„PSYCHOLOGIA EKSPERYMENTALNA”

ZADANIA EKSPERYMENTATORA:

1. Eksperymentator może wpłynąć na pojawienie się zjawiska tylko wtedy, gdy sam sobie tego życzy, i dlatego potrafi w pełni przygotować się do dokładnej obserwacji.

2. Może powtórzyć swą obserwację w tych samych warunkach w celu jej sprawdzeni, może też opisać swe warunki i umożliwić innym eksperymentatorom powtórzenie doświadczeń i sp. Rezultatów

3. Może systematycznie zmieniać warunki i badać, jak zmieniają się wówczas rezultaty.

TERMINY I SYMBOLE

-Bodziec (lub kompleks bodźców, lub też sytuacje działającą w charakterze bodźca) oznaczymy literą S

-reakcję badanego, literą R

-badanego, czyli organizm, literą O

-eksperymentator, litera E

A więc eksperyment psychologiczny określamy za pomocą symboli S-O-R -co znaczy, że E stosuje pewien bodziec działając nim na receptory O i obserwuje reakcję O. E stawia sobie za cel wykrycie procesów zachodzących w organizmie i pośredniczących pomiędzy bodźcem a reakcją motoryczną (Np eksperyment Pawłowa na psach)

Inny typ eksperymentu, dający lepsze wyniki- gry E nie usiłuje obserwować bezpośrednio procesów zachodzących w O, ale stara się wykryć je pośrednio, za pomocą zmieniania warunków i rejestrowania wynikających stąd zmian reakcji.

Istnieją zmienne O (czynniki O), które wywierają wpływ na reakcję. Gdy w pewnej chwili organizm zareaguje, reakcja będzie zależeć od bodźców działających w danej chwili i od czynników istniejących w tej chwili w organizmie. To twierdzenie można wyrazić w postaci równania:

R= f (S, O),

Czyt. Reakcja jest funkcją czynników S i czynników O, albo: zmienne R zależą od zmiennych S i od zmiennych O.

Kontrola tych zmiennych:

-wpływ na bodźce ze środowiska: gabinet eksperymentalny, aparatura.

-wpływ na zmienne O: Np głód (zmienna stosowana często w eksperymentach na zwierzętami). Na głód można wpływać regulując program karmienia. Czynnikiem dostępnym bezpośredniej kontroli E są „godziny od chwili ostatniego karmienia”, które upłynęły do momentu obecnego testu. Czas, jaki upłynął od ostatniego karmienia, jest więc zmienną antycypacyjną, zmienną A. Wtedy równanie należy przedstawić w takiej formie:

R= f (S, A),

Zmienne A mają tylko tyle wpływ na reakcję, o ile oddziałują na stan O w czasie badania, rzeczywistymi warunkami reakcji są zmienne O.

WŁAŚCIWOŚCI BODŹCA JAKO ZMIENNE EKSPERYMENTALNE

Elementarne bodźce różnią się „modalnością”, tzn. są to bodźce zdolne pobudzać określone narządy zmysłowe, Np bodźce wzrokowe, słuchowe, węchowe itd. W obrębie każdej modalności zmianom ulega intensywność i czas trwania bodźców, przy bodźcach świetlnych i dźwiękowych zmienia się również długość fali albo częstość drgania, którym odpowiada jakość barwy i wysokość tonu.

Symbol S obejmuje nie tylko bodźce elementarne, ale też kombinacje lub zespoły bodźców. Spostrzeganie cech przestrzennych, odległości, kierunku, wielkości i kształtu przedmiotów zależy od tego, jak sprawnie osobnik robi użytek z kombinacji bodźców.

W eksperymentalnych badaniach nad uczeniem się i rozwiązywaniem problemów zwykle nie wymienia się wszystkich bodźców. W takich eksperymentach przyjęto wymieniać zewnętrzne przedmioty i rezultaty działania, a nie faktyczne bodźce i reakcje.

ZMIENNE O I ZM. A

Niektóre z czynników O (pomiar każdego z nich w eksperymencie posługującym się odpowiednim czynnikiem A) wymienionych przez Clark`a Hulla:

1. Siła nawyku (habit), tj. siła skojarzenia pomiędzy określonym S a określoną R, wyznaczona przez poprzednie uczenie się, które stanowi zmienną A lub kombinację zmiennych A. Symbol siły nawyku: sHr.

2. Popęd, jak np. głód

3. Pobudka tj. oczekiwana nagroda lub kara

4. Hamowane- czynnik lub kombinacja czynników działających w kierunku obniżenia aktualnej gotowości do reagowania. (zmęczenie, nasycenie, nieuwaga, lęk, ostrożność)

5. Oscylacja- wykazywane przez O, nie dające się skontrolować zmiany gotowości do działania, zależne prawdopodobnie od mnóstwa drobnych, wew. Przyczyn.

6. Różnice indywidualne oraz różnice związane z wiekiem, zdrowiem i stanem organizmu.

7. Nastawienie na cel

WŁAŚĆIWOŚCI REAKCJI JAKO ZMIENNE

Rejestracja uzyskanych rezultatów, może różnic się pod kilkoma względami:

1. Dokładność-w badaniach nad spostrzeganiem zadanie O polega na zaobserwowaniu i opisaniu bodźca z możliwie największą dokładnością, popełnione błędy zaś mierzy się lub liczy

2. Szybkość lub żywość- Np. czas trwania pojedynczej reakcji lub czas zużyty na wykonanie zadania.

3. Stopień trudności Np. w badaniu inteligencji testami Bineta, które składają się z zadań o coraz to większej trudności.

4. Prawdopodobieństwo lub częstość występowania reakcji. Mamy z tą zmienną do czynienia wtedy, gdy dana reakcja zachodzi czasami, ale nie w każdej próbie. Bodziec wielkości „progowej” bywa zauważany w ok. 50% prób. Reakcja częściowo wyuczona może pojawić się w 6 próbach na 10.

5. Siła lub energia reakcji to zmienna R użyteczna w niektórych wypadkach. W przypadku ćwiczeń na inteligencje, im mniej energii zużywa się na osiągnięcie pewnego rezultatu, tym większa jest wydajność pracy.

USTALENIE JEDNEGO CZYNNIKA

Wyeliminowanie nieistotnych przyczyn zmienności. Obmyśla się, jak ustalić wszystkie czynniki z wyjątkiem tych, którymi chcemy się zająć.

Jest kilka sposobów uniknięcia błędów:

1. Przed przystąpienie do badań można poddać badanego dużej ilości ćwiczeń

2. Stosować różne np. odległości w przypadku rzucania strzałą do celu

3. Używać dla różnych odległości osobnych grup badanych, grup paralelnych

Gdy mam do czynienia z niejednakowymi czynnikami O, metoda gr. Paralelnych wydaje się najlepsza, choć nigdy nie jest zupełna. W wypadku, gdy należy porównać tylko dwa warunki, zrównoważony porządek bodźców określa się zwrotem „porządek ABBA”.

W badaniach eksperymentalnych nad uczeniem się czynnik -stabilizacja stopnia wprawy- poddajemy modyfikacjom.W tym przypadku (rzucanie strzała do tarczy) ustalilibyśmy zmienne związane z właściwościami bodźca i z zadaniem, tzn. używalibyśmy zapewne przez cały czas uczenia się tej samej tarczy i tej samej odległości rzutu. Stopniowy wzrost dokładności jako funkcja wprawy dałby nam w rezultacie krzywą uczenia się.

EKSPERYMENTY JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE

Jedną z wyraźnych różnic jakościowych jest różnica „modalności” wrażeń zmysłowych, a rola, jaką odgrywają rozmaite zmysły w informowaniu nas o środowisku, stanowi ważny problem psychologiczny. Reakcje mogą różnic się zarówno ilościowo, jak i jakościowo.

Tendencja współczesnych psychologów eksperymentalnych jest przypisywanie większego znaczenia badaniom ilościowym.

1

---