Gospodarka feudalna w średniowiecznej Polsce

W Polsce nie doszło do ukształtowania się hierarchii lennej. Władca przejął od wspólnot plemiennych zwierzchnią własność całej ziemi. Własność tę oraz powinności chłopskie przekazywali władcy kościołowi i możnym. Podobnie pełną własność ziemi ograniczoną jedynie obowiązkiem służby wojskowej osiągnęli rycerze. Stan szlachecki był szczególnie uprzywilejowany, w jego rękach pozostawała władza polityczna. Stan chłopski znajdował się w najgorszej sytuacji, a jego ludność była najbardziej zróżnicowana.

W XII w. Zaczęto nadawać immunitety np. zwalniające ludność zamieszkałą w majątkach feudałów od określonych danin i posług na rzecz panującego (immunitet skarbowy). Właściciel ziemski obdarzony przywilejem mógł zatrzymać dla siebie wszystkie daniny przysługujące do tej pory księciu. Był więc bardziej zainteresowany dobrze prosperującą gospodarką na swoich ziemiach, gdyż miał z niej wtedy większe dochody. Początkowo immunitety były też korzystne dla chłopa, bo pan dbał o podniesienie jakości gospodarki, jednak z czasem wolność własności chłopskiej zaczęła maleć i chłop stawał się poddanym feudała, który przejmował jego ziemie pozostawiając mu jedynie prawo do jej użytkowania. Chłop świadczył feudałowi pańszczyznę w postaci danin lub świadczył pracę w kilka określonych dni roku.

Pobór części plonów wyprodukowanych w drobnych gospodarstwach przestał z czasem zadowalać właścicieli ziemskich. Przystąpili oni do reorganizacji, która miała dwa kierunki:

• specjalizacjÄ™ drobnych gospodarstw

• tworzenie wÅ‚asnych folwarków

Rozwój sił wytwórczych oraz ich lepsze wykorzystanie spowodowały postęp w podziale pracy. Z ogółu ludności wiejskiej wyodrębnili się rzemieślnicy: garncarze, murarze, kucharze, piekarze, szewcy itp. Ogromną większość stanowili rzemieślnicy, którzy mieli na wsi gospodarstwa stanowiące podstawę własnego utrzymania. Świadczyli oni powinności na rzecz feudała, podobne do włościańskich, czyli oddawali część swojej produkcji.

---