Budowa skóry

Skóra składa się z trzech warstw : naskórek, skóra właściwa, tkanka podskórna

Skóra, poza tym zawiera przydatki tj. gruczoły łojowe, gruczoły potowe, mieszki włosowe, płytki paznokciowe oraz naczynia krwionośne, naczynia chłonne i zakończenia nerwowe

Naskórek zbudowany jest z 4 warstw, (od najgłębszej):

-warstwa podstawna

-warstwa kolczysta

-warstwa ziarnista

-warstwa rogowa

Naskórek stale się odnawia, czego przejawem jest złuszczanie, często widoczne gołym okiem, a okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do rogowej "turnover time" wynosi 26-28 dni

Skórę właściwą można podzielić na:

-warstwę brodawkową), obejmującą brodawki, zawierające liczne drobne naczynia krwionośne

- warstwę siateczkową, obejmującą głębsze warstwy aż do tkanki podskórnej, różniącą się bardziej zbitym charakterem włókien kolagenowych

Tkanka podskórna składa się ze zrazików tłuszczowych przedzielonych zbitą tkanką łączną włóknistą. W przestrzeniach międzyzrazikowych tkanki podskórnej zawarte są części wydzielnicze gruczołów potowych oraz naczynia krwionośne, włókna i upostaciowane zakończenia nerwowe.

Semiotyka

Wykwit podstawowy są to zmiany skórne, na podstawie których ustalamy rozpoznanie. Są zasadniczym elementem obrazu klinicznego chorób dermatologicznych. Rozróżnia się dwa typy wykwitów: pierwotne i wtórne

Wykwity pierwotne pojawiają się na skórze w początkowym okresie ujawnienia się zmian chorobowych na skórze. Należą do nich: plama, grudka, guzek, guz, krosta, bąbel pokrzywkowy, pęcherzyk, pęcherz

Wykwity wtórne rozwijają się w toku ewolucji wykwitów pierwotnych, występują w okresie rozwoju i ustępowania choroby. Należą do nich: nadżerka, przeczos, pęknięcie, rozpadlina, łuska, owrzodzenie, blizna, strup

Plama - Plama jest to wykwit leżący w poziomie skóry i różniący się od niej zabarwieniem. Wyróżniamy plamy: barwnikowe np. znamiona, piegi , tatuaż, bielactwo

naczyniowe - teleangiektazje , siniaki

złogowe- np. starcze.

Grudka - Grudka to wykwit wyniesiony ponad poziom skóry, dobrze odgraniczony od otoczenia i ustępuje bez śladów.np.. brodawki zwykłe; łuszczyca, liszaj płaski i skórne kępki żółte

Guzek- Guzek to wykwit wyniesiony ponad powierzchnię skóry, ustępuje z pozostawieniem blizny, wielkość do 1 cm.

Guz- Większe wykwity guzkowe, zajmujące również tkankę podskórną, wielkości >1cm, ustępują z blizną.

Krosta -Krosta jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, od początku wypełnionym treścią ropną, ustępuje bez blizny.

Bąbel pokrzywkowy- Bąbel pokrzywkowy to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, szybko powstaje i ustępuje (do 48-72h) bez pozostawiania śladów, towarzyszy mu świąd.

Pęcherzyk i pęcherz - Pęcherzyki to zmiany wyniesione ponad powierzchnię skóry, wypełnione treścią surowiczą lub krwistą, wielkości do 1 cm, ustępują bez blizny.

Pęcherz - powyżej 1 cm. Mogą być: podrogowe, śródnaskórkowe, podnaskórkowe.

Łuska - Łuska to złuszczająca się warstwa rogowa naskórka. Odmiany złuszczania: drobnootrębiaste i płatowe.

Nadżerka (erosio) - to ubytek naskórka zmienionego patologicznie, ustępuje bez blizny.

Przeczos (excoriatio) - to odmiana nadżerki, o linijnym układzie, ustępuje bez blizny. Pojawia się w naskórku niezmienionym.

Pęknięcie i rozpadlina - to linijne ubytki naskórka i skóry właściwej, umiejscowione w zgięciu stawowym lub fałdzie skórnym . Rozpadlina jest nieco głębsza.

Owrzodzenie (ulcus) - to ubytek skóry właściwej, niekiedy tkanki podskórnej, mięśniowej, ustępuje z pozostawieniem blizny

Blizna (cicatrix) - powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką łączną włóknistą . Dzielimy je na: przerosłe i zanikowe.

Keloid - przerośnięta blizna, przekracza granicę urazu mechanicznego

ŁUSZCZYCA

Jest to jedno z najczęstszych, uwarunkowanych genetycznie schorzeń skóry, charakteryzujące się: przewlekłym i nawrotowym przebiegiem, zwiększoną proliferacją naskórka, klinicznie - złuszczającymi się wykwitami grudkowymi, ustępującymi bez pozostawienia śladu, dużą różnorodnością obrazu morfologicznego i nasileniem zmian (od nielicznych, ograniczonych ognisk do ciężkich postaci zajmujących całą skórę i stawy)

Epidemiologia łuszczycy:

średnia częstość w populacji - 1,5 -2,8%, równie często dotyczy mężczyzn i kobiet, w łuszczycy stawowej nieco częstsza zapadalność dotyczy kobiet, różnice częstości występowania w różnych krajach - rzadziej Japonia, państwa Afryk)

Etiopatogeneza łuszczycy:

Podłoże genetyczne, o czym świadczy rodzinne występowanie

Rola układu nerwowego, o czym świadczą wysiewy po stresach

Patofizjologia łuszczycy: Cechą charakterystyczną są procesy proliferacyjne w naskórku, tzn. przyspieszone podziały komórkowe. Wynikiem tego jest parakeratoza.

Czynniki wywołujące lub zaostrzające łuszczycę: infekcje, wahania hormonalne (ciąża, menopauza), czynniki środowiskowe (alkohol, palenie tytoniu, niektóre leki, np. beta-blokery, lit, niesterydowe leki przeciwzapalne), urazy mechaniczne i stresy.

Obraz kliniczny łuszczycy: wykwitem podstawowym jest grudka barwy czerwonej, pokryta srebrzystą łuską. Grudki wykazują dodatni objaw świecy stearynowej, błonki i objaw Auspitza. Grudki łączą się w większe ogniska, które nazywamy tarczkami łuszczycowymi, szerzące się obwodowo, ustępujące w części środkowej

Objaw Koebnera - wysiew linijnie ułożonych grudek, pojawiających się po urazie mechanicznym. Objaw ten jest charakterystyczny między innymi dla:

• aktywnej łuszczycy

• liszaja płaskiego

• brodawek płaskich młodocianych

Zmiany chorobowe w łuszczycy mogą być umiejscowione na skórze całego ciała, typowa lokalizacja zmian w łuszczycy zwykłej: łokcie, kolana (czyli ok. wyprostna), ok. lędźwiowo-krzyżowa, skóra owłosiona głowy, paznokcie.

Zmiany w obrębie płytek paznokciowych: objaw naparstka , objaw plamy olejowej, rogowacenie podpaznokciowe, pobruzdowanie płytki, zgrubienie płytki, kruchość, łamliwość płytki, brunatne zabarwienie płytki.

Przebieg łuszczycy jest rozmaity: U większości chorych poprawa lub remisja zmian następuje latem pod wpływem nasłonecznienia;

Oprócz typowego obrazu łuszczycy zwykłej wyróżnia się jej następujące odmiany nietypowe:

• łuszczyca zadawniona

• łuszczyca wysiękowa

• łuszczyca brudźcowa

• erytrodermia łuszczycowa

• łuszczyca krostkowa uogólniona

• łuszczyca krostkowa dłoni i stóp

• łuszczyca stawowa

Łuszczyca stawowa (p.arthropatica) - poza wykwitami łuszczycowymi występują zmiany stawowe o bogatym obrazie klinicznym (zmiany na ogół asymetryczne) prowadzące nieraz do trwałego inwalidztwa. Czynnik reumatoidalny jest na ogół niewykrywalny. Jednakże niekiedy może występować, nawet w wysokich mianach, co przemawia za współistnieniem w tych przypadkach rzs.

Choroby wirusowe skóry

Opryszczka zwykła Herpes simplex

-zmiany o charakterze drobnych pęcherzyków zlokalizowane na granicy błon śluzowych i skóry, ze skłonnością do nawrotów

-czynnik etiologiczny - wirus herpes simplex (HSV)

-Typ 1 (HSV 1) - opryszczka wargowa (herpes labialis)- zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej, wargach, twarzy, tułowiu i kończynach. Do zakażenia HSV1 dochodzi we wczesnym dzieciństwie

-Typ 2 (HSV 2) - opryszczka genitalna (herpes progenitalis)- zmiany w obrębie narządów płciowych i pośladków. Zakażenie HSV2 wiąże się najczęściej z inicjacją seksualną, a szczyt zakażeń przypada na 15-25 rż. Typ ten ma znaczenie jako kokancerogen w rakach narządów płciowych związanych z zakażeniem wirusem brodawczaka.

Objawy kliniczne:

• drobne pęcherzyki, wielkości kilku mm, umiejscowione na podłożu rumieniowo-obrzękowym, wykazujące tendencję do grupowania się

• początkowo pęcherzyki wypełnione są treścią surowiczą, następnie ropną, szybko przekształcają się w nadżerki i pokrywają się w ciągu kilku dni strupami (impetiginisatio)

• goją się bez pozostawienia blizny

• zmianom skórnym towarzyszy lekkie pieczenie lub niewielka bolesność. Niekiedy objawy te wyprzedzają wystąpienie opryszczki o 2-3 dni

Objawy opryszczki prowokowane są przez:

• choroby gorączkowe i zakaźne, przegrzanie (np.silne nasłonecznienie) , oziębienie ciała, miesiączkę, obniżenie odporności, stres

Półpasiec Herpes zoster

Czynnik wywołujący to Herpes virus varicellae. Jest to ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną . Schorzenie występuje przez reaktywację utajonego zakażenia w zwojach czuciowych lub zetknięcie z chorym na ospę wietrzną.

Wykwit pierwotny: surowiczy pęcherzyk o trwałej pokrywie, pęcherzyki zgrupowane są:

linijnie, jednostronnie wzdłuż zajętego nerwu. Najczęściej umiejscowione są: twarz, zwłaszcza okolica unerwiana przez I gałąź n. trójdzielnego, oczodół, tułów zwłaszcza klatka piersiowa

Objawy i przebieg

- zmiany skórne poprzedzone są nerwobólami

- w niektórych przypadkach bóle mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy po ustąpieniu zmian skórnych

- półpasiec na ogół pozostawia trwałą odporność

- nawroty i zmiany rozsiane : w tym przypadku należy zrobić badanie w kierunku nowotworów, chłoniaków i defektów immunologicznych.

Odmiany kliniczne; Zgorzelinowa, Krwotoczna, Oczna, Uogólniona lub rozsiana

Powikłania: zajęcie rogówki, porażenie nerwów okoruchowych, nerwu słuchowego i częściowa utrata słuchu, porażenie nerwu twarzowego, porażenie nerwu trójdzielnego, przewlekłe bóle neuralgiczne, zmiany ustępują bez śladu, jedynie postać zgorzelinowa może pozostawić blizny

Grupa brodawek- wywołane przez wirusy HPV

- Brodawki zwykłe

- Brodawki płaskie

- Brodawki stóp: myrmecia i mozaikowe

- Brodawki weneryczne czyli kłykciny kończyste

Brodawki zwykłe; są umiejscowione :najczęściej palce rąk, wały paznokciowe, skóra gładka i błony śluzowe . Obraz kliniczny:

- drobne grudki o nierównej, hiperkeratotycznej powierzchni, brunatnie zabarwione

- okres wylęgania: kilka tygodni - kilka miesięcy

- bardzo zakaźne

Brodawki stóp- odmiany

Myrmecia

- najczęściej występują u dzieci (zakażenie basenowe), - zmiany są pojedyncze lub nieliczne, wnikają głęboko do skóry, wywołują odczyn zapalny, są bolesne ale reinfekcja zdarza się rzadko

Mozaikowe

- zmiany są powierzchowne, rozległe, długotrwałe, nie wywołują odczynu zapalnego, z reguły niebolesne, wykazują tendencję do nawrotów

Leczenie brodawek zwykłych i stóp

- zamrażanie ciekłym azotem lub podtlenkiem azotu

- elektrokoagulacja

- łyżeczkowanie

- ścinanie nożem elektrycznym

- laser

- preparaty zewnętrzne: z kwasem salicylowym: Brodacid, Verrumal, Duofilm , imikwimod (Aldara)

- czasem ustępują samoistnie

Brodawki płaskie (młodocianych, młodzieńcze); najczęstsze u dzieci, umiejscowienie: skóra gładka i błony śluzowe: grzbiety rąk, dolne części twarzy, czoło

Obraz kliniczny: drobne grudki o gładkiej, lśniącej powierzchni i zabarwieniu normalnej skóry, bardzo liczne . Mają tendencję do samoistnego ustępowania. U osób z obniżona odpornością mogą utrzymywać się przez wiele lat. Wykazują dodatni objaw Koebnera

Leczenie brodawek płaskich:

• złuszczanie: preparaty z rezorcyną, kwasem salicylowym, maści i płyny z kwasem wit. A

• elektrokoagulacja

• zamrażanie ciekłym azotem lub podtlenkiem azotu (spray)

Brodawki płciowe - kłykciny kończyste

- brodawki w obrębie narządów płciowych i odbytu

- bardzo zakaźne, najczęściej przenoszone drogą płciową

- sprzyjają: maceracja błon śluzowych, wydzielina, ciąża, obniżenie odporności

Wykwit podstawowy: przerosłe, uszypułowane twory brodawkowate o kalafiorowatej powierzchni i brunatnym zabarwieniu. Zmiany mogą ustępować samoistnie, zwłaszcza u ciężarnych kobiet. Powikłania: u mężczyzn stulejka i załupek, u kobiet zakażenie szyjki macicy.

Leczenie: pędzlowanie podofiliną, elektrokoagulacja, zamrażanie ciekłym azotem, ścinanie nożem elektr, laser CO2, imikwimod (Aldara)

Raki szyjki macicy są związane w 80% z zakażeniem wirusami HPV16, 18, 31 i 32

Osutki polekowe

Osutki polekowe są zmianami skórnymi wywoływanymi lekami stosowanymi zewnętrznie (wyprysk kontaktowy) lub wewnętrznie. Wykazują one rozmaite cechy morfologiczne, w zależności od czynnika wywołującego i mechanizmu powstawania. Ocenia się, że niepożądane reakcje na leki obserwuje się u ok. 3% chorych hospitalizowanych i 5% pacjentów ambulatoryjnych.

Osutki polekowe-etiopatogeneza

• Mechanizmy alergiczne : nadwrażliwość na leki może powstać w wyniku działania wszystkich czterech mechanizmów alergii. Związana jest ona najczęściej z alergią na aktywny składnik leku lub jego metabolity, rzadziej na składniki dodatkowe preparatu np. środek konserwujący, barwniki

• Mechanizmy niealergiczne związane są z:

- reakcją toksyczną na lek,

- gorszą eliminacja leku z organizmu

- akumulacją leku w tkankach

- genetycznie uwarunkowanymi zaburzeniami enzymatycznymi

- nietolerancją leku związaną z zaburzeniami czynności wątroby i nerek

- wrażliwością osobniczą pacjenta

- reakcją pseudoalergiczną o niejasnym mechanizmie

Powstanie alergii na lek wiąże się również z:

• drogą podania leku (słabiej uczula lek podany doustnie niż pozajelitowo)

• czasem leczenia (alergia rozwija się częściej u osób leczonych długotrwale, ale w sposób przerywany)

• z liczbą podawanych jednocześnie preparatów (możliwość interakcji i powstania nowych związków o właściwościach uczulających)

Osutki polekowe -diagnostyka

Diagnostyka skórnych reakcji polekowych jest trudna i niedoskonała. Trudności diagnostyczne zależą od tego, że różne leki mogą wywołać identyczne zmiany skórne, a ponadto jeden lek może być przyczyną reakcji skórnych o odmiennym obrazie klinicznym. Podstawowe znaczenie w ustaleniu czynnika wywołującego ma bardzo dokładny wywiad, dotyczący przyjmowanych leków zwykle w okresie ostatnich 14 dni przed pojawieniem się zmian skórnych. Testem, który może potwierdzić związek zmian skórnych z lekiem jest test ekspozycji. Należy go wykonywać z dużą ostrożnością i tylko w warunkach szpitalnych. Nie wykonuje się go u pacjentów, u który reakcja polekowa miała charakter wstrząsu anafilaktycznego lub toksycznej nekrolizy naskórka.

Choroby skóry wywoływane przez leki - osutka plamisto-grudkowa

• są to najczęstsze polekowe reakcje skórne, prawdopodobnie powstają w wyniku IV mechanizmu alergii , mają charakter osutki odro-, płonico- lub różyczkopodobnej. Umiejscowione są symetrycznie na tułowiu i kończynach, rzadziej na twarzy. Mają tendencje do skupiania się , w obrębie których mogą tworzyć się pęcherzyki i nadżerki; niekiedy może dojść do zajęcia błon śluzowych. Towarzyszy im różnie nasilony świąd skóry, ustępują ze złuszczaniem, mogą pozostawiać pozapalne przebarwienia. U osób, które zetknęły się wcześniej z alergenem osutka występuje po 2-3 dniach, w przypadku pierwszego kontaktu w 9-10 dobie od rozpoczęcia podawania leku; może wystąpić nawet po jego odstawieniu

• najczęstszą przyczyną są następujące leki:

- antybiotyki-penicylina, ampicilina, cefalosporyny, gentamycyna

- sulfonamidy

- NLPZ

- leki p-drgawkowe

- leki psychotropowe

- sole złota

Choroby skóry wywoływane przez leki - rumień trwały

• etiopatogeneza - czynnikami wywołującymi są rozmaite leki, najczęściej: barbiturany, kwas salicylowy (aspiryna), NLPZ, fenacetyna, sulfonamidy

• pojedyncze ogniska barwy sino-brunatnej; leżą w poziomie skóry, są wyraźnie odgraniczone od skóry zdrowej, nie towarzyszą im objawy podmiotowe

• okres trwania jest wielomiesięczny, a odstawienie leku nie powoduje natychmiastowego cofania się przebarwień, stąd pacjenci rzadko kojarzą zmiany skórne ze stosowanym lekiem

Inne choroby skóry wywołane przez leki to chłoniaki rzekome (pseudolymphoma) oraz

Toksyczna nekroliza naskórka (TEN)

• najcięższa skórna reakcja polekowa

• choroba występuje w każdym wieku, częściej dotyczy dorosłych

• etiopatogeneza jest niejasna, prawdopodobnie choroba powstaje w wyniku komórkowej reakcji cytotoksycznej w stosunku do komórek naskórka

• czynnikami wywołującymi są: antybiotyki (ampicilina, amoksycylina), sulfonamidy (Biseptol), chinolony, NLP (Piroxicam), amizepin

• zmiany skórne mają charakter rumieni i rozległych pęcherzy, z tendencją do spełzania naskórka (objaw Nikolskiego dodatni)

• umiejscowienie - skóra gładka i błony śluzowe: jamy ustnej, narządów płciowych, spojówek, rogówki, przełyku

• początek choroby jest nagły, w kilka lub kilkanaście godzin po zażyciu leku

• zmianom skórnym towarzyszy wysoka temperatura

• stan ogólny chorych jest bardzo ciężki, co związane jest z obnażeniem rozległych powierzchni naskórka i wtórnymi zaburzeniami elektrolitowymi

• śmiertelność jest nadal wysoka

• zmiany na skórze gładkiej ustępują bez blizny, włosy odrastają, może natomiast dojść do powikłań ocznych (zrosty spojówek, uszkodzenie rogówki) oraz niepełnego odrostu paznokci

Choroby skóry, w których czynnikiem wywołującym mogą być leki:

• Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy

• Pokrzywka typu choroby posurowiczej

• Rumień wielopostaciowy wysiękowy i zespół Stevensa-Johnsona

• Plamice i zapalenie drobnych naczyń - vasculitis

• Rumień guzowaty

• Osutki liszajowate

• Erytrodermia - uogólnione zapalenie skóry

• Reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne

• Zmiany barwnikowe

• Zmiany pęcherzykowe i pęcherzowe

• świąd skóry

LISZAJ PŁASKI (Lichen planus)

Etiologia:

* wirusy HCV

* czynniki toksyczne (substancje chemiczne, wywoływacze fotografii kolorowej, farby)

* leki - przeciwmalaryczne, sole złota, przeciwgrzybicze, psychotropowe, niesterdowe przeciwzapalne, hypotoniczne (kaptopryl, furosemid) i inne

* czynniki genetyczne (u osób z antygenem HLA B7, HLA A3, HLA DR1

* czynniki psychogenne

Obraz kliniczny:

• wykwit podstawowy - wieloboczna, płasko-wyniosła grudka , lśniąca, na powierzchni delikatna siateczka Wickhama , barwy czerwonej lub sinofiołkowej. Nie wykazuje tendencji do zlewania się i ustępuje pod postacią brunatnego przebarwienia, nie pozostawia blizny, jedynie zanik (odmiana zanikowa, szczególnie skóra owłosiona głowy)

Umiejscowienie zmian:

* Okolice nadgarstków po stronie zginaczy

* Okolica lędźwiowa

* Przednia powierzchnia podudzi

* Wewnętrzne powierzchnie ud

* Okolice stawów skokowych

* Narządy płciowe

* Błony śluzowe jamy ustnej - zmiany są linijne, drzewkowate zbielenie nabłonka głównie na błonie śluzowej policzków i czerwienie warg

* Paznokcie: podłużne pobruzdowania, spełzanie płytek lub ich zanik

* Na skórze owłosionej głowy: grudki przymieszkowe ustępują bliznowaceniem

Przebieg choroby - wielomiesięczny lub wieloletni

Dolegliwości subiektywne - świąd, niekiedy znaczny (objaw lakierowanych paznokci)

Choroby pasożytnicze

Świerzb (Scabies)

Świerzb jest chorobą zakaźną , wywoływany jest przez rodzaj roztoczy-świerzbowca ludzkiego.

Okres wylegania wynosi od 3 dni do 3 tygodni, zakażenie następuje drogą kontaktu bezpośredniego lub za pośrednictwem zakażonych przedmiotów, zwłaszcza pościeli. Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi zakażenia są: obniżenie odporności i wyniszczenie fizyczne ustroju, świerzb często występuje u osób chorych psychicznie. Cechą charakterystyczną jest świąd nasilający się w nocy, pod wpływem rozgrzania ciała w pościeli (uczynnianie się świerzbowców)

Obraz kliniczny

-wykwitem podstawowym jest nora świerzbowcowa w kształcie litery C, L lub S umiejscowiona w warstwie rogowej naskórka

- w wyniku drapania w obrębie skóry powstają zmiany wtórne: przeczosy, nadżerki, grudki, pęcherzyki, strupki

- najczęstsze umiejscowienie zmian: brzuch (głównie ok. pępka), zgięcia i fałdy skórne, brodawki sutkowe u kobiet, okolice narządów płciowych u mężczyzn, pośladki, dłonie i podeszwy u małych dzieci

- świerzb nie zajmuje okolicy międzyłopatkowej, dłoni i podeszew u osób dorosłych, twarzy

- u osób dbających o higienę objawy mogą być bardzo słabo nasilone, a obraz chorobowy niecharakterystyczny, tzw. świerzb ludzi czystych

Leczenie - należy przeprowadzić u wszystkich członków rodziny jednoczasowo

Fotodermatozy
Promieniowanie słoneczne obejmuje :

-Promieniowanie podczerwone (800- 3000 nm)- przenikające głęboko w skórę, wykorzystywane jest jego działanie rozgrzewające

- Światło widzialne (400- 800 nm)- generuje wrażenia barw- stosowane jest w leczeniu depresji sezonowej

- Promieniowanie ultrafioletowe (200- 400 nm)

Promieniowanie UV dzielimy na:

• UVC (200-280 nm)- ma najwyższą energię, silnie działa: rumieniotwórczo, drażniąco na spojówki oka, bakteriobójczo; nie przechodzi przez szkło okienne, w większości zatrzymywane jest przez warstwę ozonową,wywiera działanie toksyczne na komórki

• UVB (280- 320 nm)- wykazuje silne działanie rumieniotwórcze, prowadzi do uszkodzenia DNA komórek, nie przechodzi przez szkło okienne, stanowi kilka procent promieniowania słonecznego docierającego do ziemi, jest w całości pochłaniane przez naskórek, powoduje nowotwory skóry

• UVA (320- 400 nm)- mniej rumieniotwórcze, bardziej barwnikotwórcze, przechodzi przez szkło okienne i chmury, stanowi 95% promieniowania słonecznego docierającego do ziemi, powoduje szybsze starzenie skóry, nowotwory skóry

Korzystne działanie promieni UV to: skórna synteza witaminy D_{3, w}ytwarzanie barwnika melaniny, chroniącej przed oparzeniem słonecznym, korzystny wpływ na samopoczucie, terapia świetlna wykorzystywana w leczeniu różnych schorzeń dermatologicznych

NIEKORZYSTNE ZMIANY ZACHODZĄCE W SKÓRZE POD WPŁYWEM PROMIENI UV

• ostre : rumień, oparzenia I i II stopnia, -odwodnienie organizmu, udar słoneczny

• przewlekłe:

-przedwczesne starzenie się skóry- „photoaging”

-występowanie zmian barwnikowych(piegi, plamy soczewicowate)

-występowanie znamion barwnikowych

-występowanie teleangiektazji

-występowanie niebarwnikowych nowotworów skóry tj.raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego

-zwiększone ryzyko rozwoju czerniaka

PROMIENIE UV MOGĄ BYĆ PRZYCZYNĄ WIELU CHORÓB

Fotodermatozy - to grupa schorzeń, w których występuje nadwrażliwość na promieniowanie UV światła słonecznego. Zaliczamy do nich:

• Nabyte idiopatyczne fotodermatozy : wielopostaciowe osutki świetlne(opryszczka letnia i świerzbiączka letnia), pokrzywka słoneczna,

• Odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne,

• Dermatozy, gdzie światło słoneczne jest czynnikiem zaostrzającym lub wyzwalającym np.toczeń rumieniowaty

• Fotodermatozy genetycznie uwarunkowane (xeroderma pigmentosum, porfirie)

Wielopostaciowe osutki świetlne - czynnikiem wywołującym są promienie UVA, rzadziej UVB

• Zmiany skórne są wielopostaciowe - rumienie, grudki, pęcherzyki

• Umiejscowienie zmian - głównie miejsca ciała odkryte

• Pierwsze zmiany pojawiają się najczęściej w dzieciństwie, w okresie wiosennym, stale nawracają

Odczyny fototoksyczne:

• Występują u większości osób poddanych ich działaniu

• Głównie są wywoływane przez promienie UVA

• Czynnikami wywołującymi są rośliny, leki (sulfonamidy, tetracykliny, leki obniżające ciśnienie, leki p-padaczkowe), środki chemiczne stosowane zewnętrznie (barwniki, dziegcie, olejek bergamutowy zawarty w perfumach)

• Zmiany skórne przypominają oparzenie słoneczne, ograniczone są do miejsca kontaktu

• Występują przy pierwszym kontakcie z substancją, cofają się po jej usunięciu

Odczyny fotoalergiczne:

• Występują tylko u części osób poddanych ich działaniu

• Mają charakter odczynów immunologicznych typu I lub IV

• Zmiany skórne przypominają wyprysk

• Wywołują je leki stosowane doustnie (sulfonamidy, leki p-cukrzycowe, leki nasenne) lub środki stosowane miejscowo (np.środki p-bakteryjne dodawane do mydeł )

• Są rzadsze od odczynów fototoksycznych

Solarium:

- Opalanie w solarium często podrażnia zmiany skórne w trądziku młodzieńczym

- Systematyczne opalanie w solarium powoduje szybsze starzenie się skóry

- Opalanie w solarium wcale nie jest zdrowsze, niż opalanie naturalne na słońcu

- Opalenizna uzyskana w solarium nie uodparnia skóry na działanie słońca, jedynie na samo UVA

- 15-30 minutowa sesja w solarium to taka sama dawka promieniowania UVA, jaką daje całodniowy pobyt na słońcu

- Przyjmuje się, że bezpieczna dawka naświetlań w solarium wynosi do 2 godzin rocznie

TANOREKSJA - uzależnienie od promieni

• Nazwa pochodzi od angielskiego słowa „tan”- opalać się i greckiego „oreksis” - pożądanie

• Tanoreksja to zaburzenie osobowości wynikające z braku akceptacji własnego ciała (podobnie jak w przypadku anoreksji)

• Zaburzenie dotyczy głównie kobiet, ale tanorektykami bywają również mężczyźni, u których nałóg łączy się z uzależnieniem od siłowni i anabolików

• Nałóg ogranicza się do sfery psychicznej, pokonanie go wymaga psychoterapii, nie odtrucia

Znamiona barwnikowe

Znamiona barwnikowe melanocytowe - podział

• znamię barwnikowe naskórkowe: znamiona płaskie i plamy soczewicowate

• znamię barwnikowe komórkowe: znamiona nabyte, aktywne Spitz , znamię Suttona, znamię błękitne

• znamię barwnikowe wrodzone

• znamię atypowe i zespół znamion atypowych

Znamię melanocytowe atypowe

• są na ogół liczne

• wielkość - bardzo małe lub większe niż zwykłe znamiona

• nieregularne obrysy i niejednolite zabarwienie

• płaskie lub nierównomiernie wyniosłe w części środkowej (kształt sadzonego jajka)

• umiejscowione - skóra zasłonięta lub odsłonięta - czerniak częściej rozwija się w okolicach odsłoniętych

• dzieci, ale najczęściej występują u młodych osób ok. 20 roku życia

Zespół znamion atypowych

• dziedziczenie autosomalne dominujące z rozmaitą penetracją genów

• częstość występowania zespołu w populacji polskiej ocenia się na ok. 6%

• ryzyko rozwoju czerniaka jest większe jeśli pacjent miał czerniaka lub jeden lub więcej członków najbliższej rodziny miało czerniaka

• objawy wskazujące na zezłośliwienie znamienia:

- pojawienie się obwódki zapalnej

- powiększenie się znamienia

- nieregularne przebarwienie

- rozpad lub krwawienie w obrębie znamienia

Stany przedrakowe i nowotwory skóry

Stany przedrakowe to zmiany skórne, z których po rozmaitym czasie trwania mogą rozwijać się nowotwory złośliwe. Dzielimy je na:

- zmiany związane z działaniem światła słonecznego i promieni UV: rogowacenie słoneczne i róg skórny

- rogowacenie chemiczne (np. arsenowe, dziegciowe)

- rogowacenie białe

- przerosłe blizny po oparzeniach

Rogowacenie słoneczne (starcze) - występuje głównie na odsłoniętych częściach ciała, punkt wyjścia raków podstawno - lub kolczystokomórkowych.

- obraz kliniczny: żółto-brunatne nawarstwienia rogowe o nierównej powierzchni, odmiana-róg skórny

lokalizacja: na czole, łysinie, małżowinach usznych, grzbietach rąk

Rogowacenie białe (Leukoplakia) - są to białe, opalizujące plamy o gładkiej lub nieco pobruzdowanej powierzchni, nieznaczne nacieczenie u podstawy.

lokalizacja: jama ustna - wzdłuż linii zgryzu, język, czerwień wargowa oraz narządy płciowe zewnętrzne, częściej u mężczyzn, zwykle po 40 roku życia

Rak podstawnokomórkowy

- najczęstszy nowotwór skóry

- stosunkowo mało złośliwy

- powolny, wieloletni wzrost; na ogół nie daje przerzutów

- czynniki wywołujące: promienie UV

- rozwija się na podłożu stanów przedrakowych lub w skórze uprzednio nie zmienionej

- lokalizacja: najczęściej na twarzy powyżej linii łączącej kąciki ust i płatka ucha

Odmiany:

r.p. guzkowy - najczęstszy - niezapalny guzek z perełkowatym wałem; czasami tendencja do wrzodzenia w części centralnej

r.p. barwnikowy

r.p. wrzodziejący -

r.p. twardzinopodobny

r.p. torbielowaty

r.p. powierzchowny

Leczenie: usuwanie chirurgiczne, zamrażanie płynnym azotem, 5% maść 5-fluoro-uracylowa lub imiquimod

Rak kolczystokomórkowy: z reguły ze zmian przedrakowych

- lokalizacja - twarz poniżej kącików ust lub na narządach płciowych zewnętrznych, najczęściej przejście skóry gładkiej w błony śluzowe

- czynniki wywołujące: promienie UV, przewlekłe drażnienie mechaniczne, środki chemiczne

- wykazuje tendencję do przerzutów

Dwie odmiany morfologiczne: postać wrzodziejąca i postać brodawkująca

leczenie: usunięcie chirurgiczne, krioterapia lub laseroterapia (po uprzednim badaniu histopatologicznym)

Czerniak złośliwy: najbardziej złośliwy nowotwór skóry, wywodzi się z melanocytów

4 główne typy:

- czerniak wychodzący z plamy soczewicowatej - 5-20%

- czerniak szerzący się powierzchownie - 60-70%

- czerniak guzkowy - 10-30%

- czerniak umiejscowiony na kończynach - 5%

najgorzej rokująca postać - czerniak guzkowy, zwłaszcza odmiana bezbarwnikowa

Leczenie:

- usunięcie chirurgiczne z marginesem skóry zdrowej

- w zaawansowanych stadiach i przy przerzutach - chemioterapia

Boreliozy

W naszej szerokości geograficznej boreliozy występują najczęściej jako odmiany skórne w 3 postaciach klinicznych:

• rumień przewlekły pełzający

• lymphocytoma

• zanikowe przewlekłe zapalenie skóry kończyn

Rumień przewlekły pełzający: W miejscu ukłucia przez kleszcza nagle pojawia się rumień szerzący się obwodowo, bez objawów podmiotowych.

Lokalizacja: tułów i kończyny

Lymphocytoma: Guzek jest zwykle pojedynczy, barwy sinoczerwonej, o dość miękkiej konsystencji, dobrze odgraniczony od otoczenia, nie ulęgający rozpadowi. Lokalizacja: rozmaita, płatek uszny, twarz.

Zanikowe zapalenie skóry kończyn : Początkowo zapalne, a następnie zanikowe zmiany skóry kończyn o przewlekłym przebiegu. Wykwity są początkowo nacieczonymi, czerwonymi plamami, później skóra ulega scienczeniu, staje się bibułkowato pomarszczona; zmiany mogą być jednostronne lub dotyczyć wszystkich kończyn; Układ zmian dystalny.

Powikłania boreliozy:

- zmiany stawowe

- zmiany w układzie krążenia

- zmiany w układzie nerwowym

- powiększenie węzłów chłonnych

- zapalenie spojówek

- przejściowe uszkodzenie kłębuszków nerkowych z erytrocyturią i proteinurią

Choroby alergiczne

Alergia jest to nabyta, jakościowo zmieniona odczynowość żywych tkanek, wywołana swoistym alergenem

Pokrzywka (Urticaria)

• Pokrzywka jest jedną z najczęstszych chorób skóry, dotyczy ok. 15-30% populacji. Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn

• Wykwitem podstawowym jest bąbel pokrzywkowy, który charakteryzuje się szybkim rozwojem i ustępowaniem w ciągu kilku lub kilkunastu godzin

• Zmianom skórnym towarzyszy świąd o różnym nasileniu

Główne czynniki wywołujące pokrzywkę to; leki (np. antybiotyki, sulfonamidy, NLP), pokarmy i dodatki pokarmowe, antygeny powietrznopochodne i pokarmowe, choroba posurowicza, zakażenia bakteryjne, grzybicze, wirusowe i robaczyce, jad owadów, czynniki fizykalne - zimno, ciepło, światło, ucisk, woda

Podział kliniczny pokrzywek

- Ostra - do 6 tygodni trwania czynnych zmian skórnych

- Pokrzywka typu choroby posurowiczej

- Przewlekła - powyżej 6 tygodni trwania czynnych zmian skórnych

- Epizodyczna - przerywana, w której występują częste, różnie długo trwające remisje

- Pokrzywki fizykalne to: pokrzywka wywołana , z ucisku, z zimna

- Pokrzywka cholinergiczna

- Pokrzywka słoneczna

- Pokrzywka kontaktowa

- Pokrzywka naczyniowa

Atopowe zapalenie skóry-AZS - jest to uwarunkowana genetycznie choroba o przewlekłym i nawrotowym przebiegu. U członków rodzin chorych często występują rozmaite objawy atopii

- Zmiany skórne mają charakter ognisk wypryskowych z wybitnie nasilonym świądem i skłonnością o lichenizacji

- W dużej części przypadków choroba ma tendencję do samoistnego wygasania

Wyróżniamy trzy fazy choroby:

• Niemowlęcą- od 3.- 6. m.ż do 2. rż; zmiany grudkowo-pęcherzykowe na podłożu zapalnym, zlokalizowane głównie na twarzy- skaza białkowa

• Dziecięcą- rozwija się albo z fazy niemowlęcej lub powstaje de novo między 4. a 12. rż.; zmiany lokalizują się na powierzchniach zgięciowych kończyn i wykazują skłonność do lichenifikacji

• Młodzieży i dorosłych- rozpoczyna się po 12. rż.; zmiany maja tendencję do zajmowania dużych powierzchni skóry, są symetryczne, wykazują cechy lichenifikacji

• Wszystkim postaciom klinicznym towarzyszy bardzo uporczywy świąd

Cechy większe AZS: świąd, przewlekły i nawrotowy charakter, typowe umiejscowienie zmian skórnych, rodzinny lub osobisty wywiad atopowy.

Wyprysk (Eczema) - powstaje pod wpływem czynników zewnątrzpochodnych i/lub wewnątrzpochodnych. Wykwitem podstawowym jest grudka wysiękowa.

Odmiany wyprysku:

- Wyprysk kontaktowy z podrażnienia

- Wyprysk pieniążkowaty

- Wyprysk łojotokowy

- Wyprysk potnicowy

- Wyprysk podudzi

Wyprysk kontaktowy:

- Zmiany są wynikiem bezpośredniego kontaktu z alergenem w życiu codziennym lub w pracy zawodowej (eczema professionale)

- W każdym jednak przypadku badaniem potwierdzającym alergiczną nadwrażliwość kontaktową są naskórkowe testy płatkowe

- Najczęstsze czynniki wywołujące odczyny alergiczne:

- Chrom (skóra, zapałki, popiół, barwniki do materiałów, proszki do prania, farby wodne, oleje)

- Nikiel i kobalt (sztuczna biżuteria, guziki, suwaki, klamki, armatura)

- Guma ( obuwie, ubranie, rękawice, kable)

- Barwniki ( farby do włosów i rzęs, kosmetyki, ubrania, futra)

- Formalina ( ubrania, niektóre szampony i kosmetyki )

Owrzodzenia podudzi

Etiopatogeneza:

• Zaburzenia naczyniowe żylne, powodujące zmiany troficzne

• Zaburzenia naczyń tętniczych np. zamknięcie światła naczynia w thrombangitis obliterans lub cukrzycy

Owrzodzenia żylne podudzi

Obraz kliniczny:

• zazwyczaj dotyczą 1/3 dolnej części podudzi, tj. ich przyśrodkowej i przedniej powierzchni (zwłaszcza okolicy kostek)

• cechy morfologiczne owrzodzeń są różne, w zależności od ich głębokości i szybkości szerzenia się

• owrzodzenia są niezbyt bolesne

• częstsze u osób starszych, zwłaszcza u kobiet

• zmiany ustępują z pozostawieniem zanikowych blizn

• występuje skłonność do nawrotów pod wpływem urazów mechanicznych

• stopień zajęcia naczyń określa się za pomocą ultrasonograficznego badania dopplerowskiego

Zmiany naczyniowe w cukrzycy

• mikroangiopatia - angiopatia cukrzycowa dotycząca drobnych naczyń, tj. arterioli, kapilarów, żyłek, doprowadzając do zamknięcia ich światła, powoduje drobne owrzodzenia w obrębie odsiebnych części kończyn

• makroangiopatia - angiopatia cukrzycowa dotycząca większych naczyń, jest przyczyną zgorzeli cukrzycowej, czyli tzw. stopy cukrzycowej będącej wynikiem patologicznych zmian w obrębie stóp, u chorych leczonych z powodu cukrzycy

Owrzodzenie na podłożu zmian tętniczych są umiejscowione na dystalnych częściach kończyn, są bolesne.

Kriochirurgia

Krioterapia (z greckiego kry'os - lód, zimno) to metoda leczenia zimnem. Dzielimy ją na krioterapię miejscową, krioterapię ogólną i kriochirurgię.

Podstawową zasadą kriochirurgii jest szybkie zamrożenie zmiany, powolne rozmrożenie i natychmiastowe powtórzenie zabiegu. Powtarzanie wyżej opisanego cyklu powoduje wzrost prawdopodobieństwa śmierci komórek.

Materiałem kriogenicznym używanym podczas zabiegów może być:

• ciekły azot (temp. wrzenia -195,8°C)

• podtlenku azotu (temp. wrzenia -88°C)

• dwutlenek węgla (temp. wrzenia -78,9°C)

• chlorodifuorometan (temp. wrzenia -40,8°C)

• chlorek dimetylu (temp. wrzenia - 24°C)

• pasta śniegowa (mieszanina suchego lodu, czyli dwutlenku węgla w stanie stałym z alkoholem, eterem lub acetonem w stosunku 1:15)

Kriochirurgia w dermatologii znalazła zastosowanie w leczeniu:

-brodawki wirusowe

- brodawki płaskie młodocianych

- brodawki łojotokowe

- rogowacenie słoneczne

- kłykciny kończyste

- mięczak zakaźny

- rogowiak kolczystokomórkowy

- ziarniniak obrączkowaty

-łysienie plackowate

- świerzbiączka guzkowa

- bliznowce

- naczyniaki

- ch. Bowena, erytropazja Queyrata, rak podstawno- i kolczystokomórkowy

Działania niepożądane po zabiegach kriochirurgii zmian skórnych:

Częste; bolesność w trakcie i po zabiegu:

obrzęk w miejscu krioaplikacji

odczyny pęcherzowe, często krwiste

Rzadkie: odbarwienia i przebarwienia w wymrażanym miejscu

blizny zanikowe lub przerosłe

prosaki, uszkodzenia nerwów (zaburzenia czucia bólu, dotyku i zimna)

martwica tkanek, zakażenie tkanek

omdlenia

Powikłania trwałe:

-blizna zanikowa-po zamrożeniu brodawek okołopaznokciowych może dojść do zaniku wałów paznokciowych

-wywinięcie powieki

- ubytek chrząstki-pojawia się głównie po leczeniu ogniska nowotworowego umiejscowionego na brzegu małżowiny

- wyłysienie-spowodowane jest dużą wrażliwością mieszków włosowych na niskie temperatury

ZESPÓŁ NABYTEGO NIEDOBORU IMMUNOLOGICZNEGO - AIDS

Budowa i odmiany wirusa:
- HIV-1, który jest głównym czynnikiem etiopatogenetycznym na świecie

• HIV-2, który cechuje się mniejszą patogennością i ograniczonym zasięgiem występowania

Mechanizm działania wirusa

• W organizmie człowieka docelową komórką dla wirusa HIV jest głównie limfocyt T o fenotypie CD 4

• Pierwotne zakażenie HIV występuje po upływie 3-8 tygodni od zakażenia, ma od początku dynamiczny przebieg. U części chorych zakażenie może pozostawać przez wiele lat utajone. Stan zakażenia bezobjawowego wiąże się z układem odpornościowym

Właściwości wirusa

• HIV jest znacznie mniej zakaźny niż wirus HBV.

- łatwo ulega inaktywacji pod wpływem wysuszenia

- ginie w temp.56⁰ C po 30 minutach

- ulega zniszczeniu pod wpływem działania związków chloru, formaliny

- niszczą go powszechnie stosowane metody sterylizacji

Diagnostyka HIV: W wyniku immunogennego działania wirusa w surowicy krwi pojawiają się przeciwciała, które możemy wykryć za pomocą metod serologicznych. „Okienko serologiczne”-okres pomiędzy zakażeniem a pojawieniem się przeciwciał-trwa śr. od 4-6 tygodni-testy wykrywające obecność przeciwciał antywirusowych są nieprzydatne przez 4 tygodnie

Retrowirus HIV może występować u osoby zakażonej w wielu płynach ustrojowych:
  - krwi

- nasieniu, wydzielinie pochwy i szyjki macicy

- mleku kobiecym

- ślinie

- łzach

- płynie mózgowo- rdzeniowym

- moczu, kale

Drogi szerzenia się zakażeń HIV: kontaktów płciowych, krwiopochodna (przetaczanie krwi, używanie zanieczyszczonych igieł i strzykawek), wertykalna (wewnątrzmaciczna, okołoporodowa, karmienie piersią), przeszczepy narządowe

Owady nie przenoszą HIV

Zakaźność HIV przy 1 x ekspozycji przedstawia się następująco:

-        przy transfuzjach > 90%

-        zakażenia okołoporodowe < 30%

-        wstrzykiwanie leków 0,5 - 1%

-        kontakty płciowe 0,1 - 1%

-        narażenie zawodowe < 0,5%

Zakaźność AIDS w stosunku do zakaźności innych chorób przenoszonych drogą płciową :

-       kiła objawowa 30-70 %

-       rzeżączka 22-88 %

-       chlamydioza 50-80 %

-       HIV 0,2-0,5 %

Zmiany skórne dzielą się na:
1.wywołane zakażeniami :

• wirusowymi

• bakteryjnymi

• grzybiczymi

2. nowotworowe

3. inne

Zmiany skórne pochodzenia wirusowego:
- zakażenia opryszczką typu I i II w obrębie jamy ustnej , narządów płciowych i skóry

- półpasiec o ciężkim przebiegu

- kłykciny kończyste w okolicy odbytu i narządów płciowych

- rozsiane wykwity mięczaka zakaźnego

- leukoplakia włochata języka (związana z zakażeniem wirusem Epsteina-Barr), głównie na bocznych powierzchniach języka - charakterystyczna dla AIDS i mająca znaczenie diagnostyczne

Zmiany skórne pochodzenia bakteryjnego:

- zakażenie przymieszkowe (folliculitis), czyraki i liszajec (impetigo)

- zakażenia różnymi prątkami, w tym również atypowymi

- zakażenia kiłowe o nietypowym i ciężkim przebiegu

Zmiany skórne i błon śluzowych pochodzenia grzybiczego:
- zakażenia drożdżakowe: błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, oskrzeli, odbytu, a u kobiet nawracająca drożdżyca pochwy

- zakażenia grzybicze: skóra - przewlekła grzybica skóry gładkiej

• paznokcie - zajmuje zarówno paznokcie stóp, jak i rąk

- łupież pstry

Nowotwory (sarcomatosis)

- mięsakowatość Kaposiego:

- raki podstawno i kolczystokomórkowe

- chłoniaki

Zmiany skórne inne:

- ichtiosis

- xerosis

- łojotokowe zapalenie skóry

- skórna skaza krwotoczna - małopłytkowa

- trądzik pospolity

- atopowe zapalenie skóry

- zmiany związane z wyniszczeniem, niedoborem witamin (np. pelagra)

- zmiany alergiczne (wyprysk, osutka polekowa )

- świerzb o ciężkim przebiegu,

Zakażenia bakteryjne skóry- ropne

Dzielimy na :

-gronkowcowe

-paciorkowcowe

-zakażenia mieszane

Zakażenia gronkowcowe

Czyrak - Obraz kliniczny: ropne zapalenie okołomieszkowe z wytworzeniem czopa martwiczego, zmiana ustępuje z pozostawieniem blizny.

Objawy: duża bolesność

Lokalizacja: warga górna, kark, pośladek
Powikłania: - ropowica
- czyrak gromadny (wynik skupiania się i zlewania czyraków)
-czyraczność: występowanie u jednej osoby kilku czyraków w różnym stadium rozwoju i w różnej lokalizacji.

Zakażenia paciorkowcowe

Róża (Erysipelas) - Ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej z szybkim przebiegiem i wysoką gorączką
Przebieg:
- skóra w obrębie ogniska zaczerwieniona, obrzęknięta, bolesna, bardziej ucieplona
- szerzenie drogą naczyń chłonnych
- często w obrębie rumienia tworzy się pęcherz, martwica lub zgorzel

- zmiany niesymetryczne, jdnostronne
- lokalizacja: kończyny dolne, twarz
- zmianom skórnym towarzyszą objawy ogólne: - początek nagły, wysoka gorączka (40-41), dreszcze, objawy ogólnego rozbicia, ból, pieczenie
Powikłania: - nawroty w miejscach uprzednio zajętych
- trwały obrzęk (np. słoniowacizna)
- ropowica, zapalenie naczyń chłonnych i żylnych

Odmiany: pęcherzowa, krwotoczna, zgorzelinowa, wędrująca, nawrotowa, przyranna

Mieszane zakażenia paciorkowcowo - gronkowcowe
Liszajec zakaźny
Obraz kliniczny: Wykwity pierwotne -pęcherze, których wydzielina zasycha w miodowo-żółtawe strupy, o krótkim okresie trwania

Lokalizacja: twarz, okolice otworów naturalnych: jamy ustnej i nosa, ucha

Odmiany kliniczne:

1) liszajec suchy

2) zajady - pęknięcia w kącikach ust

Choroby przenoszone drogą płciową to:

- kiła

- rzeżączka

- AIDS

- WZW typ B

- grzybice

- opryszczka narządów płciowych

- zakażenia HPV

- świerzb

- wszawica

- NGU

KIŁA - etiopatogeneza

- czynnik etiologiczny - krętek blady (Treponema palidum)

- zakażenie najczęściej drogą kontaktów płciowych (rzadziej drogą wertykalną matka - płód i krwiopochodną - transfuzje krwi)

- krętek wnika przez uszkodzoną skórę lub nieuszkodzoną błonę śluzową

- wzrost zachorowań na kiłę w ostatnich latach z powodu odejście od obowiązkowych badań WR i promiskuityzm

Postacie kliniczne

Kila wczesna: 2 pierwsze lata od zakażenia. Podział:

• kiła pierwszego okresu - do 9 tygodnia

• kiła drugiego okresu wczesna - 9-16 tydz.

• kiła drugiego okresu nawrotowa- od 16 tygodnia do 2 lat

• w przypadku braku objawów klinicznych ten okres choroby nazywamy kiłą utajoną wczesną - do 2 lat

Kiła pierwszego okresu: trwa do 9 tygodnia od zakażenia, pozytywizacja odczynów serologicznych

objawy kliniczne: - objaw pierwotny pojawia się po 3-4 tyg.od zakażenia, w miejscu wniknięcia krętka - pojedyncze owrzodzenie, owalne, niebolesne, średnica do 1 cm, goi się po ok. 3 tygodniach bez pozostawienia blizny, występuje na zewnętrznych narządach płciowych

Powikłania objawu pierwotnego u mężczyzn:

- stulejka

- załupek

Kiła drugiego okresu wczesna: - 9-16 tydzień od zakażenia

- osutki skórne plamiste ( plamki podobnej wielkości i jednakowego kształtu, rozsiane symetrycznie, bez dolegliwości subiektywnych, ustępują samoistnie

- zmiany nie występują na twarzy, dłoniach i podeszwach i błonach śluzowych

Kiła drugiego okresu nawrotowa

- od 16 tyg. do 2 lat

- osutka plamista, grudkowa, krostkowa, rozsiana niesymetrycznie, z reguły wielopostaciowa

- zmiany różnej wielkości

- lokalizacja - cała skóra, również twarz, dłonie, podeszwy

- brak dolegliwości podmiotowych, ustępuje samoistnie

- współistnienie zmian na błonach śluzowych: angina kiłowa, kiłowe zapalenie gardła, kiłowe zapalenie krtani (chrypka kiłowa), w okolicy narządów płciowych i odbytu - kłykciny kiłowe płaskie

- łysienie kiłowe

- bielactwo kiłowe

Rzeżączka

etiologia - dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoreae)

- zakażenie drogą kontaktu płciowego

- pierwsze objawy po 3-7 dniach u mężczyzn, u kobiet 7-14 dni lub czasami przebieg bezobjawowy

RZEŻĄCZKA u mężczyzn

- po 2-5 dniach od zakażenia pojawia się śluzowy lub ropny wyciek z cewki moczowej

- ból i pieczenie podczas mikcji

- częste parcie na mocz

- powikłanie - rzeżączkowe zapalenie najądrzy, załupek lub bezpłodność

RZEŻĄCZKA u kobiet

Zakażenie dotyczy najczęściej:

• szyjki macicy - ropne upławy

• cewki moczowej - dyzuria, pieczenie podczas oddawania moczu

• błony śluzowej odbytu - niewielki świąd, pieczenie

Powikłanie - bezpłodność

Rzeżączka bezobjawowa - nie ma objawów klinicznych, jedynie badanie bakteriologiczne wykazuje obecność gonokoków

Rzeżączka utajona - brak objawów klinicznych, badania bakteriologiczne ujemne. Zakażenie partnera płciowego potwierdza obecność gonokoków

Nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej(NGU)- CHLAMYDIOZA

czynnik etiologiczny - Chlamydia trachomatis

- zakażenie drogą kontaktu płciowego

- okres inkubacji: 3-7 tygodni

- obraz kliniczny zbliżony do rzeżączki, choć mniej nasilony

Powikłaniem po nieleczonym zakażeniu Chlamydia trachomatis może być bezpłodność

Choroby włosów
Łysienie plackowate

• dotyczy około 0,1- 0,2% populacji światowej

• charakteryzuje się przewlekłym, zmiennym przebiegiem, z występowaniem nawet wieloletnich remisji i nagłego pojawiania się nowych ognisk

• w części przypadków ogniska wyłysienia mogą ustępować samoistnie

• może pojawiać się w każdym wieku, występuje zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, najczęściej jednak występuje u dzieci i ludzi młodych

Łysienie plackowate dzielimy na:
- łysienie plackowate zwykłe (pojedyncze lub mnogie ogniska występujące tylko w obrębie skóry owłosionej głowy i / lub zarostu u mężczyzn)
- łysienie plackowate całkowite (całkowita utrata włosów skóry owłosionej głowy)
- łysienie plackowate uogólnione (utrata włosów skóry owłosionej głowy, brwi, rzęs oraz owłosienia na całym ciele)

- jeśli nie ma tendencji do odrostu łysienie plackowate uogólnione określa się mianem łysienia złośliwego
Zmianom skórnym towarzysza zmiany na paznokciach.

Do czynników odgrywających rolę w etiopatogenezie łysienia plackowatego zalicza się:
- udział czynników genetycznych

- udział czynników immunologicznych i autoimmunologicznych

- wpływ czynników hormonalnych
- obecność wewnątrzustrojowych ognisk zakażenia
- udział wirusów
- wpływ czynników psychogennych, np. stres

Łysienie androgenowe męskie mAGA

W etiopatogenezie AGA odgrywają rolę:

• czynnik genetyczny

• czynnik androgenowy - główną rolę odgrywa metabolit tkankowy testosteronu- dwuhydrotestosteron (DHT), powstający pod wpływem enzymu 5α- reduktazy (5α- R)

OBRAZ KLINICZNY mAGA

• rozpoczyna się początkowo przerzedzeniem i wypadaniem włosów w okolicach kątów skroniowo-czołowych skóry owłosionej głowy, powstają charakterystyczne „zakola”

• następnie w obrębie szczytu głowy powstaje klasyczna łysina, tzw. „tonsura”

• łysienie typu męskiego nigdy nie obejmuje włosów okolic skroniowych i potylicy poniżej jej wyniosłości , bo tam jest inny rodzaj mieszków wlosowych

Łysienie androgenowe kobiet

- podwyższony poziom krążących androgenów jest przyczyną występowania łysienia androgenowego u kobiet, zawsze jednak obecny jest hirsutyzm

Czynniki prowokujące wystąpienie łysienia androgenowego u kobiet z predyspozycjami genetycznymi to: stres, składniki środków do pielęgnacji włosów, np. detergenty w szamponach, lakierach i farbach do włosów

Obraz kliniczny łysienia androgenowego kobiet

• u kobiet przerzedzenie włosów najbardziej widoczne jest wzdłuż przedziałku , przypomina obraz choinki, pasmo włosów nad czołem zostaje zachowane;

• druga odmiana to cofnięcie linii włosów

• łysienie ma zwykle charakter stały, powoli postępujący, może jednak pojawiać się cyklicznie

Łysienie telogenowe -Telogen effluvium

• Oznacza nagłą i uogólnioną utratę włosów wywołaną rożnymi przyczynami

• Zmiany częściej obserwowane są u kobiet

• Należy do grupy łysień niebliznowaciejących

Przyczyny TE

• Diety restrykcyjne („crash diets”) - niedobory białka

• Długotrwałe dializy - prawdopodobnie rola hyperwitaminozy A

• Niedoczynność i nadczynność tarczycy

• Androgenowe telogen effluvia

• Ostre choroby przebiegające z podwyższoną temperaturą ( zwłaszcza w przeszłości-grypa, tyfus, płonica, zapalenie płuc, krztusiec itd.)

• Szczepienia (immunizacja)

• Zabiegi operacyjne, urazy, utrata krwi

• Przewlekłe choroby ogólnoustrojowe-gruźlica, białaczka, niedożywienie, marskość, SLE, choroby wątroby, terminalne stadia nowotworów, wrzodziejące zapalenie jelita grubego

• Ciąża-łysienie poporodowe

• Leki

• Rola stresu-niejednoznaczna

• Idiopatyczne( ok.1/3 przypadków)

Grzybice skóry

Podział grzybic

-Grzybice skóry gładkiej

-Grzybice stóp

-Grzybica paznokci

-Drożdżyca skóry i paznokci

Rozpoznanie grzybicy skóry na podstawie:

-badanie bezpośrednie-pobrany materiał oglądany jest w mikroskopie świetlnym (badanie szybkie, wykazuje nici grzyba w preparacie lub ich brak,nie określa rodzaju grzyba)

-hodowla- pobrany materiał jest posiewany na odpowiednie podłoże, hodowla trwa ok. 4 tygodni, po wyglądzie kolonii określa się rodzaj grzyba wywołującego grzybicę

Grzybica skóry gładkiej

-zmiany mają charakter owalnych ognisk, wyraźnie odgraniczonych od otoczenia, na obwodzie zmian drobne pęcherzyki, grudki i krosty

-umiejscowienie zmian: najczęściej na skórze odkrytej (twarz, grzbiety rąk i stóp), ale mogą być umiejscowione na całej skórze gładkiej

-objawy podmiotowe-świąd

Grzybice stóp

-najczęściej wywoływana jest przez grzyb trichophyton

-zakażenie następuje poprzez zakażone skarpety, buty, drewniane kratki na basenach lub dotyczy osób chodzących w pracy w obuwiu gumowym

-wyróżniamy następujące odmiany grzybicy stóp:

odmiana międzypalcowa

odmiana potnicowa

odmiana złuszczajaca (hiperketatotyczna)

Odmiana międzypalcowa

-zmiany chorobowe - ogniska rumieniowo-złuszczające z tendencją do pękania i maceracji

-choroba zaczyna się od ostatniej przestrzeni międzypalcowej, stopniowo obejmuje pozostałe przestrzenie oraz grzbiet stopy i podeszwę, świąd

Odmiana potnicowa

-zmiany chorobowe mają charakter drobnych pęcherzyków, czasami zlewających się w ogniska wysiękowe, świąd

Odmiana złuszczająca

-zmiany chorobowe - ognisk hiperkeratotycznych z tendencją do pękania

Grzybica paznokci

-czynnikami usposabiającymi są: ucisk mechaniczny (np. przez niewygodne obuwie), zaburzenia odporności komórkowej oraz hormonalne

-proces chorobowy zaczyna się od wolnego brzegu płytki paznokciowej i od pierwszgo palca

-obraz kliniczny - kruche, łamliwe, stopniowo ulegają pogrubieniu, rozwarstwieniu; płytki przybierają kolor żółtobrunatny lub zielonkawy

-okres trwania choroby jest długi, niekiedy wieloletni; nawet po całkowitym ustąpieniu objawów istnieje skłonność do nawrotów

Zakażenia drożdżakowe (Candidiasis)

-zmiany są wywoływane przez gatunek candida albicans

-czynnikami usposabiającymi są: cukrzyca, otyłość , antybiotykoterapia, stany wyniszczenia organizmu, leczenie immunosupresyjne i kortykosteroidoterapia, mikrourazy, maceracja naskórka związana z nadmierną potliwością

-zakażenia drożdżakowe mogą mieć charakter zawodowy : u praczek, robotników przemysłu cukierniczego i przetwórczo-owocowego

Zakażenia drożdżakowe mogą dotyczyć:

• skóry gładkiej - Wyprzenie drożdżakowe (ogniska rumieniowo-wysiękowe, z tendencją do złuszczania i maceracji, w głębi fałdów pęknięcia, najczęstsze umiejscowieni to; przestrzenie międzypalcowe rąk, fałdy podsutkowe i podbrzuszne, pachwiny, szpara międzypośladkowa

• płytek paznokciowych (początkowo zmiany dotyczą wałów paznokciowych, potem dochodzi do zajęcia paznokci, które stają się szaro-brunatne, tracą połysk

• błon śluzowych jamy ustnej i zewnętrznych narządów płciowych

Łupież pstry (pitiriasis versicolor)

-czynnikami usposabiającymi są: nadmierna potliwość, np. w solarium

-początkowo zmiany mają charakter lekko złuszczających, różowych lub żółtobrunatnych plam, kształtu owalnego lub nieregularnego

-pod wpływem promieni słonecznych w tych miejscach powstają odbarwienia; drożdżak hamuje melanogenezę naskórka

-Umiejscowienie - klatka piersiowa, plecy, szyja, skóra owłosiona głowy

-zmianom skórnym nie towarzyszą objawy podmiotowe

Choroby łojotokowe

Łupież zwykły i tłusty

Łojotokowe zapalenie skóry

Trądzik pospolity

Trądzik różowaty

Łojotok - seborrhoea- to wzmożone wydzielanie łoju najwyraźniejsze w okolicach obfitujących w gruczoły łojowe. Skóra jest lśniąca, tłusta z wyraźnie rozszerzonymi ujściami gruczołów łojowych, wypełnionych masami łojowo-rogowymi. Łojotok jest podłożem chorób - łojotokowe zapalenie skóry, trądzik pospolity, trądzik różowaty

Etiopatogeneza łojotoku:

Prawdopodobnie czynnikami , etiologicznymi są zakażenia drożdżakowe głównie Pityrosporum ovale

Łupież - drobnopłatowe złuszczanie skóry gładkiej lub skóry owłosionej głowy

z mniej (łupież zwykły) lub bardziej (łupież tłusty) nasilonym łojotokiem

Łupież łojotokowy- częściej u mężczyzn po okresie pokwitania

• uwarstwione żółtawe strupy

• stan zapalny

• trwałe wypadanie włosów

Łojotokowe zapalnie skóry
- Dermatoza cechująca się wielopostaciowym obrazem klinicznym

wykwity chorobowe mają postać dobrze odgraniczonych plam rumieniowo-złuszczajacych,

niekiedy pokrytymi żółtawo-brunatnymi strupami

Etiopatogeneza:

• Pityrosporum ovale

Czynnik usposabiający: wiek 18-40 rż, rzadko przed okresem pokwitania, płeć męska(6:1), podłoże łojotokowe, depresja, choroba Parkinsona, chorzy na AIDS

Umiejscowienie zmian chorobowych: owłosiona skóra głowy i okolice zauszne, twarz, głównie w linii środkowej (czoło, brwi, fałdy nosowo-policzkowe), okolice mostkowa i międzyłopatkowa, fałdy skórne i zgięcia stawowe

Przebieg: jest przewlekły i nawrotowy

Trądzik pospolity ­Acne vulgaris

• jest to schorzenie głównie osób młodych, związane z nadczynnością gruczołów łojowych

• trądzik pospolity dotyczy około 80% populacji w wieku od 11 do 30 roku życia

Etiopatogeneza

• zmiany hormonalne, zachodzące w okresie pokwitania, prowadzące do :

- zwiększonej produkcji łoju

- zwiększonego rogowacenia ujść aparatu mieszkowo­łojowego,

- zwiększonej kolonizacji gruczołów łojowych przez bakterie beztlenowe- Propionibacterium acnes,

- rozwoju nacieków zapalnych w otoczeniu gruczołów łojowych

• uwarunkowane genetycznie

• rola hormonów - hormony androgenowe,

• Pewną rolę w występowaniu innych odmian trądzika pospolitego odgrywają: czynniki fizyczne, czynniki chemiczne (leki, kosmetyki oraz czynniki, z którymi pacjenci spotykają się w warunkach pracy zawodowej)

OBRAZ KLINICZNY TRĄDZIKA :

• mniej lub bardziej nasilony łojotok

• mikrozaskórniki- pierwotne zmiany, odmiany: zaskórniki zamknięte (białe) i zaskórniki otwarte- z ciemnymi czopami, które przekształcają się w: wykwity zapalne (grudki, krosty, gdy głębiej zlokalizowane­nacieki zapalne i torbiele, których zejściem są blizny

ODMIANY KLINICZNE TRĄDZIKA POSPOLITEGO:

• zaskórnikowy

• grudkowo- krostkowy

• ropowiczy

• guzkowo- cystowy

• skupiony

• odwrócony

• bliznowcowy

• trądzik o ostrym przebiegu z objawami ogólnymi- acne fulminans

Trądzik może tez być wywołany przez:

• trądzik zawodowy (chlor, oleje dziegcie)

• trądzik polekowy (steroidy- brak zaskórników, wit. B6, BI2, jod, barbiturany, feny toina, izoniazyd, wydzielają się przez gruczoły łojowe)

• trądzik kosmetyczny (pudry, róże)

• trądzik niemowlęcy (oleje mineralne do pielęgnacji skóry)

• trądzik wywołany (w wyniku drapania)

Inne czynniki zaostrzające zmiany skórne :

• stres

• dieta (czekolada, kakao, ostre pokarmy, marynaty)

• Miesiączka

Latem najczęściej poprawia się stan skóry.

Trądzik różowaty

-Częściej dotyczy kobiet w okresie pełnej dojrzałości płciowej (po 40 r. życia)

Etiopatogeneza

• wzmożona czynność gruczołów łojowych (występuje też u osób ze skórą suchą)

• udział zaburzeń hormonalnych

• zaburzenia naczynioruchowe, związane z układem nerwowym wegetatywnym

• rola Demodex folliculorum

• wewnątrzustrojowe ogniska zakażenia i reakcje alergiczne na antygeny drobnoustrojów

• zaburzenia żołądkowo - jelitowe: współistnienie Helicobacter pylori

OBRAZ KLINICZNY

• okres rumieniowy (zmiany rumieniowe z przemijającym zaczerwienieniem skóry twarzy)

• okres grudkowo - krostkowy (wykwity grudkowe, krostkowe, teleangiektazje)

• okres przerostowy (przerost tkanki łącznej i gruczołów łojowych w obrębie skóry nosa - guzowatość nosa (rhinophyma), zwłaszcza u mężczyzn)

U 50 % chorych występują powikłania oczne: zapalenie spojówek i in.

• Umiejscowienie zmian chorobowych: skóra środkowej części twarzy (czoło, nos, policzki, podbródek)

FOTO- I FOTOCHEMIOTERAPIA W LECZNICTWIE DERMATOLOGICZNYM

Naświetlania UVB długość fali UVB - 280 - 320 nm

3 metody naświetlań:

- wąskie pasmo UVB (narrow-band NB-UVB) - 311 nm

- SUP (selective UVB phototherapy) - 305 - 325 nm

- cały zakres UVB

- określanie MED przed rozpoczęciem naświetlań

MED (Minimal Erythema Dose) - minimalna dawka rumieniowa - najmniejsza ilość UVB, która wywoła rumień na skórze widoczny po 24 godzinach od ekspozycji

NAŚWIETLANIA PUVA

określenie dawki MPD

MPD (Minimal Phototoxic Dose) - minimalna dawka fototoksyczna - najmniejsza ilość UVA, która wywoła rumień widoczny po 24 godzinach od ekspozycji po uprzednim przyjęciu psoralenów

NAŚWIETLANIA PUVA

ryzyko działań niepożądanych:

- ze strony skóry (plamy soczewicowate, świąd, raki skóry)

- ze strony oczu (zaćma) - wskazana konsultacja okulistyczna przed rozpoczęciem naświetlań; konieczna ścisła fotoprotekcja w dniu naświetlania

- ze strony wątroby (wzrost poziomu transaminaz)

Odmiany metody PUVA

PUVA - bath

dotyczy najczęściej dłoni i stóp

- moczenie w roztworze psoralenu ok. 20 minut

- naświetlania UVA ściśle określonego obszaru

METODA RE-PUVA

REPUVA = PUVA + Retinoidy (tigason lub neotigasin)

Wskazania do leczenia światłem

• łuszczyca

* AZS

* przyłuszczyce

* liszaj płaski

* chłoniaki skóry

* bielactwo

4

---