31. Zasady federalistycznej analizy
Jakie metody b臋dzie dyktowa艂a we wszystkich dziedzinach w艂a艣ciwa federalizmowi troska o poszanowanie r贸偶norodno艣ci i sprzecznych ze sob膮 wymaga艅 偶ycia, jak wolno艣膰 osoby ludzkiej i dobra kondycja wsp贸lnoty?
Podejmowana w tym duchu analiza danej sytuacji wychodzi od konkretu, w tym sensie, 偶e przede wszystkim rozpatruje natur臋 zadania albo szczeg贸lnej funkcji, kt贸rej potrzeba albo przydatno艣膰 zostanie stwierdzona.
Drugi etap: nale偶y oceni膰 optymalne rozmiary terenu, na kt贸rym zadanie ma by膰 wykonane, uwzgl臋dniaj膮c trzy nast臋puj膮ce czynniki: mo偶liwo艣ci udzia艂u (obywatelskiego, intelektualnego, politycznego), skuteczno艣膰 i ekonomi臋 艣rodk贸w.
I wreszcie trzeci etap: skoro zostan膮 ustalone rozmiary i odpowiednia do danej sytuacji jednostka organizacyjna (gminna, regionalna, narodowa, obejmuj膮ca kontynent albo 艣wiatowa), pozostaje tylko okre艣li膰 poziom kompetencji, na kt贸rym b臋d膮 podejmowane decyzje dotycz膮ce danego zadania.
Mo偶e zreszt膮 istnie膰 kilka poziom贸w podejmowania decyzji, pozostaj膮cych mi臋dzy sob膮 w stosunku hierarchicznym. Wprowadza膰 podzia艂 w艂adzy, jej rozcz艂onkowanie i przydzielanie kompetencji zgodne ze zdrowym rozs膮dkiem - oto wywodz膮cy si臋 z my艣li Proudhona program federalistycznego podzia艂u w艂adzy pa艅stwa, dok艂adne przeciwie艅stwo totalitarnych utopii. Tereny dzia艂ania b臋d膮 zreszt膮 r贸偶ne w zale偶no艣ci od zada艅, to jest zale偶nie od tego, czy dotycz膮 wszystkich mieszka艅c贸w wszystkich region贸w, pewnych grup ludzi we wszystkich regionach, pewnych ludzi w pewnych regionach, wszystkich mieszka艅c贸w paru region贸w czy te偶 jednego z nich.
Przyznaj臋, 偶e ilo艣膰 mo偶liwych kombinacji, do kt贸rych doprowadzi taka metoda, zdo艂a przyprawi膰 o zawr贸t g艂owy urz臋dnik贸w nawyk艂ych do zjednoczeniowych tradycji. Ale tu przyjd膮 z pomoc膮 komputery, Je偶li rewolucja komunistyczna bywa艂a okre艣lana jako marksizm plus elektryczno艣膰, federalizm b臋dzie to autonomia region贸w plus komputeryzacja, to jest poszanowanie rzeczywisto艣ci i jej skomplikowania, nareszcie mo偶liwe dzi臋ki nowoczesnej technice.
Problem istnieje nie od dzi艣. Na projekt Sieyesa, aby dla uproszczenia kontroli administracyjnej podzieli膰 Francj臋 „geometrycznie", na regularne kwadraty o boku osiemnastu mil, Mirabeau odpowiedzia艂 s艂ynnym zdaniem: „Celem spo艂ecze艅stwa nie jest, aby administrowanie nim by艂o 艂atwe, ale aby by艂o sprawiedliwe i o艣wiecone".
Przekonamy si臋, poza tym, 偶e przyj臋te kryteria oceny w艂a艣ciwych rozmiar贸w i wyboru poziomu, na kt贸rym maj膮 by膰 podejmowane decyzje - udzia艂, skuteczno艣膰 i ekonomia 艣rodk贸w - pozostaj膮 mi臋dzy sob膮 w stosunku wsp贸艂zale偶no艣ci.