WYKŁAD V

Przedmiotem badań socjologicznych mogą być różne zjawiska, i stąd biorą się różne dziedziny np. socjologia wojny itp., wydzielone zakresy np. socjologia filmu, zdrowia, teatru itp. Socjologia szczegółowa - tzw. Socjologia dużych grup - MAKROSOCJOLOGIA

Czym jest kultura z punktu widzenia socjologicznego:

• zestawem działań i czynności, w których mamy do czynienia ze

zjawiskami kulturowymi,

• strefą, która jest wartościowana pozytywnie.

Zjawiska kulturowe składają się z:

• Systemu wartości i sposobu ich ułożenia w sposób charakterystyczny

dla danej kultury,

• Wzorów zachowania - przyjęte w danej kulturze, czyli utrwalone

modele, które są akceptowane, nagradzane i z których jednostki mają korzyści.

• Norm - pewne przepisy, regulacje, które mówią co jest pożądane lub co powinno być zrobione; nakaz, powinność ( z normami wiążą się sankcje)

• Zachowań - są to zwyczajowe zadani, które funkcjonują; pewne przyjęte zachowania

• Wytworów zachowań - są one charakterystyczne dla danej społeczności, wytwory kultury materialnej, duchowej ( idee, pomysły instrumenty itp.).

Przykładowe analizowanie kultury w antropologii ( różne podejścia do zjawisk kulturowych ):

• Punktem wyjścia antropologów jest to, że zajmują się kulturą

jako zjawiskiem naturalnym, której nie wartościują.

Aby zbadać kulturę jednego społeczeństwa, musi być ono:

1. maksymalnie wyizolowane ( np. na wsypie )

2. w miarę

3. małe

Kierunki w antropologii:

1. EWOLUCJONOZM - antropologowie zajmujący się tym kierunkiem mówili, że na całym świecie istnieje jedna kultura, która jest uniwersalna i przechodzi kolejne etapy. Jej rozwój ma charakter jednokierunkowy. Zadaniem naukowca jest pokazanie jak te etapy można wyróżnić. Ich pomysły:

• Rozwój kultury wyznaczony jest przez poszczególne sposoby myślenia ( etap technologiczny, metafizyczny i naukowy ). Ich zadaniem jest odpowiedź na pytanie, na którym etapie znajduje się kultura.

• Innym sposobem punktowania etapów jest to, że cała kultura światowa przechodzi ten sam proces:

• Poligynia - małżeństwo pomiędzy jednym mężczyzną i więcej niż jedną kobietą.

• Poliandria - małżeństwo pomiędzy jedną kobietą i więcej niż jednym mężczyzna

• Para - mieszająca tylko ze sobą

• Dzisiejsze małżeństwo

Wyżej wymienione procesy pozwalają pokazać poprzez zachowanie ludzi na jakim oni byli etapie.

• Rozpoznajemy proces ewolucji po narzędziach jakich używali ludzie.

2. DYFUZJONIZM - polega na tym, że jeżeli chcemy wyjaśnić jakiś system kulturowy, to dyfuzjoniści stwierdzili, że kultura nie rozwija się na świecie jednokierunkowa. Nie rozwija się ona również na zasadzie ewolucji, tylko poprzez przenikanie. Są różne centra kultowe, które są źródłami z nich ta kultura przenika do innych, czyli następuje między nimi dyfuzja.

3. FUNKCJONALIZM - jeżeli chcemy zająć się zjawiskiem kultury w całości, to powinniśmy traktować kulturę jako system, gdzie znajdują się różne elementy. Ten system kulturowy pozostaje w stanie równowagi, kiedy każdy z elementów tego systemu spełnia swoje funkcje. Przykładowe pytania funkcjonalistów: Czy elementy spełniają swoją funkcję? Jaką funkcję spełniają poszczególne elementy?

4. TEORIA FUNKCJONALNO - STRUKTURALNA - jest modyfikacją myślenia antropologicznego. Mówi ona, że kultura jest systemem, ale najważniejsze jest wyjaśnienie systemów powiązania, połączeń ( kultura jest układem, a interesują nas jak są powiązane elementy ). Elementami systemu są instytucje, które mają zaspokoić potrzeby ludzkie, a te instytucje tworzą układ np. rodzina, pokrewieństwo, system nagród i kar, zwyczaje, itp.

5. STRUKTURALIZM - mówi, że jest pewną strukturą wewnętrzną. Ważne jest to, aby dotrzeć do konstrukcji ( głębi, sposobu myślenia ), to jest zadaniem naukowca. Nie ważna jest treść czy wygląd, ważna jest struktura, która przejawia się np. w strukturze językowej

6. KULTURAI OSOBOWOŚĆ - aby odpowiedzieć na pytanie, dlaczego ludzie zachowują się według wartości, należy poznać te zachowania. Kultura wytwarza pewne postawy kulturowe, które wywołują różne zachowania.

• Postawa dionizyjska - jest wartością, którą ceni się w plemieniu dionizyjskim jest zabawa, ceremonie, uroczystości, sposoby działania, które zwiększają ekspresyjność.

• W drugiej postawie ceni się oszczędność, spokój, umiar, zabawa. Jeżeli chcemy poznać zachowania jakiś ludzi spytajmy z jakiej kultury się wywodzą.

Postanowiono próbować zawęzić pojęcie kultury poprzez:

• Powiedzenie, że kultura to tylko wytwory,

• Powiedzenie, że kultury to zachowania i wytwory,

• Powiedzenie, że kultury to system wartości.

To okazało się nieskuteczne, dlatego zaproponowano inny podział wartości, idąc w poprzek. Szukano sposobu na kulturę w wąskim rozumieniu np.: wzięto z zachowań, tylko niektóre zachowania i próbowano je podzielić. Pierwszym kryterium podziału jest podejście do tego jako ma to zachowanie charakter (cel).

Zaproponowano, aby podzielić zachowania na:

• Instrumentalne - zachowania, które są środkiem do innych zachowań, czegoś następnego. Cel tego zachowania jest poza nimi np. kupuję samochód, aby dojechać do pracy.

• Autonomiczne ( realizacyjne ) - cel mieści się w samym zachowaniu ( jest celem samym dla siebie ) np.: gra w piłkę nożną dla przyjemności.

Aby dalej zawęzić pojęcie zachowania należy sięgnąć do teorii znaku.

Do odbiorcy dociera pewien sygnał, znak, który jest w jakiś sposób odnoszony do sposobu, który oznacza. Między znakiem i odbiorcą jest kod. Interesuje nas czego to jest znak, jak jest zbudowany, jak został utworzony, jak możemy go zinterpretować. Interesują nas zachowania, które będą coś oznaczać:

1. Zachowania bezpośrednie - są pewnymi ruchami fizycznymi, nic nie oznaczają np.: ubieranie, jedzenie,

• Oznaki - relacja pomiędzy znakiem, a tym co powstaje jest naturalna - bez ingerencji człowieka, wynika z organizmu np.: ziewanie, wschód słońca.

• Znaki konwencjonalne - nie wynikają z natury, człowiek ingeruje, tworzy znak czegoś. Relację pomiędzy znakiem a jego przedmiotem ma charakter umowny, konwencji.

• Znaki ikoniczne - gdy znak jest podobny do przedmiotu (w wyglądzie, kształcie, kulturze ) np.: rzeźba, zdjęcie.

• Sygnały - znak, który oznacza określone działanie aby wywołać wrażenie np.: klakson, budzik; bo relacja między tym co oznacza jest umowna.

• Przydanie - znak nie jest wytwarzany, tylko istniejącemu przedmiotowi nadajemy oznaczenia np.: gesty biały gołąb - pokój,

• Właściwe - to te, które powstają z inwencją znakową.

2. Zachowania symboliczne - to te, za którymi się coś kryje.

	Instrumentalne	Atoniczne
Bezpośrednie	Bezpośrednio- instrumentalne	Bezpośrednio - atoniczne
Właściwe - symboliczne	Symboliczno - instrumentalne	Symboliczne - realizacyjne tzw. Kultura w wąskim rozumieniu, czyli czynności SR są celem same dla siebie np. zachowania dotyczące sztuki, nauki, religii.

---