Wybór pokrycia

Decyzja czym ma być pokryty dach zapada na etapie projektowania domu.

Nie można jej zmienić ot tak sobie - w trakcie budowy, ponieważ takie posunięcie może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje, z koniecznością ponownego zaprojektowania konstrukcji dachu włącznie.

Dokonanie wyboru powinno się więc poprzedzić rozważeniem wszystkich istotnych czynników.

Wielu inwestorów wybierając pokrycie kieruje się jego wyglądem i ceną, a zapomina, że nie każde pokrycie nadaje się na każdy dach, że cena nie sprowadza się do kosztów ułożenia metra kwadratowego itd.

Wybór pokrycia zależy od wielu uwarunkowań.

Są to:

• 
  kąt pochylenia dachu (to, czy dom ma dach zupełnie płaski, o małym czy dużym kącie nachylenia - im bardziej płaski dach tym bardziej szczelne musi być pokrycie)

• stopień skomplikowania dachu (elementy wielkoformatowe na duże płaszczyzny, małoformatowe na małe płaszczyzny)

• trwałość

• lokalne warunki klimatyczne (przeciętna siły wiatru, natężenie opadów)

• ograniczenia wynikające z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Od wybranego pokrycia zależą:

• konstrukcja dachu czyli przekroje i rozstaw elementów

• elementy wstępnego krycia (na przykład to czy pod pokrycie konieczne jest ułożenie sztywnego poszycia)

Pochylenie połaci

Głównym czynnikiem wpływającym na kąt nachylenia połaci dachowej jest kształt domu: to czy budynek jest parterowy, czy z poddaszem użytkowym, dachem płaskim czy stromym.

Istnieje ścisły związek między pochyleniem połaci dachowej a szczelnością pokrycia.

Na dachy o małym spadku pokrycie musi być bardzo szczelne (wiąże się to z zaleganiem śniegu i ze spływaniem wody opadowej z dachu).

Należy więc kłaść na nie materiały tworzące ciągłą i szczelną osłonę na całej powierzchni.

Według Polskiej Normy PN-89/B-02361 dla przykładowych pokryć zalecane jest następujące pochylenie połaci:

• od 3° do 17° dla papy asfaltowej potrójnie układanej na betonie lub deskowaniu

• od 11° do 31° dla papy asfaltowej podwójnie układanej na betonie lub deskowaniu

• od 3° do 90° dla blachy stalowej i aluminiowej falistej

• od 11° do 90° dla blachy stalowej ocynkowanej

• od 31° do 45° dla ceramicznej dachówki zakładkowej

W normie nie są niestety uwzględnione wszystkie materiały pokryciowe, nie ma niektórych typów dachówek ceramicznych i cementowych (według zaleceń producenta wymagany jest kąt nachylenia od 22° do 65°), płyt falistych z tworzyw sztucznych (od 5° do 90°) ani dachówek i płyt bitumicznych (od 11° do 87°).

Przy zastosowaniu dodatkowych zabezpieczeń, na przykład pełnego deskowania i odpowiedniego mocowania, poszczególne pokrycia mogą być układane w większym zakresie pochylenia połaci dachu.

Za wiążącą należy uważać instrukcję montażu przygotowaną przez producenta.

Stopień skomplikowania dachu

Rozbudowane konstrukcje dachowe znacznie podnoszą koszty budowy.

Dużo załamań, lukarny, wykusze i inne krzywizny powodują, że położenie niektórych pokryć jest nieopłacalne.

Podczas układania pokryć wielkoformatowych takich jak blachy płaskie, faliste czy bitumiczne płyty faliste powstaje dużo odpadów.

Częste przycinanie może także obniżyć trwałość niektórych pokryć (na przykład z blachy).

Wówczas łatwiejsze w obróbce jest pokrycie z elementów małoformatowych, na przykład dachówek.

Im bardziej dach jest skomplikowany i rozbudowany, tym więcej potrzeba także niezbędnych elementów wykończeniowych i montażowych.

Rozbudowany musi być także system rynien i rur spustowych.

Najwięksi producenci pokryć dachowych oferują nie pojedyncze elementy pokrycia lecz całe systemy dachowe.

Obok dachówek podstawowych dostępne są kształtowe: gąsiory, dachówki wentylacyjne, szczytowe, kalenicowe, antenowe, pod ławę kominiarską itp. oraz elementy uzupełniające: obróbki, taśmy, uszczelki wentylacyjne i grzebienie okapu.

Korzystając z rozwiązań systemowych można zaoszczędzić na robociźnie (nie trzeba na przykład przycinać dachówek, ręcznie wykonywać obróbek blacharskich) ale trzeba też pamiętać, że wszystkie elementy dodatkowe są dość drogie i w rezultacie mogą podnieść koszt pokrycia.

Trwałość pokrycia

Materiały dekarskie obok masy i wymiarów różnią się także trwałością.

Szacuje się ją na kilkanaście, a nawet kilkaset lat.

Najlepiej ich trwałość ocenić porównując okres gwarancji jaki dają producenci na swoje produkty.

Ważne jest także jakie czynniki są w gwarancji uwzględnione (na przykład mrozoodporność) i czy jest ograniczona wymogami dotyczącymi technologii układania, transportu i sposobem obróbki materiału.

Lokalne warunki klimatyczne i przyrodnicze

Na dach działa kilka rodzajów obciążeń.

Do najważniejszych należą obciążenia statyczne związane z siłą grawitacji i masą dachu oraz obciążenia zmienne będące efektem oddziaływania czynników atmosferycznych.

Typowy polski dwuspadowy dach zwłaszcza w porze zimowej narażony jest na nacisk zalegającego śniegu sięgający nawet 150 kg/m².

Dachy na Podhalu i innych terenach podgórskich przenoszą jeszcze większe obciążenia ze względu na bardziej intensywne opady oraz wydłużony okres zimowy, trwający w niektórych rejonach nawet do połowy marca.

Dlatego w rejonach gdzie jest dużo śniegu, najlepiej sprawdzają się dachy o dużym nachyleniu z gładkim i śliskim pokryciem.

Z porywistym wiatrem często zmagają się domy Podkarpacia oraz Pomorza.

Silny wiatr wywołuje z jednej strony dachu duże siły dociskające, a z drugiej zasysające.

W walce z siłami natury niezwykle istotna jest wielkość elementów, które pokrywają dach.

W przypadku elementów małoformatowych takich jak dachówki, zniszczenia spowodowane porywistym wiatrem pojawiają się niezwykle rzadko, a jeżeli już wystąpią to obejmują niewielkie fragmenty pokrycia.

Dzieje się tak dlatego, że na dachu wykonanym z elementów małoformatowych przy silnych podmuchach wiatru wyrównuje się ciśnienie pomiędzy zewnętrzną a wewnętrzną stroną dachówki.

Zastosowanie na dachu klamer do mocowania dachówek dodatkowo minimalizuje pojawienie się uszkodzeń.

Nawet gwałtowny podmuch może zabrać ze sobą ewentualnie kilka dachówek, ale pozostała część dachu pozostaje nieuszkodzona.

Niebezpieczeństwo zerwania przez wichurę pokryć wielkoformatowych, np. całych arkuszy blachy czy papy niesie za sobą już większe obszarowo zniszczenia oraz może
wystąpić przy znacznie słabszym wietrze.

Porywisty wiatr odrywa blachę, najczęściej niszcząc otwory mocujące i wkręty.

Dlatego w tych strefach najlepsze jest pokrycie z dachówek.

W rejonach nadmorskich i o silnie zanieczyszczonym powietrzu dodatkowo pokrycia powinny być szczególnie odporne na zasolenie i kwaśne środowisko.

Ryzykowne jest więc ułożenie blach stalowych i aluminiowych.

Na terenach gęsto zadrzewionych pokrycie powinno być odporne na porastanie mchem i uderzenia.

Plan zagospodarowania przestrzennego

W niektórych rejonach wybór tego czy innego pokrycia jest ograniczony przez ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Na przykład na terenach objętych opieką konserwatora zabytków, często pokrycie musi mieć kolor i kształt tradycyjnej dachówki.

Konstrukcja dachu

Podczas normalnej eksploatacji domu na dach działa wiele różnych sił.

Obok zjawisk atmosferycznych, wpływ ma także nacisk samego pokrycia dachowego.

To nic innego jak efekt oddziaływania masy własnej dachówek, blachy lub innego pokrycia i pionowych sił grawitacyjnych.

Waga pokrycia dachowego nie jest jedynym kryterium decydującym o konstrukcji i wymiarach belek więźby dachowej.

Uwzględniając te najważniejsze siły działające na dach, różnice między „lekkimi” i "ciężkimi" pokryciami wynoszą maksymalnie 20% wszystkich obciążeń. 

Parametry więźby trzeba uwzględnić przy wymianie starego pokrycia.

Gdy istniejąca konstrukcja jest osłabiona przez lata eksploatacji, wówczas taniej jest ułożyć pokrycie lekkie (pokrycia bitumiczne, blachy dachowe).

Jeśli zdecydujemy się na pokrycie ciężkie (dachówki ceramiczne lub cementowe) należy wzmocnić albo wymienić całą konstrukcję dachu.

Przykładowe ciężary wybranych pokryć dachowych na 1 m²:

• dachówki ceramiczne 40-75 kg

• dachówki cementowe 36-49 kg

• papy 4-6 kg

• bitumiczne płyty faliste 3-9 kg

• gonty bitumiczne 9-16 kg

• blachy dachówkowe około 5 kg

---