PEDAGOGIA - etymologicznie oznacza „prowadzący chłopca”, prowadził chłopca do szkoły i na zajęcia sportowe. Całość tych zabiegów wokół chłopca nosiło nazwę pedagogja. Termin ten oznacza samo dzieło wychowawcy, czynny, żywy proces, praktyka. Zespół środków i metod nauczania, wychowania.
Człowiek w oświeceniu uważał świat jako tajemnice, poddawany działaniom różnych sił, człowiek ma rozumieć powiązane ze sobą fakty.
PEDAGOGIKA - nauka, wiedza o wychowaniu, świadoma i celowa działalność wychowawcza. W pedagogice zachodzi ścisły związek między teoria a praktyką, teoria rozwiązuje problemy dostarczane przez praktykę, ale skuteczność rozwiązań teoretycznych pokazuje ostatecznie praktyka.
ROZWÓJ, NARODZINY I EWOLUCJA PEDAGOGIKI
- Początek XIX w. - narodziny pedagogiki jako nauki J.F. Herbart zainicjował badania skupione wokół kategorii „wychowania”, wyodrębnił dziedzinę pedagogiki.
- Wiek XIX - pedagogika praktyczna - zainteresowania metodą oddziaływań pedagogicznych, przede wszystkim metodą pracy w szkole, na lekcji.
- XIX/XX w. - pedagogika eksperymentalna - próby całościowego opisu procesu wychowania człowieka. Szukanie odpowiedzi na temat czynników rozwoju. Badania eksperymentalne procesów biologicznych, psychologicznych, socjologicznych, kulturowych, związanych z wychowaniem.
- Lata 20. Do II wojny światowej - pedagogika normatywna - filozoficzne pytania o cele wychowania. Zarzucenie techniczności i skupienie się na metodach, wykształcić aksjologicznie pedagoga (zwrócić uwagę na wartości-ugruntowanie światopoglądu). Powrót do filozoficznych celów wychowania.
- II poł. XX w. - pedagogika teoretyczna - ponowoczesne wątpliwości i zainteresowania pedagogiką.
PRZEDMIOT I DZIEDZINA PEDAGOGIKI
- Materialny przedmiot badania - materialnie tym przedmiotem pedagogiki jest wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego życia.
- Formalny przedmiot działania- przedmiotem formalnym w pedagogice musi być dobro rozwojowe człowieka nie aktualnie pojęte, lecz realizujące się w przyszłości, nastawione ku przyszłości, dzięki czemu człowiek może się w pełni doskonalić i osiągnąć kres rozwoju.
NAUKI WSPÓŁPRACUJĄCE Z PEDAGOGIKĄ
1. Nauki pedagogiczne: historia wychowania, kulturologia wych., antropologia wych., biologia wych., psychologia wych., socjologia wych., filozofia wych., teologia wych.
2. Nauki współdziałające z pedagogiką
- Nauki realne - higiena z naukami medycznymi, ekonomika, demografia
- Nauki formalne - cybernetyka, logika z metodyką i naukoznawstwem
- Nauki auksjologiczne - estetyka, etyka.
3. Nauki pomocnicze.
RUCH BADACZY - realizuje swoją praktykę pedagoga, oraz jest badaczem swojej pracy.
WYCHOWANIE - świadome i celowe działania pedagogiczne, zmierzające do osiągnięcia korzystnych zmian rozwojowych w osobowości wychowanka. To całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym w celu przygotowania go do życia w społeczeństwie.
EDUKACJA - ogół zamierzonych i niezamierzonych oddziaływań (instytucjonalnych i indywidualnych) formujących zdolności życiowe (fizyczne, emocjonalne, intelektualne i społeczne) człowieka.
KSZTAŁCENIE - proces wspomagania uczącej się jednostki w poznaniu świata i samej siebie, a więc proces dotycząc przede wszystkim sfery poznawczej,
SOCJALIZACJA - oddziaływanie społeczne człowiek - człowiek, „socjalizator” - osoba reprezentująca większą zbiorowość nie uświadamiająca sobie swojej roli społecznej.
4 GRUPY DEFINICJI WYCHOWANIA
1. PRAKTYCZNE - (najstarsze) ważne działanie wychowawcy (praktyka), wychowawca -> wychowanek.
2. ADAPTACYJNE - przystosowanie się wychowanka do społeczeństwa.
3. SYTUACYJNE - podkreślające znaczenie warunków i bodźców środowiska wychowawczego, przyczyniających się do rozwinięcia wychowanka, ważne środowisko i ogół zdarzeń.
4. EWOLUCYJNE - ważne jest osiąganie dojrzałości, zmiany wewnętrznej, stworzenie warunków do uzewnętrzniania talentów.
CHARAKTERYSTYKA NURTÓW WYCHOWANIA
Nurty wychowania - sfery, które dałoby się wyodrębnić teoretycznie ze względu na środowisko kulturowe i społeczne.
1. Wychowanie naturalne - w rodzinie, nieformalnej grupie rówieśniczej i środowisku lokalnym.
2. Wychowanie celowe - instytucjonalne, w systemie placówek szkolno-oświatowych
3. Wychowanie pośrednie - w systemie szeroko rozumianej edukacji, a także mediach
4. Samowychowanie - samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości stosownie do złożonych kryteriów, celów i ideałów.
FUNKCJE WYCHOWANIA
Wychowanie ma zaspakajać potrzeby
1. Społeczeństwa jako całości, trwałość i zmiany
f. zachowawcze f. Rozwojowe

Przekaz tradycji wprowadzanie
Przywiązanie czegoś nowego
2. Jednostki (wychowanka), przystosowania i indywiduacji.
f. adaptacyjna f. kreatywne

W człowieku są dwie siły:
Potrzeba wiadomości skąd pochodzę i więzi spł.
Potrzeba wyróżniania swojej indywidualności.
STRUKTURA PROCESU WYCHOWANIA
Ciąg czynności wychowawczych, prowadzony wg przyjętych zasad za pomocą odpowiednich metod w określonych formach organizacyjnych:
a) anomia (brak znajomości reguł - dziecko jest pozbawione świadomości)
b) heteronomia - faza autorytetu zewnętrznego (dziecko zna reguły i jest ich niewolnikiem)
c) autonomia intelektualna i moralna
CEL WYCHOWANIA:
- w wychowaniu chodzi o zmierzanie do celu ostatecznego, do którego dążymy, ale nigdy go nie osiągniemy (szczyt piramidy).
- nasze działania są celami cząstkowymi, które pomagają jednostce dążyć do celu ostatecznego
CELE OSTATECZNE (finalne):
- zawarte w wielkich filozofiach, religiach, teoriach (systemach naukowych) - wskazujących na ostateczne wartości
- wyrastają z ideałów i wizji człowieka przyszłego, mającego żyć w prognozowanym społeczeństwie
- pokazują kierunek, w którym należy podążać
CELE POŚREDNIE (bliższe):
- zawarte w funkcjonujących (tu i teraz) koncepcjach wychowania - wyprowadzonych z celów ostatecznych
- wyrastają z celów finalnych oraz badań naukowych diagnoz społecznych, doktryn politycznych
- wskazują na potrzebę i możliwe sposoby realizacji
- wyznaczają drogę działań pedagogicznych
CELE KONKRETNE (zadaniowe):
- mają formułę programów wychowania
- inicjują kolejne działania wychowawcze, wyzwalają konkretne zmiany praktyków
- wyznaczają kolejne kroki na drodze wychowania, a jeśli wyzwolą konkretne działania wychowawców, same stają się takimi krokami.
DIAGNOZA WSPÓŁCZESNOŚCI
(główne problemy współczesności, z którymi musi zmierzyć się współczesna edukacja)

DIAGNOZA WSPÓŁCZESNOŚCI	PROGNOZY EDUKACYJNE
Problem postępu naukowo-technicznego: -brak kontroli nad postępem -zjawisko luki ludzkiej	Przygotowanie do życia w świecie zmian i zawieranie „luki ludzkiej” - ku edukacji nastawionej na uczenie innowacyjne
Efekty postępu naukowo-technicznego: -globalizacja i integracja świata -tworzenie organizacji międzynarodowych -zmiana stosunku do państwa i narodu -problemy ery elektronicznej Marconiego, doświadczanie mozaikowej hiperrzeczywistości	- idea edukacji skierowanej na świat dialogu z innymi i kształtowanie świadomości narodowej - koncepcje edukacyjnego sprzeciwu R. Steinera, głębokiej ekologii - koncepcje sterowanego wpływu - postmodernistyczne koncepcje akceptacji życia w hiperrzeczywistości
Problem postępu społecznego: rozwój demokracji ewolucja demokracji	Przygotowanie do życia w demokracji, idea edukacji demokratycznej
Problem wartości w świecie współczesnym: Ponowoczesne dylematy moralne: chaos i różnorodność eksponowanych wartości i norm ku jakim wartościom prowadzić wychowanka	Poszukiwania etyków (myśl ponowoczesna Z. Baumana) -zadanie wychowania do odpowiedzialności - problem wolności i jej granic w wychowaniu
Problem relacji międzypokoleniowych: zmiana układu starsze-młodsze pokolenia -trudna sytuacja bycia autorytetem dla młodych	Potrzeba budowanie dwupodmiotowych relacji dorosły-dziecko

LUKA LUDZKA - rosnący dystans między złożonością świata, a możliwościami ludzkiego umysłu do sprostania tej złożoności.
UCZENIE INNOWACYJNE - antypacja (przewidywanie jak może być, nastawienie na przyszłość) - uczestniczenie, nawizywanie solidarności w przestrzeni, ludzie przejęci wiedzą - odrzucenie granic, wszystko jest dla ludzi.
UCZENIE ZACHOWAWCZE - adaptacja (przystosowanie się do tego, jak jest) - bierność
TEORIA DYSTANSU MIĘDZYPOKOLONIOWEGO MARGARET MEAD
1. Kultury postfiguratywne (tradycyjne) - autorytety w przeszłości („dziadkowie uczą wnuków”)
2. Kultury kofiguratywne (współcześnie przemijające) - zorientowanie na rówieśników („uczą się od sobie podobnych”)
3. Kultury prefiguratywne - młodych, którzy uczą starszych

naturalizm - wartości w naturze

pajdocentryzm - dziecko w centrum

biopsychologiom - człowiek jednostką biopsychiczną

PRZEDSTAWICIELE NATURALIZMU PEDAGOGICZNEGO:
- E. Key - „Stulecie dziecka” - Marzenia o wychowaniu i szkole bez przymusu
- E. CLAPAREDE - „Szkoła na miarę” - dziecko decyduje, jaki ma być system szkolny
-klasy równoległe - podział wg uzdolnień
-oddziały równoległe - podział wg zainteresowań
-klasy ruchome - indywidualny tok kształcenia
-wybór przedmiotów - 50% to program wspólny minimalny, 50% to fakultety
-M. Montessori - „Domy dziecięce” - pomóż zrobić mi to sam
- J. Korczak - „Jak kochać dziecko?”
-dziecko autonomicznym podmiotem, indywidualnością, traktowanym poważnie
-wychowawca - wrażliwy, pozwalający dziecku poznawać i doświadczać, ufa intuicji
WOLNOŚĆ - niezależność od oczekiwań i obyczajów
SZCZĘŚCIE - żyć zgodnie z prawem naturalnym, być sobą czyli być autentycznym.
Jak być autentycznym? Zadając sobie pytanie czy robię coś dla radości istnienia żeby się wyróżnić od innych.
PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA
wyzwolenie wychowanka z dominującej roli wychowawcy
-nurt indywidualistyczno-anarchistyczny. A.S. Niell - stworzenie sytuacji, w której każdy mógłby być maksymalnie sobą. Cel wychowania: wolny człowiek -> swobodne dojrzewanie w świecie,
-nurt polityczny. P. Freire - wyzwolenie „uciskanych” klas, dostosowanie szkół do osób najbardziej potrzebujących, stwarzanie warunków. Cel wychowania: wolny człowiek -> uczenie się dialogu w świecie dla świata.
ANTYPEDAGOGIKA - nurt kontestacyjny
CONSTESTATION - zakwestionowanie, negacja dotychczasowego stanu, wyrastająca z zaprezentowania nowego widzenia wypływającego z wyższych wartości
ODZRUCENIE
1. Wychowania
2. Pogląd o naturalnej należności generacyjnej
3. Nieufnego stanowiska do dziecka (i szerzej - człowieka)
PREZENTOWANIE
1. Antropocentrycznego stanowiska (nawiązanie do psychologii humanistycznej)
2. Pogląd na temat równości praw wszystkich ludzi
3. Nowego modelu relacji, opartego na dwupodmiotowości
STARE RELACJE oparte na zależności.
wychowawca ->znoszenie pedagogiczne -> wychowanek
NOWE RELACJE - partnerskie
człowiek (dorosły) -> człowiek (dziecko)
Każdy pragnie się rozwijać i samorealizować. Każdy wie co jest dla niego dobre, kto realizuje siebie - jest wolny, szczęśliwy i autentyczny.
Idea równouprawnienia dzieci - gdyż prawo traktuje dzieci wyłącznie w kategoriach przedmiotu opieki. Stąd formowanie katalogów praw człowieka i powstawanie organizacji i stowarzyszeń na rzecz walki o prawa człowieka.
WYCHOWANIE ma zaspakajać potrzeby:
- społeczeństwa jako całości - potrzeby trwałości i zmiany (zachowawczą i rozwojową) -> funkcje społeczne
- jednostki (wychowanka) -> potrzeba przystosowania i indywiduacji (adaptacyjną i kreatywną) -> funkcje indywidualne
NURT WYCHOWANIA:
1. Wychowani naturalne w rodzinie, nieformalnej grupie rówieśniczej i środowisku lokalnym
2. Wychowanie celowe instytucjonalne w systemie placówek szkolno-oświatowych)
3. Wychowane pośrednie (w systemie szeroko rozumianej edukacji kulturalnej, a także medialnej)
4. Samowychowanie
a) anomia (brak znajomości reguł - dziecko jest pozbawione świadomości)
b) heteronomia - faza autorytetu zewnętrznego (dziecko zna reguły i jest ich niewolnikiem)
c) autonomia intelektualna i moralna
STOSUNEK WYCHOWAWCZY wg F. Znanieckiego
Stosunek wychowawczy to taka relacja społeczna, w której obydwie strony tej relacji świadomie i dobrowolnie przyjmują prawa i obowiązki z niej wynikające.
CEL WYCHOWANIA:
-w wychowaniu chodzi o zmierzanie do celu ostatecznego, do którego dążymy, ale nigdy go nie osiągniemy (szczyt piramidy)
-nasze działania są celami cząstkowymi, które pomagają jednostce dążyć do celu ostatecznego
PROCES, czyli ciąg czynności wychowawczych:
-prowadzony wg przyjętych zasad (np. indywidualizacji, podmiotowości wychowania)
-za pomocą odpowiednich metod (np. kar i nagród, modelowania, oddziaływania przez grupę)
-w określonych formach organizacyjnych
metoda-sposób powtarzalny - dobre tendencje w oddziaływaniu
CELOWOŚĆ PROCESU WYCHOWANIA:
-cel wychowania - zaprojektowany rezultat oddziaływań wychowawczych
-cel wychowania - wyobrażony obraz wartości kierunkujący działanie
WARTOŚĆ:
- w filozofii - wszystko to, co jest godne (warte), by o to zabiegać
-w ekonomice - zysk, korzyść, cos opłacalnego
-w psychologii - wynikające z potrzeb zainteresowanie czymś
-w pedagogice - coś cennego dla jednostki i społeczeństwa, co łączy się z pozytywnym przezyciem, podstawa czegoś za dobre lub złe.
CELE OSTATECZNE (finalne):
-zawarte w wielkich filozofiach, religiach, teoriach (systemach naukowych) - wskazujących na ostateczne wartości
-wyrastają z ideałów i wizji człowieka przyszłego, mającego żyć w prognozowanym społeczeństwie
-pokazują kierunek, w którym należy podążyć
CELE POŚREDNIE (bliższe)
- zawarte w funkcjonujących (tu i teraz) koncepcjach wychowania - wyprowadzonych z celów ostatecznych
-wyrastają z celów finalnych oraz badań naukowych, diagnoz społecznych, doktryn politycznych
-wyznaczają drogę działań pedagogicznych
CELE KONKRETNE (zadaniowe):
-mają formułę programów wychowania
-inicjują kolejne działania wychowawcze, wyzwalają konkretne zmiany praktyków
-wyznaczają kolejne kroki na drodze wychowania, a jeśli wyzwolą konkretne działania wychowawców, same stają się takimi krokami
UCZYĆ SIĘ - reprezentować pewna postawę wobec wiedzy:
1. Poznanie (otwrtość 2. Emocje3. Działanie
Cały proces wychowania przebiega w danym kontekście społeczno-kulturowym.
ODDZIAŁYWANIA SPOŁECZNE: (wpływ człowieka wywołujący zmiany w drugim człowieku)
1. Socjalizacja
socjalizator - osoba reprezentująca większą zbiorowość, nie uświadamiająca sobie swojej roli społecznej. Treść:
- normy zachowania
- normy i modele
- wiedza wykraczająca o rzeczywistości pośredniej
2. Wychowanie
wychowawca - osoba świadoma swej roli reprezentanta zbiorowości. Treść:
-akceptowane sposoby zachowania
-wzory i ideały
-wiedza wykraczająca poza bezpośrednią rzeczywistość
WYCHOWANIE
-definicje praktyczne (prakseologiczne) ważne jest działanie (praktyka) wychowawcy, skupienie na tym co robi wychowawca, na sposobach oddziaływania na wychowanka
- definicje adaptacyjne - ważny jest cel przystosowania do grupy
-definicje ewolucyjne - ważne jest osiągnięcie dojrzałości, zmiany wewnętrznej wychowanka
-definicje sytuacyjne - ważne jest środowisko i ogół zdarzeń, sytuacje wychowawcze wyzwalające aktywność wychowanka ~skupienie na osobie wychowawcy ~skupienie na osobie wychowanka
Istotą KARY jest nieprzyjemne przeżycie ze strony ukaranego
KARA - wszelkie odczuwanie przez jednostkę jako przykre konsekwencje jej zachowania; w odróżnieniu od nagrody, wpływa hamująco na zachowanie, po którym następuje, może też pobudzać do zachowań umożliwiających jej uniknięcie.
KARANIE - podawanie czynnika karzącego po danej reakcji
Czynnik karzący (punisher) - przykry bodziec, który zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia poprzedzającej go reakcji.
Kara powinna być:
-szybka
-krótka
-wymierzona zaraz po wystąpieniu danej reakcji
-ograniczona pod względem intensywności
-odnosić się do reakcji, a nigdy do charakteru danej osoby
-ograniczać się do sytuacji, w której występuje ta reakcja
-nie dostarczać nie jasnych informacji osobie karanej
-polegać na sankcjach, a nie bólu fizycznym
ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE = rodzina + szkoła
OTOCZENIE - wszystkie elementy, osoby i instytucje z którymi się kontaktujemym mijamy
ŚRODOWISKO SPOŁECZNE - coś co działa, wywiera na nas wpływ; te osoby, instytucje, które wywierają wpływ na danego osobnika.
RODZINA
-gruba społeczna -więzi krwi i powiązań społeczno-ekonomicznych)
-wspólnota - więzi emocjonalne
TYPY RODZIN
1. Ilość małżonków:
-monogamiczne
-poligamiczne (poligamia - facet wiele kobiet; poliandryczne - kobieta wielu mężczyzn)
2. Ilośc członków rodziny
-wielkie
-małe (nuklearne - zamknięta, rodzice + ½ dzieci)
3. Ze względu na ilość rodziców
-pełne (rodzice + dzieci)
-niepełne (brak jednego z rodziców)
4. Miejsce zamieszkania
-wielkomiejskie
-miejskie
-małomiasteczkowe
-wiejskie
FAZY ROZWOJU MAŁŻEŃSTWA I RODZINY
1. Od zaręczyn do ślubu - faza wstepna
2. Od narodzin 1 dziecka
3. Do pójścia ostatniego dziecka do szkoły
4. Do wyjścia ostatniego dziecka z domu
5. Do śmierci jednego z małżonków
Trwałość rodziny wzmacnia (w kulturze euroamerykańskiej):
1. Szczęśliwy dom rodzinny współmałżonków
2. Długie narzeczeństwo (dobre poznanie się parterów)
3. Uświadomienie seksualne i udane życie intymne
4. Aprobata rodziny i otoczenia
5. Bliskość statusu społecznego, religii, pozycji ekonomicznej, wykształcenia, wieku.
Rodzina pełni kluczową rolę w funkcjonowaniu jednostek - miejsce socjalizacji dziecka, które odbywa się poprzez specyficzny podzial ról:
1. Otoczenia rodzinnym ciepłem (ekspresyjna funkcja rodziny)
2. Zapewnienia bazy materialnej i statusu społecznego (instrumentalna f. rodziny)
TOMASZ GORDON - koncepcja „Wychowanie bez porażek”
ZAŁOŻENIA:
1. Dzieci SA ludźmi i powinny być tak traktowane
2. Ich zachowanie jest wyrazem tego co jest między nimi a dorosłymi (rodzicami)
3. Najważniejsza jest dobra komunikacja. Można doskonalić własne umiejętności komunikacyjne, a dzięki temu unikać niepowodzeń wychowawczych.
4.W swoich zachowaniach rodzice postępują często niekonsekwentnie i nie jest to największy błąd, raczej norma
5. Dzieci maja prawo do posiadania problemu i samodzielnego rozwiązywania go. Czekaj, Az dziecko samo się upora. Jeśli jest to wyraźnie zbyt trudne - stosuj techniki pomocne, należą do nich techniki słuchania:
-słuchanie bierne
-zaakceptowanie uwagi
-otwarte, zachęcające pytania
-słuchanie aktywne

---