banku deponent nie może jednocześnie korzystać ze środków ochrony, ani też podnosić roszczeń wobec BFG. Żadnych działań wyprzedzających ogłoszenie upadłości mających na celu ochronę deponenta nie może podjąć z własnej inicjatywy Zarząd BFG. Ta sytuacja bardzo poważnie może osłabić skuteczność polskiego systemu, a spóźniona interwencja ze strony systemu gwarantowania środków wyraźnie narusza postanowienia dyrektywy. Nasuwa się zatem wniosek, że dość krótkie terminy na uruchomienie systemu gwarancji stwarzają nie do końca uzasadnione wrażenie szybkości działania i trzymania się w ramach wyznaczonych dyrektywą

Kolejna przyszłościową kwestia związaną z przyszłością gwarantowania depozytów w Polsce jest tworzenie przez banki dobrowolnych (umownych) systemów gwarantowania depozytów. Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym określa ogólne zasady tworzenia systemu i daje możliwość objęcia gwarancjami środków pieniężnych innych niż objęte systemem obowiązkowym. Systemy takie mogą tworzyć banki, które wywiązują się z obowiązków wynikających z ustawy. Umowa o utworzeniu funduszu powinna określać: uczestników funduszu, zasady przystępowania i występowania z funduszu oraz zasady wykorzystywania środków na ochronę depozytów. Umowa o utworzeniu umownego systemu gwarantowania środków pieniężnych i zasadach jego działania wymaga, dla swej ważności, zatwierdzenia przez Radę BFG.

BIBLOGRAFIA :

1. Ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym

2. Praca zbiorowa pod red. Władysława L. Jaworskiego, Współczesny bank, Poltex, Warszawa 1998 r.;

3. L. Kędzierski J. Wójcik, Finanse Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych, OFICYNA, Gdańsk 1999 r.;

4. Praca zbiorowa pod red. W.L. Jaworskiego, Polskie banki w drodze do Unii Europejskiej ,Poltex, Warszawa 1997 r.;

5. Praca zbiorowa pod redakcją J. Głóchowskiegi i J. Szambelańczyka, Bankowość. Podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1999 r.

6. www.bfg.pl, www.stef-skok.com.pl

1

7

---