Przykładowe sprawy jakimi zajmuje się wojewoda:
zwalczanie klęsk żywiołowych,
obrona cywilna na wypadek wojny,
nadzór i organizacja inspekcji handlowej,
sprawy obywatelskie za wyjątkiem nadawania obywatelstwa (prezydent),
sprawy cudzoziemców,
niektóre sprawy z zakresu naruszeń środowiska (degradacja),
sprawy bezpieczeństwa (kluczowe)
Prawo karne - elementy
Jest to również prawo publiczne organizujące aparat państwowy.
1.prawo karne materialne - normy regulujące odpowiedzialność z tytułu popełnienia czynów karalnych (część ogólna to problem pojęcia przestępstwa i problem winy oraz część szczegółowa polegająca na prezentacji poszczególnych przestępstw).
2.prawo karne procesowe - normy regulujące samo postępowanie karne czyli ściganie przestępcy. Normy te regulują czynności organów ścigania, statut przestępcy, pokrzywdzonych, zachowanie uczestników procesu przed sądem.
Pojęcie przestępstwa, regulacje prawną prawa karnego, materialnego zawiera kodeks karny, a postępowanie karne normowane jest osobnym kodeksem postępowania karnego.
Kodeks karny nie jest jednak wyczerpujący bo poza tym kodeksem unormowano odpowiedzialność za postępowanie skarbowe (ustawa karno - skarbowa regulująca problem przestępstw celnych, dewizowych, skarbowych; ustawy szczególne np. o zwalczaniu niedozwolonej konkurencji, o niedozwolonym wyrobie spirytusu normują wyjątkowe przestępstwa czyli mają charakter uzupełniający wobec K.K.
Przestępstwo - czyn osoby fizycznej, w więc nie można mówić o odpowiedzialności karnej instancji. Niekiedy w związku z niewłaściwą działalnością instancji odpowiadać karnie może jej właściciel.
Przestępstwo - jest to czyn zabroniony pod groźbą kary. Nie ma przestępstwa bez ustawy, przestępstwem jest tylko taki czyn osoby fizycznej, który jest zakazany pod groźbą kary ustalonej w ustawie obowiązującej w chwili jego popełnienia. Nie można doprowadzić do zastosowania tej ustawy. Jeżeli ustawę wprowadzono później bo nie ma ona działania z mocą wsteczną.
Cecha bezprawności - bo przestępstwo jest bezprawne.
Przestępstwo - to czyn w postaci działania osoby lub jej zaniechania jeśli była ona zobowiązana do określonego zachowania się.
Przestępstwo - nie odpowiada za zamiar, a za realny czyn, zachowanie. Przygotowanie może być karalne np. przygotowanie zamachu bombowego lub rysunek - plan. Czynami nie są tzw. odruchy bezwarunkowe i inne przymusowe sytuacje wywołane w warunkach braku świadomości.
Przestępstwo - to czyn szkodliwy, określany dawniej mianem społecznie niebezpieczny, dziś szkodliwy społecznie. Czyn szkodliwy tzn. nacechowany ujemnymi właściwościami w ocenie społecznej. Społeczeństwo wg swojego katalogu norm odnosi się do tego czyny z dezaprobatą (np. jeżeli ktoś przebiegnie ma czerwonym świetle to ktoś może to naśladować). Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
Przestępstwo - to czyn zawiniony - obarczony winą sprawcy -> Podmiotowa (subiektywna) okoliczność przestępstwa wina (subiektywna) - negatywny stosunek sprawcy do popełnionego czynu, chodzi tu o jego przekonanie.
Wina więc łączy się bezpośrednio ze świadomością, czyli z subiektywną relacją sprawcy do swojego zachowania.
Wyróżnia się 2 podstawowe kategorie winy w prawie karnym:
-wina umyślna,
-wina nieumyślna.
Wg Art. 9 nowego K.K. czyn zabroniony popełniony jest umyślnie jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia tj. chce go popełnić, albo przewidując możliwość popełnienia czynu, na popełnienie tego czynu się godzi. (np. sprawca chce spalić dom - zamiar - ale w ostatniej chwili dowiaduje się, że śpi tam człowiek, nie chce zabić człowieka, ale podpalając dom godzi się na jego śmierć).
Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie wtedy gdy sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia popełnia go jednak na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia czynu przewidywał lub mógł przewidzieć.
W ramach winy nieumyślnej wyróżnić można:
-lekkomyślność (sprawca nie chce, ale przewiduje np. na zakręcie zamiast ująć gazu dodał go mimo że przewidywał, że może wypaść z zakrętu)
-nieumyślność - brak upewnienia się
Nie popełnia zatem przestępstwa ten sprawca, któremu nie można przypisać winy w czasie realizacji czynu.
Przestępstwo to czyn, który można przypisywać takiej osobie, która odpowiada na zasadach polskiego kodeksu karnego, czyli sprawcy, który ukończył 17 lat, wyjątkowo jednak nieletni, który ukończył 15 lat dopuszczając się czynu zabronionego popełnia przestępstwo zbrodni wymienione w K.K.
zamach na życie prezydenta,
zabójstwo,
ciężkie uszkodzenie ciała,
spowodowanie pożaru, eksplozji, lub innej katastrofy
gwałt,
porwanie statku,
inne
Może odpowiadać na zasadach określonych w K.K. jeżeli stopień rozwoju sprawcy jest prawidłowy, przemawiają za tym.......... a poprzednio zastosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się nieskuteczne.
W stosunku do nieletniego oprawcy nie można wymierzyć kary większej niż 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia karnego przewidzianego za to przestępstwo.
Czyny osób małoletnich, które nie odpowiadają na zasadach K.K. są czynami karnymi, lecz ściganie tych czynów nie następuje wg K.K. lecz wg specjalnej ustawy o odpowiedzialności karnej nieletnich. Na mocy tej ustawy nie można jednak stosować środków karnych, lecz orzekający sąd rodzinny wymierza środki wychowawcze lub poprawcze.
Czyn karny - czyn stanowiący jedność, ten sam czyn jako jednolite zachowanie może stanowić tylko jedno przestępstwo. Nie wolno więc cudzego negatywnego zachowania dzielić na rozmaite zachowania. Zdarza się niekiedy tzw. zbieg przepisów, wtedy gdy jeden czyn wyczerpuje znamiona określone w kilku przepisach ustawy czyli narusza kilka przepisów ustawy np. obcowanie płciowe z osobą poniżej 15 roku życia pozostającą w stosunku pokrewieństwa. W razie zbiegu przepisów sąd skazuje za jedno przestępstwo (bo jeden czyn, jeden zespół ruchów, ale na podstawie wszystkich przepisów co zezwala na wymiar kary na podstawie najsurowszego przepisu (recydywa)).
Często przestępca podejmuje kilka zachowań (uczestniczy w kilku zdarzeniach podjętych w krótkich odstępach czasu np. kradnie „na raty”. Jeśli działa w warunkach wykonania z góry powziętego zamiaru to te wszystkie zachowania uważa się za czyn dozwolony (jedność czasu, „bliskość” czasowa powoduje możliwość wliczenia tych wszystkich zachowań za jedno zdarzenie).
Okoliczności popełnienia przestępstwa:
czas - czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był zobowiązany,
miejsce - czyn zakazany uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca faktycznie działał lub zaniechał działania lub miejsce gdzie skutek wg zamiaru sprawcy nastąpił lub miał nastąpić,
podmiotowy zakres karalności - ustawę karną stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium RP. Nie ma znaczenia kim on jest. Ustawę polską stosuje się również gdy czyn popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym. Polską ustawę stosuje się też do obywatela polskiego, który dopuścił się tego przestępstwa za granicą. Polską ustawę karną stosuje się również do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą, jeżeli wg polskiej ustawy karnej przestępstwo zagrożone jest karą 2 lat pozbawienia wolności. Natomiast bez względu na stan zagrożenia stosuje się polską ustawę do cudzoziemca za granicą, który działał przeciwko polskiej instancji, interesom RP, czy przeciwko obywatelowi RP.
Zbrodnia - to takie przestępstwo, które zagrożone jest karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata, lub karą surowszą.
Występek - to taki czyn zabroniony, który zagrożony jest karą łagodniejszą i nie jest wykroczeniem. Występek jest zatem czynem zabronionym, zagrożonym co najmniej grzywną w wymiarze powyżej 30 stawek dziennych, karą pozbawienia wolności więcej niż jeden miesiąc.
Który wymiar zagrożenia decyduje, dolny czy górny ? -> dolny
Przy podziale przestępstwa na zbrodnie i występki rozstrzyga dolna granica ustawowego zagrożenia karą. Górna granica pozbawienia wolności to 15 lat. Ekstra kara to 25 lat lub dożywocie.
Formy popełniania przestępstwa (etapy aktywności przestępczej):
zamiar - nie jest przestępstwem czyli wszelkie planowanie, rozważanie przestępstwa w ramach własnego umysłu choć naganne to nie karalne.
przygotowanie - jest karalne, ale tylko i tylko wtedy gdy ustawa wyraźnie tak stanowi (przygotowanie do pracy w wywiadzie, przygotowanie do zabójstwa)
Przygotowanie - polega na tym, że sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia tego czynu, a w szczególności np. zbieranie informacji, plan działania, wchodzi w porozumienie z innymi, przysposabia środki, narzędzia itd.
Nie podlega karze za przygotowanie ten kto dobrowolnie od niego odstąpił lub zapobiegł jego skutkom. Kara za przygotowanie jaką kodeks przewiduje, jest niższa niż kara za sprawstwo.
usiłowanie - popełnienia czynu zabronionego jest zawsze przestępstwem. Odpowiada za usiłowanie ten kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego wykonania, które jednak nie następuje (nie ma znaczenia dlaczego nie doszło do wykonania). Kara za usiłowanie jest taka jak za wykonanie. Sąd może stosować nadzwyczajne łagodzenie kary zwłaszcza w stosunku do tego przestępcy, który odstąpił od wykonania.
Usiłowanie zachodzi również gdy sprawca nie uświadamia sobie, że wykonanie nie jest możliwe z uwagi na brak środków lub na nieodpowiednie narzędzia. Za to też odpowiada jak za wykonanie.
sprawstwo - dokonanie przestępstwa, dopuszczenie się czyny zabronionego.
Sprawstwo nie jest formą jednolita zwłaszcza gdy działa kilka osób. Za sprawstwo odpowiada również ten, kto działa wspólnie z inną osobą lecz nie spełnia wszystkich czynności potrzebnych do wykonania przestępstwa. Szczególnym przypadkiem sprawstwa jest tzw. sprawstwo kierownicze, polegające na tym, że przestępca kieruje wykonaniem czynu nad innymi osobami sprawując nad nimi władzę.
Odmianą sprawstwa jest tzw. pomocnictwo. Odpowiada za pomocnictwo ten, kto chcąc aby inna osoba dokonała czynu, ułatwia jego dokonanie (dostarcza narzędzi, transportu, udziela rady) nie uczestniczy.
Podżeganie - odpowiada za podżeganie ten kto chcąc aby ktoś inny dokonał czynu karnego, nakłania go do tego. Nie ma znaczenia czy ten ktoś popełnił to czy też nie.
-okoliczności wyłączające bezprawność przestępstwa,
-okoliczności wyłączające winę w przestępstwie.