PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE

DEFINICJA 1

Proces produkcji jest uporządkowanym ciągiem działań ,w wyniku którego konsument (użytkownik)otrzymuje produkty(wyroby i usługi).

DEFINICJA 2

Proces produkcji (transformacji) jest procesem przekształcenia wektora wejścia systemu produkcyjnego w wektor wyjścia .

Proces produkcyjny występuje wszędzie tam ,gdzie chodzi o najszerzej pojętą produkcję, a więc w przemyśle ,rolnictwie, budownictwie .

PROCES BADAŃ I ROZWOJU

Jako element procesu produkcyjnego ,można powiedzieć, ze że jest on odpowiedzialny za:

• Gromadzenie kapitału i finansowanie przedsięwzięcia(projektu)

• Prognozowanie i planowanie strategiczne

• Projektowanie strategii zarządzania

• Projektowanie produktu konstrukcyjne przygotowanie produkcji

• Projektowanie procesu ,systemu wytwórczego, zdolności produkcyjnych

• Projektowanie lokalizacji ,rozpoznawanie maszyn ,sieci i instalacji elektrycznych

• Przygotowanie czynników produkcji i szkolenie personelu

• Zapewnienie bazy surowcowej

PROCES WYTWÓRCZY

Proces ten dotyczy wytwarzania produktu , czyli przetwarzania czynników produkcji w produkty(wyroby lub usługi)

W skład procesu wytwórczego wchodzą:

• PROCES WYTWÓRCZY POMOCNICZY-który dotyczy utrzymania ruchu i remontów ,dostarcza czynników energetycznych i zapewnia funkcjonowanie infrastruktury , w tym utylizacji różnorodnych odpadów produkcyjnych.

• PROCES WYTWÓRCZY OBSŁUGOWY-dotyczy obsługi administracyjnej, bezpieczeństwa pracy, ochrony obiektu, utrzymania czystości.

• PROCES DYSTRYBUCJI I OBSŁUGI KLIENTA-dotyczy zorganizowania i funkcjonowania sieci sprzedaży, obsługi serwisowej, badań marketingowych.

Pomiędzy tymi procesami występują powiązania materiałowe, informacyjne i energetyczne .Podstawowym czynnikiem wiążącym te trzy procesy w jeden ,sprawnie funkcjonujący proces produkcyjny ,jest marketing, który nie tylko wiąże te trzy procesy, ale Również cały system produkcyjny z otoczeniem pierwszego i drugiego stopnia.

Podstawowymi cechami procesu produkcyjnego są:

• CELOWOŚC

• DYNASMIKA

• EKONOMICZNOŚC

Oznacza to ,że:

1. proces produkcji jako uporządkowany zespół działań i czynności musi by zaprojektowany i zorganizowany do realizacji określonego celu pojedynczego lub grupy celów ,przy czym cele te mogą się zmieniać

2. proces produkcyjny przebiega wprawdzie według z góry zaprojektowanej reguły działania w określonych przedziałach czasu kalendarzowego ,jednak w warunkach zmienności charakterystyk ilościowych i jakościowych zasileń materialnych, energetycznych i informacyjnych ,co świadczy o dynamicznym charakterze warunków jego funkcjonowania

3. proces produkcyjny powinien przebiega dnie z zasadami ekonomii, czyli przy maksymalizacji efektu produkcyjnego w warunkach określonych ,limitowanych zasileń w czynniki produkcji lub przy założeniu uzyskania określonego użytecznego efektu produkcyjnego w warunkach minimalizacji zasileń w czynniki produkcji.

Ponadto warunkiem koniecznym istnienia procesu produkcyjnego zgodnie z wcześniej wymienioną zasadą dynamiki, jest ruch w procesie produkcji lub inaczej mówiąc przepływ ludzi, materiałów informacji i czynników energetycznych

ELEMENTY SKŁADOWE PROCESU WYTWÓRCZEGO , PODSTAWOWEGO

Podstawowy proces produkcyjny w przemyśle stanowi niezwykle złożony i skomplikowany system składający się z różnych procesów składowych a te z kolei składają się z operacji. Większości Autorów zgadza się że proces produkcyjny podstawowy składa się z 5 rodzajów procesów składowych lub operacji.

1 procesy i operacje technologiczne (O- koło)

2. procesy i operacje kontrolne ( - kwadrat)

3.procesy lub operacje transportowe ( -strzałka)

4.procesy i operacje magazynowania i składowania (D -półkole lub trójkąt)

5.procesy lub operacje złożone z czterech poprzedzających procesów

OPERAJĄ nazywa się zespół czynności ,czyli części określonego procesu produkcyjnego realizowaną na jednym stanowisku, przez jednego wykonawcę indywidualnego lub grupowego, przy jednym przedmiocie lub zespole przedmiotów wykonywanych jednocześnie bez przerw na jakąkolwiek inną pracę. Operacja jest wiec podstawową ,elementarną jednostką procesu produkcyjnego większości gałęzi przemysłu operacja nie ulega dalszemu podziałowi. Z punktu widzenia analizy procesu pracy, operacja może by podzielona na zabiegi, czynności i ruchy robocze.

ZABIEGIEM- nazywa cię tę cześć operacji jaką jest wykonywana przy jednym zamocowaniu przedmiotu na obrabiarce lub na stole produkcyjnym

.

CZYNNOSCIA- nazywa się tę cześć operacji, która odnosi się do jednych i tyh samych elementów np.: określonej obrabianej powierzchni, narzędzia pracy, urządzenia technicznego. Zmiana któregokolwiek z wymienionych czynników powoduje początek nowej czynności.

RUCH ROBOCZY-jest to najprostszy slement składowy zabiegu. Analiza rurzów roboczych pozwala na prawidłowe zaprojektowanie ich kolejności i sposobu wykonania , co z kolei umożliwia najbardziej racjonalną organizację pracy na stanowisku roboczym. Elementarne ruchy robocze są pomocne również w ustaleniu norm czasu pracy.

PROCES WYTWÓRCZY A PROCES TECHNOLOGICZNY

Procesem Technologicznym nazywa się tę główną części procesu produkcyjnego podstawowego, w ramach którego następuje zmiana kształtów ,właściwości fizykochemicznych, wyglądu zewnętrznego przetwarzanego materiału lub trwała zmiana wzajemnego położenia poszczególnych części wchodzących w skład produkowanego wyrobu, czyli montaż podzespołów i wyrobów.

CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA I ORGANIZACYJNA PODSTAWOWYCH RODZAJÓW PROCESU WYTWÓRCZEGO

Przykładowe rodzaje operacji w przemyśle elektromaszynowym

Operacja technologiczna ma miejsce wówczas, gdy występuje zmiana kształtu ,własności fizycznych lub chemicznych materiału wyjściowego lub półwyrobu. Zmiany te oczywiście muszą być uprzednio zaprojektowane i występują w planie obróbki ,czy inaczej

planie operacyjnym określonej części (elementu).

Zmiany te zachodzą na skutek pracy ludzkiej i działania energii doprowadzonej z zewnątrz lub zawartej w obrabianym przedmiocie.

Organizacja produkcji w tym zakresie polega na minimalizacji czasu obróbki , zużycia środków i liczby operacji.

Operacja kontroli: występuje wówczas, gdy część, zespołu lub gotowy wyrób jest sprawdzany (kontrolowany) przez wykonawcę lub specjalne służby zgodnie z programem kontroli. Tak definiowana kontrola odbywa się przez sprawdzenie, czyli inspekcję lub przez pomiar, czy badanie wyrobu.

Operacja kontroli: polega na doprowadzeniu pracy ludzkiej i energii do przedmiotu w celu sprawdzania poprawności zmian wywołanych w obrobionym przedmiocie podczas obróbki lub na skutek procesów naturalnych. Operacja ta nie zmienia przedmiotu-zużywa jednak czas, energię, pracę ludzką , narzędzia, urządzenia i powierzchnię. Jest to operacja konieczna z punktu widzenia ekonomiki produkcji w celu zabezpieczenia przed ewentualnymi stratami i marnotrawstwem, jakiego powodem mogą być nieprawidłowo obrabiane przedmioty.

Operacja transportu: występuje wówczas, gdy materiał, półwyrób, część lub cały wyrób zostaje w procesie produkcyjnym przemieszczonym z jednego miejsca na drugie według metody i w czasie ustalonym przez program realizacyjnym, ustalonym z góry lub korygowany w trakcje realizacji procesu produkcyjnego.

Operacja transportu: operacja ta nie zmienia przedmiotu, zużywa czas i w określonej produkcji środki pracy aby dostarczyć go na następne stanowisko robocze.

Organizacja produkcji zakłada minimalizację liczby i czasu operacji transportu przy zapewnieniu sprawnego przepływu produkcji w toku.

Operacja magazynowania i składowania: występuje wówczas, gdy materiał, półwyrób lub gotowy wyrób nie podlega żadnej z poprzednio wymienionych operacji i spoczywa na wyodrębnionych powierzchniach magazynowanych, składowych, odkładczych lub wprost na urządzeniach technologicznych, kontrolnych bądź transportowych.

Operacja magazynowania i składowania: jest stanem spoczynku obrobionego lub przetwarzanego przedmiotu w oczekiwaniu na obróbkę, kontrolę lub transport.

Liczba operacji i czas magazynowania charakteryzują najpełniej poziom organizacji produkcji, nie są to bowiem operacje konieczne w prawidłowym funkcjonowaniu procesu produkcyjnego, dlatego powinny być ograniczone do niezbędnego minimum.

Operacja złożona: występuje wówczas, gdy w tym samym czasie, przy użyciu tych samych urządzeń wykonywanie są jednocześnie czynności (zabiegi) mające przykładowo, charakter technologiczny jak i kontrolny lub kontrolno-transportowy. Może też zachodzić przypadek złożenia operacji z elementów, którymi będą cztery omówione wyżej operacje proste.

Operacje złożone pozwalają zazwyczaj na bardziej ekonomiczne wykorzystanie energii pracy ludzkiej i środków produkcji. Projektowanie operacji złożonych w komputerowo wspomaganych, zautomatyzowanych procesach produkcyjnych przemysłu elektromaszynowego jest współczesnym kierunkiem doskonalenia organizacji produkcji.

Klasyfikacja i cechy charakterystyczne przemysłowych

procesów wytwórczych

Procesy wytwórcze i ich struktura są różne w różnych gałęziach przemysłu lub branżach Zupełnie inne procesy występują w przemyśle maszynowym, niż w górnictwie, czy w przemyśle chemicznym .Odmienności te wynikają z różnych produkowanych produktów oraz różnych technologii ich wytwarzania.

Ze względu na dużą różnorodność wyrobów przemysłowych i stosowanych technologii, przemysłowe procesy produkcyjne można klasyfikować według różnych kryteriów.

Najczęściej klasyfikuje się je według następujących kryteriów:

1.ciągłości i przebiegu w czasie, 2.rodzajów stosowanych technologii, 3.cech organizacyjnych, 4.zastosowanych środków pracy.

Podział procesów produkcyjnych według ciągłości i . . przebiegu w czasie

Procesy dyskretne: będące elastycznymi kompleksami operacji uwarunkowanymi logicznie w czasie i w przestrzeni, o zmiennej strukturze przystosowanej do charakterystyki ilościowo-jakościowej wytwarzanych wyrobów. Dyskretne procesy są typowymi dla przemysłu elektromaszynowego, samochodowego, hutniczego, odzieżowego, poligraficznego. Naturalnym kierunkiem doskonalenia tych procesów jest elastyczna, komputerowo wspomaga automatyzacja z wykorzystaniem robotów i manipulatorów przemysłowych.

Procesy ciągłe: z reguły aparaturowe, na trwałe powiązane z urządzeniami produkcyjnymi, produkcja zazwyczaj zautomatyzowana „sztywnymi” układami. Procesy produkcyjne ciągłe są typowymi dla ciężkiego przemysłu chemicznego, cementowego, dla energetyki i ciepłownictwa, przemysłu petrochemicznego itp. i zazwyczaj przebiegają bez przerw w całodobowym cyklu pracy.

Naturalnym kierunkiem doskonalenia tych procesów jest mechanizacja i automatyzacja, powiększenie gabarytów urządzeń, wydłużenie okresu pracy bezawaryjnej, poprawa jakości dozorowania, lepsze receptury, lepsze półwyroby.

Współcześnie około 80% wartości produkcji całego przemysłu jest wytwarzanie w procesach dyskretnych, a tylko około20% w procesach ciągłych. Widać z tego, że główny problem techniczny i organizatorski leży w obszarze dyskretnych procesów produkcyjnych.

Podział procesów produkcyjnych według rodzajów stosowanych technologii.

Ze względu na stosowaną technologie procesy produkcyjne dzielimy na:

-wydobywcze, -przetwórcze, -obróbkowe, -montażowe i demontażowe, -naturalne i biotechnologiczne.

Procesy wydobywcze: związane są z pozyskiwaniem zasobów naturalnych z ziemi, wody, powietrza. Technologia pozyskiwania tych surowców zależna jest od rodzaju złoża, warunków geofizycznych, dysponowanej techniki, kwalifikacji obsługi itp. W jakimś stopniu do procesów wydobywczych kwalifikuje się również pozyskiwanie drewna.

Procesy przetwórcze: powodują własności fizykochemicznych surowców i często prowadzą do uzyskania zupełnie innych materiałów. Typowym przykładem tych procesów jest ciężka synteza chemiczna, hutnictwo, energetyka cieplna i elektroenergetyka oraz przetwórstwo surowców rolniczych.

Procesy obróbkowe: powodują zmianę kształtów i cech powierzchni lub struktury wewnętrznej wyrobów z materiałów metalowych, z drewna, tworzyw sztucznych itp., a także uszlachetnienie wstępne surowców rolniczych przetwarzanych w artykuły żywnościowe.

W ramach procesów obróbkowych rozróżnia się subprocesy lub operacje:

1.kształtowania, których celem jest otrzymanie półwyrobu lub gotowej części o określonym kształcie

2.obróbki cieplnej fizykochemicznej, lub innej, których celem jest zmiana struktury

struktury z którego wykonano część o określonym kształcie lub wykonano półwyroby stosując surowce rolnicze, chemiczne itp.

3.obróbki powierzchniowej, których celem jest nadanie częściom wymaganego

powierzchni (szlifowanie, polerowanie, nagniatanie, malowanie,

pokrywanie galwaniczne itp.),

4.obróbki fizykochemicznej, właściwej dla przemysłu mikroelektronicznego, której celem jest uzyskanie struktur półprzewodnikowych, diod, tranzystorów, układów scalonych, mikroprocesorów, stosów pamięci półprzewodnikowych itp.

Subprocesy lub operacje kształtowania stanowią najliczniejszą i najbardziej różnorodną grupę w procesach obróbkowych. W obrębie tej grupy wyróżnia się

1.kształtowanie pierwotne (wstępne), polegające na nadaniu wstępnego kształtu

przedmiotowi przez:

- monokrystalizację,

- odlewanie,

- kucie na gorąco i na zimno,

- przetwórstwo proszków i granulatów metali oraz tworzyw sztucznych,

- cięcie na piłach czy prasach,

- cięcie laserowe,

2.kształtowanie plastyczne polegające na nadaniu kształtu ostatecznego przedmiotowi przez obróbkę plastyczną,

3.kształtowanie ubytkowe polegające na nadaniu kształtu poprzez oddzielenie nadmiaru materiału metodami mechanicznymi (np. obróbka skrawaniem) lub innymi metodami, jak: obróbka erozyjna, obróbka ultradźwiękowa, laserowa, laserowa itp.

4. kształtowanie przez łączenie trwałe fragmentów części w jedną część lub zespół przez spawanie, napawanie, zgrzewanie, termokompresję, ultrakompresję itp.

Procesy montażowe mają na celu złożenie wyrobu z dwu lub wielu części składowych i doprowadzenie go do stanu gotowości użytkowej. Klasyfikacja sposobów i rodzajów operacji montażu może opierać się na różnych kryteriach tak, między innymi, rozróżnia się:

- montaż wyrobu figlarnego w odróżnieniu od montażu wychodzących w jego skład zespołów,

- montaż połączeń rozłącznych, czyli np. skręcanie, zaciskanie, itp., w odróżnieniu od montażu połączeń nierozłącznych, których rozdzielnie spowoduje zniszczenie niektórych części wyrobu, czyli łączenie np. poprzez spawanie, nitowanie, zgrzewanie itp.

- montaż stacjonarny wyrobów, gdy wyrób montowany jest na jednym miejscu w odróżnieniu od montażu ruchomego, gdy montowany wyrób przechodzi poprzez

kolejne stanowiska robocze,

Procesy montażowe są typowe dla przemysłu maszynowego, elektronicznego, a także dla przemysłu środków transportu, w tym okrętowego. Procesy te są typowe dla budownictwa, przemysłu meblarskiego, odzieżowego.

Z procesem montażowym związane są procesy odwrotne polegające na demontażu.

Demontaż: przeprowadza się często w ramach remontów i napraw urządzeń technicznych, chcąc wymienić zużytą część lub dokonać jej naprawy.

Dotychczasowe doświadczenia w obszarze szeroko pojmowanego demontażu podpowiadają zasadnicze wskazanie: projektując i montując jakikolwiek wyrób przemysłowy lub instalację techniczną należy równolegle odpowiedzieć sobie na pytanie w jaki sposób będzie się w przyszłości dokonywać demontażu i utylizacji tego wyrobu lub tych instalacji technicznych.

Procesy naturalne i biotechniczne, powodują zmianę struktury powierzchniowej i wewnętrznej materiałów, z których wykonano wyroby przemysłowe i instalacje techniczne. Ponadto do grupy tej zalicz się procesy polegające na wykorzystaniu żywych organizmów lub komórek czynnych biologicznie do wytwarzania pożądanych związków i innych struktur, a także do utylizacji szkodliwych związków i nadmiernego zużycia nieodnawialnych surowców energetycznych. Procesy te są obecnie w stanie poznawania i w początkowym etapie praktycznego wykorzystania w gospodarce. Przewiduje się ogromną przyszłość tych procesów w najbliższych dwóch czy trzech dziesięcioleciach.

Procesy naturalne i biotechniczne są z jednej strony ogromnie pożyteczne i znajdują szerokie zastosowanie praktyczne, np. fermentacja w przemyśle spirytusowym, kwaszeni artykułów żywnościowych w przemyśle drożdżowym itp., ale również są szkodliwe, jak zjawisko korozji metali, butwienia (utleniania) drewna, papieru itp. W wyniku procesów naturalnych niektóre materiały, itp. stal zmienia swoją strukturę wewnętrzną lub też pozbawiają się naprężeń wewnętrznych.

Podział procesów produkcyjnych według cech organizacyjnych

Proces wytwórczy, podobnie jak proces produkcyjny w przemyśle, może być rozpatrywany w trzech płaszczyznach:

1.w ujęciu komórki produkcyjnej; wówczas bierze się pod uwagę wszystkie cząstkowe procesy produkcyjne wszystkich wyrobów wytwarzanych w tej komórce wraz z przyjętym zakresem powiązań kooperacyjnym z innymi komórkami produkcyjnymi

2.w ujęciu produkowanego wyrobu, czyli poszczególnych części, zespołów określonego stopnia lub całego wyrobu gotowego. Wówczas analizuje się wszystkie operacje i procesy niezbędne do wykonania tychże wyrobów niezależnie od tego w jakich komórkach produkcyjnych są one realizowane i jaki jest zakres powiązań kooperacyjnych z innymi komórkami produkcyjnymi uczestniczącymi w realizacji analizowanego lub projektowanego wyrobu,

3.w ujęciu technologii grupowej, chodzi tu o jeden złożony proces przystosowany do obróbki całej rodziny (grupy) wyrobów prostych lub złożonych o zmiennej (elastycznym) programie ilościowo-asortymentowym; mogą to być zarówno procesy obróbki grupy podobnych montażowo wyrobów finalnych składających się z większej liczby części, podzespołów i zespołów.

Procesem wytwórczym prostym nazywa się proces produkcyjny wyrobu prostego, czyli pojedynczej części (elementu), przy założeniu że jest on wykorzystywany w obrębie tego samego rodzaju technologii, czyli w obrębie tej samej fazy technologicznej.

Procesem wytwórczym złożonym nazywa się proces produkcji wyrobu prostego wykonanego w obrębie dwóch lub więcej rodzajów technologii, czyli w obrębie dwóch lub więcej faz technologicznych.

Podział procesów produkcyjnych według . zastosowanych środków pracy

W zależności od zastosowanych środków pracy rozróżnia się procesy lub operacje:

-ręczne gdzie procesy-operacje są wykonywane z wykorzystaniem ręcznych narzędzi i przyrządów, -maszynowe gdzie procesy-operacyjne są wykonywane z wykorzystaniem maszyn i urządzeń mechanicznych najczęściej z napędem elektrycznym lub napędzanych innymi źródłami energii -aparaturowe gdzie procesy-operacyjne mające charakter fizykochemiczny są wykonywane w specjalne przystosowane do tych procesów aparatach pracujących w systemie ciągłym lub dyskretnym i dotyczą przykładowo, takich reakcji, jak: redukcja, neutralizacja, nitracja, naparowanie, dyfuzja, epitaksja, wypalanie, topnienie, mieszanie, filtracja, odwirowywanie itp. -zautomatyzowane w układach sztywnych i układach (FMS) - wspomagane komputerowo (CAM), - zintegrowane komputerowo (CIM).

BIBLIOGRAFIA

1. Durlik: Inżynieria zarządzania. „Strategia i projektowanie syst.

Produkcyjnych' cz I i cz. II.

2. Brzeziński:” Organizacja podst. procesów produkcyjnych” cz. I i cz. II

3. p. zbior, pod red Brzezińskiego:” Organizacja podstawowych procesów”

prod. Materiały do ćwiczeń i projektowania.

4. Sobolewski: „Podstawy operacji procesu produkcyjnego”

NETOGRAFIA

www.abc-ekonomii.net.pl/t/proces_produkcyjny_i_wytworczy_

www.trainingplanet.pl/szkolenie,Zarzadzanie-Produkcja-Jak-usprawinic-procesy-produkcyjne-i-podniesc-wydajnosc

1

---