PYTANIA Z PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH
4. Ingerencja państwa w proces tworzenia cen
Efekty działania mechanizmu rynkowego w postaci ukształtowanych cen równowagi nie zawsze są akceptowane przez kupujących i sprzedających. Zdarzają się takie dobra, które są wytwarzane w ograniczonych ilościach w stosunku do popytu i nie ma możliwości zastąpienia ich substytutami, a równocześnie muszą być konsumowane (np. mieszkania komunalne dla najbiedniejszych). Wtedy interes publiczny wymaga, aby na te mieszkania ustalona została cena maksymalna. Jest ona znacznie niższa od ceny równowagi rynkowej (popyt > podaż). O dostępie dóbr decyduje wówczas nie cena rynkowa lecz czynniki pozarynkowe (np. racjonowanie dóbr). Podobnie też w odniesieniu do nielicznych dóbr i usług może być stosowana cena minimalna. Jest to cena, poniżej której dane dobro nie może być sprzedawane. Jest ceną wyższą od ceny równowagi rynkowej. Powoduje to z reguły zmniejszenie wielkości popytu oraz wzrost rozmiarów podaży. Nadwyżkę tę musi kupić państwo i pokryć koszty jej magazynowania, lub przeznaczyć na cele charytatywne lub wyeksportować. Ustalanie cen maksymalnych o minimalnych przez państwo w warunkach gospodarki rynkowej należy traktować jako wyjątkowe działanie.
37. Bilans majątkowy
Stanowi on integralną część składową sprawozdania finansowego. Jest głównym źródłem informacji o sytuacji majątkowej i finansowej jednostki, i zarazem dokumentem, który zawiera zestawienia w ujęciu wartościowym stanu środków gospodarczych (majątku - aktywa) oraz źródeł ich finansowania (pasywa). Sporządza się go na określony moment, zwany dniem bilansowym. Sporządzany jest on zarówno dla potrzeb zewnętrznych jak i wewnętrznych jednostki, w związku z tym ma on charakter równocześnie informacyjny i zarządczy. Bilans spełnia trzy podstawowe funkcje, które są powiązane z jego celem, czyli dostarczaniem informacji na temat sytuacji finansowej:
funkcję informacyjną - przedstawia określone informacje, które pozwalają na ocenę sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej, informuje także o płynności i wypłacalności,
funkcję pomiarową - bilans pozwala odzwierciedlić majątek danego podmiotu w jednostkach pieniężnych w odpowiednich przekrojach klasyfikacyjnych, które umożliwiają jego ocenę,
funkcję kontrolną - pozwala na ocenę działalności jednostki.
Przy sporządzaniu bilansu obowiązuje naczelna zasada, zwana zasadą równowagi bilansowej. Zgodnie z nią ogólna kwota aktywów jest równa ogólnej kwocie pasywów (suma aktywów = suma pasywów). Wszystkie składniki zasobów majątkowych, czyli aktywów danej jednostki muszą mieć swoje źródło pochodzenia (finansowania), które wyraża się pasywami. Oprócz tej zasady wyróżnić można jeszcze zasadę ciągłości, zgodnie z którą bilans zamknięcia jednego okresu jest jednocześnie bilansem otwarcia następnego okresu. Kolejną zasadą jest zasada kompletności, mówiąca o tym, że bilans ma przedstawiać wszystkie składniki majątku oraz źródła jego finansowania, nawet w sytuacji gdy po sporządzeniu bilansu, lecz jeszcze przed jego zatwierdzeniem, dana jednostka otrzymała informacje, że zaszły pewne zdarzenia mające istotny wpływ na bilans. Wyróżnia się jeszcze zasadę netto sporządzania bilansu. Zgodnie z nią niektóre pozycje bilansowe trzeba pomniejszyć o odpowiednie pozycje korygujące, a nie wykazywać je oddzielnie. Bilans jest sprawozdaniem, które sporządza się według pewnych reguł. Dzięki temu można wyróżnić kilka charakteryzujących go cech:
ujmowanie kategorii bilansowych tylko w mierniku pieniężnym,
sporządzanie na dokładnie określony dzień, czyli moment bilansowy,
prezentowanie składników majątku będących w dyspozycji jednostki w dniu bilansowym i odpowiadających im źródeł finansowania w tym samym momencie,
łączenie poszczególnych składników aktywów i pasywów w grupy o zbliżonej treści ekonomiczno-finansowej,
pozycje bilansu przedstawia się według ogólnych kryteriów ekonomicznych, czyli płynności i wymagalności,
równowaga bilansowa przejawia się równością aktywów i kapitałów albo aktywów netto i kapitału własnego,
jest częścią składową sprawozdania finansowego, która informuje o stanie i sytuacji finansowo majątkowej.
Prawidłowo sporządzony bilans księgowy każdej jednostki powinien zawierać kilka elementów: nazwa i adres jednostki sporządzającej bilans, określenie dnia na który sporządzono bilans, data sporządzenia bilansu, łączna suma bilansowa po stronie aktywów i pasywów, wyszczególnienie grup i pozycji aktywów oraz pasywów z podaniem ich wartości na koniec roku obrotowego oraz na koniec poprzedniego roku obrotowego, podpisy osób upoważnionych i odpowiedzialnych za rzetelność i prawidłowość bilansu. Podstawowe pozycje (inne jednostki niż banki, ZU i zakłady reasekuracji) :
Aktywa
A. Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
III. Należności długoterminowe
IV. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
II. Należności krótkoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Pasywa
A. Kapitał (fundusz) własny
I. Kapitał (fundusz) podstawowy
II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)
III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)
IV. Kapitał (fundusz) zapasowy
V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych
VIII. Zysk (strata) netto
XIX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
I. Rezerwy na zobowiązania
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe
IV. Rozliczenia międzyokresowe
PYTANIA Z PRZEDMIOTÓW KIERUNKOWYCH
CZĘŚĆ I - dotyczy wszystkich studentów kierunku finanse i rachunkowość
18. Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami są podstawową grupą rozrachunków każdej jednostki prowadzącej działalność gospodarczą i następstwem bezgotówkowej sprzedaży produktów, towarów i materiałów. Ewidencję tych rozrachunków można prowadzić na jednym koncie syntetycznym (aktywno - pasywnym) Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami. Wtedy po stronie WN księguje się należności oraz spłatę zobowiązań a po stronie MA księguje się powstanie zobowiązań i uregulowanie należności. W tym przypadku konto ma dwa salda (WN - informuje o stanie należności, MA - o stanie zobowiązań).
Zwykle w praktyce stosuje się jednak oddzielne konta do ewidencji należności i oddzielne do zobowiązań. W przypadku dużej liczby transakcji w różnych walutach zalecane jest utworzenie kont syntetycznych do rozrachunków z odbiorcami krajowymi, odbiorcami zagranicznymi oraz podobnie dla dostawców. Do wyżej wymienionych kont syntetycznych należy prowadzić ewidencję na kontach analitycznych z podziałem na poszczególnych kontrahentów a w przypadku rozrachunków z kontrahentami zagranicznymi dodatkowo wg waluty w której jest rozliczana transakcja.
Konto Rozrachunki z odbiorcami jest kontem bilansowym aktywnym, gdzie po stronie WN księguje się należności powstałe z tyt. sprzedaży razem z VAT, a po stronie MA ich uregulowanie oraz zmniejszenie na skutek umorzenia, przedawnienia lub sprzedaży wierzytelności. Saldo WN oznaczające stan należności.
Konto Rozrachunki z dostawcami jest kontem bilansowym pasywnym, gdzie po stronie MA księguje się zobowiązania powstałe z tytułu zakupu razem z VAT a po stronie WN księguje się zapłatę zobowiązań, ich umorzenie lub przedawnienie. Saldo MA oznaczające stan zobowiązań.
Podstawą ewidencji na kontach rozrachunków z odbiorcami i dostawcami są m. in. faktury VAT, faktury VAT korygujące, faktury VAT-MP, faktury wewnętrzne, rachunki, wyciągi bankowe, weksle, polecenia księgowania.
Należności od odbiorców są ujmowane w ewidencji i prezentowane w sprawozdaniu finansowym zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny, co oznacza, że na dzień bilansowy jednostki dokonują aktualizacji wartości należności w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych lub finansowych. Odpisy te prowadzi się na oddzielnym koncie. Ostatecznie w bilansie wykazuje się należności wg wartości netto, czyli konto Rozrachunki z odbiorcami koryguje się o Odpisy z tytułu aktualizacji należności.
CZĘŚĆ II - Zakład Rachunkowości
5. Plan kont w jednostkach sektora finansów publicznych
Zakładowy plan kont jest podstawowym elementem dokumentacji określającej przyjętą politykę rachunkowości. Ma duże znaczenie, umożliwia prawidłową ewidencję, sporządzanie sprawozdań oraz uzyskiwanie danych niezbędnych w zakresie rozliczeń podatkowych, a także w procesie zarządzania. Plan kont można określić jako „usystematyzowany wykaz kont syntetycznych służących do ewidencji stanu i zmian aktywów i pasywów oraz procesów gospodarczych zachodzących w jednostce”. Dokument ten powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb jednostki i uwzględniać specyficzne cechy tej działalności oraz potrzeby informacyjne odbiorców wewnętrznych i zewnętrznych. Ustala go i aktualizuje kierownik jednostki.
Cechą charakterystyczną planów kont stosowanych przez podmioty sektora finansów publicznych jest ich ujednolicenie. Wyraża się to między innymi w obowiązku stosowania planu kont , który jest określany w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. W rozporządzeniu tym zawarte są cztery plany kont:
dla budżetu państwa
dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego
dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych
dla placówek.
Przedstawione w rozporządzeniu plany kont stanowią podstawę do opracowania zakładowych planów kont. Ustalając zakładowy plan kont należy kierować się następującymi zasadami:
konta wskazane w planach kont należy traktować jako standardową liczbę kont, która może być ograniczona jedynie o konta służące do księgowania operacji gospodarczych niewystępujących w jednostce lub placówce albo uzupełniona o konta zgodnie co do treści ekonomicznej, w tym również przy wykorzystaniu symboli kont, które nie mają zastosowania w jednostce
konta wskazane w planach kont ujętych w załącznikach do rozporządzenia mogą być dzielone na dwa lub więcej kont syntetycznych
zakładowy plan kont powinien uwzględniać ustalenia dysponenta części budżetowej lub zarządu jst dotyczące zasad grupowania operacji gospodarczych istotnych dla rodzaju działności
zakładowy plan kont powinien zapewniać możliwość sporządzania sprawozdań finansowych , sprawozdań budżetowych lub innych sprawozdań określonych w odrębnych przepisach.
Zakładowy plan kont powinien zapewnić ewidencję wykonania budżetu w układzie zadaniowym. Operacje dot. wykonania budżetu w układzie zadaniowym mogą być ewidencjonowane na kontach, na których są ujmowane operacje wg podziałek klasyfikacji budżetowej.
Plan kont dla budżetu państwa - składa się z 23 kont, brak podziału na zespoły, może być uzupełniony o dodatkowe konta.
Plan kont dla budżetów JST - dzieli się na konta bilansowe i pozabilansowe, kont bilansowych 21, pozabilansowych 3, brak podziału na zespoły, może być uzupełniony w miarę potrzeby o właściwe konta planu kont dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych.
Plan kont dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych - dzieli się na konta bilansowe (9 zespołów od 0 do 8) i konta pozabilansowe .
Plan kont dla placówek - tylko 14 kont bilansowych.
16. Sprawozdawczość budżetowa
Zakres rachunkowości obejmuje obowiązek sporządzania sprawozdań finansowych. Sprawozdawczość jednostek sektora finansów publicznych obejmuje sprawozdania budżetowe, sprawozdania w zakresie ogółu operacji finansowych oraz sprawozdania finansowe. Podstawą prawną sprawozdawczości finansowej jest Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 05 lipca 2010 r. Jednostki budżetowe sporządzają trzy sprawozdania finansowe.
Art. 41 ustawy o finansach publicznych stanowi, że jednostki sektora finansów publicznych są zobowiązane do sporządzania sprawozdań z wykonania procesów, które są związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem. Sprawozdania te nazywane są sprawozdaniami budżetowymi. Sprawozdawczość budżetową reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej.
Sprawozdawczość budżetową wyrażają zestawienia liczbowe, które sporządza się według podziałek klasyfikacji budżetowej w sumach narastających od początku roku do końca okresu sprawozdawczego na podstawie danych, które wynikają z rachunkowości budżetowej. System sprawozdawczości jednostek budżetowych został dostosowany do struktury organizacyjnej budżetu, czyli dysponenci niższego stopnia przekazują sprawozdania dysponentom wyższego stopnia.
Sprawozdania budżetowe sporządzane są za różne okresy. Możemy wyróżnić:
sprawozdania miesięczne,
sprawozdania kwartalne,
sprawozdania półroczne,
sprawozdania za cały rok.
Trzy pierwsze sprawozdania są głównie źródłem informacji o przebiegu wykonania budżetu, umożliwiają one podejmowanie operatywnych decyzji przez organy wykonujące budżet. Natomiast sprawozdania roczne są podstawą do sporządzenia sprawozdania z wykonania całego budżetu i przedstawienia go tym organom, które go uchwaliły.
Sprawozdania budżetowe oznacza się symbolami „Rb”. Wyróżniamy 36 tych sprawozdań. Możemy podzielić je na:
jednostkowe, które są sporządzane na podstawie ksiąg rachunkowych przez kierowników jednostek organizacyjnych,
łączne - sporządzane przez dysponentów środków budżetowych państwa drugiego stopnia i dysponentów głównych na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek im podległych i własnego sprawozdania jednostkowego,
zbiorcze - są one sporządzane przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego. Podstawą ich sporządzania są sprawozdania jednostkowe jednostek podległych oraz sprawozdania jednostkowego jednostki samorządu terytorialnego jako jednostki budżetowej i jako organu,
skonsolidowane, sporządzane m. in. przez przewodniczących zarządów jednostek samorządu terytorialnego, dysponentów głównych środków budżetu państwa, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, prezesa NFZ.
Sprawozdania jednostkowe, łączne i zbiorcze, z pojedynczymi wyjątkami, sporządza się w złotych i groszach, natomiast sprawozdania skonsolidowane są sporządzane w tysiącach złotych.
4