Farmakologia - wyklad 2 16.10.2006
Farmakokinetyka - jest to matematycznym okresleniem losu w ustroju. Jest nieoceniona w obecnej chwili w farmacji w lecznictwie. Bez niej nie mozemy ocenic z punktu biofarmaceutycznego leku, ich dzialania w ustroju. Powoduje to racjonalizacjie farmakoterapii.
Farmakokinetyka stara sie wszytskie rzeczy usrednic i przedstawic w liczbech, obliczenia opieraja sie na przekonaniu ze lek ktory wchlonal sie do krwi rozmieszcza sie homogennie - rownomiernie.
W kazdym odcinku czasowym stezenie leku w danym odcinku kompartmentu jest takie samo. Dlatego rozrozoniamy kompartment centralny czyli krew. Kompartment obwodowy stanowia rozne tkanki.
Dekstran - rozmieszcza sie wylacznie w kompartmencie centralnym poniewaz nie wydostaje sie z naczyn do tkanek.
Mocznik - rozmieszcza sie rownomiernie i we krwi i w tkankach.
Sa leki ktore rozmieszczaja sie nierownomiernie. Takim lekiem jest np. lek przechodzacy do mleka - 3 kompartmenty.
W rzeczywistosci stezenie lekow w poszczegolnych czesciach narzadow moga sie roznic.
Biodostepnosc - dostepnosc biologiczna, nazywamy te czesc leku ktora dostaje sie do krazenia ogolnego z miejsca podania. Nie jest to rownowazne z wchlanianiem poniewaz np po wchlonieciu z jelit niektore leki ulegaja efektowi tzw pierwszego przejscia, czesc lekow jest juz metabolizowana w scianie jelit - oleum ricini, olej rycynowy. Dostepnosc biologiczna danej formy leku decyduje o stezeniu leku we krwi a zatem o sile jego dzialalnia. Wiele zalezy rowniez od formy podania leku. Te podane dozylnie sa odrazu dostepne biologicznie, podane per os musze przejsc przez okreslona czesc ukladu pokarmowego aby uzyskac dostepnosc biologiczna.
Stezenie leku - jezeli lek podamy dozylnie uzyskamy stezenie leku maksymalne. Zmniejszanie stezenia leku.
Proces pierwszorzedowy wystepuje najczesciej gdy rocent stezenia leku zmienia sie rownomiernie w jednostce czasu. Np jezeli po godzinie zmniejszy sie nam o 10% to po 2 h o 20% itd. Wartosc liczbowa tego procesu nazyway - stala eliminacji. Odwrotnoscia stalej eliminacji jest biologiczny okres poltrwania - okres w ktorym stezenie leku zmniejszy sie o polowe.
Stala eliminacji leku i jego biologiczny okres poltrwania zmieniaja sie w zaleznosci min od dawki leku. Przy podawaniu bardzo wysokich dawek lekow np salicylanow, biologiczny okres poltrwania wydluza sie nawet do 10 razy - nastepuje wysycenie procesow biotransformacji. Biologiczny okres poltrwania zalezy od:
- wlasciwosci osobniczych - genotypu
- od sposobu odzywiania
- od wieku
- od plci
- sposobu hodowli i uzytkowania
- choroby
- rownoczesnie podane inne leki
Mechanizmem dzialania leku nazwyamy sposob jego oddzialywania ze skladnikiem zywego organizmu, w wyniku czego dochodzi do wyzwolenia efektu farmakologicznego.
Mechanizm fizykochemiczny dzialania lekow np dzialanie srodkow znieczulenia ogolnego, oraz mechanzim chemiczny.
Mechanizm chemiczny zaklada ze dzialanie lekow polega na tym ze lacza sie wybiorczo z okreslonymi strukturami stanowwiacych czesc biofazy. Struktury te nazywane sa receptorami do ktorych lek aby zadzialal musi wykazac powinowactwo. Farmoreceptory sa to okreslone konfiguracyjnie plastyczne czasteczki skladnikow komorki ktore swoiscie wiaza czasteczki leku, wynikiem czego jest efekt farmakologiczny. Lek aby wywolal efekt farmakologiczny, musi wykazywac tzw powinowactwo do receptora.
Lek musi rowniez posiadac tzw aktwywnosc wewnetrzna - jest to zdolnosci leku do pobudzenia i wyzwolenia efektu farmakologicznego.
Lek ktory ma powinowactwo rdo receptora i okreslona aktywnosc - nazywany jest agonista. Lek ktory ma powinowactwo do receptora a nie ma aktywnosci - antagonista. Antagonista powoduje zablokowanie receptora co uniemozliwia wyzowlenie efektu przez wlasciwego agoniste.
Punktami uchwytu dzialania lekow sa najczesciej enzymy lub substraty. Wiekszosc leko bezposrednio lub posrednio wplywa na aktywnosc enzymow - najczesiej je hamuje (sa to inhibiotry enzymatyczne) lub pobudza (sa to induktory enzymatyczne). Inhibitorami enzymatycznymi sa min inhibitory mono-amino-oksydazy IMAO, inhibitory acetyloaminoestrazy IAchE, inhibitory syntazy prostaglandyn, inhibitory konwertazy angiotenzyny I.
Niektore leki eliminuja z procesow biologicznych okreslone skladniki ustrojowe np cytryniany eliminuja wapn, siarczan protaminy wiaze heparyne. Efekt ffarmakologiczny jest nastepstwem eliminacji danego skladnika. Siarczan protaminy, wiazac heparyne, normalizuje zmniejszona krzepliwosc krwi.