1. Współczesne teorie wychowania autorytarnego oraz antyautorytarnego, ze wskazaniem na różnice w określaniu: celu, zadań, istoty zmian edukacyjnych, istoty oddziaływań pedagogicznych, metod, środków i form wychowania.

PEDAGOGIKA AUTORYTARNA

To inaczej ped. behawiorystyczna, czyli konserwatywna. Celem wychowania jest rozwój wychowanka, dąży się do tego, by wychowanek adaptował się do zastanych warunków życia. Kształtuje się tu tożsamość konwencjonalną wychowanka, kształtuje się człowieka do pełnienia jakiejś roli. Zadania wychowawcze to kształtowanie wychowanka wg ideałów osobowych, nienaruszalnych. Urabia się określone cechy. Pedagodzy autorytarni starają się ulepszyć świat, ale wg z góry ustalonych definicji. Zmiany edukacyjne przebiegają bardzo wolno i z wielkim trudem. Istotą oddziaływań pedagogicznych jest podporządkowanie się wychowanka woli wychowawcy i zasadom wychowawczym pod groźbą obowiązujących kar (sankcji negatywnych) lub ze względu na stworzone pokusy uzyskania nagród (sankcji pozytywnych). Pedagogika autorytarna narzuca jednolity sposób myślenia, zachowania i odczuwania. Ideałem jest jednostka bierna, która bez zastrzeżeń przyjmuje panujące reguły, nie dopuszcza się idei równości.

PEDAGOGIKA ANTYAUTORYTARNA

Celem wychowania jest rozwój wychowanka, na uwadze ma się samorealizację, samowychowanie, kształtuje się tożsamość postkonwencjonalną. Tu na pierwszym planie jest tożsamość podmiotu. Zadania wychowawcze to promowanie szeroko pojetej zmiany społecznej, zmiany człowieka. Tu nastawiamy się na kreację, transformację. Wspieramy rozwój wychowanka. Tu można mówić o rewizji definicji, często się mówi, że definicje straciły na wartości, próbuje się tworzyć nowe definicje. Uwydatnia w swoich przesłankach rolę swobody i indywidualność dziecka i jego wychowawców. Przedstawiciele zabiegają o wolną osobowość człowieka w wolnym społeczeństwie. Pedagogika antyautorytarna nawołuje do wolności i poszanowania godności dziecka, mówi o potrzebie zreformowania szkół, systemów wychowawczych wychowania w środowisku rodzinnym. Szkoła powinna przystosować się do uczniów, a nie odwrotnie. Walczy z wychowaniem instrumentalnym, adaptacyjnym, wzmacnia władze ludzi przeciw wszelkim formom przemocy. Dziecko jest dobre z natury, jest deformowane przez rodziców i społeczeństwo, w wychowaniu potrzebna jest wolność, możność bycia sobą, samourzeczywistnienia.

1. Edukacja jako przedmiot współczesnej pedagogiki. Proszę omówić podstawowe pojęcia edukacji jakimi są wychowanie, kształcenie, nauczanie, uczenie się.

Edukację można określić jako ogół wpływów na jednostkę lub grupę osób, sprzyjające takiemu rozwojowi, aby w jak najwyższym stopniu osoby te stały się członkami wspólnoty społecznej. Edukacja to prowadzenie drugiego człowieka ku wyższym stanom rowojowym, to ogół procesów sprzyjających rozwojowi.

Wychowanie to oddziaływanie o charakterze interakcyjnym, mające na celu kształtowanie dyspozycji osobowościowych wychowanka (którym może być człowiek w każdym wieku) przez wychowawcę (który jest osobą do tego przygotowaną). Kryteria wychowania: intencjonalność, celowość, świadomość, ukierunkowanie w kierunku pożądanym społecznie, organizacja i planowanie, interakcyjność.

Kształcenie to zarówno proces nauczania jak i uczenia się, czyli całość poczynań umożliwiających jednostce uzyskanie wiedzy o przyrodzie, kulturze, społeczeństwie, a także osiągnięcie wszechstronnego rozwoju osobowości, rozwijanie uzdolnień, zainteresowań, ogólnej sprawności umysłowej i fizycznej. W procesie kształcenia człowieka wyrabiają się odpowiednie do celów kształcenia postawy i przekonania. Kształcenie może odbywać się w instytucjach jak i przybierać formę samokształcenia. Wynikiem kształcenia jest wykształcenie.
Można wyodrębnić:

Kształcenie ogólne - umożliwia zdobywanie wiedzy i sprawności potrzebnych niezależnie od pełnionej roli społecznej.

Kształcenie zawężone - zapewnia zdobycie kwalifikacji w określonej specjalności.

Wyróżniamy trzy poziomy kształcenia: podstawowy(elementarny), średni i wyższy.

Nauczanie jest częścią wychowania. Są to: wiedza, inteligencja, umiejętności, sprawność, nawyki; które składają się na dyspozycje instrumentalne. Jest to wspomaganie naturalnych zainteresowań ucznia, jego dążeń do poszukiwania wiedzy oraz doskonalenia umiejętności, kierowanie procesem uczenia się. Nauczanie jest procesem możliwym pod warunkiem, że oba podmioty w nim uczestniczące - nauczyciel i uczeń (uczniowie), w równym stopniu zainteresowane są osiągnięciem wyznaczonych wzajemnie zadań programowych. W rozwoju nauczania w Polsce szczególną rolę odegrała Komisja Edukacji Narodowej.

Uczenie się to proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku czego powstają nowe formy zachowania się i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych. Wskutek uczenia się opanowany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, przekonań. Terminu uczenie się używa się zarówno w znaczeniu wąskim - dla określenia świadomego i zamierzonego zdobywania wiadomości i umiejętności, jak i w znaczeniu szerokim - dla określenia zarówno uczenia się zamierzonego, jak i nie zamierzonego (mimowolnego). Zależnie od przyjętych sposobów i technik wyróżnia się:

uczenie się pamięciowe (mechaniczne)

uczenie się przez zrozumienie (wgląd)

uczenie się sensoryczne (spostrzeżeniowe, percepcyjne)

uczenie się metodą prób i błędów (porażek i sukcesów)

uczenie się przez naśladownictwo

uczenie się przez przeżywanie.

2. Proszę omówić problem nauczania - uczenia się uwzględniając: style nauczania, cele kształcenia, strategie nauczania, oraz planowanie pracy z uczniami.

Nauczanie to planowa oraz systematyczna praca szkolna z uczniami zmierzająca do zdobywania przez nich nowych doświadczeń i wiedzy. Nauczanie polega na systematycznej pracy nauczyciela z uczniami, której celem jest wywołanie i utrwalenie zmian w zakresie ich wiedzy, dyspozycji, postępowania oraz osobowości za pomocą uczenia się oraz opanowania wiedzy i przeżywania radości ze swojej działalności praktycznej. Innymi słowy, nauczanie to organizowanie procesu uczenia się oraz kierowanie nim wśród uczniów. Proces uczenia się zawarty jest w procesie nauczania; uczyć można się zawsze oraz wszędzie, a spontaniczne kształcenie jest świadome i instytucjonalne.

Cele kształcenia według Wincentego Okonia stanowią to, do czego dąży się w procesie kształcenia; są to świadome i założone efekty, które zamierza się osiągnąć w procesie kształcenia. Stanowią je komunikaty, które wyrażają zamiary nauczyciela oraz to, jakie zmiany mają zachodzić w uczniach; są to niejako mapy drogowe, umożliwiające nauczycielowi i uczniom orientować się gdzie zmierzają i w jakim punkcie drogi się znajdują.

Cele posiadają następujące cechy:

• dostrzegalność

• konkretność

• logiczność

• osiągalność

• precyzyjność

• realność

• rzeczowość

• twórczość

• wykonalność

Cele posiadają następujące funkcje:

• funkcja koordynująca (punkt odniesienia)

• funkcja motywująca

• funkcja organizacyjna (całe działanie)

• funkcja regulacyjna

• funkcja ukierunkowująca

• funkcja zapewniająca trwałe wartości

Według kryterium stopnia konkretyzacji wyróżnia się następujące rodzaje celów:

1. cele ogólne - ich adresatem jest nauczyciel, jego zamysł i strategia działania; cele te określają, co ma osiągną nauczyciel, ukierunkowują to, co podczas planowanej lekcji będzie doskonalone, kształtowane, rozwijane, poznawane, zdobywane, ćwiczone i przezywane przez uczniów

2. cele szczegółowe (czyli operacyjne) ich adresatem jest uczeń; są one węższe, sprecyzowane i skonkretyzowane, określają konkretne zachowania ucznia

Treść celów kształcenia określają:

• plany nauczania - dotyczą konkretnych szkół i obejmują dany zakres przedmiotów wraz z liczbą ich godzin w poszczególnych klasach oraz rozkład na poszczególne lata nauki

• program nauczania- zawiera podstawy programowe; opisuje kolejność przyswajanego przez ucznia materiału nauczania

Style nauczania:

• Kierowniczy ( zamknięty)- przypisuje nauczycielowi rolę aktywnego szefa, którego obowiązkiem jest doprowadzić do nauczenia się tego a tego. W tym celu ma on zrobić najlepszy użytek ze swoich umiejętności i metod. Dla tego stylu szczególnie istotne są starannie opracowane materiały programowe oraz badania nad efektywnością nauczania. Nauczyciel w trakcie pracy uczniów służy wskazówkami, koryguje błędy, chwali dobre pomysły uczniów.

• Terapeutyczny- w podejściu terapeutycznym nauczyciel charakteryzuje się empatią. Wspomaga rozwój osobniczy indywidualnych uczniów. Ułatwia im osiąganie wyższych szczebli samorealizacji, zrozumienia siebie i akceptacji. Celem nauczania w przypadku stylu terapeutycznego jest wyposażenie ucznia w potencjał umożliwiający mu stanie się autentyczną jednostką ludzką, osobą zdolną z własnej chęci ponosić odpowiedzialność za swój rozwój, zdolną do samookreślenia poprzez świadomie dokonywane wybory. Przyjmuje natomiast odpowiedzialność za pomaganie uczniowi w dokonywaniu wyborów, jaką wiedzę poznać, za pomoc w procesie uczenia się jej i posługiwaniu się nią tak, by służyło to kształtowaniu się tożsamości ucznia .

• Wyzwalający- wyzwalający styl nauczania wysuwa materiał na pierwsze miejsce . Nauczanie tym stylem wydaje się w dużym stopniu wyznaczone przez zręczność , z jaką nauczyciel posługuje się technikami dydaktycznymi. Przedmiot nauczania staje się żywy, gdyż uczniowie sami zbierają materiały, snują domysły, stawiają hipotezy, krytycznie analizują materiały, żeby przekonać się, czy zawierają dostateczne dowody na rzecz początkowych luźnych koncepcji. Budują własną kompetencję w świadomości możliwych różnic interpretacji i sposobów myślenia.

Planowanie pracy z uczniami

Przygotowując cele pracy z uczniami należy sprawdzić, czy są one zgodne ze statutem szkoły i szkolnym programem wychowawczym. Kiedy wiadomo, jaki ma być kierunek działań, kolejnym krokiem powinno być zastanowienie się, jak można osiągnąć wybrany cel i pokierować zmianami. Proponuję następujące działanie:

• Opracowywanie celów pracy powinno zakończyć się stworzeniem listy kompetencji (cech osobowościowych, postaw, wiedzy i umiejętności), jakie powinni posiadać uczniowie klasy i które chcielibyśmy kształtować w najbliższym czasie.

• Następnie warto zastanowić się, w jaki sposób te kompetencje powinny przekładać się na konkretne zachowania uczniów.

• Kolejny krok to przeanalizowanie, jakie działania powinniśmy podjąć, aby te zachowania miały szansę pojawić się w naszej klasie, jak możemy motywować uczniów do podejmowania określonych działań.

Cel, który chcemy osiągnąć, musi być pozytywny. Zakładane cele powinny brzmieć: chcę, aby moi uczniowie uczciwie zasługiwali na swoje oceny, aby przychodzili punktualnie do szkoły, aby chodzili na wszystkie lekcje. Cel musi być także konkretny, to znaczy mieć przełożenie na konkretne zachowania, działania. Jeśli wychowawca planuje np., że jego uczniowie będą dobrymi obywatelami, powinien umieć określić, co takiego mają robić po skończeniu szkoły, żeby mógł stwierdzić, że ten cel został osiągnięty. Planowany cel powinien być też rozłożony w czasie. Jeśli planowane są jakieś duże zmiany np. w postawach czy zachowaniach uczniów, warto rozłożyć je na mniejsze etapy i spróbować określić, po jakim czasie można spodziewać się efektów działań.

Przygotowując propozycje dla klasy, koniecznie trzeba uwzględnić możliwości i zainteresowania uczniów. Uwzględniając w planach specyficzne umiejętności podopiecznych, pozwalamy im zaistnieć na forum klasy i bardziej się zaangażować. Warto poznać dokładnie mocne strony uczniów, również te niezwiązane z nauką w szkole. Analizując przygotowany plan działań wychowawczych warto sprawdzić, czy w jakimś zakresie można liczyć na innych pracowników szkoły. Należy pomyśleć o: pedagogu i psychologu szkolnym, bibliotekarce, szkolnej pielęgniarce, lekarzu, być może informatyku itd. Jeżeli nauczyciel ma już opracowane cele swojej pracy, przeprowadził z uczniami diagnozę sytuacji w klasie oraz wie, jak swoje ustalenia przełożyć na konkretne działania, przemyślał, z czyjej pomocy może skorzystać, powinien spróbować stworzyć harmonogram swoich działań. Taki plan powinien uwzględniać wszelkie działania podejmowane przez wychowawcę i klasę, czyli zawierać:

• tematy godzin wychowawczych,

• wyjścia klasy ze szkoły,

• wycieczki,

• spotkania z rodzicami,

• spotkania z zaproszonymi gośćmi,

• spotkania z klasą po lekcjach,

• udział klasy w ogólnoszkolnych uroczystościach,

• zieloną szkołę.

Ważne jest aby okresowo przeprowadzać ocenę skuteczności swoich działań

4.Znaczenie i rola egzaminów oraz oceniania we współczesnej szkole.

Kierowanie pracą uczniów w szkole wymaga oddziaływania rozwijającego umiejętności doskonalenia własnej osobowości, a nie tylko nawyków wykonywania poleceń. Procesowi temu służy ocenianie, którego jednym z głównych celów jest diagnoza. Nauczyciel musi wiedzieć, czego dzieci nie umieją i jakie są przyczyny niepowodzeń, a także, na czym polegają jego błędy. Ocena bez diagnozy ma ograniczoną wartość, jeżeli jej wyrazem są słabe stopnie i niechętne komentarze nauczyciela, nie zaś uświadomienie uczniowi przyczyn takich wyników i podanie sposobów zapobieżenia podobnej sytuacji w przyszłości.

Egzamin jest to jedna z form sprawdzania wiedzy. Stosuje się ją w wielu typach szkół, w tym głównie w szkołach wyższych. W klasyfikacji systemów egzaminacyjnych wyróżnia się:

- egzaminy zewnętrzne (to takie, których wyniki poddawane są ocenie nauczycieli z innych szkół niż ta, w której odbył się dany egzamin

- egzaminy wewnętrzne (przeprowadzane przez nauczycieli danej szkoły. Są to różnego rodzaju kartkówki, sprawdziany, kolokwia

5.Zjawisko ukrytego programu szkolnego oraz jego wpływ na rozwój i wychowanie.

Ukryty program to wszelkie pozadydaktyczne, lecz wychowawczo ważne konsekwencje uczęszczania do szkoły, które pojawiają się systematycznie, ale nie są zawarte w żadnym zestawie celów i uzasadnieniu działań oświatowych. Program ten wiąże się z tym, co uczniowie wynoszą ze szkoły oraz z ich funkcjonowaniem w grupach rówieśniczych. W jego tworzeniu biorą udział nauczyciele, choć nie zawsze zdają sobie z tego sprawę. Czynnikiem go kształtującym jest charakter współdziałania nauczycieli z rodzicami. Ukryty program posiada całościowy charakter, podobnie jak oficjalny program szkoły (placówki), i odzwierciedla „drugie życie” społeczności, wywierając w szczególności wpływ na szkolne wychowanie. Poprzez organizację trybu życia w szkole kształtuje postawy uczniów wobec niej w stopniu większym niż świadome i zamierzone działanie nauczycieli.

Pojęcie ukrytego programu odświeżył i nadał mu nowego znaczenia proces reformowania polskiego systemu edukacji narodowej. Współcześnie zjawisko to odnoszone jest zarówno do warunków organizacyjno programowego funkcjonowania placówek edukacyjnych wdrażających założenia reformy szkolnej, zarządzanych przez terenowe organy administracji państwowej, jak i do zagrożeń systemu edukacji w skali makrospołecznej. Dostrzegane w publicystyce niebezpieczeństwa związane z ukrytym programem reformy szkolnej, to powiększanie się peryferiów oświaty, drastyczne zróżnicowanie poziomu szkół, obniżenie się ogólnego poziomu wydawanych dyplomów, mechaniczny rozrost kontroli nauczycieli i absolutyzacja pozornych egzaminów, upadek rangi

6.Jakich kompetencji potrzebuje współczesny pedagog?

- zdolność zdobywania i swobodnego wykorzystywania wiedzy oraz doświadczenia,

- umiejętność dostosowywania się i twórczej aktywności w każdych warunkach zmieniającego się życia

-odpowiedzialnego i profesjonalnego wypełniania swojej roli i funkcji

- kształtowanie kompetencji zawodowych, które są niezbędne w prawidłowym planowaniu, przebiegu i ocenie działalności edukacyjnej

-zdolności do samodzielnych analiz, interpretacji, organizacji pracy, umiejętności współdziałania,

- na kompetencje składają się między innymi cechy osobowości:

* motywacja,

* postawy,

* system wartości,

* doświadczenie,

* zdolności i umiejętności,

* kwalifikacje,

*doświadczenie,

* profesjonalizm

• potrafi dostrzec, rozpoznać, analizować i rozwiązywać wielorakie problemy, jakie mogą występować w rzeczywistości edukacyjnej

7. Wybrana technika badawcza służąca diagnozowaniu jednostki

METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPRADKÓW

Początki tej metody sięgają lat 20 - tych XX wieku i związane są z nazwiskiem Mary Richmond. W Polsce prekursorami tej metody byli: Helena Radlińska w pedagogice społecznej i Maria Grzegorzewska w pedagogice specjalnej.

Cel diagnozy:
Celem jest możliwe, pełne poznanie i ocena rozwoju jednostki aktualnego rozwoju tego poziomu i podjęcie odpowiedzialnego działania wzmagającego, jeśli się nie stwierdza określonych zaburzeń, albo postępowania korektywnego, naprawczego w przypadku stwierdzenia dewiacji psychospołecznych.

Etapy metody:
1. „Case study” - czyli badanie indywidualnego przypadku
2. „Case work” - praca (prowadzenie) z indywidualnym przypadkiem
Podstawowym kryterium podjęcia pracy tą metodą z daną jednostką jest wstępne stwierdzenie istniejącego lub zagrażającego zaburzenia i funkcjonowania, którego przyczyny mogą być natury endogennej (wewnętrznej) jak i egzogennej (zewnętrznej).

Trzy etapy postępowania diagnostycznego:
1. Obejmuje rozpoznanie stanu aktualnego przedmiotu wychowania i jego warunków środowiskowych, analizę indywidualnego, subiektywnego układu interakcji społecznych, ich wzajemne relacje „jednostka - środowisko”.
2. Zmierza do rozpoznania:
a) genezy zaburzeń funkcjonowania danej jednostki
b) dynamiki rozwoju zaburzeń
3. Obejmuje nakreślenie prognozy zaburzeń funkcjonowania jednostki, prognozy i rozwoju osobowości i warunków społecznych badanej jednostki.

Techniki badawcze:
• Obserwacja
• Analiza dokumentów
• Analiza wytworów
• Wywiad
• Rozmowa
• Testy osiągnięć szkolnych
• Techniki socjometryczne
• Eksperyment pedagogiczny

Pytanie nr 8

Ankieta w badaniach pedagogicznych. Proszę dokonać ogólnej charakterystyki, wskazać rodzaje pytań ankietowanych, warunki prowadzenia, zalety i wady badań ankietowych itp.

ANKIETA- polega na zadawaniu pytań, dlatego zgromadzone dane mają charakter werbalnych deklaracji respondenta uzyskiwanych drogą pisemną. Polega na samodzielnym wypełnianiu przez respondenta kwestionariuszy oraz na pisemnym udzielaniu odpowiedzi na pisemnie postawione pytania.

WARUNKI- podstawowym warunkiem badań jest gwarancja anonimowości, możliwość barku obecności badacza w trakcie udzielania odpowiedzi

TYPY: środowiskowa, prasowa, jawna, anonimowa

WARUNKI POPRAWNOŚCI:

• umiejętne zmotywowanie respondentów do szczerych odpowiedzi

• poprawnie skonstruowane narzędzie- umiejętność sformułowania pytań i kolejności

WADY:

• wątpliwa prawdomówność badanego

• nie można skontrolować odpowiedzi

• złe zrozumienie pytania

• brak możliwości konsultowania ewentualnych wątpliwości lub możliwości te są ograniczone

• badania ankietowe odbywają się na założeniu że respondent posiada utrwalone stałe informacje, poglądy, opinie na temat rzeczywistości

• źle sformułowanie pytanie (pyt. Sugerujące odpowiedź, o rzeczy drażliwe, zbyt długie, nielogiczne itp.)

RODZAJE PYTAŃ:

1. pytania o fakty

1. o oceny faktów

2. o opinie, postulaty

3. dopełniające: zaczynające się od który, jaki)

4. rozstrzygnięcia (zaczynające się od czy)

5. otwarte

6. zamknięte

7. półotwarte

8. alternatywne (tak lub nie, za lub przeciw)

9. dopuszczające „trzecią możliwość”

10. sugerujące

11. projekcyjne

12. uwikłane

13. progresywne

14. pomniejszające

15. zaskakujące]

16. kontrolne

17. dopuszczające ogólną odpowiedź

18. pułapki

19. filtrujące

9. Analiza dokumentów (ogólna charakterystyka, wartość poznawcza, techniki itp.)

Stosunkowo rzadko stosowaną metodę badań pedagogicznych stanowi analiza dokumentów, która zazwyczaj (poza opracowaniami historycznymi) nie jest główną, lecz uzupełniającą metodą w danych badaniach. Powodem tego stanu rzeczy w głównej mierze jest to, iż nie ma możliwości dokonania jednoznacznej interpretacji dokumentów co podważa trafność i rzetelność tej metody.

Według W. Okonia, analiza (z grec. "analysis" - rozbiór) jest to myślowe bądź fizyczne rozkładanie pewnej całości na części składowe w celach poznawczych (w celu poznania owych części i zachodzących między nimi związków) czy też praktycznych. Inna z kolei definicja mówi, iż analiza to metoda badawcza, która polega na rozłożeniu określonej całości na poszczególne części składowe. Analiza może stanowić czynność myślową bądź fizyczną. Natomiast analiza dokumentów to metoda badań pedagogicznych polegająca na porządkowaniu oraz interpretacji zawartych w danym dokumencie treści w perspektywie założonego problemu badawczego bądź hipotezy roboczej. Cechą charakterystyczną tej metody jest to, iż wiąże się ona nie tylko z materiałem będącym wynikiem zainicjowanych w tym celu badań, lecz również z treściami uzyskanymi w wyniku innych działań, bezpośrednio nie związanych z prowadzonym procesem badawczym.

Techniki analizy dokumentów

Technika analizy treściowej to interpretacja zawartych w danym dokumencie treści. Zastosowanie analizy treściowej daje możliwość odpowiedzenia na następujące pytania:

1. co chciał przekazać odbiorcy autor dokumentu

2. jakie autor zawarł w analizowanym dokumencie treści

3. czego te treści mogą być świadectwem

4. w czym wyraża się oryginalność tych treści

Analiza treściowa (na przykład zeszytów szkolnych) umożliwia nauczycielowi dowiedzenie się czegoś o zainteresowaniach, sposobie wyrażania czy innych przejawach rozwoju umysłowego ucznia.

Technika analizy formalnej - dotyczy przede wszystkim zewnętrznego opisu wyglądu dokumentów, sposobu ich sporządzania, trwałości, adekwatności z założonym zamiarem ich utworzenia. Analiza formalna na przykład zeszytów szkolnych umożliwia bliższe poznanie następujących elementów:

1. wygląd okładki - czy zeszyt jest obłożony, podpisany, zabrudzony ...

2. wygląd kartek - czy są one pozaginane, starannie zapisane, czy posiadają margines, czy są brudne ...

3. kształt, forma pisma - czy jest ono staranne, czytelne ...

4. zamieszczone rysunki, szkice czy schematy - czy są one wykonane porządnie, czysto, schludnie ...

Analiza formalna pozwala na wnioskowanie na temat zamiłowania do porządku, obowiązkowości, zdyscyplinowania i przeciwnych im cechach ucznia.

Analiza wypracowań

Stosunkowo często wykorzystywana w badaniach pedagogicznych jest analiza wytworów dzieci i młodzieży, szczególnie zaś analiza wypracowań oraz rysunków. W różnorodnych badaniach bardzo często sięga się po technikę analizy wypracowań, która polega na (w miarę możliwości) swobodnych oraz spontanicznych, pisemnych wypowiedziach dotyczących określonego zagadnienia. Wykorzystanie tej techniki wiąże się również z zgromadzeniem materiału badawczego w celu stworzenia jakościowego opisu oraz interpretacji określonego problemu badawczego. Jedną z zalet analizy wypracowań stanowi możliwość otrzymania w stosunkowo krótkim czasie (na przykład godzina lekcyjna) wiele cennych, zazwyczaj szczerych informacji na dany temat. Należy jednak pamiętać, iż nigdy nie ma pewności, czy badani uczniowie rzeczywiście opisują swoje doświadczenia, przeżycia czy marzenia, oraz w jakim stopniu wpływ na ten opis miało aktualne ich samopoczucie.

Wartość poznawcza tej techniki w dużym stopniu zależy od sposobu sformułowania tematu wypracowania, który powinien mieć formę pytania otwartego ("Kim będę w przyszłości?") bądź stwierdzenia ("Moje zdanie w sprawie dyskryminacji rasowej"). Każdy temat musi być poprzedzony odpowiednią instrukcją z informacjami na temat celu badań oraz z zapewnieniem uczniom całkowitej anonimowości składanych przez nich wypowiedzi.

Analiza rysunków

Analiza rysunków to najczęściej próba opisu, interpretacji ich treści, barw oraz warunków w jakich rysunki te powstały. Zazwyczaj mamy do czynienia z ograniczaniem się w tym przypadku do jakościowej analizy, gdzie badacz kieruje się ogólnym wrażeniem, jakie wywierają analizowane rysunki (zatem badanie to ma silnie subiektywny charakter). Najczęściej metody tej w swoich badaniach i pracach używał polski pedagog S. Szuman.

Stosuje się zarówno analizę rysunków na ściśle określone tematy jak i tych zupełnie dowolnych, jednak bez względu na temat przewodni oraz sposób przeprowadzanej analizy, dużo większe efekty przynosi włączenie do badań większej liczby prac. Ważna jest również znajomość warunków, w jakich rysunki te powstawały. Uzyskane tą drogą wnioski powinny zostać dodatkowo sprawdzone przez inne metody i techniki badawcze.

Analiza dzienników, pamiętników, autobiografii, listów

Ten rodzaj badań często określany jest mianem metody biograficznej, a przedmiotem analizy mogą być tutaj również:

1. historie ustne

2. fotografie

3. reportaże

4. nagrania video

5. różnego rodzaju zapiski

6. filmy biograficzne

7. nagrania video

8. inne źródła dostarczające informacji na temat zwykłych oraz nadzwyczajnych momentach, epizodach w życiu danej osoby

Metodą tą posługiwali się w szczególności tacy uczeni, jak J. Chałasiński, F. Znaniecki i J. Szczepański (nadał on jej taką nazwę).

Analiza działalności plastycznej

Twórcza aktywność dziecka może mieć różne formy - odkrycia, inwencji czy twórczości. Istotą aktu twórczego jest powołanie do istnienia rzeczy wcześniej nie istniejącej - twórczość zatem wynurza się z nicości, podczas gdy inwencja pochodzi od swoich poprzedników. Dziecko podczas własnej aktywności twórczej (oraz dzięki niej) odkrywa i stwarza pewną rzeczywistość oraz siebie - fizycznie i psychicznie odrębną jednostkę. Do podstawowych warunków organizowania w odpowiedni sposób twórczej aktywności uczniów należy konieczność stawiania ich podczas lekcji w sytuacjach, gdzie odgrywają oni rolę eksperymentatorów, którzy manipulują pewnymi rzeczami i symbolami. W takich sytuacjach, w których uczeń może samodzielnie zadawać pytania, na które również sam stara się dociec odpowiedzi, nawet jeśli miałby podczas tego zadania nieraz zbłądzić.

Dzieci są ze swej natury bardzo aktywne, posiadają swego rodzaju pęd do działania, czego przyczyną jest podstawowe prawo aktywności wszystkich organizmów. Każdy rodzaj aktywności stanowi konsekwencję pewnej potrzeby, dlatego też podstawą aktywizacji uczniów podczas lekcji jest stawianie ich w sytuacji odczuwania potrzeby podjęcia czynności, jakich oczekuje od nich nauczyciel.

Wytwory działalności dzieci są źródłem wielu informacji dotyczących jego zainteresowań, wyobraźni czy poziomie wykonywanych przez nich czynności. Podczas analizy różnych form ekspresji plastycznej należy zwrócić uwagę na to, jaką dane dziecko preferuje tematykę oraz jaka jest jakość wykonania jego pracy, do czego niezbędna jest wiedza z zakresu rozwoju rysunkowego dzieci. Rządzące tym procesem prawidłowości stanowią pewien punkt odniesienia w trakcie analizy: należy przede wszystkim określić, czy schemat rysunków danego ucznia odpowiada przewidzianym dla jego wieku normom bądź odbiega od tych norm (pozytywnie lub negatywnie). Taka ocena poziomu graficznego stanowi punkt wyjścia dla kolejnych ustaleń:

• czy dziecko rysujące lepiej niż jego rówieśnicy ma w domu zapewnione odpowiednie warunki dla rozwijania swoich zdolności?

• czy jest ono zachęcane do rysowania przez rodziców?

• czy dziecko rysujące poniżej spodziewanej granicy wiekowej zapewniono wcześniej warunki do ćwiczenia rysowania?

• czy niewielkie umiejętności w tym zakresie stanowią o pewnych zaniedbaniach środowiskowych, czy też są one przyczyną zaburzeń rozwoju umysłowego?

Ogromny wpływ na rozwój człowieka oraz jego działania mają posiadane przez niego zainteresowania, które stanowią niezastąpiony czynnik w poznawaniu świata, poszerzaniu horyzontów, wzmacnianiu ludzkiej aktywności. To zainteresowania nadają naszemu działaniu twórczy charakter. Według S. Baley'a zainteresowanie, to zjawisko polegające na tym, iż nasza uwaga mimowolnie zatrzymuje się na pewnych przedmiotach. Jak twierdzą pedagodzy i psychologowie, zainteresowania dzieci związane są z ich zdolnościami (w szczególności z największymi ich uzdolnieniami). Należy zatem przyjąć, iż zdolności w pewnym zakresie warunkują zainteresowania, lecz również zainteresowania mają duży wpływ na kształtowanie się zdolności w danej dziedzinie.

Odpowiednia organizacja zajęć lekcyjnych daje możliwość pogłębiania twórczych zainteresowań dzieci, gdzie nauczyciel powinien przejawiać prawdziwe zainteresowanie działalnością swoich uczniów. Odpowiednie kompetencje połączone z pasją związaną z procesem twórczym i powstającymi w jego wyniku wytworów, zbieranie prac dzieci i organizowanie na terenie szkoły ich wystaw - stanowią pozytywne bodźce dla wzbudzenia motywacji nawet u dzieci nieuzdolnionych w tym zakresie.

Analiza rysunków oraz innych form twórczości dzieci jest świetnym sposobem na poznanie wyobraźni dziecka, zakresu oraz treści jego zainteresowań. W sytuacji, gdy posiadamy kilka dowolnych rysunków jednego ucznia możemy określić, jaka przeważa na nich tematyka - czy są to najczęściej postaci ludzkie, zwierzęta, samochody czy też samoloty. Dzieci najczęściej rysują to, co je najbardziej interesuje, stąd też częste prace dotyczące obejrzanych filmów czy przeżytych zdarzeń. Ulubione zagadnienia przewijają się niemal przez wszystkie rysunki, gdzie w przypadku chłopców mogą to być powtarzające się sceny batalistyczne czy też podbój kosmosu, natomiast u dziewczynek można znaleźć często motyw królewny, bawiących się dzieci czy ulubionych zwierzątek. Inną jeszcze kwestią jest to, iż prace jednych dzieci mają wesoły charakter, podczas gdy innych są przeważnie smutne; postaci jednych dzieci są bardzo rozbudowane, co świadczy o ich bogatej wyobraźni, natomiast inne dzieci nigdy nie wzbogacają swojego ubogiego, raz przyjętego schematu rysunku. Aż w końcu - jedne rysunki są wykonane starannie, inne są nieporządne.

10. Środowisko wiejskie - współczesne zagrożenia

Człowiek w ciągu swojego życia nieustannie podlega procesowi wychowania

i socjalizacji. Proces ten uzależniony jest od wielu czynników, między innymi

od środowiska wychowawczego czyli wielowymiarowej przestrzeni życiowej człowieka, zespołu warunków bytowania danego człowieka oraz czynników kształtujących jego osobowość. Podstawowym środowiskiem wychowawczym, socjalizującym jest rodzina,

a zaraz po niej - środowisko lokalne.

Środowisko lokalne według Pilcha - to "gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycje wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa".

Cechami konstytutywnymi środowiska lokalnego (według Pilcha) będą zatem: cywilizacyjna, religijna i narodowa tożsamość; homogeniczność zawodowa i gospodarcza; znaczny wpływ i zdolność kontroli społeczności grupowej nad jednostką; powszechne utożsamianie się jej członków; odrębność, pewien stopień odizolowania od innych środowisk.

Współczesne środowisko wychowawcze charakteryzuje się takimi cechami jak:

1. Nakładanie się wymiaru lokalnego i globalnego, czyli tzw. glokalizacja

1. Wielowymiarowość środowiska wychowawczego (środowisko wychowawcze jest zarówno źródłem, formą i celem edukacji i wychowania)

1. Akcentowanie wartości (wizja nowego człowieka: odpowiedzialny, świadomy swoich możliwości i ograniczeń, pragmatyczny, tolerancyjny, twórczy)

1. Traktowanie sił ludzkich jako podstawowe ogniwo środowiska wychowawczego

1. Uznanie polityki i prawa za istotne elementy środowiska wychowawczego

1. Wspólnotowość środowiska wychowawczego (zwłaszcza wspólne wartości)

1. Personalizacja środowiska wychowawczego (oddziaływania wychowawcze skierowane ku jednostce i ku temu co niewidzialne - aspekt transcendentny: kultura i religia)

1. Umiejscowienie w środowisku wychowawczym przekazu pośredniego (rola mediów)

1. Nadanie szczególnej rangi relacjom międzyludzkim (oddziaływanie wychowawcze

1. to dialog, współdziałanie ludzi)

1. Odejście od wizji formalnej (traktowania z góry)

1. Integracja treści i działalności opiekuńczo wychowawczej

Środowisko wiejskie stanowi specyfikę pod względem uczestnictwa w kulturze środowiska lokalnego.

Współczesne zagrożenia środowiska wiejskiego:

- brak odpowiedniego wykształcenia

- brak odpowiednich kwalifikacji

- niższy poziom nauczania w szkołach wiejskich

- mniejsza aktywność towarzyska i społeczna

- zbyt niska wiara w siebie i we własne możliwości

- brak aktywizacji zawodowej i społecznej

- ograniczone możliwości korzystania z różnych form rozrywki i kultury

- brak czasu wolnego, znaczna przewaga pracy fizycznej

- brak umiejętności wykorzystywania czasu wolnego

- brak rozwoju zainteresowań i uzdolnień

- alkoholiz, przemoc, agresja

Powyższy opis środowiska wiejskiego wskazuje na potrzebę społecznej aktywizacji tej grupy ludności. Społeczeństwo bowiem, organizując się we wspólnoty takie jak wieś, stawia sobie za cel i zadanie „osiąganie dobra wspólnego dla wszystkich”. Aby dobro to mogło zaistnieć członkowie danej społeczności muszą wziąć aktywny udział w kształtowaniu wspólnej rzeczywistości. Służebną rolę we wzbudzaniu wspólnych inicjatyw odgrywa pedagogika społeczna. Można powiedzieć, że jej atrybutami są niejako pedagodzy społeczni - oni animują środowiska do konkretnych działań i uczą inicjatyw oddolnych.

Pytanie 11. Współczesne środowiska miejskie-zagrożenia

Zagrożenia, które mogą wystąpić na terenie miasta:

Miasto to nie jednolity, całościowy, identyczny dla wszystkich twór. To zbiór różnych postaw, światopoglądów, miejsc w przestrzeni, o charakterze zarówno prywatnym, jak i publicznym. Relacje, jakie budują między sobą jednostki i grupy społeczne tworzą natomiast podstawę do rozwoju miasta w sferze kultury.

Warto zastanowić się jak przebiegają te relacje i jak tworzą się sieci społecznych powiązań w rozpatrywanej przestrzeni, czyli w mieście. Wydaje się, że są pewne cechy, pewne warunki do spełnienia, które pozwalają mówić o dobrej i zadowalającej jakości kontaktów społecznych

Współczesne zagrożenia środowisk miejskich:

• telewizja, mass media, gry komputerowe- wszelkie programy, gry, filmy przepełnione są agresją, brutalnością, przemocą. Często programy te dostępne są już dla najmłodszych.

• uzależnienia - łatwiejszy dostęp do środków odurzających, narkotyków, alkoholu,

• prostytucja wśród nieletnich, tzw. galerianki

• większa zachorowalność na AIDS I HIV

• zanieczyszczenia środowiska

• pracoholizm, pogoń za pieniądzem

• zagrożenia rodzinne - coraz więcej rodziców nie ma czasu dla swoich dzieci, nie zdając sobie sprawy z zagrożeń jakie czyhają na dzieci, które zostają pozostawione same sobie, wychowywane często przez nianię bądź przedszkola.

• Rozwody, separacje, zdrady, rozpady rodzin, eurosieroctwo

Pytanie 12. Istota funkcjonowania grup samopomocowych

Wśród różnorodnych systemów społecznego oparcia szczególną rolę odgrywają grupy samopomocowe (wzajemnej pomocy), przeznaczone dla osób z problemami zdrowotnymi.

Grupy te stanowią ogromną, zbyt często niedocenianą pomoc w oddziaływaniach

prozdrowotnych. Obok stowarzyszeń i fundacji, skutecznie wspierają i uzupełniają

działania zakładów opieki zdrowotnej, a w wielu przypadkach - wręcz je wyręczają,

przejmując długoterminową opiekę i zapewniając psychologiczne wsparcie ich przewlekle chorym podopiecznym.

Popularność samopomocy wynika m.in. z tego, że nie jest ograniczona ani czasem, ani miejscem, ani formą, a także, co jest niezmiernie ważne - nic nie kosztuje.

Ważnymi cechami charakterystycznymi dla grupy samopomocy są:

- jednorodność (składają się one z osób z podobnymi problemami i podobnym doświadczeniem),

- dążenie do wspólnego celu (jest nim zapewnienie swoim uczestnikom oparcia i pomocy),

- opieranie się na członkach grupy, a nie - na zewnętrznych autorytetach.

Skuteczność pomocy zależy od zaangażowania, umiejętności oraz wiedzy członków, przy czym działalność jest kontrolowana przez członków grupy.

Tajemnica skuteczności oddziaływań grup samopomocy polega m.in. na tym, że są one źródłem, często niewymiernych, korzyści dla swoich uczestników, umożliwiają im bowiem:

- poszerzenie wiedzy o wspólnym problemie i uzyskanie pomocy w jego lepszym

zrozumieniu poprzez korzystanie z mądrości zbiorowej;

- emocjonalne oraz społeczne oparcie, które ułatwia opanowanie urazu będącego

skutkiem zaistniałego problemu;

- zapanowanie nad losem, dzięki wzajemnemu wspieraniu się i zaspokajaniu zbliżonych potrzeb oraz wskutek akceptacji problemu;

- samowystarczalność, dzięki której możliwe jest wyjście z roli bezradnej ofiary losu

(choroby);

- rozbudzenie własnych możliwości terapeutycznych poprzez poznanie i przyswojenie sposobów, jakie wykorzystują inni członkowie grupy w radzeniu sobie z określonym problemem;

- osiągnięcie, poprzez kontakt i wspólne działania z osobami mającymi ten sam problem, psychospołecznego substytutu tego, co utraciło się z powodu swojej niepełnosprawności.

Efektem jest wytworzenie się nowego układu relacji międzyludzkich oraz nowego sposobu funkcjonowania w społeczeństwie, opartego nie na współzawodnictwie, lecz na współpracy.

Bardzo istotne jest to, że w grupie samopomocy obowiązuje zasada równości, dzięki której wszyscy jej członkowie mają taki sam status. Model organizacyjny grupy ma bowiem charakter demokratyczny, a władza rozkłada się równomiernie na całą grupę, co jest przeciwieństwem biurokratycznych struktur instytucji zajmujących się opieką zdrowotną.

Innym ważnym elementem jest fakt, że uczestnictwo w grupie jest całkowicie dobrowolne, a każdy z uczestników decyduje o sobie. Każdy, kto przystępuje do takiej grupy, robi to ze względu na swoje własne problemy, a jednocześnie może się w niej czuć bezpiecznie, bowiem zasadą jest, że omawiane sprawy i poruszane problemy nie mają prawa wyjść poza grupę.

Wśród polskich grup samopomocowych najbardziej znane są grupy dla osób związanych z problemem alkoholowym, tj. Wspólnota Anonimowych Alkoholików (AA), Grupy Rodzinne Al-Anon i Alateen oraz kluby abstynenta.

Kluby abstynenta- pomagają swoim członkom w utrzymywaniu abstynencji, umożliwiając im korzystanie z różnych form aktywności. Prowadzą zajęcia edukacyjno-informacyjne, terapię grupową, terapię w grupach rodzinnych, muzykoterapię, zajęcia sportowe, turystyczne, rozrywki na trzeźwo itp. Część prowadzi również interwencje w przypadkach przerwania abstynencji, poradnictwo dla rodzin, pogadanki w szkołach, w zakładach pracy, wspiera w poszukiwaniu pracy, prowadzi poradnictwo prawne, pomaga ofiarom przemocy.

Al-Anon -Samopomocowe Grupy Rodzinne Al-Anon przeznaczone są dla tych wszystkich, którzy czują emocjonalny związek z osobami uzależnionymi od alkoholu (żony, mężowie, rodzice, przyjaciele itp.) oraz cierpią w związku z ich piciem.

Alateen, Alatot- Samopomocowe grupy Alateen przeznaczone są dla "nastolatków", czyli dla dzieci i młodzieży do lat 18, "na których życie wpłynął alkoholizm któregoś z rodziców lub innej, bliskiej osoby". Założycielem był chłopiec,

którego ojciec był uczestnikiem Wspólnoty AA, a matka uczestniczką Al-Anon.

13 Uzależnienie od alkoholu jako problem społeczny(Skutki społeczne alkoholizmu.)

Rezygnacja z kontroli nad swoim życiem codziennym: zaniedbania w wychowaniu i edukacji dzieci, niestabilność związku (brak porozumienia, kłótnie),
utrata praw (świadczenia), zadłużenie i bieda.
Utrata wszelkich więzi społecznych, co może prowadzić do marginalizacji: izolacja.
Zerwanie więzi rodzinnych: separacja, rozwód, utrata kontaktu i więzi z dziećmi.
Sprawy sądowe: przemoc w małżeństwie, porzucenie rodziny, prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwości, utarczki i bójki w miejscach publicznych.
Problemy związane z nadużywaniem alkoholu dotykają właściwie każdą dziedzinę naszego życia, powodując określone skutki. Skutki bezpośrednie dla samych osób pijących, osób z bliskiego otoczenia młodych także osób tzw. przypadkowych. Do najważniejszych problemów należy zaliczyć przemoc domową, alkoholową dezorganizację środowiska pracy oraz osób bezrobotnych, naruszenia prawa i porządku przez osoby nietrzeźwe, koszty ekonomiczne oraz nadużywanie alkoholu przez młodzież. W środowisku pracy alkoholizm sprawia trudności w wypełnianiu obowiazków zawodowych; osłabienie zdolności do pracy. Nieobecność w pracy, nieregularność, spóźnianie się. Alkoholizm może powodować wypadki przy pracy -tracimy czujność, brak uwagi. Te wszystkie trudności mogą prowadzić do utraty pracy.

Alkoholizm jest chorobą społeczną. Przynosi olbrzymie szkody całemu społeczeństwu. Wyraża się to we wzroście przestępczości, w wypadkach przy pracy, wypadkach drogowych, zwiększonej liczbie zachorowań, w pobiciach. Jest on często przyczyną rozbicia rodzin gdzie na przykład młody człowiek nie znajduje właściwej atmosfery dla wzrastania i rozwoju. Rodzina, w której ktoś jest alkoholikiem staje się patologiczna. Dzieci często trafiają do domów dziecka, gdzie nie zawsze znajdują odpowiednią opiekę. Są znerwicowane, źle przystosowane społecznie, potrzebują opieki lekarskiej i psychologicznej. Aby temu zapobiec należy przede wszystkim zając się profilaktyką społeczną, usuwać przyczyny deformacji. Niezbędne są do tego: wiedza o nałogach i problemach alkoholicznych, samowiadomość, umiejętność szybkiego podejmowania decyzji, umiejętność mówienia „NIE”. Do walki z alkoholizmem potrzebne są: charakter, odwaga cywilna, silna wola, odporność psychiczna. Nadużywanie alkoholu należy uznać za element patologii społecznej w naszym kraju. Usuwanie przyczyn nadużywania alkoholu jest możliwe tylko i wyłącznie z równoległym uzdrowieniem całego życia społecznego.

14. Zasady funkcjonowania rodzin z problemem alkoholowym.

Za rodzinę z problemem alkoholowym uważa się rodzinę, w której choćby jedna osoba pije w sposób przynoszący szkodę. Człowiek pijący w sposób uzależniony lub nadmierny dostarcza wszystkim innym problemów życiowych, finansowych i emocjonalnych, co sprawia, że cała rodzina boryka się z szeroko rozumianym "problemem alkoholowym". Wszyscy, którzy pozostają w więzi z alkoholikiem. Ci, którzy go kochają i chcą o niego dbać, którzy są od niego zależni finansowo lub emocjonalnie, którzy żyją z nim w jakiejkolwiek wspólnocie. Ponieważ choroba obejmuje całą rodzinę, więc także tych jej członków, którzy nie piją, można pracę nad rozwiązaniem problemu rozpocząć od nieuzależnionych członków rodzin. Zamiast poczucia bezpieczeństwa, zaufania i miłości, rodzina przeżywa lęk i zagrożenie, gniew i wstyd, poczucie krzywdy i poczucie winy.Życie rodzinne zamiast dostarczać oparcia staje się największym obciążeniem i źródłem problemów. Zamiast otwartości i prawdy, pojawia się coraz więcej kłamstw, manipulacji i udawania. Kiedy alkoholik stopniowo traci władzę nad swoim życiem, zyskuje coraz wiekszą władzę nad bliskimi ludżmi. Reguły rządzące w rodzinie alkoholika są osobistymi celami calkoholika (stały dostep do alkoholu, unikanie bólu, ochrona systemu obronnego i w końcu zaprzeczenie istnienia tych celów). Rodzina stopniowa zaczyna przejmować obowiazki alkoholika, co skutkuje zaniedbywaniem ich własnych obowiazków (np. dziecko przejmujące obowiazki źle się uczą). W rodzinie alkoholowej rządzą pewne reguły np. picie alkoholu przez uzależnionego jest najważniejsza sprawą w życiu rodziny, tzn alkoholik dba o to, by nigdy nie zabrakło alkoholu, a rodzina stara się likwidować te zapasy. Następna reguła jest taka, że początkowo i alkoholika i rodzina zaprzeczają jakoby istniał problem. Później alkoholik szuka wokół siebie winnych za to, że pije. I udaje mu się, kozioł ofiarny zaczyna sam w to wierzyć, że tak jest. Każdy członek rodziny, mówi, że zrobiłby wszystko, aby ten przestał pić, ale w rzeczywistości jest inaczej, wszyscy członkowie rodziny podświadomie mu pomagaja w jego uzależnieniu, dając mu alibi, kryjac go, biorąc na siebie jego obowiązki, akceptują reguły i wolą udawać, że nic sie złego nie dzieje, niż dopuścić do zamieszania. Nie wolno rozmawiać o tym co sie dzieje w rodzinie, ani między soba ani tym bardziej z ludźmi z zewnątrz.

15.Sytuacja dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym.

Za rodzinę z problemem alkoholowym uważa się rodzinę, w której jedna osoba pije w sposób przynoszący szkodę. Jedna osoba pijąca w sposób destrukcyjny dostarcza wszystkim członkom rodziny problemów. Ponieważ wszystko w rodzinie „kręci się” wokół zachowania alkoholika -dzieci stawiane są na drugim miejscu.

Dzieci alkoholików należą do grupy wysokiego ryzyka w życiu dorosłym. Częściej niż inni ludzie same stają się alkoholikami, w dorosłym życiu związują się z alkoholikami, mają problemy (emocjonalne, zdrowotne) związane z własnym dzieciństwem. Dzieci z rodzin alkoholowych przeżywają, w „dawce” zdecydowanie większej niż inne dzieci, zakłócenia w stanie poczucia swojego bezpieczeństwa. Doświadczają więcej napięć, lęku, dezorientacji i samotności. Doświadczenie dziecka w rodzinie alkoholowej to doświadczenie totalnego zagubienia i chaosu. Towarzyszy im piętno niepokoju i braku oparcia. Nigdy nie wiedzą na co mogą liczyć, ponieważ wszystko zależy od chwilowego nastroju rodzica alkoholika. Cokolwiek nie zrobią, zrobią źle. Nikt nie chce się wsłuchać w ich problemy. Dorośli raz kochają, a raz nienawidzą. Gdy coś zaboli, mama raz pocałuje, innym razem skrzyczy lub uderzy.

Typologia dzieci:

• Bohater rodzinny- to najczęściej najstarsze dziecko. Osoba pełna wyrzeczeń i poświęceń dla rodziny. Rezygnuje z ważnych, osobistych celów życiowych, aby godzić rodziców, kształcić młodsze rodzeństwo. Ma małą świadomość własnych potrzeb i nie potrafi dbać w zdrowy sposób o siebie. Zazwyczaj jest bardzo dobrym uczniem, jest posłuszny, nie sprawia kłopotów.

• Wspomagacz- to dziecko najbliższe wzoru współuzależnienia. Często „dziecko-rodzic” zwane tak ze względu, że przyjmuje postawę opiekuńczą wobec osoby pijącej. Jego głównym zadaniem jest chronić alkoholika przed przykrymi skutkami picia, przez co nieświadomie sprzyja rozwojowi choroby, a nie otrzeźwieniu osoby. To on wylewa alkohol do zlewu albo przynosi go do domu, by alkoholik nie poszedł nic dopić. Ćwiczy się w manipulacjach i sprytnych sztuczkach.

• Kozioł ofiarny- to dziecko szczególnie narażone na niszczącą grę „to przez ciebie” i odpowiadające niepokornym buntem, prowadzącym w stronę marginesu społecznego. Często odbiorca agresji alkoholowej i upokorzeń, zły uczeń, wagarowicz, uciekający z domu. Poszukuje oparcia i aprobaty w grupach rówieśniczych nastawionych antyspołecznie. Oschły i ostry wobec bliskich, odcięty od miękkich uczuć.

• Maskotka- zazwyczaj najmłodsze dziecko w rodzinie. To ktoś przymilny, uroczy, pełen wdzięku, sprawnie rozładowujący napięcia rodzinne przez właściwie wypowiedziany dowcip lub właściwie „rozbrojenie” mamy czy taty. Dzieci te są wyczulone nawet na najsłabsze sygnały zbliżającej się burzy. Maskotki mają trudności z koncentracją, źle radzą sobie w sytuacjach stresowych, długo pozostają niedojrzałe emocjonalnie. Pewien rodzaj maskotki może być narażony na wykorzystywanie seksualne (idź połóż się przy ojcu, to zaśnie). Dramat maskotki polega na tym, że nikt ich nie traktuje poważnie. Maskotka uśmiecha się, gdy jest przerażona.

• Zagubione dziecko- to ktoś, kogo właściwie nie ma. Dziecko wycofane z życia rodzinnego, izoluje się, unika konfrontacji. Wycofuje się w świat swoich fantazji. Ucieka w świat książki i jej bohaterów. Takie dzieci nie sprawiają żadnych kłopotów wychowawczych. Od najbliższych uzyskują najmniej zainteresowania, uwagi. Trudność kontaktowania się z rzeczywistością i ból, który temu towarzyszy, mogą w konsekwencji i dalszym rozwoju wyzwolić różne sposoby „znieczulania”.

• Pomoc osobom uzależnionym i członkom rodzin osób uzależnionych.

Jedyny sposób na uratowanie życia alkoholika to zaprzestać picia i nauczyć się zapobiegać nawrotom picia. Uzależnienie jest chorobą, która uszkadza cztery podstawowe sfery życia- fizyczną, psychiczną, społeczną i duchową. Dlatego w procesie terapii pacjenci muszą pracować nad czterema głównymi zadaniami:

• Trzeba uzdrowić organizm

• Konieczne są zmiany psychologiczne

• Trzeba naprawić kontakty z innymi ludźmi

• Konieczna jest przemiana duchowa

Jednym z najbardziej skutecznych, obok pomocy profesjonalistów, sposobem na wyjście z uzależnienia jest włączenie się do wspólnoty Anonimowych Alkoholików. Ich najważniejszym celem jest pozostawać trzeźwymi i pomagać innym alkoholikom w zachowaniu trzeźwości. Dla żon uzależnionych powołano grupy Al- Anon. Żony alkoholików w pierwszym kroku przyznają się do bezsilności wobec choroby. Zamiast zmieniać męża w Al.- Anon uczą się pracować nad sobą. Gdy żona przestaje walczyć z chorobą męża, ona także zaczyna się zmieniać. Poza poradnią pomoc znaleźć można w ośrodkach specjalizujących się w pracy z członkami rodzin alkoholików. Powstają i rozwijają się liczne placówki dla dzieci alkoholików. Dzieci te mogą szukać pomocy również w powstałych w ramach ruchu AA grupach Alateen. Stanowią one wyspecjalizowaną formę pomocy dla dzieci i młodzieży do lat 18, na których życie wpłynął alkoholizm rodziców lub innej bliskiej osoby.

16. Pomoc osobom uzależnionym i członkom rodzin osób uzależnionych

Alkoholizm jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych uzależnień na świecie. Na jego rozwój wpływają indywidualne i społeczne czynniki ryzyka ( predyspozycje dziedziczne , sytuacja rodzinna i zawodowa ).

Pomoc osobom uzależnionym i leczenie przebiega na dwóch płaszczyznach. Podzielone jest na leczenie w systemie zamkniętym i w systemie otwartym.

Podstawową trudnością w pomocy alkoholikowi jest brak motywacji do podjęcia leczenia , aby był skutek podjętego działania musi być spełnionych kilka warunków :

- alkoholik musi zrozumieć istotę swojej choroby

- wykazać wolę i chęć leczenia

I SYSTEM LECZNIA ZAMKNIĘTEGO

1. Ośrodki odwykowe

2. oddziały, pododdziały szpitala psychiatrycznego

W obu przypadkach stosuje się takie formy pomocy jak:

• detoksykacja

• terapia grupowa

• terapia zajęciowa (np. arteterapia)

hipnoza i sugestia2

II SYSTEM LECZENIA OTWARTEGO

1. Poradnie leczenia otwartego

• Edukacja w zakresie problemów alkoholowych

• Terapia grupowa

• Indywidualne sesje z terapeutą

• Grupy pracy z rodziną

2. Grupy wsparcia

• Grupy AA

• Kluby abstynenckie

Al-Anon

Samopomocowe Grupy Rodzinne Al-Anon przeznaczone są dla tych wszystkich, którzy czują emocjonalny związek z osobami uzależnionymi od alkoholu (żony, mężowie, rodzice, przyjaciele itp.) oraz cierpią w związku z ich piciem. ( Program Al-Anon jest adaptacją programu Anonimowych Alkoholików, bowiem wykorzystuje Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji.)

Alateen, Alatot

Samopomocowe grupy Alateen przeznaczone są dla "nastolatków", czyli dla dzieci i młodzieży do lat 18, "na których życie wpłynął alkoholizm któregoś z rodziców lub innej, bliskiej osoby". ( Program Alateen jest adaptacją programu Anonimowych Alkoholików i wykorzystuje również Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji.)

Dorosłe Dzieci Alkoholików (DDA)

Wspólnota Dorosłych Dzieci Alkoholików to samopomocowe grupy osób, które ukończyły 18 lat i są dziećmi alkoholików. W ich spotkaniach mają prawo uczestniczyć osoby w każdym wieku.

Osoby zdrowiejące w oparciu o Program Dwunastu Kroków AA, Al-Anon czy DDA stanowią ogromne wsparcie dla lecznictwa odwykowego, bowiem coraz częściej podejmują w nim pracę w charakterze terapeutów.

Szczególnie pomocni są zdrowiejący alkoholicy, którzy bardziej niż inni pracownicy lecznictwa odwykowego identyfikują się z pacjentem i jego problemami, a często angażują się bardziej od nich w proces terapii. Poza tym mają, na ogół, lepsze relacje interpersonalne z pacjentami oraz posługują się bardziej zrozumiałym dla nich językiem, bardziej otwarcie i skutecznie radzą sobie z systemem zaprzeczeń, który - szczególnie w początkowym okresie terapii - demonstruje pacjent, umożliwiają także pacjentowi dostęp do żywego modelu zachowań ułatwiających zachowywanie abstynencji, a więc alternatywnych wobec picia (są przecież "w zasięgu ręki"). Niezmiernie istotny dla terapii jest fakt, że promieniują oni większym optymizmem co do skuteczności leczenia, a tym samym dają więcej nadziei na sukces (zarówno pacjentom, jak i kolegom z zespołu terapeutycznego). Tych korzyści możemy się jednak spodziewać wyłącznie wówczas, kiedy terapeutami są alkoholicy, którzy legitymują się wieloletnim okresem trzeźwienia, przeszli profesjonalne przeszkolenie, postępują zgodnie z zasadami etyki zawodowej terapeuty, mają solidne i niekwestionowane umiejętności terapeutyczne, a jednocześnie - stale dbają o prawidłowy przebieg własnego procesu zdrowienia.

17. Przemoc wewnątrzrodzinna - istota problemu i działania zaradcze.

Przemoc wewnątrzrodzinna to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. To działania lub rażące zaniedbania dokonywane przez jednego z członków rodziny przeciwko pozostałym. W inny sposób zjawisko przemocy w rodzinie widzą Popek i E. Urbanowicz. Ich zdaniem „pojecie przemocy w rodzinie obejmuje wszelkie odmiany złego traktowania tych członków rodziny, którzy nie są w stanie skutecznie się bronić”

Doznawane przez ofiary formy przemocy zazwyczaj są analizowane oddzielnie, ale należy pamiętać, że wszystkie są ze sobą powiązane i wywierają wpływ na rodzinę jako na całość. Stwierdzono wyraźne związki pomiędzy występowaniem przemocy wobec żony

i fizycznej przemocy wobec dziecka, a także pomiędzy przemocą wobec żony i seksualnym wykorzystywaniem dziecka. Ofiary rzadko doświadczają jednej tylko formy maltretowania.

Najczęstsze formy przemocy wobec dzieci mają charakter psychologiczny: poniżanie

i ośmieszanie, używanie obraźliwych słów. Rodzice stosują również przemoc fizyczną

z obrażeniami na ciele. W ostatnich latach przybrał na znaczeniu na całym świecie problem przemocy seksualnej wobec dzieci w rodzinie.

Do przemocy rodzinnej zalicza się: przemoc fizyczną, psychiczną, seksualną, ekonomiczną oraz zaniedbanie. Wszystkie rodzaje przemocy są ze sobą powiązane i wywierają wpływ na rodzinę jako całość.

Przemoc fizyczna:

Zamierzone działanie człowieka, zwrócone przeciwko fizyczności członka jego rodziny, niosące ryzyko uszkodzenia w ciele.

Bicie, popychanie, torturowanie, policzkowanie, uderzenie pięścią, kopanie, drapanie, plucie, szarpanie za włosy, gryzienie, wykręcanie rąk, duszenie, okaleczenie, przypalanie papierosem, wyrywanie paznokci, parzenie, rzucanie przedmiotami, użycie broni, napaść, uwięzienie, i wszelkie inne działania które wywierają ból i strach.

Przemoc psychiczna:

Działanie mające na celu pozbawienia ofiary zaufania do siebie samej, tak, aby czuła się samotna i zależna tylko od agresora.

Przymus i groźby, upokarzanie, zastraszanie, poniżanie, emocjonalne wykorzystywanie, szantaż emocjonalny, wyzywanie, obwinianie, wmawianie choroby psychicznej, izolowanie, manipulowaniem poczuciem winy, karanie przez odmowę uczuć, odmawianie współżycia seksualnego, wyśmiewanie, zawstydzanie, kontrolowanie

lub uniemożliwianie kontaktów z innymi, zabranianie korzystania z telefonu, samochodu, narzucanie własnych poglądów, zakaz opuszczania domu, miłość warunkowa, brak zainteresowania, brak szacunku, stała krytyka, oskarżanie o wywołanie przemocy, zaprzeczenie przemocy, porywanie dzieci, wykorzystywanie pozycji mężczyzny, wymaganie bezwzględnego posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, degradacja werbalna, podsłuchiwanie rozmów telefonicznych, niszczeniu przedmiotów cennych

Przemoc seksualna:

Wymuszanie pożycia seksualnego, aktywności seksualnej, nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia, krytyka zachowań seksualnych, zmuszanie do oglądania filmów lub gazet pornograficznych, straszenie gwałtem, gwałt, straszenie karami fizycznymi i psychicznymi w razie odmowy współżycia, filmowanie podczas działań seksualnych, rozbieranie

z zastosowaniem przemocy fizycznej.

Przemoc finansowa:

Zabieranie zarobionych pieniędzy, odmawianie możliwości pracy, brak zaspakajania potrzeb materialnych, kontrola wydawania pieniędzy.

Sprawcami przemocy wobec dziecka przeważnie są rodzice, ale czasami także i inne osoby zajmujące się dziećmi- opiekunowie, znajomi rodziców, krewni, wychowawcy. Najczęściej bite są dzieci w rodzinach uznawanych za patologiczne, ale też w tych tzw. ,,normalnych”, gdzie dzieci bije się tak, by nie pozostawiać śladów. Według specjalistów przyczyn bicia dzieci przez jest wiele: patologie rodzinne (np. alkoholizm), brak uczuć wyższych u rodziców, ich niedojrzałość emocjonalna, brak stabilizacji życiowej, młody wiek i złe wzorce wyniesione z własnych domów rodzinnych, a także ułomność dziecka: jego niepełnosprawność lub niedorozwój. Często również braki edukacyjne oraz brak świadomości, że zachowanie takie jest nie tylko niepedagogiczne i amoralne, ale również karalne. Rodzice nie potrafią odpowiednio skanalizować swoich emocji, odreagowują swoje stresy na najmłodszych.

Częściej i intensywniej są karani chłopcy niż dziewczynki. Ustalono również związki natężenia karania z wiekiem dziecka i rodzica. Dzieci młodsze karane są z większym natężeniem, a młodsi rodzice są bardziej skłonni stosować surowsze kary niż rodzice starsi.

Z siłą karania dziecka ma również związek kolejność jego urodzenia. Statystycznie rzadziej karane są dzieci najstarsze i najmłodsze oraz jedynacy.. Częściej agresywne wobec dzieci są matki niż ojcowie. Do najczęstszych form agresji fizycznej należy policzkowanie i klaps oraz uderzenie jakimś przedmiotem.

Przemoc wobec dzieci ma tendencje do powtarzania się, sprawcy na ogół popełniają podobne czyny po wiele razy, może trwać nawet latami zmieniając przy tym ofiarę lub nie.

Dzieci w rodzinie są nie tylko ofiarami, ale mogą okazać się również sprawcami przemocy- młodsze wobec swego rodzeństwa, a starsze również wobec rodziców.

Karcenie fizyczne, jak i psychiczne, jest nie tylko destrukcyjnym, negatywnym przeżyciem, ale doświadczeniem ,,wdrukowującym się” w psychikę człowieka. Podczas rozwiązywania sytuacji spornych rodzice często odwołują się do przemocy psychicznej- znieważanie słowne, pozbawienie młodych ludzi możliwości wyboru, uzależnianie realizacji potrzeb dzieci.

Przemoc w rodzinie występuje we wszystkich grupach społecznych, niezależnie od poziomu wykształcenia, sytuacji materialnej czy zajmowanej pozycji społecznej.

Tak w skrócie to

 

Przemoc domowa charakteryzuje się tym, że:

Jest intencjonalna.

Przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary.

Siły są nierównomierne.

W relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza a sprawca silniejszy.

Narusza prawa i dobra osobiste.

Sprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.).

Powoduje cierpienie i ból.

Sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.

Działania zaradcze.

Jedną z najistotniejszych form pracy z rodziną, w której występuje przemoc, jest terapia. Większą popularnością cieszą się techniki pracy grupowej prowadzonej w grupach homogenicznych, tzn. osobno ofiary, sprawcy, dzieci, dorośli. Jednocześnie jednak z równym naciskiem podkreśla się potrzebę poddania terapii wszystkich uczestników przemocy w rodzinie.

W poszukiwanie skutecznych form przeciwdziałania przemocy w rodzinie
i pomagania jej ofiarom angażuje się wielu profesjonalistów i wolontariuszy, organizacji pozarządowych i specjalistycznych instytucji.
Istnieje Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Komitet Ochrony Praw Dziecka, wiele fundacji i organizacji społecznych. Działa także Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia", Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Dzięki procedurze "Niebieskie Karty" zmienia się podejście policji do przemocy w rodzinie. Może nie tak szybko, jak tego byśmy chcieli, ale jednak. Szkolą się pracownicy służb i instytucji, rozwija się sieć placówek specjalistycznych, ośrodków interwencyjnych, świetlic socjoterapeutycznych. Ważną rolę odgrywają również grupy wsparcia. „Pierwsze powstały spontanicznie w połowie lat osiemdziesiątych. Grupy te działają na podobnej zasadzie jak grupy AA, z uwzględnieniem specyfiki problemów. Powstają przy schroniskach dla ofiar przemocy, centrach kryzysowych i agencjach pomocy. Istotą pomocy grup wsparcia jest uczynienie z osoby pokrzywdzonej osobę zdolną do przyjęcia odpowiedzialności za swoje życie” .
Pomoc dostępna dla ofiar przemocy, jaką oferują organizacje kobiece oraz inne programy przeciwdziałania przemocy domowej, to pomoc prawna i psychologiczna, telefony zaufania oraz miejsca w schroniskach. Jedną z wiodących kobiecych organizacji pozarządowych jest Centrum Praw Kobiet; oferuje ono na dużą skalę pomoc prawną i psychologiczną kobietom-ofiarom przemocy, publikuje również poradniki prawne oraz ulotki i broszury adresowane zarówno do ofiar, jak i do szerokiego grona odbiorców; są one bardzo poczytne i rozprowadzane w całym kraju.
„Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie oferuje pomoc, wsparcie zarówno osobom doznającym przemocy, jak i sprawcom przemocy.

18. Rola mediów w procesie wychowania i uspołecznienia (szanse i zagrożenia)

Media wpływają pośrednio na wychowanie i socjalizację. Współczesny młody człowiek w coraz młodszym wieku jest poddawany oddziaływaniu multimedialnemu. Tradycyjne formy wychowywania oraz oddziaływania są zastępowane przez obraz i dźwięk. Telewizja , gry komputerowe wyparły czytanie bajek, książek dla dzieci oraz tradycyjne gry i zabawy. Media i środki techniczne coraz częściej zastępują drugiego człowieka jako partnera dialogu, komunikowania się i wzajemnej interakcji.

Media mają pozytywny, ale też negatywny wpływ na wychowanie.

Zagrożenia:

- Treści przekazywane przez mass media są bardzo często istotnym narzędziem manipulacji opiniami i poglądami ludzi.

- prowadzą często do uniformizacji ich sposobu myślenia, a nawet odczuwania.

- ukazują świat przemocy i agresji/mogą być źródłem pedofilii i werbowania przez sekty

- propagują znieczulicę i obojętność na ludzką krzywdę

- bezkrytyczne i pozbawione kontroli korzystanie ze środków masowego komunikowania się może się okazać wysoce szkodliwe, zwłaszcza dla młodego odbiorcy.

- media zmieniają rzeczywistość, pokazują uproszczone i nierealne obrazy świata. Wpływają na zmianę przekonań i wizerunek człowieka, wpływają na tożsamość,

- propagują nieorganiczną wolność, także moralną, wypaczają instytucje rodziny

- Nieracjonalny odbiór programów telewizyjnych zawsze negatywnie oddziałuje na rodzinę. Ujemnie wpływa nie tylko na wykonywanie obowiązkowych zajęć przez jej członków. Wskutek intensywnej recepcji telewizji problemy rodziny przestają być bowiem przedmiotem rozmów, wymiany myśli oraz wspólnych doznań rodziców i dzieci.

- Pokazywanie w nadmiarze scen przemocy- bez prezentowania pozytywnych aspektów rzeczywistości - prowadzi do kreowania nierzeczywistego obrazu świata, do powstania przekonania u widza o normalności i powszechności zachowań agresywnych w stosunkach międzyludzkich.

Korzystanie z mass mediów nie jest jednoznacznie negatywne. Jednak nieodzownym warunkiem jest krytyczne i selektywne dobieranie proponowanych przez nie treści. Odpowiedzialność ta spoczywa ba rodzicach , opiekunach, pedagogach. To oni powinni nauczyć wybiórczej i krytycznej postawy wobec proponowanych treści. Umiejętnego i pożytecznego korzystania.

Pozytywne (szanse):

- media się doskonałym sposobem docierania do urozmaiconych źródeł informacji, dają możliwość wymiany owych informacji oraz poglądów i opinii. Internet to oplatająca świat sieć komputerów i systemów poczty elektronicznej, daje to szybkość komunikowania się i znajdowania wielu potrzebnych informacji.

- Oszczędzają nasz czas.

- Funkcja wychowawcza jest spełniona w mass mediach przez prezentację różnych wzorców postępowania, wzorów osobowych i poglądów.

- funkcja edukacyjna, poszerzają horyzonty, dają odpowiedzi na wiele pytań.

- Zarówno w telewizji jak i na płytach CD istnieje wiele cennych programów edukacyjnych, np. nauka języków obcych, programy przyrodnicze, filmy popularnonaukowe, programy mulitedialne itp.

• wiele filmów rodzi pozytywne uczucia, sprawia, że lepiej rozumiemy problemy niepełnosprawnych, chorych, upośledzonych, smutnych. Rozwija się w nas empatia.

19 . Rola środków masowego przekazu w wychowanie dziecka.

Tradycyjne formy wychowania oraz oddziaływania są zastępowane przez obraz i dźwięk docierający ze srebrnego ekranu. Media i środki techniczne coraz częściej zastępują drugiego człowieka jako partnera dialogu, komunikowania się i wzajemnej interakcji. Środki masowego przykazu wpływają na przeżycia dzieci, a tym samym na ich rozwój emocjonalny. Dzieci bardzo żywo reagują na treści prezentowane w filmach. Smucą je przeżycia jednych bohaterów, śmieszą innych, a przerażają to jeszcze innych. Oglądając sceny budzące emocje negatywne, przede wszystkim lękowe, dzieci są skłonne do reakcji lękowych w innych sytuacjach. Działają tu, bowiem utrwalone wspomnienie oraz wyobraźnia. Telewizja wywiera także wpływ na kształtowanie się postaw, dostarcza wzorów, modeli postępowania. Ekrany telewizyjne bardzo często wypełniają filmy, w których dominują przemoc i agresja. Dzieci naśladują takie zachowania. Dzieci, obserwując agresję w filmie, często odtwarzają ją w reakcjach z kolegami. Telewizja oprócz zagrożeń stwarza również szanse. Dzięki niej dzieci często zaskakują nauczycieli i rodziców swoją wiedzą, zasobem słów, znajomością faktów. To ona pozwala na wyrównanie poziomu wiedzy i wyobraźni dzieci z różnych środowisk. Wszyscy by chcieli, aby wpływ telewizji na rozwój dzieci był pozytywny, i powinni pamiętać, żeby dziecko poświęcało na telewizję tyle czasu, na ile pozwala jego wiek i stopień rozwoju. Dziecko powinno oglądać przede wszystkim programy dla niego przeznaczone, zaczynając od dobranocek, przez programy łatwe, filmowe seriale dla dzieci, a w miarę rozwoju - inne programy (przyrodnicze, historyczne, geograficzne). Dzięki telewizji cały świat staje przed oczami dzieci, dzięki niej więcej wiedzą i więcej rozumieją. media wpływają na rozwój dziecka poprzez trzy funkcje, jakie pełnią w edukacji:
- funkcja poznawczo - kształcąca polega na tym, że media rozszerzają pole poznawcze uczących się przez udostępnienie im całej, rozległej rzeczywistości, rozwijając jednocześnie ich procesy percepcyjne, intelektualne i wykonawcze.
- funkcja emocjonalno - motywacyjna jest silnie związana z funkcją poznawczo - kształcącą, Media dydaktyczne nie tylko wywołują silne przeżycia intelektualne, ale również wzruszenia, przeżycia emocjonalno - ekspresyjne, przez co rozbudzają zaangażowanie, zaciekawienie i zainteresowanie materiałem nauczania.
- funkcja inter - komunikacyjna polega na tym, iż niektóre media, np. oparte na technice komputerowej, rozwijane na bazie komputera, nie tylko przekazują komunikaty, ale również umożliwiają wzajemne komunikowanie się, prowadzenie dialogu, co dotychczas było atrybutem jedynie ludzi.

Telewizja dostarcza wielu pożytecznych informacji, przynosi wiele korzyści. Nie można, więc całkowicie pozbawiać dziecka przyjemności korzystania z jej dobrodziejstw. Jednak to, ile czasu spędza przed tym urządzeniem, jakie ogląda programy i o jakiej porze, zależy tylko od rodziców. Negatywne oddziaływanie telewizji dotyczy przede wszystkim czterech spraw.
Pierwsza to obrazy przemocy, które można spotkać już w kreskówkach. Brzydkie, szkaradne ludziki wyzywające się od „głupków” i „durniów” w bajkach - teoretycznie adresowanych dla maluchów - nie uczą dzieci piękna i dobra. Długotrwały i intensywny kontakt z przesyconymi przemocą filmami prowadzi do stopniowego odwrażliwiania odbiorcy, zanika odraza i przerażenie na widok scen ociekających krwią, maleje współczucie dla ofiary, rodzi się przyzwolenie na obecność agresji. Jeśli weźmiemy pod uwagę, jak niestabilny emocjonalnie potrafi być organizm w okresie dzieciństwa i dojrzewania, można liczyć się z tym, że częste i systematyczne oglądanie brutalnych scen zwiększa ryzyko naśladowania zachowań agresywnych w życiu codziennym. Popierającym to stwierdzenie jest fakt, że w dzisiejszych czasach jest ogromna „znieczulica” na losy innych. Ludzie widząc, że komuś dzieje się krzywda ignorują to. Drugi aspekt problemu to obrazy erotyczne lub prawie pornograficzne, które przez to, że jest ich bardzo dużo, już u maluchów powodują ekscytację seksualną. Trzecia sfera negatywnych oddziaływań telewizji dotyczy bardzo dziś popularnych programów z gatunku reality show. Są to bardzo niebezpieczne programy, ponieważ łamią wszelkie tabu. W młodych osobach mogą one rozwijać przekonanie, że w życiu nie trzeba przestrzegać żadnych norm moralnych i obyczajowych, wszystko można robić bez zahamowań, o wszystkim można mówić wprost, bez ogródek. I po czwarte kwestia: oglądanie programów telewizyjnych nie wymaga żadnego wysiłku, nawet wychodzenia z domu. Jest bardzo łatwym, lecz biernym sposobem spędzania czasu wolnego, co może prowadzić do niedostatecznej aktywności fizycznej. U młodego pokolenia objawia się to m. in. wadami postawy. Poza tym może powodować problemy psychiczne wynikające z uzależnienia. Mówiąc o oddziaływaniach telewizji warto też wspomnieć o reklamach, które mają na celu doprowadzenie do zmiany nastawienia odbiorcy wobec konkretnego przedmiotu czy usługi, czyli takiej zmiany jego postaw, która uczyniłaby dany produkt przedmiotem pożądania. Przekazywane treści reklam szczególnie sugestywnie oddziałują na psychikę dzieci.
Środki masowego przekazu wzbogacają środowisko domu rodzinnego, dając dziecku olbrzymią szansę poznawania kraju i świata oraz uczestnictwa pośrednio w różnych wydarzeniach społecznych, kulturowych i politycznych. Stają się one "coraz potężniejszymi instytucjami wychowawczymi oddziaływającymi postawy dzieci i młodzieży; znacznie silniej niż wzory i modele przekazywane w tradycyjny sposób przez wychowawców w szkołach".

20. Internet - szanse i zagrożenia dla rozwoju dziecka i młodzieży , korzystne i niekorzystne wychowawczo aspekty oddziaływania.

Praca z komputerem może być bardzo ciekawa i kształcąca, jednak należy korzystać z niego w sposób rozsądny i świadomy. Jest wiele multimedialnych programów komputerowych - edukacyjnych i rozrywkowych - odpowiednich dla dzieci i młodzieży. Puzzle i układanki ćwiczą spostrzegawczość, programy graficzne pobudzają twórcze myślenie. Godne polecenia są programy wspomagające naukę języków obcych, przyrody, historii, ortografii, matematyki, a także tradycyjne gry w wersji komputerowej: tenis, piłka nożna czy szachy. Jeszcze bardziej niebezpieczne wychowawczo bywa zwykle uzależnienie od komputera i od Internetu. Podobnie jak w przypadku uzależnienia od telewizji, dziecko czy nastolatek sądzi, że za chwilę wyłączy komputer i zajmie się innymi sprawami. Internet jest narzędziem, poprzez które młodzi ludzie realizują swoje potrzeby społeczne i psychologiczne: kontaktu z innymi, bycia zauważonym czy nawiązywania i podtrzymywania więzi. tzw. poczta elektroniczna dała możliwość nawiązywania i podtrzymywania kontaktów z przyjaciółmi, znajomymi, rodziną - nawet na wielką odległość. W Internecie posługujemy się językiem pisanym. Nie jest to jednak ten sam język, którym piszemy listy wysyłane tradycyjną pocztą. Internet to okno na świat dla wielu ludzi. Można dowiedzieć się z niego cennych informacji i poznać odpowiedzi na nurtujące pytania. Trzeba wiedzieć jednak,że sieje on także zagrożenie wśród młodych ludzi. Jest to pornografia, możliwość bycia anonimowym daje pedofila ogromna szanse poznawania nowych ofiar, a dzieci nie potrafią czytać między wierszami tylko są łatwo wierne co może doprowadzić do tragedii. Dlatego rodzice są zobowiązani do stałego monitorowania tego co dziecko robie w internecie na jakie strony wchodzi i z kim koresponduje. Jest to koniczne, dla jego bezpieczeństwa.

21.Telewizja - szanse i zagrożenia dla rozwoju dzieci i młodzieży, korzystne i niekorzystne wychowawczo aspekty oddziaływania.

Telewizją zajmuje znaczące miejsce w procesie wychowawczym dzieci i młodzieży. Programy telewizyjne przybliżają i wyjaśniają problemy polityczne i społeczne, dostarczają również wiedzy i rozrywki. Dzięki telewizji dzieci poznają modele reagowania na różne płynące z otoczenia bodźce. W wyniku częstych kontaktów dziecka z telewizją tworzą się bogate zasoby różnorodnych doświadczeń. Niestety obecnie mało jest programów przygotowanych z myślą o ich potrzebach i zainteresowaniach jak np.

- edukacyjnych (filmy geograficzne, przyrodnicze, historyczne)

- twórczych

- prospołecznych

- programów pokazujących zasady zachowania i postępowania między ludźmi

- pokazujące szacunek do tradycji kultury i sztuki

- pokazujące jak zaspakajać i rozwijać zainteresowania

Niestety w obecnych czasach tak lubiana przez dzieci i młodzież telewizja w dużej mierze wpływa negatywnie na rozwój fizyczny i psychiczny.

- z roku na rok czas poświęcony na oglądanie TV wydłuża się czyli wzrasta uzależnienie

- coraz większą grupę stanowią mali odbiorcy

- dzieci oglądając gwałtowne sceny same reagują i zachowują się brutalnie przez co tracą wrażliwość na przemoc, uważając ją za rzecz codzienną i godną podziwu

- ilość czasu spędzonego przed TV wpływa na rozwój fizyczny (ogranicza aktywność

ruchową, zbyt krótkie przebywanie na świeżym powietrzu) a także psychiczny - brak

kontaktu z rówieśnikami - izolacja

- w wielu programach świat przedstawiany jest w sposób drastyczny gdzie króluje nienawiść,

zło, przemoc

22. WSPÓŁPRACA SZKOŁY Z RODZINĄ

Podstawowym środowiskiem wychowawczym dziecka jest rodzina. To tu kształtuje sie właściwe postawy życiowe. Aby prawidłowo realizować cele, zadania i funkcje szkoły konieczna jest współpraca z domem rodzinnym ucznia. Tylko współdziałanie szkoły i rodziny może zapewnić prawidłowe warunki wychowania i nauki. Z racji na swoja role szkoła powinna organizować i rozwijać kontakty z rodzicami.

Wspólnym celem rodziny i szkoły jest właściwy rozwój dziecka. Rodzice kształtują postawy, przekonania, wpajają pewne wartości, a szkoła ma to dzieł dopełniać. Bez współdziałania i współpracy szkoła nie poradzi sobie z takimi problemami, jak agresja

i patologie. Profilaktyka powinna obejmować także działania rodziny. Szkoła może pomóc rodzicom w ich problemach wychowawczych, rodzice zaś szkole w

problemach organizacyjnych. Wśród rodziców jest wielu fachowców i specjalistów z wielu dziedzin. Ich wiedze i umiejętności szkoła może wykorzystać.

Współpraca szkoły z domem rodzinnym odbywa się w zakresie nauczania , wychowania i profilaktyki

Autorytet rodziców z wyjątkiem niektórych okresów jest wyższy niż szkoły. Prawidłowa relacja stosunków międzyludzkich: nauczyciel - uczniowie - rodzice jest w stanie wzmocnić autorytet szkoły.

Współdziałanie szkoły i rodziny ma na celu:

- coraz lepsze poznanie uczniów zarówno przez wychowawców jak i rodziców.

- wzajemne poznanie i rozumienie się wychowawcy klasy i rodziców.

- zjednywanie rodziców na rzecz usprawnienia i urozmaicenia życia szkoły.

- sugerowanie rodzicom skutecznych form oddziaływań, które umożliwiają pomoc dzieciom w nauce i właściwym zachowaniu.

Współpraca szkoły z domem rodzinnym winna być oparta na zasadach:
- pozytywnej motywacji - dobrowolny, chętny udział we współdziałaniu,

- partnerstwa - równorzędne prawa i obowiązki wychowawcy klasy i rodziców w ich wzajemnym współdziałaniu,

- jedności oddziaływań, konieczność realizowania przez szkołę i rodzinę zgodnych ze sobą celów wychowania.

Wszelka sprzeczność wypacza wspólne wysiłki. Uczy cynizmu i dwulicowości, podważa autorytet jednej z współpracujących stron

- aktywnej i systematycznej współpracy.

Przerwy we współpracy mogą szybko zniszczyć osiągnięcia wychowawcze zdobyte z ogromnym trudem.

Współpraca szkoły z domem rodzinnym odbywa się w formie:

- spotkań zbiorowych,

- spotkań indywidualnych,

- wizyt domowych,

- kontaktach korespondencyjnych,

- pisemnych relacjach,

- współdziałaniu rodziców w życiu klasy i szkoły,

- akcji dni otwartych.

Spotkania zbiorowe mogą być przeprowadzane dla rodziców Zespołu Szkół, szkoły lub klasy.

Celem tych zebrań jest:

- zapoznanie rodziców ze statutem szkoły,

- wewnątrzszkolnym systemem oceniania,

- prezentacja szkolnego planu wychowawczego,

- pedagogizacja rodziców,

- informacja o problemach wychowawczych, zagrożeniach,

- zapoznanie z treścią programu i jego realizacją.

Ważną rolę we współpracy rodzic - wychowawca odgrywają wywiadówki.
Celem wywiadówek jest zapoznanie rodziców z osiągnięciami szkolnymi uczniów.
Należy również przedstawić osiągnięcia klasy, zapoznać z treścią programu nauczania. Ważnym elementem tych spotkań jest przekazywanie rodzicom wiedzy pedagogicznej i psychologicznej w zakresie wychowania rodzinnego, postaw rodzicielskich, oraz elementarnych zasad zdrowia psychicznego . Dużą pomocą we współpracy szkoły i rodziny mają spotkania towarzyskie, okolicznościowe z okazji uroczystości imprez klasowych i ogólnoszkolnych.

Współdziałanie w ramach spotkań indywidualnych ma szczególne znaczenie w procesie dydaktyczno - wychowawczym szkoły.

Celami rozmów indywidualnych są:

- konsultacje pedagogiczne, wspólne poszukiwania przez rodziców i wychowawcę rozwiązań

trudnych sytuacji, poszukiwanie możliwości ich przezwyciężenia.

- omawianie z rodzicami trudności jakie napotykają uczniowie.

- poznawanie przyczyn trudności w nauce lub zachowaniu,

• poszukiwanie możliwości rozwiązywań trudności.

Pytanie 23 PRZEMIANY FUNKCJI WSPÓŁCZESNEJ RODZINY

Rodzina jest pierwszą, podstawową i naturalną grupą społeczną. Właśnie w niej dziecko rozwija się fizycznie i psychicznie. Rodzina to nie tylko grupa osób pozostających w określonych wzajemnych relacjach. Jest to system, grupa wzajemnie powiązanych ze sobą ludzi, z których każdy oddziałuje silnie na pozostałych.

Rodzina na przełomie wieków ulegała ciągłym przemianom ekonomicznym, kulturalnym, społecznym i religijnym. Na skutek, czego przeobrażeniu ulegały też wymienione powyżej funkcje.

Dawna rodzina, to rodzina typu patriarchalnego ( tradycyjna), która odznaczała się stałością i trwałością związku.

Była to najczęściej rodzina wielodzietna i wielopokoleniowa. Naczelną rolę odgrywał w niej ojciec, będący często jedynym żywicielem rodziny. To on decydował o wszystkim i jednoczył rodzinę. W takiej rodzinie istniało ścisłe uzależnienie dzieci od rodziców. Miała ona charakter bardziej instytucjonalny. Była instytucja powołaną do wykonywania funkcji: biologicznych, gospodarczych, społecznych, kulturalnych, wychowawczych i religijnych. Spełnienie tych funkcji zaspokajało w pełni potrzeby członków rodziny .

Zmiany społeczne i gospodarcze we współczesnym świecie miały znaczny wpływ na współczesną rodzinę. Uległy przemianom nie tylko funkcje rodziny, ale również indywidualne potrzeby jej członków.

Najczęściej spotykaną dziś rodziną, jest rodzina dwupokoleniowa (rodzice + dzieci) Jest to rodzina partnerska, w której więzy rodzinne są bardzo luźne. Dzieci zazwyczaj szybko uniezależniają się od rodziców. Można też zaobserwować w niej zanik autorytetu ojcowskiego, a w niektórych rodzinach, toczy się walkę o autorytet.

. Rodzice na ogół pracują poza domem, następuje więc zanik wspólnego gospodarstwa.

We współczesnych rodzinach dwupokoleniowych daje się również zauważyć wzrost wymagań, co do jakości życia rodzinnego. Obecnie, życie małżeńskie tylko wtedy ma sens, jeśli daje satysfakcję obojgu współmałżonkom. Za podstawowy warunek osiągnięcia tej satysfakcji część małżonków uznaje długotrwałą miłość. Wygaśnięcie miłości natomiast traktuje jako upoważnienie do szukania szczęścia w innych związkach ( często nie zważając na dobro dzieci i uznając je za rzecz drugorzędną), a to z kolei najczęściej prowadzi do podjęcia kroków rozwodowych. W wielu rodzinach współczesnych naczelnym dobrem stała się jakość życia a nie trwałość rodziny. Można zaobserwować gwałtowny rozwój masowej kultury konsumpcyjnej, wygodnictwo, życie dla przyjemności, kult pieniądza, przywiązywanie dużej wagi do pracy oraz do własnej kariery.

Na takie przemiany w życiu rodzin współczesnych wpłynęły zmiany zachodzące w całym społeczeństwie takie jak: praca zawodowa kobiet, zmiany w kulturze materialnej związane z osiągnięciami techniki jak również ułatwienie dostępu do środków komunikowania się i podróżowania.

Coraz mniej czasu poświęca się członkom rodziny, a wzajemne stosunki pomiędzy nimi, więzi uczuciowe i emocjonalne słabną. Znacznie częściej zaobserwować można: wzrost konfliktów małżeńskich, ( co prowadzi do wzrostu ilości rozwodów)

Naturalną konsekwencją tego są przemiany, jakie zaszły w funkcjach i zadaniach współczesnych rodzin. Niektóre funkcje uległy przeobrażeniu, inne zostały ograniczone a jeszcze inne zanikają.

Zmiana w funkcji prokreacyjno - seksualnej dostrzegalna jest w obniżonym (a właściwie, obecnie - zerowym) przyroście demograficznym. Kolejna funkcja, która uległa chyba największym przemianom, to funkcja materialno - ekonomiczna (produkcyjna). We współczesnych rodzinach pracą zarobkową coraz częściej zajmują się oboje małżonkowie,

Praca zawodowa rodziców poza domem spowodowała także istotne zmiany w kolejnej funkcji: usługowo - opiekuńczej. Współczesna rodzina dwupokoleniowa nadal zapewnia, co prawda podstawowe potrzeby swoich członków takie jak: wyżywienie, odzież, czy czyste mieszkanie, jednakże zadania opiekuńcze przesunęły się z rodziny na powołane w tym celu instytucje opiekuńczo - wychowawcze. Dotyczy to w szczególności opieki całodziennej nad dziećmi w takich placówkach jak przedszkola, żłobki, świetlice szkolne, kolonie, półkolonie itp.

Współcześnie, pracujące zawodowo matki coraz częściej rezygnują z możliwości pozostawania z dzieckiem po jego urodzeniu ( poprzez wykorzystanie trzyletniego urlopu wychowawczego) i zapewnienia mu opieki wychowawczej. Tą rolę przejmują (oferujące obecnie swoje usługi na rynku) opiekunki, bądź też żłobki. Sytuacja ta spowodowana jest u jednych, obawą przed utratą miejsca pracy, u innych zaś chęcią szybkiego kontynuowania kariery zawodowej.

Kolejna funkcja, o której należy wspomnieć przy omawianiu przemian, to funkcja socjalizacyjna ( socjalizacyjno - wychowawcza) , zadania opieki i wychowania zostały przejęte w dużej mierze przez różnorodne instytucje, Rodzina, co prawda nadal odgrywa podstawową rolę w socjalizacji dzieci i młodzieży, jednakże wspomniane wyżej instytucje uzupełniają, a w przypadku niektórych rodzin, nawet wyręczają w tej kwestii współczesne rodziny. Zwiększył się zakres swobody i niezależności dzieci w rodzinie. Młodzi ludzie mają obecnie okazje stykania się z różnymi systemami wartości, co daje im możliwość przekształcania i modyfikowania własnego systemu wartości.

W związku z pełnieniem przez rodziny, omówionych powyżej funkcji wyróżnić można dwie kategorie rodzin

- rodziny funkcjonalne, - czyli takie, które zaspokajają potrzeby emocjonalne swoich członków i charakteryzują się zdrowymi relacjami

- rodziny dysfunkcjonalne - takie, w których następuje ograniczenie lub zanik, wypełnianych dotychczas funkcji i ról rodziny ( zwłaszcza obowiązków małżonków wobec siebie i dzieci jak również dzieci wobec rodziców i między rodzeństwem).

Na dysfunkcjonalność rodziny mogą mieć wpływ różnorodne czynniki i sytuacje: kłopoty zawodowe, utrata pracy, zła sytuacja materialna lub jej raptowna zmiana, ciężkie choroby członków rodziny, kalectwo czy śmierć. To powoduje liczne konflikty i tarcia wewnątrz rodziny.

Często też, zdarzają się kryzysy rodziny, których podstawą są uzależnienia rodziców od różnych rzeczy: alkoholu, narkotyków, jedzenia, pracy itp. Wraz z uzależnieniami niejednokrotnie pojawia się przemoc w rodzinie. Jest ona najczęściej, problemem ukrytym. Doświadczają jej nie tylko kobiety i dzieci, ale coraz częściej także mężczyźni. Przemoc w rodzinie ma miejsce we wszystkich warstwach społecznych. Nie zależy od statusu społecznego, ani od poziomu wykształcenia, czy kondycji materialnej domowników. Obserwuje się jednak, że w środowiskach o niższym statusie społecznym częściej spotkać można przemoc przepełnioną wybuchami agresji, wściekłością i brutalnością. Natomiast w środowiskach o wysokim statusie społecznym znacznie częściej jest to przemoc chłodna, wyrafinowana, nie pozostawiająca widocznych śladów, dokonywana „w białych rękawiczkach”.

Drastyczną konsekwencją dezintegracji rodzin jest wykolejanie się nieletnich oraz szerzenie się przestępczości wśród dzieci i młodzieży a w skrajnych sytuacjach również samobójstwa i próby samobójcze. Jest to manifestacja braku zdolności przystosowania się do warunków życia.

25. Wartości cenione przez współczesną młodzież

W dzisiejszym świecie więcej znaczy „mieć”niż „być”. Podstawową wartością staje się pieniądz, dobrobyt, młodzi ludzie chcą przeżyć jak najwięcej,kolejne wartości to: bycie w centrum uwagi, wykształcenie,

26. współczesne autorytety- kryzys?

Na samym początku udzielenia odpowiedzi na te pytanie należy przybliżyć i zapoznać się ze znaczeniem samego słowa „autorytet”.

Autorytet (łac. auctoritas- powaga, znaczenie)- społeczne uznanie, prestiż osób lub grup bądź instytucji społecznych oparte na cenionych w danym społeczeństwie wartościach; osoba szanowana i poważana. [Wikipedia]

Autorytetem powinna być osoba, która swoją postawą prezentuje jak żyć, będąca w pewnym stopniu naszym prywatnym drogowskazem. Taki człowiek powinien pokazywać nam, że w życiu należy kierować się zasadami i odpowiednio dobranymi wartościami.

Oczywistym jest więc, że jeśli chcemy mądrze iść przez życie i podejmować trafne wybory, potrzebujemy autorytetu. Nikt nie rodzi się z umiejętnością bezbłędnego kierowania swoim życiem, dlatego potrzebny nam wzorzec, na którego możemy spojrzeć w chwili zawahania, z pewnością, że uzyskamy pewnego rodzaju pomoc.

Widoczny jest znaczny kryzys autorytetu, gdyż wśród młodych ludzi znaczną popularnością cieszą się subkultury. Młodzież zachowuje się, ubiera, wysławia w określony sposób, a także przejmuje inne, często złe cechy osób należących do określonych grup społecznych. Następuje wtedy ślepe zapatrzenie w daną kulturę i utożsamianie się z nią, co prowadzi do zatracenia własnych wartości i osobowości, która powinna być indywidualna dla każdej jednostki. Dla młodzieży autorytetem bardzo często są gwiazdy filmowe, ale głównie muzyczne. Młodzi naśladują ich, ubierają się jak oni, wysławiają i próbują dorównać zachowaniem. Głównym celem życiowym i priorytetem staje się dla nich zdobycie autografu, czy choćby zrobienie sobie z zdjęcia, żeby później doczepić je sobie do czoła i krzyczeć do równie wielbiących tą osobę koleżanek: „Ha! Ja mam autograf! A wy nie!

Rzadko kiedy młodzież za autorytet podaje rodziców, choć nie ma wątpliwości, że być nim powinni, bo w końcu to oni są pierwszymi, którzy kształtują małego człowieka i wskazują mu odpowiednie wybory. To oni powinni nauczyć, jak odróżniać dobro od zła, pokazać jak być sprawiedliwym, wytłumaczyć, co to jest patriotyzm i umacniać go pierwszych dni.

Gdyby na ulicach polskich miast przeprowadzić sondę z pytaniem: „Kto jest twoim autorytetem?” większość albo wzruszyłaby ramionami albo bez zastanowienia palnęła: „Jan Paweł II”. Tylko czy na pewno to prawda? Karol Wojtyła to osoba, którą najprościej wymienić jako autorytet. Wszyscy bowiem zetknęli się z jego pięknymi prawdami, nieopisaną mądrością i wspaniałą postawą. Skłonię się jednak do tego, że ludzie odpowiadają tak, żeby „ładnie brzmiało” i dawało dowód wiary oraz, bo po prostu tak wypada… A może warto by było zagłębić się w biografie ludzi, którzy mogą stać się autorytetami, bo znaczą coś w naszym życiu, bo przypominają o jakimś ważnym wydarzeniu i są murem oddzielającym dzisiejsze, poprawne życie od błędów młodości?

Jak widzimy utorytety odgrywają w naszym życiu znaczną rolę. Pomagają odnaleźć właściwą drogę, szczególnie w dzisiejszych czasach, kiedy tak łatwo jest się zagubić wśród ciągle szerzącego się zła. Niestety w ostatnim czasie słowo to co raz bardziej traci na znaczeniu.

27. Edukacja do starości.

Starość to taki etap w życiu człowieka, w którym procesy psychiczne objawiające się poczuciem braku szans, oraz społeczne polegające na odrzuceniu zgodnie z panującym rytuałem kulturowym oddziałują jednocześnie z procesami biologicznymi prowadzą do naruszenia homeostazy a tym samym do ograniczenia możliwości przeciwdziałania tym procesom, bez możliwości substytucji i bez obiektywnych szans na powrót do stanu poprzedniego.

Wychowanie do starości to przygotowanie do życia na emeryturze, przejawia się ono w kilku poziomach:

• przygotowanie psychiczne

• przygotowanie biologiczne

• przygotowanie socjalno - społeczne

• przygotowanie intelektualne

Gerontologia - nauka zajmująca się zrozumieniem wieku starszego, badaniem specyfiki fazy życia, zajmuje się podejmowaniem prób poszukiwania należytych rozwiązań w sferze zadań leczniczych, w sferze terapii psychicznej i społecznej, sztuka należytych rozwiązań w sferze zadań profilaktycznych, sztuka rozwiązań w sferze badań opiekuńczych.

Gerontologia zajmuje się badaniem przyczyn procesu starzenia, bada jego istot i źródła. Nacisk na badania położono po 50 roku życia.

W ramach gerontologii wyróżnia się kilka działów:

- gerontologia eksperymentalna - badania w zakresie biologii i fizjologii starzenia - gerontologia doświadczalna

- gerontologia medyczna - geriatria - medycyna starości

- gerontologia społeczna - grontolopsychologie, gerontosocjologia

Geragogika - to trzeci zasadniczy dział gerontologii, jest on zainteresowany starością od strony pedagogicznej.

Ma w sobie dyscypliny szczegółowe:

- edukacja gerontologiczna

- gerontologia edukacyjna - uczenie się w późniejszych fazach życia

- pedagogika profilaktyki gerontologicznej

Andragogika - pedagogika dorosłych, teoria oświaty i wychowania dorosłych. Jest odpowiedzią na pojawiającą się silnie potrzebę samokształcenia się osób dorosłych.

Na rozwój andragogiki wpłynęły przemiany w naukach- etyka, socjologia wychowania, spowodowały intensywny rozwój nauki.

Andragogika stara się formułować cele kształcenia i wychowania dorosłych aby były one realne, zgodne z oczekiwaniami dorosłych.

Głównym miejscem rozwoju i edukacji osób starszych są Uniwersytety Trzeciego Wieku oraz tzw. Kluby seniora, których głównym założeniem jest utrzymanie sprawności psychicznej i fizycznej seniorów.

28.Obserwacja jako technika diagnostyczna(typy, rodzaje, wady i zalety)

Obserwacja jest celową czynnością polegającą na planowym i systematycznym postrzeganiu faktów, zdarzeń i procesów gromadzeniu ich i interpretowaniu. Jest to prosty sposób uzyskiwania danych, które mogą zostać wykorzystane nie tylko w badaniach diagnostycznych, ale w życiu codziennym również.

Typy obserwacji: ze wzg. na sposób zbierania informacji

- bezpośrednia - analiza faktów bez przyrządów, rejestracja faktów

- pośrednia- analiza faktów, spostrzeżeń dokonywanych przez kogoś innego, badający nie uczestniczy w badaniu i nie ma wpływu na ich powstawanie(wada nie możność weryfikacji jej wiarygodności)

- kontrolowana - przeprowadzana w oparciu o narzędzia systematyzujące zbiór danych(kwestionariusz, normy, schematy)

- niekontrolowana(swobodna) - daje ogólną wiedzę o obiekcie(wada prowadzona bez narzędzi), niskie walory diagnostyczne to wstęp do obserwacjo kontrolowanej

- jawna - badani są poinformowani o roli obserwatora, wiedzą, że są podmiotem badania ale nie znają celu i podmiotu obserwacji

- ukryta - badani nie wiedzą że są obserwowani, stąd nie znają celu i przedmiotu obserwacji

- naturalna - obserwacja zjawisk w naturalnym ich przebiegu, naturalnie występujących - obserwator jest osobą z zewnątrz co powoduje niebezpieczeństwo modyfikacji zachowania.

- aranżowana - badający jest organizatorem obserwacji

- uczestnicząca - badacz jest uczestnikiem obserwowanych zdarzeń, niekiedy jest członkiem badanej grupy co daje możliwość szerszego i bogatszego materiału

- potoczna - występuje w życiu codziennym, niezaplanowana bez postawionego świadomego celu

- naukowa - czyli celowa, planowa, wyczerpująca, aktywna, obiektywna, celowe poznanie rzeczywistości.

- skategoryzowana - w niej z góry są przewidywane kryteria zachowań, jest ona planowa, celowa, dokładna, obiektywna, selektywna tzn. stosując ją podchodzi się wybiórczo do obserwowanego zjawiska(próbki czasowe)podzielona w czasie

- nieskategoryzowana - swobodna

- ciągła - obserwowanie jakiegoś zagadnienia przez dłuższy czas(np. rozwój umiejętności małego dziecka) wada stronniczość selekcji faktów, nierzetelność rejestrowania danych bądź nie właściwa interpretacja.

Zalety:

- rozmach, wielowymiarowość danych, bogactwo, możliwość ujmowania kolejnych stadiów rozwoju i identyfikacja etapów zachodzących zmian rozwojowych

- umożliwia bezpośrednie poznanie zachowań, faktów, zdarzeń

- ułatwia sformułowanie hipotezy roboczej lub poprawek we wstępnej fazie badań

-stanowi ważne uzupełnienie i zarazem dopełnienie innych metod

- sprzyja ciągłemu ulepszaniu własnej pracy dydaktyczno wychowawczej nauczyciela.

29. Rozmowa i wywiad jako techniki diagnostyczne(możliwości i warunki zastosowania, wady i zalety) M. Łuczak

Rozmowa i wywiad są sposobami gromadzenia informacji w celach naukowych za pomocą zadawania badanym uprzednio przygotowanych pytań, na które otrzymuje się odpowiedzi ustne. Rozmowa i wywiad odbywają się zawsze w bezpośrednim bliskim kontakcie z badanymi oraz zazwyczaj z każdym z nich oddzielnie, a niekiedy z 2-3 osobami jednocześnie.

Wywiad daje bardzo cenny materiał poznawczy. Stosujemy go tam, gdzie pragniemy poznać podstawy, motywacje, zależności; tam gdzie nie można uzyskać pełnej wiedzy o badanym przedmiocie na innej drodze(obserwacja, ankieta, badanie dokumentów). Stosujemy go wówczas, gdy zależy nam na pogłębionym poznaniu środowiska wychowawczego, kiedy chcemy poznać możliwości jego zmiany lub modelowania do określonych celów wychowawczych.

Wywiad skategoryzowany: rozmowa, sekwencja pytań jest stała, stosuje się pytania zamknięte, które dają dane ilościowe(zaleta - prowadzący dowie się tego czego chce istotnie dowiedzieć.)

Zalety wywiadu:

- uzyskanie wielu informacji o interesujących nas faktach od osób, które uczestniczą lub uczestniczyli w pewnym zdarzeniu

- wywiad daje możliwość do poznania ludzi , ich poglądów, przekonań, sposobu myślenia

- zaletą jest plastyczność- w trakcie mamy możliwość zobaczyć zachowanie osoby badanej, odpowiadającej na pytania - możemy wówczas wprowadzić modyfikacje pytań lub zmienić ich kolejność ich zadawania.

Wady wywiadu(kwestionariuszowego):

- wiarygodność danych otrzymywanych w trakcie wywiadu budzi duże wątpliwości(kłopoty z respondentem, osobą prowadzącą wywiad)

- respondent chce się pokazać przed rozmówcą w korzystnym świetle w związku z czym podaje odpowiedzi niezgodne z tym co pamięta, czuje.

- częściowo lub całkowicie fałszuje treść odpowiedzi w sposób nieświadomy(źle pamięta lub traktuje poglądy innych jako własne)

Wiarygodność jest mniejsza gdy prowadzący:

- nie pozyskania zaufania badanego

-zachowa się w sposób nietaktowny, niegrzeczny, urazi czymś swojego rozmówcę

-będzie okazywał brak zainteresowania wypowiedziami(znudzenie, lekceważący stosunek)

-nie zadba aby respondent miał chęć rzetelnie i wnikliwie odpowiadać

-nie będzie reagowała na dynamikę kontaktu(będzie się prezentowała w sposób sztywny)

-będzie wygłaszała swoje poglądy i przekonania podpowiadając respondentowi i tym samym sugerując odpowiedzi.

Inna grupa wad jest powiązana z błędną konstrukcją pytań kwestionariusza(dylemat miedzy chęcią zdobycia jak największej ilości informacji, zadawania pytań a co prowadzi tym samym do przedłużania czasu trwania wywiadu a wiarygodnością odpowiedzi, która w wyniku znużenia i zmęczenia maleje

30. Kwestionariusz jak podstawowe narzędzie w diagnostyce psychopedagogicznej

W socjologii kwestionariusz należy do podstawowych i najczęściej stosowanych narzędzi badawczych. Kwestionariusz bywa nazywany kwestionariuszem ankietowym czyli ankietą, stanowi go lista obejmująca mniejszą lub większą liczbę pytań dotyczących danego zagadnienia; względnie pewne zespoły pytań odnoszące się do różnych zagadnień, odpowiednio uporządkowanych. Jest on przekazywany respondentowi do uzupełnienia. Badacz nie musi brać w tym udziału. Ankieta jest nie zastąpiona w badaniach pedagogicznych gdzie pytamy o cechy zbiorowości , fakty, opinie o zdarzeniach, dane liczbowe. Pytanie w ankiecie są zawsze konkretne, ścisłe, jedno problemowe. Najczęściej stosuje się pytania zaopatrzone w tzw. kafeterię czyli zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Pytania otwarte gdzie pod zestawem odpowiedzi dodaje się słowo inne. Kafeterie komunikatywne- pozwalają one na wybranie kilku odpowiedzi dając potem możliwość utworzenia hierarchii. Wg Pilcha kwestionariusz wywiadu to zestaw pytań zbudowanych według specjalnych zasad do przeprowadzenia wywiadu z respondentem. Jest to czynność dwustronna oparta na bezpośrednim kontakcie badającego i respondenta. Ogólnie definiując kwestionariusz można stwierdzić , że można wykorzystać go w badaniach pedagogicznych, gdzie jest on narzędziem badawczym wykorzystywanym w wywiadzie, badaniach ankietowych, obserwacji(arkusz obserwacji). Stanowi uporządkowaną merytorycznie i graficznie wydrukowaną listę pytań na jeden lub więcej tematów. Badanie kwestionariuszowe ma najczęściej charakter jednorazowy i przeprowadzane jest na określonej próbie lub różnych próbach badawczych.

31. Metody projekcyjne w diagnozie psychopedagogicznej ( charakterystyka technik, warunki i możliwości stosowania).

TECHNIKI PROJEKCYJNE
Projekcyjna metoda badania osobowości polega na przedstawieniu badanemu sytuacji bodźcowej, nie mającej dlań znaczenia arbitralnie ustalonego przez eksperymentatora, ale zarazem takiej, która będzie mogła nabrać znaczenia przez to, iż osobowość badanego narzuci jej swoje indywidualne znaczenie i organizację

A więc jest to wprowadzenie między badającego a badanego czynnika celowo dobranego, co do którego można żywić nadzieję, że wywoła w badanym określone reakcje i postawy emocjonalne. Charakter tych reakcji, ich siła, natężenie, trwanie stanowią właśnie przedmiot zainteresowania badacza. Standaryzowane narzędzia prowadzenia badań metodami projekcyjnymi stosuje przede wszystkim psychologia kliniczna i eksperymentalna. Najczęstsze techniki: obrazkowa ? polegają na opisywaniu treści podsuniętych obrazków,
konsekwencji przedstawionych scen, lub przyczyn, które do przedstawionej sytuacji doprowadziły.
werbalna ? polegają na kojarzeniu słów, kończeniu zdań lub odpowiedziach na specjalne pytania. Badany wyraża w ten sposób swoje uczucia lub reakcje.
W badaniach pedagogicznych techniki projekcyjne nie znalazły do tej pory szerszego zastosowania. Należy się spodziewać, że staną się cenną pomocą w oznaczaniu cech osobowości jednostek i grup rówieśniczych (np. w badaniu: roli przywódcy w grupach rówieśniczych, motywacji określonych działań, jednostkowych i grupowych).

L Należy dostosować technikę do wieku, możliwości i umiejęt­ności dziecka, jego zainteresowali, poziomu słownictwa, płci, sposobi myślenia, zdolności percepcyjnych, rozwoju wyobraźni.

• Ważne jest tworzenie nieformalnej, życzliwiej atmosfery, gdyż przebieg i rezultaty badania zależą w dużym stopniu od warunków jego przeprowadzenia, stąd niezmiernie istotne są właściwe warunki zewnętrzne, odpowiedni kontakt diagnostyczny, odpowiedni motywowanie, rozmowa wstępna na tematy nie związane z przedmiotem badania oraz ciągła obecność badającego.

• Dziecka nie należy informować na wstępie o tym, że będzie poddane badaniu, a raczej całą sytuację trzeba przedstawić jako zaba­wę lub grę.

• Konieczne jest powstrzymywanie się od oceniania, krytykowania

.5. Badanie projekcyjne musi być skonfrontowane z faktyczną sy­tuacją rodzinną, a szerzej - społeczną dziecka, żeby nie wyciągać nie­prawidłowych wniosków lub uniknąć przyjęcia niewłaściwego kierun­ku interpretacji (np. postawa życzeniowa, która może przejawiać się w fikcyjnym przedstawianiu sytuacji rodzinnej).

• Istotny w procesie badania (każdą inną techniką także, ale tu szczególnie) jest fakt, iż z punktu widzenia prawidłowej diagnozy ważny jest nie tylko sam wytwór, ale cały kontekst sytuacyjny jego tworzenia (sposób zachowania się, reakcje emocjonalne i wypowiedzi werbalne, kolejność rysowania, bloki i zahamowania w trakcie pracy, szybkość pracy, nerwowość lub spokój dziecka).

• Otrzymane wyniki należy interpretować według zobiektywi­zowanych schematów interpretacyjnych, by uniknąć subiektywizmu w ocenie sytuacji badanego.

• Materiał informacyjny zdobyty technikami projekcyjnymi (ry­sunkiem) uzupełnia się materiałem diagnostycznym zebranym z wy­korzystaniem innych technik (projekcja służy wstępnej diagnozie, lub pogłębieniu informacji o niektórych sferach funkcjonowania dziecka).

32. Diagnozowanie sytuacji dziecka w szkole(sytuacja społeczna dziecka, metody socjometryczne)

W diagnozowaniu sytuacji szkolnej dziecka dotyczy rozpoznawania kwestii, jak dziecko funkcjonuje w podstawowych dla siebie rolach społecznych, związanych z sytuacją uczęszczania do szkoły.
Rozpoznawanie, jak dziecko funkcjonuje w określonych rolach społecznych, oznacza dokonywanie oceny, w jakim stopniu spełnia ono określone oczekiwania społeczne ? zakazy i nakazy danej roli.
Podstawową pełnioną przez dziecko rolą w sytuacji szkolnej jest rola ucznia.
Jest to rola złożona, będąca kompilacją różnych ról cząstkowych i cech:
* roli uczącego się - przyswajającego wiedzę i umiejętności,
* roli kolegi członka grupy rówieśniczej,
* roli członka społeczności szkolnej zbiorowości szkolnej i strony" w relacji z instytucją szkoły,
* roli ucznia-dziecka w środowisku rodzinnym.
Najważniejsze relacje i cechy składające się na pełnienie przez dziecko złożonej roli ucznia, relacje i cechy, które najczęściej są przedmiotem diagnozy pedagogicznej:
1) związane z cząstkowa rolą uczącego się i możliwościami w tym zakresie, np. dojrzałość szkolna dziecka, osiągnięcia i niepowodzenia szkolne, zainteresowania i uzdolnienia, specyficzne trudności dydaktyczne, opóźnienia szkolne, relacje z nauczycielami, frekwencja szkolna, motywacja do nauki i chodzenia do szkoły, aspiracje i plany edukacyjne, poziom potrzebnych sprawności psychicznych i fizycznych;
2) związane z rolą kolegi, np. zdolności do bezkonfliktowych kontaktów rówieśniczych, poziom zdolności społecznych (uspołecznienie), pozycja społeczna wśród rówieśników (pozycja socjometryczna), uczestnictwo w nieformalnych grupach rówieśniczych, w grupach podkulturowych
3) związane z rolą członka społeczności szkolnej, np. relacje ?pozadydaktyczne" z nauczycielami, stosunek do regulaminów i wymogów dyscypliny, zaangażowanie w życie szkoły, fobie szkolne, przystosowanie (i jego poczucie) do środowiska szkolnego;
4) związane z rolą ucznia-dziecka w rodzinie, np. możliwości realizowania obowiązków szkolnych w domu, stosunek rodziców do nauki i obowiązków szkolnych dziecka, aspiracje edukacyjne rodziców w stosunku do dziecka, pomoc w nauce, kontakty rodziców ze szkołą.

• Metody socjometryczne

• „Moreno”

• Technika - „Zgadnij kto?”

• Technika szeregowania rangowego

• Technika porównywania parami

• Plebiscyt życzliwości i niechęci

Skala oszacowań

33. Diagnoza sytuacji dziecka w rodzinie

Diagnoza środowiska rodzinnego to bardzo złożony proces. Pod kątem rodziny możemy badać dziecko w wielu aspektach np. trudności dziecka w uczeniu się, kłopoty wychowawcze. Możemy też badać rodziców np. problem alkoholowy. Już na samym początku naszej działalności musimy sobie zadać pytanie co chcemy zbadać? Co stanie się przedmiotem naszej obserwacji, jakie zjawisko.

Pierwszym krokiem jest zebranie danych, ustalenie faktów następnie zaś ustalenie diagnoz cząstkowych po czym dochodzimy do oceny globalnej, konkluzji.

W badaniach prowadzących do zdiagnozowania rodziny posługujemy się metodami. Jedną z metod jest wywiad, czyli rozmowa kierowana, która prowadzi do uzyskania jak największej informacji o badanej osobie.

Diagnozując rodzinę możemy posłużyć się na przykład wywiadem z rodzicami. Powinien on zawierać szczegółowe pytania podzielone na grupy:

I grupa to pielęgnacja wzrostu dziecka.

• warunki materialne: praca i zarobki rodziców

• warunki mieszkaniowe: ile osób zamieszkuje, podstawowy sprzęt, czy dziecko ma swój pokój, swoje miejsce do zabawy czy nauki

• umiejętność rodziców w zapobieganiu zagrożeniom, higiena zdrowotna, żywienie

• stan zdrowia rodziny, potrzeby

II grupa to wyrównywanie braków organicznych dziecka

• czy dziecko ma ruch

III grupa to nabywanie ról społecznych w rodzinie

• wdrażanie dziecka do życia

• obowiązki domowe - dziecko ma, nie ma, ma w nadmiarze

IV grupa to stosunek dziecka do nauki

• czy samodzielnie odrabia zadania

• czy ma trudności w szkole

• czy lubi swą szkołę

• jakie przedmioty sprawiają mu trudności

• jakie przedmioty lubi

V grupa to kształtowanie postaw prospołecznych

• atmosfera rodzinna

• czy rodzice przebywają z dziećmi

• konflikty, awantury

• styl wychowawczy

• współdziałanie rodziców w wychowaniu

VI grupa to budzenie zainteresowań

• czy jest księgozbiór

• na jakie zajęcia dziecko uczęszcza

VII grupa to krąg wartości kulturowych

• umiejętność dokonywania wyborów co dobre a co złe

• motywy postępowania

VIII grupa to wprowadzenie do uczestnictwa w życiu kultury

Wszystkie pytania powinny być tak skonstruowane, aby umożliwiły badanej osobie swobodną i wyczerpującą odpowiedź. Wywiad powinien więc zawierać pytania otwarte.

Tylko po dokładnym zbadaniu struktury rodziny, stosunków panujących w rodzinie, po uzyskaniu wszelkich niezbędnych danych możemy mówić o dalszych procesach diagnozy. Diagnoza, aby była prawdziwa musi odznaczać się rzetelnością badań.

Diagnozowanie rodziny w aspekcie trudności wychowawczych.

 Na trudności wychowawcze składają się problemy, jakie dziecko( małe, dorastające)stwarza rodzicom i nauczycielom w procesie swojego psychofizycznego i społecznego rozwoju.

Sformułowana definicja zawiera dwa ważne elementy:

• Sytuację, która wymaga integracji wychowawczej

• Przebieg rozwoju dziecka i jego uwarunkowania

Obydwa elementy są ze sobą ściśle sprzężone i powinny być rozpatrywane łącznie. Pozwala to uniknąć błędów w ocenie wychowanka; zmniejsza częstotliwość używania określeń ,, trudne dziecko" czy ,, trudny uczeń'' , zwłaszcza w sytuacjach, które nie dają ku temu żadnych podstaw. Ułatwia prawidłowe ustalenie, co jest rzeczywiście trudnością (problemem) wychowawczą i wymaga skupienia na sobie uwagi pedagogów, bądź rodziców. Umożliwia tak ważne w procesie wychowania diagnozowanie i prawidłowe wytyczenie kierunków oraz rodzaju działań zapobiegających lub korygujących braki czy nieprawidłowości.

Wychowawca powinien zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie stwarza duża funkcjonalność określenia trudności wychowawcze w języku potocznym, jego pojemność treściowa oraz łatwość posługiwania się określeniem, które bez względu na sformułowania szczegółowe dyskwalifikuje młode pokolenie. Terminem tym operuje się często w przypadkach, kiedy przede wszystkim dziecko napotyka trudności i doznaje niepowodzeń lub narażone jest przez dorosłych na wstrząsy, stresy, frustracje, a także wówczas, gdy mamy do czynienia ze zjawiskami pozytywnymi z punktu widzenia ogólnego rozwoju wychowanka, ale stawiającymi rodziców i nauczycieli wobec sytuacji nowych, nietypowych, wymagających zmiany dotychczasowych metod wychowawczych, niekiedy również zmiany w stosunku do dziecka. Przykładem mogą być uczniowie wybitnie uzdolnieni, o wyraźnie i silnie ukierunkowanych zainteresowaniach, dociekliwi i krytyczni nie mieszczący się w ramach codziennego życia szkoły.

Zbyt szerokie ujmowanie zjawiska trudności wychowawczych jest szkodliwe, ponieważ sprzyja deformowaniu rzeczywistości poprzez nadmierne eksponowanie problemu. W świadomości społecznej łatwo wykształca się błędne przekonanie, że obecnie wychowanie dzieci jest działalnością przekraczającą możliwości rodziców i nauczycieli, niekiedy pogłębia nastroje defetystyczne, niechęć do posiadania potomstwa oraz, niechęć do posiadania potomstwa oraz niechęć do zawodu nauczyciela. Zjawiska te dają się zarejestrować już obecnie i konieczne jest przeciwstawienie się im.

Współcześnie proces ogólnego rozwoju dzieci i młodzieży przebiega w warunkach z wielu przyczyn bardzo złożonych . Dotyczy to wszystkich sfer kształtowania się osobowości i przygotowania młodego pokolenia do życia. Wzmocnieniu ulegają wpływy pozarodzinne i pozaszkolne, z którymi wychowawcy muszą się liczyć, jeśli chcą być intelektualnymi i moralnymi przewodnikami swoich wychowanków.

Wiele występujących u dzieci braków ma swoje ewidentne uwarunkowania genetyczne. Fakt ten powoduje, że władze oświatowe wprowadzają coraz to więcej zmian w systemie kształcenia i wychowania młodego pokolenia. Diagnozowanie rodziny ma tutaj bardzo duże znaczenie. Tylko poprzez dobrze postawioną diagnozę możemy stwierdzić czy pojawiające się problemy wychowawcze mają swoje uwarunkowania genetyczne czy też są wynikiem innych zaburzeń lub procesów rozwijających się w dziecku.  

Klasyfikacja trudności wychowawczych

Rzeczywiste trudności wychowawcze ująć można w następujące grupy:

• Trudności wynikające z zaniedbań wychowawczych oraz negatywnych oddziaływań środowiska rodzinnego;

• Trudności związane z niepowodzeniami szkolnymi dzieci i młodzie­ży­

• Trudności spowodowane błędami wychowawczymi, głównie w środowisku rodzinnym;

• Trudności wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania rodziny;

• Trudności związane z psychofizycznym rozwojem dziecka (przebyte choroby, tzw. deficyty lub mikrodefekty rozwojowe, zaburzenia w sferze emocjonalnej - nadpobudliwość lub zahamowania);

• Trudności wzrostu;

• Trudności wyłaniające się w kontekście rozbieżności dążeń, oczekiwań i ambicji rodziców oraz dążeń i zainteresowań dzieci.

Ujęcie sytuacji trudnych wychowawczo w grupy nie oznacza, że nie ma między nimi związków. Zachodzą tu wielorakie sprzężenia zwrotne. Dokładna znajomość mechanizmów powstawania zjawisk wychowawczo niepożądanych pozwala na podjęcie skutecznej działalności profilakty­cznej, terapeutycznej lub resocjalizacyjnej.

Jednakże, aby takie działania podjąć należy przeprowadzić dokładne zdiagnozowanie środowiska rodzinnego dziecka. To rodzina jest pierwszym i podstawowym środowiskiem wychowawczym.

Diagnozowanie rodziny w aspekcie potrzeb opiekuńczo- wychowawczych. Środowisko rodzinne możemy diagnozować również pod kątem niezaspokajanie niezbędnych dla prawidłowego rozwoju dziecka zarówno psychicznych, jak i fizycznych potrzeb. Najczęściej przejawia się ono w głodzeniu dziecka, braku dbałości o jego higienę, ubranie, zdrowie, kształcenie. Dziecko zaniedbywane charakteryzuje się stosunkowo niskim wzrostem i wagą, w porównaniu z rówieśnikami, apatią, biernością, ma zniszczone, brudne, niedostosowane do pory roku ubranie, brakuje mu przyborów szkolnych. Analizując tę problematykę należy pamiętać o wzajemnym przenikaniu się patologicznych form zachowań i o ich nakładaniu się. W efekcie tego zjawiska dziecko nigdy nie jest krzywdzone wyłącznie w jeden z sposobów np. (maltretowanie emocjonalne czy bierne formy prze­mocy fizycznej stają się niekiedy tożsame z zaniedbywaniem potrzeb psychicznych oraz fizycznych dziecka itp.).

Potrzeba więc dokładnej diagnozy, szczegółowych pytań otwartych zasto­so­­wanych w wywiadzie, aby podjąć odpowiednie kroki pomocy dzieciom i ich rodzi­com.

34 Diagnoza ryzyka uzależnień

Wszyscy zajmujący się zagadnieniami patologii społecznych w tym narkomanii widzą potrzebę opracowania bardziej skutecznych metod leczenia i przeciwdziałania tym społecznie niepożądanym objawom. Podstawa opracowania form i metod pomocy uzależnionym jest opracowanie diagnozy. Bez niej, bez rozpoznania sytuacji, terenu, uwarunkowań osobowości, zebrania danych, wszelkie działania skazane są na niepowodzenie. Jedną z szeroko stosowanych metod jest wywiad. Pozwala on na prześledzenie badanego zjawiska. Powinien on mieć charakter wywiadu środowiskowego. Dla każdej badanej jednostki bardzo ważny jest sondaż systemu wychowania w rodzinie oraz pierwszych objawów niedostosowania społecznego. Innymi metodami są różnego rodzaju testy kliniczne, skale, kwestionariusze, ankiety. Na podstawie dobrej diagnozy można wnioskować o zakresie zjawiska, rodzaju zażywanych środków, nasileniu, produkcji, handlu i sposobach zażywania, określić ryzyko uzależnienia i ryzyko zakażenia wirusem HIV. Wieści, jakie niesie za sobą diagnoza zostaną następnie wykorzystane w celu opracowania różnorodnych form pracy.

W psychologicznym rozumieniu problemu uzależnień sprowadza się do pytań ; Dlaczego człowiek sięga po środek uzależniający ? Dlaczego w tych samych lub podobnych sytuacjach jedni ludzie sięgają po narkotyk a inni nie ? Dlaczego niektórzy ludzie wyzwalają się z nałogu a inni nie ? Są to pytania o strukturę osobowości , o motywy zachowań ludzkich . Zjawisko uzależnienia można, więc ostatecznie sprowadzić do analizy zachowań człowieka, który w konkretnym środowisku i w konkretnej sytuacji życiowej sięga po środki odurzające.
Uzależnienie jest procesem lub stanem zależności fizycznej, psychicznej a niekiedy także społecznej. Stan ten charakteryzuje się systematycznym, nie kontrolowanym braniem środka, od którego dana osoba się uzależniła " Obecnie wyodrębnia się trzy rodzaje uzależnień; fizyczne, psychiczne, społeczne.

1. Uzależnienie fizyczne jest rezultatem wbudowania uzależniającego związku chemicznego w cykl przemian tkankowych.

2. Uzależnienie psychiczne jest to stan psychiczny powstały w wyniku przyjmowania różnych środków uzależniających.

3. Uzależnienie społeczne wiąże się z zażywaniem narkotyków w grupie. Działa tu silny motyw społeczno - psychologiczny , chęć przynależenia do grupy co pociąga za sobą uzależnienie społeczne .

Psychologiczne i środowiskowe uwarunkowania zwiększające ryzyko uzależnień .

Należą do nich:

a) osobowościowe :

- brak stabilności emocjonalnej

- objawy neurotyczne występujące w dzieciństwie np. lęk

- poczucie zagrożenia, brak silnego wzorca ojca, matki

- brak zdolności do wysiłku i umiejętności rozwiązywania problemów

- niski poziom tolerancji na frustracje

- subiektywizm, submisja , labilność emocjonalna

- obniżone poczucie własnej wartości

- niski stopień uspołecznienia i odpowiedzialności

- niezaspokojona potrzeba afiliacji, potrzeba bycia w grupie

- kierowanie się w życiu zasadą przyjemności a nie powinności

- obniżony system wartości i poczucia sensu życia

b) środowiskowe

- rodzina niepełna, rozbita lub zagrożona rozbiciem

- konflikty w rodzinie, niezgodność w metodach wychowawczych

- brak więzi w rodzinie, rodzina małodzietna

- jedyne dziecko w rodzinie z nadopiekuńczym systemem wychowania

- oboje rodzice pracujący poza domem

- wysoka rodzinna tolerancja dla palenia, picia , leków i innych środków

- środowisko toksykomanów , narkomanów , alkoholików

- łatwy dostęp do narkotyków, lęków i innych środków.

Jednostki w wyżej wymienionych sytuacjach łatwo popadają w konflikty, stresy i reagują na niesięganiem po środki odurzające

Pytanie 35

Bezrobocie: definicja zjawiska, przyczyny, rodzaje, grupy zagrożone bezrobociem, system wsparcia

BEZROBOCIE: jest zjawiskiemspołecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

PRZYCZYNY:

• liberalizacja handlu zagranicznego- bez ceł i taryf

• nadmierność i nadopiekuńczość rozwiązań socjalnych oferowanych przez państwo

• bariery dla pracodawców tworzone przez państwo (skomplikowany system prawny, wysokie podatki)

• wdrażanie nowych praco- oszczędnych technologii

• zmiany strukturalne- polegające na tym, że pracochłonne dziedziny przenoszą się do krajów gdzie siła robocza jest znacznie tańsze

RODZAJE BEZROBOCIA:

1. frykcyjne- związane ze stanem przejściowym przy zmianie pracy

2. strukturalne- rozbieżność między podażem pracy a popytem na prace

3. cykliczne- związane z pracą sezonową

4. krótkookresowe- do 3 miesięcy

5. średniookresowe- 3- 12 miesięcy

6. długookresowe- 6- 12 miesięcy

7. jawne- zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy

8. ukryte- nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne

9. sezonowe

10. z wyboru- rezygnacja z podjęcia pracy

GRUPY ZAGROŻONE:

• kobiety

• kobiety santonie wychowujące dzieci

• osoby po 50 roku życia

• osoby wybierające taki profil szkoły na który nie ma zapotrzebowania na rynku pracy

• absolwenci szkół wyższych

SYSTEM WSPARCIA:

1. AKTYWNE

* wypracowanie specjalnych programów

* szkoleni

* doradztwo

* pożyczki

* staże

* roboty publiczne

* prace interwencyjne

1. PASYWNE:

* zasiłki dla bezrobotnych

*wcześniejsze emerytury

*zatrudnienie w niepełnym wymiarze

Pytanie 36

Skutki bezrobocia (szczególnie dziecko w rodzinie osób bezrobotnych):

- złe warunki życia

- bieda

- izolacja

- wzrastająca przestępczość

- wyjazdy za granicę i euro sieroctwo

- brak materiałów dydaktycznych

- brak odzieży

37. Przemiany współczesnej rodziny ( zmiana modelu rodziny, ról, style wychowania dziecka)

Rodzina okresu industrializacji i urbanizacji ulega procesowi głębokich przeobrażeń polegających na utracie bądź zmniejszeniu zakresu poszczególnych funkcji oraz zmianie ról poszczególnych członków rodziny - głównie męża i żony. Obserwuje się wzrost ruchliwości rodzin, anonimowość jednostki i rodziny w rozszerzającej się społeczności lokalnej. Rodzina staje się coraz bardziej zamknięta, odizolowana od najbliższego otoczenia. Następuje wzrost indywidualizmu i wolności osobistej członków rodziny. Upowszechniają się kontakty seksualne przedmałżeńskie i pozamałżeńskie. Liberalizują poglądy dotyczące pracy zawodowej kobiet - mężatek. Przemiany dokonujące się w rodzinie dotyczą:

• poglądów na znaczenie i charakter związku małżeńskiego,

• struktury rodziny,

• funkcji rodziny.

Przemiany w sferze poglądów

Przemiany w sferze poglądów na związek małżeński i rodzinny ujawniają się głównie w:

1. odchodzeniu od sakralnej koncepcji małżeństwa,

1. pojawianiu się nowych oczekiwań pod adresem partnera i małżeństwa,

2. uznania rozwiązywalności małżeństwa.

Wśród młodych ludzi upowszechnia się przekonanie o świeckim charakterze instytucji małżeństwa. Większe znaczenie ma przestrzeganie pewnego obyczaju a mniejszą rolę odgrywają wartości religijne tkwiące w założeniu samego ślubu kościelnego

Kwestionuje się zasadę nierozerwalności małżeństwa nie w pełni przyjmując model małżeństwa katolickiego. Przestrzegana jest tzw. moralność kościelna (np. uczestniczenie w podstawowych formach kultu - nabożeństwa w niedzielę). Natomiast moralność ściśle religijna związana z przestrzeganiem podstawowych zasad jest słabo uświadomiona we współczesnym społeczeństwie. Charakterystyczne jest nieliczenie się w życiu z normami moralno religijnymi.

Nowy obraz rodziny to związek, o którego powodzeniu decydują cechy osobowości małżonków - głównie więzi emocjonalne a nie rzeczowe.

Upowszechnia się przekonanie o rozerwalności małżeństwa. Rozwody stały się zjawiskiem społecznym i występują w różnych generacjach i warstwach społecznych.

Zmiany w strukturze rodziny obejmują zmiany:

• w jej składzie,

• wzorów i modeli stosunków między członkami rodziny.

Współcześnie w społeczeństwie dominuje mała dwupokoleniowa rodzina „nuklearna”. Wzrasta kontrola urodzeń i najczęściej występującym modelem rodziny, są rodziny z 1. lub 2. dzieci. Wyraźnie zmniejszyły się zatem „rozmiary” rodziny.

Charakterystyczna dla współczesnej rodziny jest demokratyzacja stosunków rodzinnych - rodzina egalitarna. Wzrasta pozycja społeczna żony, matki oraz dzieci a ograniczeniu ulega władza męża i ojca. Na zmiany układu stosunków społecznych w rodzinie, w zasadniczej mierze wpływ miało podjęcie przez kobietę pracy zarobkowej oraz osiąganie przez nią wyższych poziomów wykształcenia. Ekonomiczne uniezależnienie od męża poszerzyło zakres jej samodzielności życiowej i wyrównało jej pozycję społeczną. Stosunki między małżonkami utraciły charakter podporządkowania i nabrały charakteru równości - władza w rodzinie jest dzielona. Zmianie uległ również podział czynności i ról między małżonkami.

Zmianie uległy też stosunki między rodzicami i dziećmi. Dystans i brak ujawniania uczuć (jak w rodzinie tradycyjnej), zastąpiły więzi emocjonalne i intelektualne. Nastąpiło przeobrażenie roli dziecka. Stało się ono wartością samą w sobie, a nie podporą materialną rodziców i zabezpieczeniem na starość. Wzrosło zainteresowanie rodziców przyszłością dziecka oraz ranga jego potrzeb i dążeń - rodzice są nastawieni na dawanie mu więcej niż sami otrzymali (dotyczy to zwłaszcza wykształcenia i przygotowania zawodowego).

Wyraźne zmiany dokonały się w zakresie ról rodzicielskich. Większy nacisk rodzice kładą na zaspokojenie potrzeb psychospołecznych dziecka a nie biologicznych. Lepsze jest rozumienie potrzeb dziecka w ogóle. Zmienia się też rola ojca, zwłaszcza jej jakość - bardziej uczestniczy on w opiece i wychowaniu dziecka oraz częściej okazuje mu uczucia i emocje.

Tradycyjny model żony i męża ulega zmianie (występuje równowaga cech rzeczowych i osobistych). Największe zmiany dotyczą modelu dziecka - poza posłuszeństwem i dobrymi wynikami w nauce ceni się cechy jego osobowości, szczególnie - inteligencję i samodzielność.

Styl wychowania charakterystyczny dla danej rodziny jest jakby odbiciem sposobów i metod oddziaływania na dziecko wszystkich członków rodziny. 
Wyróżniamy trzy style wychowania, należą do nich:
· styl autokratyczny (autorytatywny) 
· styl demokratyczny 
· styl liberalny 

Styl autokratyczny - przeważał w rodzinach patriarchalnych, ma on więc charakter, konserwatywny i jest oparty na tym rodzaju autorytetu, który został nazwany autorytetem przemocy lub pedantyzmu. Zakłada wyraźny dystans między rodzicami a dzieckiem. Rodzice kontaktują się z nim w sposób formalny, nie wnikając w jego potrzeby psychospołeczne, zainteresowania, motywy i uzdolnienia itp. Starają się kierować \" odgórnie\", nagminnie wydając polecenia i zakazy. Uznają tylko racje własne, nie tolerują sprzeciwu. Manipulują dzieckiem, nie dopuszczając go do współdecydowania w sprawach rodzinnych. W razie nieposłuszeństwa stosują surowe kary. Od dzieci wymaga się bezwzględnej karności i posłuszeństwa, podporządkowania się wszystkim poleceniom i nakazom rodziców, a zwłaszcza ojca.
W przypadku nadmiernej postawy autokratycznej dziecko żyje w ciągłym napięciu; odznacza się przesadną uległością lub przeciwnie, buntowniczą postawą wobec innych. Obowiązujące normy i zakazy przyswaja jako coś narzuconego z zewnątrz, dlatego też kieruje się w swoim postępowaniu własnym, egoistycznie pojmowanym interesem. Dziecko skłonne jest do łamania niewygodnych dla siebie przepisów, zwłaszcza gdy brak jest kontroli rodziców.
Istnieją różne odmiany autokratycznego stylu wychowania: od surowego nadzoru, ostrych środków represji i stawiania wymagań przekraczających nieraz możliwości dziecka, do racjonalnego ograniczania jego swobody, stawiania przed dzieckiem zadań i wymagań dostosowanych do jego cech indywidualnych i rozwojowych.

Styl liberalny - przypomina pod pewnymi względami wychowanie niekonsekwentne czy też ingerowanie w sprawy dziecka i w jego zachowanie wyłącznie od przypadku do przypadku. W rodzinie polega na całkowitym niemal pozostawieniu dziecka samemu sobie, a więc nie wtrącaniu się w jego sprawy, tolerowanie aspołecznych zachowań, brak kontroli i opieki ze strony rodziców. Istotną cechą liberalnego stylu wychowania jest zarówno pobłażliwy stosunek do dziecka, jak i przesadna uległość, wyrażająca się m.in. w spełnianiu wszelkich jego zachcianek i życzeń. Styl liberalny przypomina pod pewnymi względami wychowanie niekonsekwentne czy też ingerowanie w sprawy dziecka i w jego zachowanie wyłącznie od przypadku do przypadku. Często to dziecko kieruje rodzicami, korzysta z nadmiernej swobody i przywilejów, co w konsekwencji sprawia, iż są to \" jednostki wprawdzie o dużym poczuciu własnej wartości( niestety często zbyt dużym), ale niejednokrotnie egoistyczne, niezdyscyplinowane wewnętrznie, niezdolne do trwałego wysiłku, mało zahartowane.

Styl demokratyczny - jest uważany za najkorzystniejszy styl wychowania dla rozwoju osobowości dziecka. Dziecko bierze udział w życiu rodziny, omawia, dyskutuje i planuje sprawy codziennego współżycia rodzinnego. Zna zakres swoich obowiązków, na które sam się zgodził. Rodzice preferujący ten styl wychowania nie stosują na ogół kar, a raczej wyjaśniają dziecku jak i dlaczego powinno postąpić inaczej, posługują się metodami perswazji i argumentacji. W takiej rodzinie rodzice odwołują się w pierwszym rzędzie do uczuć i ambicji dziecka. Stosują zachęty. Dążą do związania dziecka ze sobą uczuciem sympatii. Więź emocjonalna dziecka z rodzicami jest silna, przeważają zdecydowanie uczucia pozytywne, wzajemne zaufanie, sympatia i życzliwość.
 

38. Ubóstwo jako problem społeczny (definicja zjawiska, determinanty, mierniki, problem żebractwa)

 

Ubóstwo (bieda)  to pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie: jedzenia, schronienia, ubrania, transportu i podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych. Wyróżnia się kilka kategorii ubóstwa: ubóstwo absolutne, względne, subiektywne i ustawowe - w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej. Wyróżniamy dwa podejścia:

1) ubóstwo absolutne (bezwzględne): kryterium â� warunki materialne nie zapewniające zaspokojenia minimalnych potrzeb człowieka;

 w węższym znaczeniu â� stan niezaspokojenia minimalnych potrzeb organizmu ludzkiego â� niemal takich samych w każdym miejscu i w każdym czasie;

 w szerszym znaczeniu â� stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społeczeństwie i w danym czasie za minimalne;

2) ubóstwo względne: nadmierne rozpiętości w poziomie życia; istotna jest nie bezwzględna wysokość dochodów, lecz dystans między nimi;

 

DETERMINANTY UBÓSTWA

o    Wykształcenie

o    Region zamieszkania

o    Rola społeczna

o    wiek, płeć głowy gospodarstw domowego

o    stan zdrowia

o    główne źródło dochodów oraz liczba osób zatrudnionych

o    liczba osób

 

Możemy wyróżnić trzy podejścia do określenia miar ubóstwa:

a. obiektywnie - badając dochody i wydatki określonych gospodarstw rodzinnych

b. subiektywnie - badając stopień zaspokojenia określonych potrzeb wszystkich członków gospodarstwa rodzinnego, dysponującego określonym poziomem dochodów

c. stosując pozapieniężne kryteria określające zamożność danego gospodarstwa rodzinnego

Ale też za miernik ubóstwa wyróżnia się:

- miernik absolutny oparty na kryterium niskich dochodów â� urzędowa granica ubóstwa â� USA;

- miernik relatywny â� niski budżet rodziny czteroosobowej â� USA;

- relatywna granica ubóstwaâ� Europa â� dochód niższy niż 50% średnich dochodów gospodarstw domowych odpowiedniego typu;

- minimum socjalne â� Polska â� umownie ustalony poziom zaspokojenia potrzeb jednostki uznanych za społecznie niezbędne;

 

Nakaz żebrania

Jak wynika z przeprowadzonych badań, pewna grupa osób żebrzących została nakłoniona do pełnienia tej funkcji przez swoich bliskich krewnych. Zaliczamy do tej grupy: osoby kalekie, chore umysłowo, a także dzieci zmuszane do żebractwa przez swoich bliskich lub opiekunów.

Przygotowanie członka rodziny do roli żebraczej następowało, jak twierdzą badani, w momencie zachwiania funkcji ekonomicznej w rodzinie, stając się środkiem do realizacji podstawowych potrzeb życiowych.

W wielu przypadkach osoby te nie skarżyły się na swój żebraczy los, do którego zmuszali ich bliscy lub opiekunowie, uważały bowiem, że w ten sposób pracują na utrzymanie własne i rodziny.

Niefrasobliwość życiowa

Ubóstwo pojawiło się w tej kategorii żebrzących na skutek własnego wyboru postępowania. U części badanych brak uprawnień do ubezpieczenia społecznego spowodował niemożność otrzymania świadczeń emerytalno-rentowych.

Nieustabilizowany tryb życia stał się dla tej kategorii badanych ęródłem biedy i wyobcowania.

Obok podanych przyczyn żebractwa wynikających z niefrasobliwości życiowej można na podstawie badań wymienić również:

â� brak rodziny lub brak potrzeby utrzymywania kontaktu z krewnymi;

â� brak własnego lokum;

â� coraz gorszy stan zdrowia uniemożliwiający podjęcie pracy zarobkowej;

â� samotność, alienację.

Należy zaznaczyć, że podczas badań pojawiły się również przypadki żebrzących wychowanków domów dziecka i innych placówek opiekuńczo-wychowawczych. Ubóstwo tej kategorii osób spowodowane było brakiem pomocy ze strony rodziny pochodzenia, niskim poziomem wykształcenia, dużym zagrożeniem bezdomnością, nieumiejętnością odnalezienia się w trudnych realiach ekonomiczno-społecznych.

39 Rola i miejsce szkoły w wychowaniu dziecka

A) WSPÓŁPRACA SZKOŁY Z RODZINĄ

Podstawowym środowiskiem wychowawczym dziecka jest rodzina. To tu kształtuje sie właściwe postawy życiowe. Aby prawidłowo realizować cele, zadania i funkcje szkoły konieczna jest współpraca z domem rodzinnym ucznia. Tylko współdziałanie szkoły i rodziny może zapewnić prawidłowe warunki wychowania i nauki. Z racji na swoja role szkoła powinna organizować i rozwijać kontakty z rodzicami.

Wspólnym celem rodziny i szkoły jest właściwy rozwój dziecka. Rodzice kształtują postawy, przekonania, wpajają pewne wartości, a szkoła ma to dzieł dopełniać. Bez współdziałania i współpracy szkoła nie poradzi sobie z takimi problemami, jak agresja

i patologie. Profilaktyka powinna obejmować także działania rodziny. Szkoła może pomóc rodzicom w ich problemach wychowawczych, rodzice zaś szkole w

problemach organizacyjnych. Wśród rodziców jest wielu fachowców i specjalistów z wielu dziedzin. Ich wiedze i umiejętności szkoła może wykorzystać.

Współpraca szkoły z domem rodzinnym odbywa się w zakresie nauczania , wychowania i profilaktyki

Autorytet rodziców z wyjątkiem niektórych okresów jest wyższy niż szkoły. Prawidłowa relacja stosunków międzyludzkich: nauczyciel - uczniowie - rodzice jest w stanie wzmocnić autorytet szkoły.

Współdziałanie szkoły i rodziny ma na celu:

- coraz lepsze poznanie uczniów zarówno przez wychowawców jak i rodziców.

- wzajemne poznanie i rozumienie się wychowawcy klasy i rodziców.

- zjednywanie rodziców na rzecz usprawnienia i urozmaicenia życia szkoły.

- sugerowanie rodzicom skutecznych form oddziaływań, które umożliwiają pomoc dzieciom w nauce i właściwym zachowaniu.

Współpraca szkoły z domem rodzinnym winna być oparta na zasadach:
- pozytywnej motywacji - dobrowolny, chętny udział we współdziałaniu,

- partnerstwa - równorzędne prawa i obowiązki wychowawcy klasy i rodziców w ich wzajemnym współdziałaniu,

- jedności oddziaływań, konieczność realizowania przez szkołę i rodzinę zgodnych ze sobą celów wychowania.

Wszelka sprzeczność wypacza wspólne wysiłki. Uczy cynizmu i dwulicowości, podważa autorytet jednej z współpracujących stron

- aktywnej i systematycznej współpracy.

Przerwy we współpracy mogą szybko zniszczyć osiągnięcia wychowawcze zdobyte z ogromnym trudem.

Współpraca szkoły z domem rodzinnym odbywa się w formie:

- spotkań zbiorowych,

- spotkań indywidualnych,

- wizyt domowych,

- kontaktach korespondencyjnych,

- pisemnych relacjach,

- współdziałaniu rodziców w życiu klasy i szkoły,

- akcji dni otwartych.

Spotkania zbiorowe mogą być przeprowadzane dla rodziców Zespołu Szkół, szkoły lub klasy.

Celem tych zebrań jest:

- zapoznanie rodziców ze statutem szkoły,

- wewnątrzszkolnym systemem oceniania,

- prezentacja szkolnego planu wychowawczego,

- pedagogizacja rodziców,

- informacja o problemach wychowawczych, zagrożeniach,

- zapoznanie z treścią programu i jego realizacją.

Ważną rolę we współpracy rodzic - wychowawca odgrywają wywiadówki.
Celem wywiadówek jest zapoznanie rodziców z osiągnięciami szkolnymi uczniów.
Należy również przedstawić osiągnięcia klasy, zapoznać z treścią programu nauczania. Ważnym elementem tych spotkań jest przekazywanie rodzicom wiedzy pedagogicznej i psychologicznej w zakresie wychowania rodzinnego, postaw rodzicielskich, oraz elementarnych zasad zdrowia psychicznego . Dużą pomocą we współpracy szkoły i rodziny mają spotkania towarzyskie, okolicznościowe z okazji uroczystości imprez klasowych i ogólnoszkolnych.

Współdziałanie w ramach spotkań indywidualnych ma szczególne znaczenie w procesie dydaktyczno - wychowawczym szkoły.

Celami rozmów indywidualnych są:

- konsultacje pedagogiczne, wspólne poszukiwania przez rodziców i wychowawcę rozwiązań

trudnych sytuacji, poszukiwanie możliwości ich przezwyciężenia.

- omawianie z rodzicami trudności jakie napotykają uczniowie.

- poznawanie przyczyn trudności w nauce lub zachowaniu,

- poszukiwanie możliwości rozwiązywań trudności.

B) SZKOŁA ALTERNATYWNA A TRADYCYJNA

Szkoła alternatywna, współczesny model szkoły oparty na odmiennym od tradycyjnego systemie kształcenia i wychowania. Powstał w wyniku krytyki konwencjonalnych metod edukacyjnych i pedagogicznych (wydłużenie czasu nauki, mnożenie wykładanych przedmiotów, autorytaryzm nauczycieli, błędy metodyczne).

W szkole alternatywnej uczniowie utrzymują swobodne i szerokie kontakty z różnymi środowiskami społecznymi, pobierając naukę również poza szkołą i łącząc ją z pracą, a ponadto mają wpływ na dobór treści, metod i środków nauczania zgodnie z ich zainteresowaniami i planami życiowymi.

Szkoły alternatywne są zróżnicowane programowo i organizacyjnie, wspólny jest natomiast ich cel: przekształcenie skostniałej szkoły w otwartą na innowacje placówkę, sprzyjającą wielostronnemu rozwojowi wychowanków.

Czym się charakteryzuje szkoła alternatywna?

• Wzoruje się na pedagogice jednego z wielkich pedagogów przełomu XIX i XX wieku.

• Wykorzystuje oryginalną metodykę i pomoce naukowe twórcy danej metody - ich wyposażenie jest godne pozazdroszczenia.

• Plan pracy w ciągu dnia nie jest dzielony na 45-minutowe kawałki.

• Dużą wagę zajmuje indywidualizacja pracy ucznia, którego działania nakierowane są na zdobywanie wiedzy, a nie punktów na egzaminie - taka motywacja sprawia, że nauka jest przyjemnością, a wiedza jest utrwalana i lepiej zapamiętywana.

• Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli, którzy odbyli specjalistyczne szkolenie dla kadry pracującej zgodnie z duchem M. Montessori, C. Freineta czy R. Steinera.

• Przygotowują swoichuczniów do życia i radzenia sobie w trudnych sytuacjach, a nie jedynie do zdawania kolejnych egzaminów.

• Stwarzają atmosferę sprzyjającą nauce i własnemu rozwojowi.

• Raczej nie narzekają na brak chętnych.

Szkoła tradycyjna cechuje się tym, że uczeń jest pod całkowitą kontrolą nauczyciela. Nauczyciel jest pod kontrolą władz państwowych, które egzekwują dokładną realizację programu nauczania. Program nauczania jest wyznaczony przez ideologów społecznych, którzy są wyrocznią, czego należy uczyć.”Nauczanie alternatywne zaprzecza tej sytuacji. Treści kształcenia dostosowuje do możliwości, a przede wszystkim do zainteresowań dziecka, a nauczyciel staje się jego przewodnikiem, towarzyszem drogi po nauce.

Szkoła Herbarta to szkoła tradycyjna. Charakteryzuje ją konserwatyzm i autokratyczne stosunki nauczycieli - uczniowie, gdzie zaznaczona jest dominacja nauczyciela. Surowa dyscyplina, nauczyciel steruje uczniami poprzez system karania i nagrodzenia, przede wszystkim najistotniejsze jest nauczanie i kształcenie mniej wychowawcze ( dyscyplina ), wszystkie czynności ucznia są kierowane przez nauczyciela - brak samodzielności. Wszystkie osiągnięcia uczniów są klasyfikowane, uczniowie motywowani są poprzez rywalizacje, ranking klas, szkół.

W szkole tradycyjnej obowiązywał podział treści nauczania na przedmioty. Nauczyciel przekazywał wiedzę, podawał tylko materiał. Jego rolą było realizowanie programu nauczania czyli nauczyciel nauczał i kierował uczniami. Natomiast uczeń miał siedzieć cicho, był na ogół pasywny, tylko słuchał, czytał i myślał za nauczycielem. Uczeń nie decydował o doborze treści nauczania .

W szkole Herbarta dominuje uczenie się pamięciowe proces nauczania jest percepcyjny odtwórczy. Uczniów mają , zachęcać do nauki motywy zewnętrzne , głównie stopnie. Stosowana jest częsta kontrola wyników nauczania. Szkołę cechuje również współzawodnictwo oraz słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów

C). UKRYTY PROGRAM SZKOŁY

"Ukryty program" to wszystko, czego uczniowie uczą się, co poznają i czego doświadczają w szkole, a co jest poza oficjalnym programem nauczania, poza oficjalnymi celami nauczania, poza tym, czego świadomie chce nauczyć nauczyciel, a co jest niezmiernie ważne dla efektów uczenia się dzieci w szkole.

Zastanawianie się nad "ukrytym programem" ma sens o tyle, o ile my, nauczyciele, uznajemy, że wielokrotnie dzieci uczą się rzeczy przeciwnych do tego, co świadomie zaprojektowaliśmy i co rzekomo było pod naszą kontrolą i nadzorem, ukryty program" to , czego uczy przebywanie w szkole oraz czego uczy mimowolnie nauczyciel. "Ukryty program", to również nieuświadamiane oczekiwania nauczycieli wobec swoich uczniów.

40. Rozwój w ciągu całego życia (istota rozwoju, definicja, uwarunkowania, geny czy wychowanie, koncepcja rozwoju człowieka np eg Erikson)
- istotą rozwoju są zmiany
- psychologia rozwojowa zajmuje się ontogenezą od chwili poczęcia aż do śmierci, rejestruje zmiany, docieka przyczyn, źródeł
- psychologia rozwoju bada i postęp i regres
RODZAJE ZMIAN ROZWOJOWYCH
Zmiany rozwojowe:
- ilościowe
o np. wtedy, gdy coraz bardziej wzrasta dana cech (np. masa ciała, poszerzenie słownika, pamięć)
- jakościowe
o f-cja przekształca się zasadniczo np. przejście od gaworzenia do gruchania, od pamięci mimowolnej do dowolnej
Zmiany rozwojowe:
- zmiany wielkości
o odpowiednik zmian ilościowych
- zmiany proporcji
o zmiana wzajemnych stosunków części w obrębie całości, (np. proporcja ciała, proporcje między 3 formami działalności: zabawa, nauka, praca)
- zanikanie dawnych właściwości
o np. wypadanie zębów mlecznych, zanikanie raczkowania jako formy przemieszczania, zanikają niektóre odruchy bezwarunkowe, zanikanie gaworzenia
- nabywanie nowych właściwości
Zmiany rozwojowe (podział pod wzg. Powszechności):
- zmiany uniwersalne
o takie, które występują powszechnie na całym świecie i w całej historii, są uwarunkowane dojrzewaniem biologicznym i uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi
- zmiany wspólne
o są wynikiem pewnych charakterystycznych doświadczeń grupy ludzi o podobnych doświadczeniach żyjących w tym samym czasie i miejscu
o kohorta- grupa osób żyjąca w tym samym czasie i miejscu
- zmiany indywidualne
o wywołane czynnikami, które działają tylko na indywidualna jednostkę
CZYNNIKI ROZWOJU
Dlaczego człowiek się rozwija, co powoduje zmiany- teoria 4 czynników:
1. genetyczne uwarunkowania rozwoju
2. środowiskowe (ekologiczne) uwarunkowania rozwoju
3. nauczanie i wychowanie -wyznaczniki rozwoju (czynniki przyczynowe)
4. aktywność własna - wyznaczniki rozwoju (czynniki przyczynowe)

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
WG Eriksona:
- okres integracja ego - rozpacz
- - pełen bilans życiowy
- jeżeli życie było sensowne i człowiek wiele osiągnął odkrywa sens swojego życia
- wówczas mniej się boi śmierci
- jeżeli bilans wypad negatywnie człowiek nie akceptuje własnego życia, ma poczucie żalu, winy i krzywdy, boi się śmierci
- niektórzy uważają że początkowa faza starości jest etapem spełnienia
- później człowiek przypomina dziecko i oczekuje na śmierć
ZDARZENIA KRYTYCZNE
- wiążą się ze stresem
- mają charakter starty:
o zdrowia
o kondycji
o osób bliskich
o atrakcyjności
o statusu ekonomicznego
o statusu społecznego
o znaczenia, prestiżu
- a na koniec świadomość utraty swojego życia

Fazy rozwoju człowieka

Życie człowieka, podlega ciągłej zmianie, ciągłemu rozwojowi. Człowiek jest bytem dynamicznym, rozwijającym się nie tylko na płaszczyźnie czysto biologicznej, ale także na płaszczyźnie psychicznej. Od chwili poczęcia człowiek dąży do aktualizacji samego siebie. Aktualizacja ta obejmuje zmiany na poziomie zachowania, na poziomie struktur umysłowych, w strukturze osobowości oraz w relacjach osoba - otoczenie.

Kryteria społeczne, takie jak podejmowanie i pełnienie ról rodzinnych i zawodowych, pozwalają nam wyróżnić w życiu człowieka kolejne fazy jego rozwoju. Ponad to każda faza życia jest ważna zarówno w sferze życia rodzinnego jak i zawodowego. Wnosi ona nowe możliwości, wnosi w życie społeczne określone wartości, a więc nie jest wyłącznie osobistą sprawą danej jednostki.

Rozwój w dorosłości uwarunkowany jest wieloma czynnikami. Zaliczyć możemy tutaj wyposażenie biologiczne jednostki, jej indywidualne wybory, kierunek jaki obrała w kierowaniu swoim rozwojem. Osiągnięcie dojrzałości obejmuje zarówno sferę fizjologiczną, intelektualną, emocjonalną osobowości jak i społeczną. Okres dorosłości przynosi ze sobą stabilizację własnej osobowości; nawiązanie głębszych związków interpersonalnych; pogłębienie dziedzin aktywności; wyraźniejsze dostrzeganie problemów moralnych i etycznych; wzrost znaczenia troski nie tylko o najbliższych, ale także o wszystkich potrzebujących i cierpiących.

Okres, jakim jest dorosłość możemy podzielić na dwa mniejsze podokresy, w których to zarysowują się mniej lub bardziej specyficzne przeobrażenia i aktualizacja podstawowych zadań jednostki.

Pierwszym jest wiek młodzieńczy, zwany inaczej wczesną dorosłością. Rozpoczyna się od 18 roku życia a kończy pomiędzy 25 - 30 rokiem egzystencji. Osoba w tym okresie wybiera partnera życiowego, uczy się życia małżeńskiego. Rozpoczyna życie rodzinne, a co za tym idzie podejmuje się wychowania dzieci i prowadzenia domu. W tym okresie podejmuje pracę zawodową oraz wzrasta u niej poczucie odpowiedzialności obywatelskiej. Jednak większość zadań skupia się na tworzeniu rodziny jako najmniejszej grupy społecznej.

W okresie młodzieńczym przypada, jak wspomnieliśmy wyżej wybór partnera życiowego. Młoda osoba, która odnalazła swoją tożsamość, pragnie i jest gotowa angażować się w związki czy wspólnoty. Osoba w tym przedziale wiekowym wykazuje gotowość do kompromisów i poświęceń na rzecz solidarności z tymi, z którymi pozostaje w bliskich związkach. W tym okresie, dla jednostki bardzo ważne są akty seksualne ze swoim partnerem, w których dąży do najdoskonalszego przeżycia, którym jest dostosowanie się do siebie dwóch istot. Brak współżycia prowadzi do zbytniej intymności, czego rezultatem może być w niektórych sytuacjach nawet alienacja.

Kolejnym zadaniem, jakie podejmuje osoba młoda jest tworzenie rodziny. W okresie wczesnej dorosłości przypada faza prokreacji, która w życiu kobiety kończy się w zasadzie około 30 roku życia. Zarysowuje się wyraźnie podział ról między małżonkami. Kobieta jest organizatorką życia rodzinnego, tworzy klimat emocjonalny, szczególną atmosferę w domu, kultywuje tradycje rodzinne. Zaspokaja potrzeby fizjologiczne i psychiczne dzieci, sprawuje pieczę nad ich rozwojem. Mężczyzna natomiast dba o przestrzeganie przyjętych w rodzinie norm, zasad, wartości. Reprezentuje rodzinne na zewnątrz. Pojawienie się pierwszego dziecka w rodzinie wpływa na zwiększenie doświadczeń oraz sprawności małżonków w dziedzinie prowadzenia domu. Wywołuje również zmiany w systemie wartości współmałżonków, wzrasta ranga wartości rodzinnych, zmniejsza się natomiast ranga seksu i wartości poza rodzinnych.

Wiek młodzieńczy jest również okresem, w którym jednostka podejmuje pracę zawodową. Uwydatnia się tutaj wyraźny rozdźwięk miedzy rozwojem kobiety a rozwojem mężczyzny. Kobieta po założeniu rodziny zwykle zajmuje się organizacją domu i wychowaniem dzieci. Zmuszona jest dzielić realizację zadań związanych z rolą matki z karierą zawodową, lub przerwać pracę zawodową. Natomiast mężczyzna skupia się na zapewnieniu środków do życia dla rodziny. To podstawowe zadanie w niczym mu nie przeszkadza w rozwoju zawodowym, w niektórych przypadkach nawet stymuluje i pobudza do szybszego rozwoju. Młody mężczyzna poznaje świat dorosłych, utożsamia się z osobą dorosłą, rozwija zainteresowania, podejmuje decyzje związane z pracą, małżeństwem i rodziną.

Przejście z dorastania do dorosłości to czas, kiedy konkretyzuje się plan życiowy i następuje jego realizacja. Mogą wówczas wystąpić korekty, lub nawet poważne zmiany przyjętego planu życiowego dzięki zdobytemu doświadczeniu. Jest to czas stabilizacji planu życiowego. Dokonuje się proces dopełnienia konstrukcji osobowościowej poprzez indywidualne odkrywanie sensu zdarzeń w kontekście ludzkich dążeń i w efekcie ustalenie dróg, procedur dochodzenia do tego, co wartościowe.

W okresie wczesnej dorosłości następuje sporo ważnych wydarzeń życiowych, zwykle pozytywnych, choć ich kwalifikacja zależy od tego, jak są spostrzegane przez jednostkę.

Okres właściwej dorosłości rozpoczyna się po 30 roku życia. Cechuje się względną stabilizacją, wiąże się z kreatywnością, potrzebą dokonań, rozszerzeniem kręgów społecznych, pracą zawodową i pełnieniem różnych ról zawodowych oraz życiem rodzinnym i wzrostem odpowiedzialności jednostki, specyficznym wzorcem aktywności i powiązań jednostki z otoczeniem.

Osoba dorosła podejmuje i realizuje wiele zadań życiowych. Pomaga nastoletnim dzieciom stać się szczęśliwymi i odpowiedzialnymi dorosłymi. Osiąga pełną dojrzałość społeczną i obywatelską odpowiedzialność. Osiąga i stara się utrzymać satysfakcjonującą działalność w karierze zawodowej. Rozwija zainteresowania i hobby stosowne do wieku dojrzałego. Przed jednostką stoi zadanie zaakceptowania fizjologicznych zmian wieku średniego oraz przystosowania się do nich oraz do przystosowania się do starzenia się rodziców.

Okres życia dorosłego można podzielić na trzy podstawowe fazy. W pierwszej i drugiej fazie jednostka realizuje swój plan życiowy, który nakreślił w wczesnej dorosłości, o czym wspominałem wyżej. Okres ten cechuje zwiększony wysiłek, ogólna koncentracja, ukierunkowanie sił oraz dążenie do osiągnięcia celu. Chodzi tu o poznanie nowych dziedzin, tworzenie i doskonalenie siebie. Występują różne postawy ludzkie. Jedni żyją dla innych, inni uważają „ja jestem celem ostatecznym". Bywają również przypadki pośrednie. Każdy jednak typ człowieka ma w życiu swoim punkt kulminacyjny - dokonanie czegoś, co uważa za swoje „opus magnum", czyli dzieło życia. Okres od ustabilizowania planu życiowego do osiągnięcia szczytu jego realizacji przyjmuje się jako drugą fazę dojrzałości człowieka - okres progresywnej ekspansji dzieła życiowego u szczytu. W okresie tym występuje nastawienie przyszłościowe, dokonywanie dzieła jest przeżywane jako samorealizacja, powołanie, jako spełnienie przeznaczenia.

Człowiek zrealizowany patrząc na swoje dokonania w określonym momencie życia uświadamia sobie, że ma już za sobą swoje opus magnum. Nie oznacza to jednak przerwania działalności ani zmniejszenia jej intensywności, lecz przeżycia dokonania swego największego dzieła życia. Jest to punkt przełomowy w życiu dorosłego człowieka. Coraz wyraźniej zaznacza się spadek, zaczyna dominować w życiu kategoria przeszłości. Rozpoczyna się okres starzenia się. Produkcja nie ustaje, ale nie jest to „już to samo". Obniżające się tępo zależy w dużym stopniu od ogólnego stanu organizmu, jak również od wewnętrznej odporności człowieka. Schyłek jest przeżywany od wewnątrz i od zewnątrz. Faza ta to trzeci okres w życiu człowieka dorosłego. Czas, gdy dorosły człowiek wyłącza się z głównego nurtu działania, to ostatni okres zwany schyłkowym lub właściwej starości. Nasila się bilansowanie własnego życia. Na podstawie własnej oceny i innych ludzi kształtuje się ostateczny rezultat życia: udane lub nie.

Powyżej przedstawiłem fazy biegu życia człowieka dorosłego. Od chwili uczenia się dorosłości, aż do jego schyłku. Trzeba jednak zaznaczyć, że fazy te są zależne od warunków historycznych, środowiska wychowawczego, stanu zdrowia, wysiłku indywidualnego włożonego w pracę człowieka. W różnych zawodach potrzebne są inne różne dokonania, aby osiągnąć dzieło życia - a to przecież jest doraźnym celem człowieka dorosłego.

41. niepełnosprawność jako kwestia społeczna (definicje, rodzaje, przyczyny system kształcenia, zatrudnienie, postawy społeczne, bariery).

Sukcesywny wzrost liczby osób niepełnosprawnych wyznacza coraz większą rangę temu zjawisku wśród innych kwestii i problemów społecznych. Wraz z rosnącym poziomem rozwoju cywilizacyjnego, zwiększeniu ulega liczba ludzi, którzy na skutek wrodzonych wad organicznych oraz urazów i przebytych chorób, nie są w stanie samodzielnie rozwiązywać swoich problemów życiowych.

„Niepełnosprawność" można określić jako naruszenie sprawności bądź utratę zdolności funkcjonowania. Zdaniem J. Kirenko „niepełnosprawność jest pojęciem wieloznacznym i wieloaspektowym. W obecnej literaturze z zakresu psychologii i pedagogiki niepełnosprawność obejmuje różne ograniczenia funkcjonalne, wynikające z uszkodzenia zdolności wykonywania czynności w sposób uważany za typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały lub przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej i psychicznej”Biologiczne uszkodzenie ciała nie warunkuje rozpoznania niepełnosprawności. Utraconą sprawność organizmu, jego narządów lub układów nazywa się dysfunkcjonalnością organizmu. Nie musi ona pociągać za sobą określonych skutków psychologicznych czy społecznych, może natomiast stać się przyczyną powstawania różnorodnych sytuacji problemowych.

Zdaniem J. Zabłockiego wyróżniamy cztery rodzaje niepełnosprawności: niepełnosprawność sensoryczną, fizyczną, psychiczną, a także niepełnosprawność złożoną.

Do niepełnosprawności sensorycznej zaliczamy osoby niewidome i słabowidzące, osoby niesłyszące i słabosłyszące, a także osoby głuchoniewidome. Niepełnosprawność fizyczna, czyli osoby z uszkodzonym narządem ruchu. Osoby z niepełnosprawnością ruchu stanowią w Polsce niemal połowę populacji osób niepełnosprawnych, można, zatem powiedzieć, że dysfunkcję narządu ruchu stanowią, obok innych rodzajów schorzeń, najczęstszą przyczynę niepełnosprawności w naszym kraju. Niepełnosprawność psychiczna, do której zaliczamy osoby umysłowo upośledzone z niesprawnością intelektualną, a także osoby psychiczne, chore z zaburzeniami osobowości i zachowania. Niepełnosprawność złożona. Jest to ostatni rodzaj niepełnosprawności, który dotyczy osób dotkniętych więcej niż jedną niepełnosprawnością.

Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności

- Wady wrodzone

- Choroby przewlekłe (80%)

• Nagłe - wypadki, urazy, zatrucia

Prowadzona przez państwo polityka społeczna wobec zatrudnienia i bezrobocia pod kątem wyrównywania szans i różnic w położeniu grup najsłabszych ekonomicznie gwarantuje osobom niepełnosprawnym prawo do pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga- prawo do zatrudnienia w warunkach dostosowanych do potrzeb tej grupy osób. Przyczyną braku pracy w grupie osób niepełnosprawnych jest w dużej mierze negatywne postrzeganie tych osób przez pracodawców. Ich wymagania są bardzo wysokie. O zdobyciu zatrudnienia mogą stanowić takie czynniki, jak wiek, płeć, wykształcenie, a także skrócony obligatoryjnie czas pracy osób niepełnosprawnych. Za powód podają także, zwiększoną absencję chorobową, na którą wpływa chociażby trudna sytuacja życiowa jednostki czy niższa sprawność zmniejszająca ich wydajność z powodu swej dysfunkcji. Rodzaj niepełnosprawności jest istotnym czynnikiem który określa możliwość podjęcia pracy, a nie nieuzasadniona decyzja odrzucenia podania o prace przez pracodawcę. Mimo to, najtrudniej znaleźć pracę osobom z upośledzeniem umysłowym. W zakładach pracy chronionej, a także na otwartym rynku pracy częściej przyjmowane są osoby, które ukończyły specjalna szkołę zawodową czyli osoby z lekkim deficytem intelektualnym. Osoby z pozostałymi upośledzeniami, w stopniu umiarkowanym i znacznym, bo nie w głębokim, uzyskują pracę bardzo rzadko

Niskie wykształcenie i brak możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych jest kolejnym problemem osób niepełnosprawnych. Dzieje się tak, ponieważ osobę niepełnosprawną od razu spycha się na margines wskazując na potrzebę kształcenia specjalnego, albo na każdym kroku piętnuje się ja jako gorszą, inną. Przez to nie uczy się ani koegzystowania, współpracy w normalnej grupie, ani uczenia się, potrzebnego do późniejszego rozwoju lub zmiany kwalifikacji, ani poruszania się po rynku pracy. Uczy się za to braku ambicji, bierności i rozczeniowości- często nie znajdując wsparcia nawet w najbliższej rodzinie, dla której kształcenie takiej osoby jest przecież dużym obciążeniem, a podjęcie przez nią pracy wiąże się z ryzykiem utraty pewnego źródła utrzymania, jakim jest renta.

Chcąc uczyć się dalej, osoby niepełnosprawne wbrew tendencją rynkowym i edukacyjnym, coraz częściej wybierają mniej efektywne i odrzucane przez osoby pełnosprawne zasadnicze szkoły zawodowe- co więcej, ich kształcenie zawodowe jest nie ku potrzebom rynku pracy, ale zasobom instytucji kształcących. Świadczy o tym praktycznie niezmieniająca się od wielu lat lista zawodów, w których kształcić mogą się osoby niepełnosprawne w zawodowych szkołach specjalnych. W konsekwencji niepełnosprawni wciąż zdobywają zawody, na które istnieje bardzo małe zapotrzebowanie na rynku pracy. Zdobywając takie wykształcenie, osoba niepełnosprawna jest tak ukierunkowana, aby wypełnić oczekiwania wobec niepełnosprawnego i zniechęcana jest do podejmowania wysiłku zdobycia wyższego wykształcenia. Co więcej, kształcona jest nie w kierunkach, na które jest realne zapotrzebowanie, ale w tych w których jest podaż nauczycieli. System kształcenia wypuszcza więc osoby, których kwalifikacje i umiejętności społeczne nijak nie przystają do rzeczywistości, w której przyszło im żyć.

Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych są bardzo różnorodne i wyrażają się we wszystkich swych składnikach: poznawczych (wiedza i przekonania dotyczące osób niepełnosprawnych), emocjonalnych (emocjonalno-oceniających) i behawioralnych. To od pozycji osoby niepełnosprawnej w relacjach społecznych zależy sposób ukształtowania się jej oczekiwań wobec innych. Samoocena i obraz ludzi, którzy ją otaczają w dużej mierze wpływa na dalszy rozwój jej osobowości. Uwarunkowania te decydują o rodzaju relacji jaki się w niej wytwarza: konstruowany czy obronny. Trudności natury psychicznej są w większym stopniu zależne od struktury osobowości niż od rodzaju i rozległości dysfunkcji. Na pewno człowiek niepełnosprawny znacznie częściej napotyka przeszkody życiowe: wchodzenie w całkiem nowe środowisko, nietolerancja, a niekiedy odrzucenie. Nie oznacza to, że osoby te muszą żyć „pod kloszem”. Spotkanie z rzeczywistością jest przecież nieuniknione. Jednak musimy pamiętać, że konieczne jest stworzenie warunków umożliwiających jej coraz lepsze funkcjonowanie, zarówno z punktu widzenia własnego samopoczucia, jak i kontaktów z innymi ludźmi. Osoba niepełnosprawna ma pełne prawo do autentycznej ekspresji osobowości.

Postawy wobec niepełnosprawnych przenoszone są z pokolenia na pokolenie przez kulturę, a ich modelowanie rozpoczyna się już we wczesnym dzieciństwie. Dlatego też najlepszym momentem dla rozpoczęcia planowego, zorganizowanego procesu zmian postaw wobec niepełnosprawnych i dla integracji jest najwcześniejszy okres edukacji przedszkolnej i szkolnej.

42. Bezdomność jak problem społeczny(pojęcie, rodzaje, przyczyny, koncepcje, przeciwdziałania bezdomności, system pomocy dla bezdomnych w Polsce- sektor państwowy i pozarządowy oraz warunki efektywności ich działań)

Bezdomność jako problem społeczny (pojęcie, rodzaje bezdomności, przyczyny, koncepcje przeciwdziałania bezdomności, system pomocy dla bezdomnych w Polsce - sektor państwowy i pozarządowy oraz warunki efektywności ich działań)

Bezdomność - w ujęciu socjologicznym to problem społeczny (zjawisko społeczne), charakteryzujący się brakiem miejsca stałego zamieszkania (brakiem domu).

Bezdomność w ujęciu psychologicznym^[1] to kryzysowy stan egzystencji osoby nie posiadającej faktycznego miejsca zamieszkania, pozbawionej środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska w wyniku rozpadu więzi społecznych i akceptującej swoją rolę społeczną. Jako stan ewidentnej i trwałej deprywacji potrzeb mieszkaniowych, w sytuacji, gdy dotknięta bezdomnością osoba nie jest w stanie jej zapobiec, wiąże się z poważnym upośledzeniem psychicznego i społecznego funkcjonowania człowieka.

Natura bezdomności wyklucza zamkniętą i jednoznaczną klasyfikację jej przyczyn, ponieważ doprowadza do niej cały zespół nakładających się na siebie sił sprawczych, zespół postaw, zachowań determinowanych predyspozycjami osobowościowymi, którym sprzyjają sytuacje społeczne i sposób funkcjonowania służb socjalnych

Pojęcie bezdomności:

Termin bezdomny upowszechnił się w polskim słownictwie na przełomie XVIII/XIX w i był kojarzony z ofiarami wojen i powstań. Przeszedł następnie do polskiego języka prawa i oznaczał osoby, które utraciły zamieszkanie.

Nie ma jednej uznanej definicji bezdomności. Określa się m.in. bezdomność jako sytuację osób, które w danym czasie nie posiadają i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogłyby uważać za swoje i które spełniałoby minimalne warunki, pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne^[3]. Bezdomność jest określana również jako względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nieposiadającego własnego mieszkania.

Istnieje również definicja prawna zawarta w "Ustawie o pomocy społecznej", zgodnie z którą, za osobę bezdomną uważa się osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.

Tego typu definicje jednak trudno odnosić do sytuacji bezdomności, bowiem za bezdomnych w takim rozumieniu uznawać należałoby także mieszkańców krajów Trzeciego Świata nie ewidencjonowanych lub zamieszkujących slumsy na obrzeżach wielkich metropolii. Z tego względu przy definiowaniu bezdomności należy uwzględnić upośledzenie społeczne wynikające z braku posiadania odpowiedniego standardu mieszkalnego typowe dla społeczeństw przemysłowych. Z drugiej strony osoby bezdomne starają się często zagospodarowywać przestrzeń publiczną np. dworców kolejowych w celu wytworzenia poczucia własnego miejsca. Definiuje się zatem osoby bezdomne poprzez nieprzystosowanie społeczne, pozbawienie środków do życia oraz przynależność do grup, np. osób z zaburzeniami psychicznymi, po długotrwałym pobycie w zakładzie karnym, uzależnionych.

Bezdomność jest również zjawiskiem społecznym, niepoddającym się opisowi w kategoriach czysto prawniczych. Ani formalne prawo do zamieszkania w danym lokalu ani brak tego prawa nie przesądzają bowiem kwestii bezdomności. Możliwe są sytuacje, gdy konflikty rodzinne uniemożliwiają faktyczne współzamieszkiwanie w lokalu, w którym jest się zameldowanym, lub też zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych pomimo braku zameldowania i formalnego prawa do zamieszkiwania w danym lokalu.

Brak domu uniemożliwia normalny rozwój człowieka, wpływa negatywnie na stan zdrowia psychicznego i fizycznego, uniemożliwia rozwijanie aspiracji kulturowych, regenerację sił i wypoczynek. Deprywacji zatem podlegają nie tylko szeroko rozumiane potrzeby mieszkaniowe, ale właściwie wszystkie poziomy potrzeb, począwszy od najbardziej podstawowych potrzeb fizjologicznych, skończywszy zaś na potrzebie samorealizacji

Rodzaje bezdomności

- z wyboru
- z konieczności
- JAWNA - akceptacja braku mieszkania i tułaczki (sensu - stricto)
- UTAJONA - mieszkanie w miejscach do tego nieprzystosowanych (sensu -largo)

Przyczyny bezdomności

Stan ten jest uwarunkowany wieloczynnikowo, między innymi poprzez zmniejszoną zdolność do samodzielnego życia i radzenia sobie, poddania się wymaganiom społeczeństwa, niewielką odporność na sytuacje trudne, czy marginalizację społeczną. Według Teresy Sołtysiak, badaczki zjawiska, jest to wypadkowa splotów determinant i okoliczności egzystencjalno-losowych, jednostek uwikłanych w mikro- i makrospołeczne warunki życia.

Klasyfikacja przyczyn bezdomności wg podziału Eugeniusza Moczuka

Wyróżnia on przyczyny wynikające:

• z sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju, w tym wzrostu bezrobocia, postępującej likwidacji hoteli robotniczych, braku miejsc w szpitalach, zakładach opiekuńczych, domach pomocy społecznej, braku opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu 18 lat, braku ośrodków dla nosicieli wirusa HIV,

• z sytuacji prawnej, polegającej na możliwości wyeksmitowania lokatora "donikąd" za zaległości w opłatach czynszowych,

• z przyczyn związanych z patologiami, w tym z powodu alkoholizmu, przestępczości, odrzucenia lub braku opieki ze strony najbliższych, rozwodu lub trwałego rozpadu więzi formalnych lub nieformalnych, prostytucji kobiet, przemocy w rodzinie,

• z przyczyn natury socjopsychologicznej, w tym świadomego wyboru innego sposobu życia, odrzucenia obowiązującego systemu wartości,

• przyczyn osobowościowych, w tym poczucia niższości, osamotnienia, wstydu, przekonania o złej naturze świata i ludzi.

Wśród przyczyn leżących po stronie samych bezdomnych E. Moczuk wymienia:

• czynniki związane z zakłóconym procesem socjalizacji w grupach pierwotnych, w tym złego przygotowania do samodzielnego życia, brakiem możliwości samodzielnego mieszkania, niemożnością zamieszkania z najbliższymi po rozwodach, separacjach, powrotach z więzienia,

• przyczyny związane z nieumiejętnością przystosowania się do sytuacji społeczno-ekonomicznej, w tym poddawanie się przedmiotowemu traktowaniu przez pracodawców, brakiem możliwości zatrudnienia się za godziwą płacę,

• przyczyny związane z nieprzystosowaniem się do sytuacji obyczajowo-kulturowej, w tym traktowanie współmałżonków jako własności, rozwody, niełożenie na rodzinę,

• przyczyny związane z piciem i nadużywaniem alkoholu.

Powody bezdomności według materiałów rządowych

1. rozpad rodziny,

2. eksmisja,

3. powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania,

4. brak stałych dochodów,

5. przemoc w rodzinie,

6. brak tolerancji społecznej,

7. uzależnienia,

8. likwidacja hoteli pracowniczych,

9. opuszczenie domu dziecka,

10. powrót ze szpitala psychiatrycznego.

Przyczyny według organizacji pozarządowych

Z informacji posiadanych przez organizacje pozarządowe wynika, iż wśród populacji osób bezdomnych wyraźnej zmianie ulega przekrój zawodowy i społeczny. Do placówek dla bezdomnych coraz częściej zgłaszają się osoby posiadające wykształcenie średnie i wyższe. Obniżeniu ulega wiek bezdomnych, w szczególności samotnych matek z dziećmi oraz narkomanów i nosicieli wirusa HIV.

Jako współwystępujące z bezdomnością wymieniane są najczęściej: alkoholizm, przestępczość, narkomanię, dezintegrację rodziny, choroby psychiczne, obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego, przemoc w rodzinie, prostytucję, żebractwo, zespół nabytej bezradności, kalectwo i zaniedbane leczenie różnorodnych schorzeń. Trzeba zaznaczyć, że rzadko jedna przyczyna wyjaśnia sytuację osoby bezdomnej, przyczyny przeplatają się i wzajemnie warunkują.

Podejście psychologiczne

W literaturze^[4] o orientacji psychologicznej wspomina się o osobowościowym syndromie bezdomności oraz niemożności poradzenia sobie z trudną sytuacją życiową, która powoduje, że osoby bezdomne, utraciły wolę, umiejętność i motywację do konstruktywnego pomysłu na dalsze życie, są niezdolne do kierowania własnym losem. Syndrom osobowościowy to także skutek bezdomności, przyjęcie filozofii życiowej, charakterystycznego sposobu postępowania bezdomnego, czyli zaakceptowanie w sobie specyficznej osobowości bezdomnego

Koncepcje przeciwdziałania bezdomności

Przeciwdziałanie bezdomności jest przede wszystkim zadaniem gminnych ośrodków pomocy społecznej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zapewnienie bezdomnym dachu nad głową jest "zadaniem własnym" samorządów lokalnych. Administracja rządowa ogranicza się do dotowania organizacji charytatywnych, prowadzących noclegownie i schroniska. Kwoty te zresztą z roku na rok maleją.

- działalność instytucji opiekuńczych (przytułków, szpitali, hospicjów)
- rozwój instytucji charytatywnych
- system gwarantowanych prawem i ogólnodostępnych świadczeń państwowych
- kontrolowane przez państwo programy poprawy warunków życia
- instytucje dyscyplinujące (np.: domy pracy)
- instytucje opiekuńczo - wychowawcze
- zakłady dysponujące kwaterami zastępczymi dla grup bezproblemowych.

Pomoc bezdomnym

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, pomoc bezdomnym należy do zadań własnych gminy. Pomoc ta może mieć formę udzielenia schronienia, posiłku, ubrania, a także zasiłku celowego na leczenie. Gminy mogą zlecać wykonywanie tych zadań organizacjom pozarządowym. Jednymi z najbardziej znanych ogólnopolskich organizacji specjalizujących się w tym zakresie są Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta oraz założone przez Marka Kotańskiego Stowarzyszenie "Monar" i jego wyspecjalizowana jednostka organizacyjna "Markot". Kamiliańska Misja Pomocy Społecznej założona przez o. Bogusława Palecznego.

Problem bezdomności został uznany za na tyle poważny, że w 2000 roku w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej opracowano resortowy Program "Bezdomność", w którym zostały uwzględnione działania o charakterze:

• profilaktycznym - zapobiegające utrwalaniu się i poszerzaniu zjawiska bezdomności, skierowane do najbardziej zagrożonych bezdomnością grup społecznych

• osłonowym - zapobiegające degradacji biologicznej i społecznej osób bezdomnych z zastosowaniem standardowych rodzajów i form świadczeń pomocy społecznej oraz podstawowych elementów pracy socjalnej

• aktywizującym, zmierzające do wyprowadzania z bezdomności konkretnych osób i grup społecznych, rokujących perspektywy przezwyciężenia tej sytuacji.

Ogólnopolskie organizacji specjalizujących się w tym zakresie to:
Pogotowie Interwencji Społecznej (PIS)
Towarzystwo Pomocy im. Brata Alberta

Fundacja Pomocy Wzajemnej "BARKA"

Caritas Polska

Stowarzyszenie Pomocy Bezdomnym

Stowarzyszenie MONAR

Pomoc społeczna instytucjonalna:

Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej,

wojewódzkie zespoły polityki społecznej,

administracja samorządowa,

służba zdrowia,

policja (agendy opiekuńcze i prewencyjne).

Organizacje pozarządowe:

wyznaniowe: Towarzystwo Pomocy im. Brata Alberta,

Wspólnota Katolicka „Chleb Życia”,

Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia,

Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Miłości.

Świeckie: Młodzieżowy Ruch na Rzecz Przeciwdziałania Narkomanii „Monar”:

Stowarzyszenie Pomocy Bezdomnym,

Fundacja SOS.

Pomoc niesiona osobom bezdomnym uzależniona jest głównie od posiadanych przez gminę
środków finansowych. Wysokość świadczeń uwarunkowana jest bowiem wielkością
funduszy, które gmina jest w stanie przeznaczyć na cele socjalne. Wysokość zasiłku, rodzaj, czas wypłacania, dodatkowa pomoc uzależnione są także od danych zawartych w
wywiadzie środowiskowym. Przeprowadzenie takiego wywiadu jest procedurą
rutynową. Ogólnym celem udzielenia pomocy osobom bezdomnym jest umożliwienie im
bytowania w warunkach nie uwłaczających godności ludzkiej. Założeniem
udzielania pomocy jest doprowadzenie do sytuacji usamodzielnienia się
bezdomnego i o ile to jest możliwe jego integracji ze środowiskiem. Niezwykle
ważnym elementem pomocy udzielanej bezdomnemu jest sposób w jaki pracownik
socjalny będzie traktował bezdomnego. Ma to być bowiem podejście, które nie
pociągnie za sobą uzależnienia go od pomocy społecznej. Sytuacje
ubezwłasnowolnienia bezdomnego od świadczeń socjalnych doprowadzają bowiem do
zupełnego zniechęcenia bezdomnego i braku inicjatywy w kierunku podejmowania
działań zmierzających ku poprawie jego losu. Jest to istotne z uwagi na
przyszłe efekty pracy instytucji socjalnych i ich pracowników.

43. Starzenie się społeczeństw jako problem społeczny (wyjaśnienie pojęć :starość, proces starzenia się, środowisko życia ludzi w wieku podeszłym, system wspomagania i zabezpieczenia starości - rola i zadania instytucji wspomagających)

Starość - stan będący efektem starzenia się, ostatni okres życia u ludzi. Starość ma przede wszystkim wymiar biologiczny (fizjologiczny), lecz także poznawczy, emocjonalny i społeczny. Pojęcie starości w znaczeniu medycznym to ogół zmian zachodzących w ciele człowieka w wieku podeszłym, czyli po 65 roku życia. Kobiety wchodzą w okres starości już w pięćdziesiątym roku życia, a mężczyźni dopiero w sześćdziesiątym. W okresie starości ustaje intensywne odbudowywanie komórek, organizm jest mniej odporny na choroby, a układ nerwowy jest mniej aktywny.

Proces starzenia się - to zmniejszenie zdolności do odpowiedzi na stres środowiskowy, które pojawia się w organizmach wraz z upływem czasu, naturalne i nieodwracalne nagromadzenie się uszkodzeń wewnątrzkomórkowych, przerastające zdolności organizmu do samonaprawy. Starzenie się powoduje utratę równowagi wewnętrznej organizmu, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób. Prowadzi do upośledzenia funkcjonowania komórek, tkanek, narządów i układów, zwiększa podatność na choroby, prowadzi do śmierci. Nauka zajmująca się starzeniem to gerontologia. Charakterystyczne objawy starzenia:

utrata masy mięśni i kości,

pogorszenie ostrości wzroku i słuchu,

wydłużony czas reakcji

W obecnych czasach istnieje marginalizacja osób starszych, jako zbiorowości, czego przykładem może być stopniowe eliminowanie ich z aktywnego życia zawodowego i społecznego w momencie przekraczania granicy wieku emerytalnego.
Osoby starsze boją się nie tylko chorób i niepełnosprawności, ale także osamotnienia i nietolerancji, gdyż w dzisiejszych czasach panuje „kult młodości”.

Rola i zadania instytucji wspomagających (zależy od rodzaju instytucji) - dążenie do jak największej samodzielności podopiecznych; ich aktywizacja w podejmowaniu działań zmierzających do poprawy, jakości własnego życia; zapewnienie opiekuńczego otoczenia i wsparcia emocjonalnego;

Prowadzone są różne zajęcia terapeutyczne (indywidualne, grupowe) dostosowane do potrzeb i możliwości mieszkańców, a niezbędne dla utrzymania ich w maksymalnej sprawności (psychoterapia, usprawnianie ruchem, zabiegi fizjoterapeutyczne, terapia zajęciowa, rekreacja, bibliotekarstwo); zapewniają wsparcie w zakresie całodobowej opieki pielęgniarskiej, zabezpieczenia potrzeb socjalno - bytowych i opieki duszpasterskiej; stworzenie warunków do przyjemnego spędzania czasu wolnego, do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu (w tym przede wszystkim potrzeby kontaktów towarzyskich, wypoczynku, rozrywki, aktywności oraz potrzeb kulturalno-oświatowych), do kontynuacji lub budzenia zainteresowań; mają sprzyjać nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów towarzyskich, tworzeniu więzi społecznych, a w efekcie przeciwdziałać uczuciu pustki, nudy i osamotnienia.

44. Problemy wychowawcze współczesnej szkoły (wymuszenia, narkotyki, przemoc, prostytucja, system profilaktyki i prewencji).

Przemoc - często powodowana przez oglądanie programów telewizyjnych o takich treściach, grami komputerowymi, czy też jest wynoszona z domu

Narkotyki - najczęściej zaczyna się od popalania trawki, z czasem przechodzi się na twardsze narkotyki i na większe dawki

Prostytucja - sprzedaż usług seksualnych (głównie: odbywanie stosunków płciowych) za pieniądze lub inne korzyści, wśród młodzieży szkolnej uprawiana dla korzyści materialnych po to, aby mogli kupić sobie upragnione rzeczy, dzięki którym będą lubiani, doceniani, szanowani przez rówieśników

Wymuszenie - sprawca działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej dla siebie lub dla kogo innego

Wymuszenia, przemoc - stosowana do osiągnięcia korzyści materialnych np. napady, kradzieże; w szkołach, osobom, które ją stosują, daje poczucie władzy, szacunku innych uczniów

Narkotyki - zażywane często, dlatego, aby nie odstawać od towarzystwa, aby nie zostać wyśmianym; dają poczucie rozluźnienia, zapomnienia o problemach wieku młodzieńczego lub też sięgają po mnie, aby nauczyć się na jakiś przedmiot, z którego jest dużo materiału, często stosowane na imprezach dla lepszej zabawy

Profilaktyka i prewencja ze strony szkoły: współpraca grona pedagogicznego oraz personelu pomocniczego np. woźny; stawianie jasnych wymagań regulaminowych i ich egzekwowanie, aktywne promowanie pozytywnych postaci i wzorców zachowań, współpraca z rodzicami i różnymi instytucjami pomocowymi, organizowanie lekcji uświadamiających (na te tematy)

45. Reforma systemu oświaty

Reforma realizowana w Polsce od 1 września która doprowadziła po trzech latach do przekształcenia dwustopniowego systemu szkolnictwa w strukturę trzystopniową. Ukoronowaniem tej reformy miała być tzw. nowa matura . Reforma systemu oświaty miała na celu wprowadzenie korzystnych zmian w funkcjonowaniu szkolnictwa. W projekcie reformy przyjęto, że nowy system oświatowy podniesie poziom edukacji społeczeństwa przez upowszechnianie wykształcenia średniego i wyższego, wyrównanie szans edukacyjnych oraz poprawę jakości kształcenia rozumianej jako integralny proces wychowania i kształcenia . Z dniem 1 września 2004 wprowadzono obowiązek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego przez dzieci w wieku 6 lat Obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat. Od roku szkolnego 1999/2000 dzieci w wieku od 7 do 13 lat uczęszczają do szkoły podstawowej, w której nauka trwa 6 lat. Od września 1999 uczniowie klas I-VI dotychczasowych szkół podstawowych stali się uczniami odpowiednich klas sześcioletniej szkoły podstawowej, natomiast uczniowie klas VII szkół podstawowych stali się uczniami klas I trzyletnich gimnazjów (rok szkolny 1999/2000 był ostatnim rokiem istnienia klas VIII w szkołach podstawowych). Wszyscy absolwenci sześcioletniej szkoły podstawowej kontynuują naukę w trzyletnim gimnazjum - obowiązkowej szkole średniej pierwszego stopnia. Po ukończeniu gimnazjum uczniowie mogą kontynuować naukę w:

• 3-letnich liceach ogólnokształcących

• 3-letnich liceach profilowanych

• 3-4-letnich, technikach zawodowych

• 2-3-letnich zasadniczych szkołach zawodowych

Absolwenci ZSZ mogą przystąpić do matury pod warunkiem ukończenia dwuletniego uzupełniającego liceum ogólnokształcącego lub trzyletniego technikum uzupełniającego. Od września 2002 funkcjonują trzyletnie licea profilowane, które realizują kanon wykształcenia ogólnego (wspólny dla wszystkich uczniów) oraz kształcenie w danym profilu. Ponadto istnieją dwuletnie szkoły zawodowe (po ukończeniu gimnazjum), roczne lub dwuletnie szkoły policealne, które umożliwiają nabycie kwalifikacji zawodowych na poziomie technika, oraz licea uzupełniające dla absolwentów szkół zawodowych.

3

---