PEDAGOGIKA PRZEDSZKOLNA

1. Biopsychiczne podstawy wychowania przedszkolnego

1. granice chronologiczne wieku przedszkolnego,

• w Polsce okres przedszkolny obejmuje dzieci między 3 a 7 rokiem życia

• dokonując charakterystyki wieku przedszkolnego pod kątem rozwoju psychicznego wyróżnia się trzy fazy: pierwszą - od 3 do 4 lat, drugą - od 5 do 5 ½ lat i trzecią - od 5 ½ do 7 lat

• rozwój fizyczny, który posiada znamiona skoku rozwojowego, pozwala na wyodrębnienie dwóch różniących się między sobą grup wiekowych: młodszą (dzieci 3-4-letnie) i starszą (dzieci 5-6-letnie)

2. rozwój fizyczny i motoryczny w wieku przedszkolnym,

• dzieci 3-4-letnie zachowują jeszcze typ budowy małego dziecka. Posiadają stosunkowo dużą głowę, długi tułów, krótkie kończyny, słabe i mało wydolne stopy oraz niepełne jeszcze uformowanie naturalnych krzywizn kręgosłupa

• wiek od 5 do 6 lat charakteryzuje się znacznym postępem rozwoju i wzmacnianiu organizmu. Następuje przyrost wysokości ciała wywołany wydłużeniem się kości długich, zwłaszcza kończyn dolnych. Dzieci z tej grupy charakteryzują się już bardziej harmonijną sylwetką. Widoczne są korzystne zmiany w zarysie kręgosłupa oraz postępujące wysklepianie się łuków stóp, co zwiększa ich wydolność

• kościec dziecka pozostaje elastyczny i miękki, ma dużą odporność na złamania, ale też łatwo ulega deformacją

• około 5 roku życia wzrasta umięśnienie ciała, a szczególnie nóg i tułowia, co powoduje przyrost siły. Dzieci starsze stają się zdolniejsze do większych wysiłków. Wymiary całego ciała staja się coraz bardziej proporcjonalne, co czyni sylwetkę smuklejszą

• u dzieci 3-letnich nie jest także w stanie wykonywać czynności skomplikowanych, łączących w sobie kilka form ruchu, np. rzucić piłki w gorę i złapać, rozwinąć cukierka w biegu, połączyć skoku z biegiem lub rozbiegiem.

• Miedzy 4 a 5 rokiem życia następuje przyspieszenie procesów rozwojowych

• Chłopcy w zakresie wielu umiejętności i sprawności wykazują przewagę nad dziewczynkami. Osiągają lepsze rezultaty w biegach i skokach, podczas gdy dziewczynki nabierają większej wprawy w posługiwaniu się skakanką, w ćwiczeniach równoważnych i rytmicznych

3. rozwój psychiczny dziecka w wieku przedszkolnym,

• psychikę dziecka przedszkolnego cechuje emocjonalność i łatwość przechodzenia w stany krańcowe - od ożywienia i wesołości do przygnębienia i płaczu - labilność

• dzieci w wieku przedszkolnym cechuje duża pobudliwość. Jest ona tym większa, im dziecko jest młodsze. Wskutek swojej pobudliwości dziecko łatwo traci równowagę uczuciową, ulega sugestii, jest zmienne, trudno mu zapanować nad sobą, bywa krzykliwe, ruchliwe, łatwo się męczy i nuży

4. procesy poznawcze, spostrzeganie, myślenie, uwaga, mowa, pamięć,

• istotnym elementem procesów poznawczych dzieci przedszkolnych jest spostrzeganie

• myślenie dzieci 3-letnich cechuje sytuacyjność, bezpośrednia łączność z działaniem i spostrzeganie tego, co towarzyszy danej chwili. Jest to myślenie sensoryczno-motoryczne

• dalszym etapem charakterystycznym dla wieku przedszkolnego jest myślenie konkretno-wyobrażeniowe

• w proces ten coraz bardziej włącza się wyobraźnia. Stopniowo zaczynają występować u dzieci zaczątki myślenia abstrakcyjnego, słowno-logicznego

• uwaga dzieci w młodszym wieku przedszkolnym jest krótkotrwała, szybko zmieniają one przedmiot swoich zainteresowań, łatwo się męczą

• w okresie przedszkolnym następuje również rozwój mowy, zarówno ilościowy, jak i jakościowy. Wzrasta znacznie liczba używanych przez dziecko słów - od około 1000 w wieku 3 lat, do co najmniej 2000 w wieku 5 lat i 4000 słów w wieku 7 lat

• obserwuje się również postępy w zakresie gramatyzacji mowy

• procesy pamięci u dzieci przedszkolnych zależne są od tego, jak przebiegał proces spostrzegania i jaka była wtedy koncentracja uwagi

• stopień trwałości pamięci wzrasta , gdy dziecko bierze w zdarzeniach bezpośredni udział i gdy towarzyszą pozytywne emocje

5. rozwój emocjonalno - społeczny dziecka ,

• emocje u dzieci w wieku przedszkolnym są jeszcze niestałe - łatwo postają, trwają krótko i szybko zmieniają

• oprócz ruchów i mimiki do wyrażania uczuć dzieci włączają reakcje werbalne

• bardziej złożone stają się także reakcje emocjonalne wobec innych ludzi

• dzieci zaczynają formułować oceny estetyczne i moralne

• w starszym wieku przedszkolnym uczucia dziecka stabilizują się i jednocześnie pogłębiają. Wprawdzie utrzymuje się jeszcze labilność uczuciowa i wyrazista ekspresja uczuć, ale coraz częściej reakcje uczuciowe dziecka są odpowiednie do rodzaju i siły bodźców emocjonalnych

• dziecko 6-letnie charakteryzuje się już znaczną równowagą uczuciową w porównaniu do lat poprzednich. Jest na ogół pogodne, pozytywnie ustosunkowane do otoczenia, nie obserwuje się zmienności nastrojów przy jednoczesnym dużym angażowaniu emocjonalnym w to, co się dzieje dookoła. Obserwuje się również powstawanie uczuć wyższych: patriotycznych, estetycznych i humanistycznych. Jednak pomimo pewnej stabilności uczuciowej dzieci 6-letnie wykazują znaczną drażliwość i wrażliwość na ocenę ich osoby

• rozwój sfery emocjonalnej w dużej mierze uzależniony jest od kontaktów społecznych dziecka

• stopniowo wdraża się ono do przestrzegania zasad współżycia w grupie, uczy zachowywać się w zróżnicowanych sytuacjach przedszkolnych, ma możność pełnienia różnych ról społecznych

• w młodszym wieku przedszkolnym dzieci w postępowaniu odznaczają się jeszcze w dużym stopniu egocentryzmem i subiektywizmem.

• W kontaktach z innymi uwzględniają przede wszystkim własny punkt widzenia, osobiste dążenia i pragnienia

• Przeszkodą w układaniu wzajemnych stosunków jest dla nich trudność dzielenia się zabawkami, a także słaba dojrzałość działania wyrażająca się brakiem umiejętności planowania

• Potrafią podporządkować swoje postępowanie wymaganiom dyscypliny i norm moralnych

6. niektóre zaburzenia występujące u dzieci w wieku przedszkolnym, wady wymowy, zaburzenia w rozwoju fizycznym

• przyczyny zaburzeń mowy:

• nie ukończony rozwój mowy jako właściwość wieku dziecięcego

• niewykształcony słuch

• wady organiczne (trudności w oddychaniu spowodowane przerostem śluzówki, obrzękiem w przewlekłych stanach kataralnych, przerostem migdałka, skrzywieniem przegrody nosowej lub polipem a także nieprawidłowości zgryzu, brak dolnych siekaczy lub niesprawność mięśni języka)

• zaburzenia psychiczne

• wady rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym:

• u 3-latków - szeplenienie lub seplenienie, zmiękczanie spółgłosek sz, s, ż, cz, c, t, d, wadliwa wymowa głosek k, g, r (reranie), wymawianie dźwięcznych głosek jak bezdźwięcznych, upraszczanie wyrazów

• u 4-latków - szeplenienie lub seplenienie, reranie, upraszczanie grup spółgłoskowych lub brzmienia całego wyrazu (mp. mreko, radro)

• u 5-latków - seplenienie, czasami reranie, upraszczanie trudniejszych grup spółgłoskowych (np. pcoła zamiast pszczoła)

• u 6-latków - upraszczanie trudniejszych grup spółgłoskowych obok prawidłowej wymowy poszczególnych dźwięków

• do wad w formie dźwiękowej zalicza się także błędy płynności wypowiedzi, jak wtręty spółgłoskowe lub samogłoskowe (np. ee….. yy….) oraz zbędne krótkie pauzy przerywające wypowiedź w niewłaściwym czasie

• rzadziej spotykane to nosowanie, dyslalia całkowita (bełkotanie) i jąkanie

• w zakresie ogólnego rozwoju fizycznego dziecka w wieku przedszkolnym występują następujące zaburzenia:

• niezręczność ruchowa całego ciała - dzieci nie włączają się w zabawy ruchowe, czasem próbują wykonywać w samotności to, co czynią inne dzieci, mają trudności w zabawie piłką, w bieganiu na palcach, maszerowaniu, „w nogę”, ich ruchy są kanciaste”, nieskoordynowane, mało płynne

• niezręczność manualna - dzieci mają trudności w wycinaniu nożyczkami, zapinaniu guzików, wiązaniu sznurowadeł, ubieraniu się i rozbieraniu a także ubieraniu lalki

• zaburzenia lateralizacji - dzieci lepiej posługują się ręką lewą niż prawą, mają więc trudności w przyswajaniu pojęć określających stosunki przestrzenne oraz w określaniu stron swojego ciała, przejawiają trudności w maszerowaniu i różnych ćwiczeniach grupowych

• zaburzenia w spostrzeganiu wzrokowym - dziecko ma problemy z wyodrębnianiem części w złożonej całości oraz scalania poszczególnych części całości, dostrzeganiu różnic między różnymi przedmiotami podobnymi lecz nieidentycznymi, posiada trudności w odwzorowaniu graficznym i przestrzennym kształtów geometrycznych i znaków graficznych oraz trudności rozumienia i wnioskowania na materiale obrazowym

2. Podstawy funkcjonowania przedszkola, (co to jest arkusz organizacyjny, ramowy rozkład dnia, statut przedszkola, podstawa programowa)

• zgodnie z ustawą kształcenie, wychowanie i opiekę w przedszkolu publicznym dzieciom w wieku od 3 do 6 lat musi zapewnić samorząd terytorialny(gmina) i to on odpowiada za działalność przedszkola, dokonuje remontów oraz zapewnia obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną, oraz sprawuje nadzór w zakresie spraw finansowych i administracyjnych

• podstawową jednostką organizacyjną przedszkola jest oddział obejmujący dzieci w zbliżonym wieku i uwzględniający ich potrzeby, zainteresowani, uzdolnienia, stopień i rodzaj niepełnosprawności

• liczba dzieci w oddziale nie może przekraczać 25, zaś w oddziale przedszkola integracyjnego oraz w oddziale integracyjnym przedszkola ogólnie dostępnego powinna wynosić od 15 do 20, w tym od 3 do 5 dzieci niepełnosprawnych

• praca wychowawczo-dydaktyczna i opiekuńcza prowadzona jest na podstawie programu wychowania przedszkolnego

• godzina zajęć w przedszkolu trwa 60 minut

• zajęcia powinny wynosić około 15 minut z dziećmi 3 i 4-letnimi i około 30 minut z dziećmi 5 i 6-letnimi

• szczegółową organizację wychowania, nauczania i opieki w danym roku szkolnym określa arkusz organizacji przedszkola opracowany przez dyrektora placówki

• natomiast organizację pracy przedszkola określa ramowy rozkład dnia ustalony przez dyrektora. Na podstawie ramowego rozkładu dnia nauczyciel ustala szczegółowy rozkład dnia dla swego oddziału

• przedszkole funkcjonuje przez cały rok a jego dzienny czas pracy nie może być krótszy niż 5 godzin.

• bardzo dokładnie samą organizację przedszkola określa ramowy statut przedszkola publicznego zawarty w załączniku nr 3 do rozporządzenia MEN.

• Ramowy statut przedszkola publicznego jest podstawą do opracowania statutu danego przedszkola

• Przygotowanie statutu lub jego zmiany należy do rady pedagogicznej -> rada przedszkola -> kurator oświaty. A nowo zakładanemu przedszkolu statut nadaje organ prowadzący

• Statut powinien zawierać: nazwę i typ placówki, organ prowadzący, cele i zadania placówki, organy działające na terenie przedszkola oraz ich kompetencje i zasady działania (regulamin), organizacja przedszkola, program pracy wychowawczo-dydaktycznej, organizacja pracy wychowawczej, zakres zadań zatrudnionych nauczycieli i pracowników, zasady rekrutacji, sytuacje dopuszczające skreślenie wychowanka z listy uczęszczających do przedszkola, liczbę dzieci w oddziale, współpracę z rodzicami, zasady gospodarki finansowej, dokumentacje przedszkola.

• Podstawa programowa to jedyny dokument programowy wychowania przedszkolnego określony przez Ministra Edukacji Narodowej

• Podstawa programowa - poznawanie i rozumienie siebie i świata, nabywanie umiejętności poprzez działanie, odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, wspólnocie; budowanie systemu wartości

3. Organizacja środowiska przedszkolnego (wyposażenie sali, organizacja dnia pobytu i zajęć dzieci w przedszkolu, współpraca ze środowiskiem rodzinnym)

• Organ prowadzący przedszkole zobowiązany jest zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki działania przedszkola oraz wyposażyć je w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji zadań opiekuńczych, wychowawczych i dydaktycznych.

• Wystrój Sali : Najbardziej wartościowe dla dziecka jest takie urządzenie Sali przedszkolnej, które harmonijnie uwzględnia zasady estetyki, funkcjonalności i higieny. W Sali trzeba zmieścić wiele przedmiotów : zabawek, pomocy, przyborów. Należy jednak unikać ich zatłoczenia, aby nie odbierały przestrzeni, która jest potrzebą dzieci i ozdobą przedszkola. Ściany powinny być ozdobione kolorowymi obrazkami znanych dziecku zwierząt, osób lub afiszami z imionami dzieci, datami ich urodzin, porami roku, tablicą listy obecności itp.

• Kąciki zabaw : Rozmieszczane są one zazwyczaj na obrzeżu sali. Mają do spełnienia następujące zadania :

• zaspokajają różnorodne potrzeby dzieci

• ułatwiają socjalizację i kontakty

• rozwijają zdolności manualne i sprawność fizyczną

• rozwijają umiejętności językowe

• Procesowi wychowania w przedszkolu podporządkowana jest organizacja poszczególnych odcinków dnia przedszkolnego. Uwzględnia to potrzebę :

• regularnego żywienia dzieci i rozmieszczania posiłków w odstępach nie krótszych niż 3 godziny

• potrzebę południowego odpoczynku trwającego około 1,5 godziny

• potrzebę codziennego przebywania dzieci na świeżym powietrzu nie krócej niż 2 godziny

• Etapy dnia : schodzenie się dzieci, śniadanie, zajęcia obowiązkowe, zabawa, pobyt w ogrodzie, obiad, odpoczynek, zajęcia popołudniowe, rozejście się dzieci do domów (są one wyznaczone i określone czasem)

• Szczegółowy dzienny plan zajęć :

• Godz. 6.00-8.00 - schodzenie się dzieci

• Godz. 8.00-8.15 - zajęcia indywidualne lub w małych grupach

• Godz. 8.15-8.30 - gimnastyka poranna i przygotowanie do śniadania

• Godz. 8.30-9.00 - śniadanie

• Godz. 9.00-10.30 - zajęcia obowiązkowe

• Godz. 10.30-12.30 - zabawy w grupach, zabawy tematyczne, spacer

• Godz. 12.30-13.00 - przygotowanie do obiadu, rozkładanie leżaków

• Godz. 13.00-13.30 - obiad

• Godz. 13.30-15.00 - leżakowanie

• Godz. 15.00-15.15 - składanie leżaków, przygotowanie do podwieczorku

• Godz. 15.15-15.30 - podwieczorek

• Godz. 15.15-16.30 - zajęcia dowolne, rozchodzenie się dzieci do domu

• Zajęcia obowiązkowe : Organizowane są przez nauczyciela i odbywają się po śniadaniu, około godziny 9.00. Uczestniczą w nich dzieci 4-6-letnie.

• dla 4-latków jest to jedno zajęcie trwające około 15 minut

• dla 5-latków dwa zajęcia po 20 minut

• dla 6-latków dwa zajęcia po 30 minut (jeżeli zajęcia występują jedno po drugim obowiązuje 10-25 minutowa przerwa podczas której dzieci się bawią, jeżeli pierwsze zajęcia odbywały się przy stolikach to drugie powinny odbywać się np. na podłodze)

• Poranne ćwiczenia i zabawy ruchowe :

• 3-4-latki - zajęcia trwają 10-15 minut (mimo, iż dla 3-latków program przewiduje tylko zajęcia ruchowe i umuzykalniające, to w praktyce prowadzi się z nimi również krótkie zajęcia dydaktyczno-wychowawcze

• 5-6-latki - zajęcia trwają 15-20 minut

• Zajęcia dowolne : Organizowane są po południu, po podwieczorku i trwają do momentu rozejścia się dzieci do domów. Są to zajęcia dobrowolne wybrane przez dziecko

• Współpraca środowiska przedszkolnego i rodzinnego może obejmować następujące płaszczyzny :

• wzajemna wymiana informacji o dziecku

• zaznajamianie rodziców z pracą dydaktyczno-wychowawczą przedszkola

• podnoszenie kultury pedagogicznej rodziców

• starania o zapewnienie warunków prawidłowego rozwoju dziecka

• inicjowanie poczynań pedagogicznych rodziców

• oddziaływanie na postawy rodzicielskie

• pomoc rodziców w ulepszaniu warunków pracy przedszkola

• integrowanie dzieci, rodziców i nauczycieli

• Do podstawowych zasad nawiązywania kontaktów między środowiskiem przedszkolnym a rodzinnym zalicza się :

• zasadę pozytywnej motywacji

• zasadę partnerstwa

• zasadę wielostronnego przepływu informacji

• zasadę jedności oddziaływań wychowawczych

• zasadę aktywnej i systematycznej współpracy

• Do kontaktów zbiorowych zalicza się :

• zapoznanie rodziców z treścią programu wychowawczo-dydaktycznego oraz metodami jego realizacji

• informowanie rodziców o osiągnięciach dzieci

• organizowanie spotkań merytoryczno-szkoleniowych poświęconych omawianiu określonych problemów wychowawczych, zdrowotnych, psychologicznych, socjologicznych

• Kontakty grupowe rodziców i nauczycieli to m.in. :

• spotkania rady rodziców i wychowawców

• spotkania przedstawicieli społeczności rodziców

• spotkania metodyczne- współudział rodziców w organizowaniu różnego rodzaju wycieczek

• projektowanie i wykonywanie dekoracji i pomocy naukowych

• Kontakty indywidualne obejmuje m.in. :

• konsultacje pedagogiczne

• indywidualne rozmowy z rodzicami w ramach dyżuru nauczycielskiego

• wizyty domowe

• kontakty telefoniczne

• kontakty korespondencyjne

• gromadzenie i pokazywanie rodzicom prac dziecka

4. Funkcje i zadania pedagogiki przedszkolnej

• Funkcja wspomagająca rozwój dziecka - stwarzanie sytuacji sprzyjających wyzwalaniu i doskonaleniu różnych form aktywności

• Funkcja zapewnienia opieki, wychowania i uczenia się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa

• Funkcja doradztwa i wspierania działań wychowawczych rodziny wobec dziecka

• Przedstawione funkcje wychowania przedszkolnego ściśle wiążą się z zadaniami, poprzez które mogą być realizowane. Do zadań należą:

• w zakresie wychowania zdrowotnego należy kształtowanie czynnych postaw wobec zdrowia i bezpieczeństwa, wyrabianie nawyków higieniczno-kulturalnych, rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej

• zadania wychowania moralno-społecznego obejmują rozwijanie wrażliwości emocjonalnej, świadomości moralnej uczuć patriotycznych, kształtowanie właściwej postawy dziecka jako członka rodziny, zbiorowości przedszkolnej

• do zadań wychowania technicznego należy rozwijanie zainteresowań i sprawności konstrukcyjnych dzieci oraz umiejętności posługiwania się prostymi urządzeniami technicznymi, zapoznanie z rolą techniki w życiu człowieka

• zadaniem wychowania estetycznego jest rozwijanie wyobraźni, wrażliwości estetycznej i twórczości dzieci w kontakcie ze sztuką i przyrodą

5. Zasady pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym

• Zasada zaspokajania potrzeb dziecka - polega na wpływaniu na jego dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne

• Zasada aktywności - stanowi warunek skuteczności wychowania w każdej sferze wychowania przedszkolnego

• Zasada indywidualizacji - wskazuje na konieczność otoczenia troską każdego dziecka i na gotowości nauczycielki do nawiązania z nim indywidualnych kontaktów

• Zasad organizacji życia społecznego dzieci - wymaga stosowania norm społecznych i moralnych obowiązujących w zbiorowości przedszkolnej

• Zasada integracji - ukazuje konieczność liczenia się w każdej sytuacji ze współzależnością rozwoju somatycznego i psychicznego dziecka z wpływem zdrowia i dobrego samopoczucia na jego zachowanie z wpływem przeżyć emocjonalnych na funkcjonowanie dziecięcego organizmu

6. Podstawowe metody pracy wychowawczej w przedszkolu

• Metody czynne :

• metoda samodzielnych doświadczeń - polega na stwarzaniu warunków dla spontanicznej zabawy i innych form dowolnej działalności dziecka, na ułatwianiu mu nawiązywania z własnej inicjatywy kontaktów z otoczeniem społecznym, przyrodą i ze sztuką. Nauczyciel nie bierze udziału w działaniach dziecka, pozostawiając mu swobodę.

• metoda kierowania własną działalnością dziecka - obejmuje inspirowanie jego spontanicznej działalności poprzez zachętę, sugestię, podsunięcie pomysłu czy radę.

• metoda zadań stawianych dziecku do rozwiązania - polega na inspirowaniu go do odkrywania nowych zjawisk oraz do przyswajania i stosowania w praktyce określonych umiejętności

• metoda ćwiczeń - pobudza dzieci do powtarzania różnych czynności w celu rozwijania sprawności ruchowej, utrwalania umiejętności praktycznych i wiadomości a także kształtowania postaw

• Metody oglądowe :

• metoda obserwacji i pokazu - obejmuje przedmioty, zjawiska i czynności, na których nauczyciel chce skupić uwagę dzieci

• metoda przykładu osobistego nauczyciela - dostarcza dzieciom wzorów postępowania

• metoda udostępniania dzieł sztuki - polega na oglądzie dzieł sztuki plastycznej, teatralnej, muzycznej itp.

• Metody słowne :

• rozmowy opowiadania i zagadki - rozwijają procesy poznawcze i poszerzają zasób wiadomości dziecka

• objaśnienia i ilustracje

• sposoby społecznego porozumiewania - wpływają na postępowanie dzieci

• metoda żywego słowa - pobudza uczucia i procesy poznawcze, działa na wyobraźnie i motywacje dziecka.

7. Środki dydaktyczne w wychowaniu przedszkolnym

• Środki dydaktyczne - są to przedmioty materialne, które dostarczają dzieciom określonych bodźców sensorycznych oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk itp., ułatwiając im bezpośrednie lub pośrednie poznawanie rzeczywistości.

• MEN z dnia 31.08.1995 r. ogłosił zestaw środków dydaktycznych dopuszczonych do użytku szkolnego. W zakresie wychowania przedszkolnego są to następujące pomoce :

• ćwiczenia logopedyczne

• domino graficzne

• domino obrazkowo-wyrazowe

• gra dydaktyczna „zestaw sylab”

• gra dydaktyczna „domino sylabowe”

• gra dydaktyczna „ domino literowe”

• kolekcja papieru „zrób to sam”

• Lego Dacta - P1, P1+, P2, P2+

• lista obecności

• plansze dydaktyczne „ekologia”

• słownik obrazkowo-wyrazowy

• wzornik do nauki pisania

• wyszywanki bez igły cz.1 i 2

• zestaw do plastyki w przedszkolach i szkołach dla dzieci 4-11-lat

• inne : audycje radiowe i telewizyjne, nagrania na kasecie, płycie, wideo, przeźrocza, instrumenty muzyczne, ilustracje itp.

8. Planowanie pracy wychowawczo - dydaktycznej (plany roczne, miesięczne, tygodniowe, dzienne)

• Plan pracy wychowawczo-dydaktycznej obejmuje całokształt działalności wychowawczej podejmowanej w przedszkolu w czasie pobytu dziecka oraz wszelkie czynności niezbędne do pomyślnej realizacji zadań.

• Funkcją planowania jest m.in. :

• dobór oraz integrowanie zadań i treści zawartych w poszczególnych działach programu

• konkretyzacja tych zadań i treści

• samokontrola realizacji zamierzeń wychowawczych, ciągłość i systematyczność pracy wychowawczej oraz koordynacja działania zespołu pracowników przedszkola

• Cechy planu pracy wychowawczo-dydaktycznej :

• Celowość

• Wykonalność

• wewnętrzna zgodność

• operatywność, elastyczność, otwartość

• czasowa określoność- kompletność

• Roczny plan pracy dotyczy całej placówki a poszczególni nauczyciele mają obowiązek uwzględniać go podczas tworzenia własnych rozkładów materiału. Miesięczne plany są bardzo szczegółowe. Zawierają nazwy zabaw i gier, nazwy ćwiczeń gimnastycznych, tytuły wierszy, piosenek, tematy realizowane z dziećmi, spacery a także przewidziany czas na ich realizację. Opracowuje go dyrektor przedszkola.

• Plan miesięczny tworzony jest przez nauczyciela na podstawie zadań zawartych w realizowanym programie wychowania przedszkolnego. Wynika z niego podział na poszczególne treści na które nauczyciel ma obowiązek przeznaczyć pewien odcinek czasowy. Są to :Zadania umysłowe, zdrowotne, moralno-społeczne i estetyczne.

• Plan tygodniowy zawiera wiodące treści na których będą koncentrowały się dzieci z nauczycielem w danym tygodniu.

• Dzienny plan pracy jest szczegółowym opracowaniem tematu realizowanego w danym dniu. Jest ciągiem czynności, z których każdą wykonuje się oddzielnie, chociaż po kolei, a każda czynność następna wynika z poprzedniej.

9. Treści programowe wychowania w przedszkolu

1. struktura i zakres treści programowych w przedszkolu,

• wychowanie umysłowe obejmujące rozwijanie mowy i myślenia (edukacja polonistyczna), poznawanie stosunków jakościowych i ilościowych i kształtowanie pojęć matematycznych (edukacja matematyczne) oraz poznawanie przyrody (edukacja przyrodnicza)

• wychowanie estetyczne

• wychowanie społeczno-moralne

• wychowanie zdrowotne

2. treści edukacji polonistycznej - rozwijanie mowy i myślenia

• tworzenie warunków do doświadczeń językowych w zakresie reprezentatywnej i komunikatywnej funkcji języka ( ze szczególnym uwzględnieniem nabywania i rozwijania umiejętności czytania i pisania)

• tworzenie sytuacji doskonalących pamięć, zdolność kojarzenia, umiejętność skupiania uwagi na rzeczach i osobach

• wzbudzanie zainteresowań obrazem (ilustracją) i tekstem - odczytywanie sensu i przeznaczenia rzeczy

3. treść edukacji matematycznej - poznawanie stosunków jakościowych i ilościowych oraz kształcenie pojęć matematycznych

• dostrzeganie i opisywanie różnic, podobieństw i relacji między przedmiotami i zjawiskami. Stwarzanie okazji do porządkowania, klasyfikowania i liczenia

• poznawanie, stosowanie i tworzenie symboli i znaków

4. treść edukacji przyrodniczej - poznawanie otoczenia społecznego, technicznego i przyrody

• budzenie zaciekawienia otaczającym światem poprzez prowokowanie pytań i dostarczanie radości odkrywania

• organizowanie działań umożliwiających poznawanie wielowymiarowości człowieka (postrzegam, myślę, czuję, działam)

• organizowanie sytuacji pozwalających na poznanie możliwości własnych dziecka i innych ludzi, np. wynikających ze zróżnicowania płci, wieku, stanu zdrowia i doświadczenia

• wykorzystanie i tworzenie sytuacji do poznawania rzeczywistości przyrodniczej poprzez obserwowanie, eksperymentowanie i odkrywanie

5. treści wychowania estetycznego - estetyka życia codziennego, obcowanie z przyroda, sztuką, wytworami techniki, działalność plastyczno-konstrukcyjna, umuzykalnienie

• wykorzystywanie i tworzenie okazji do poznawania rzeczywistości kulturowej poprzez poznawanie dzieł kultury

• wykorzystywanie i tworzenie okazji do poznawania rzeczywistości technicznej poprzez obserwowanie, manipulowanie oraz przekształcanie przedmiotów lub zmianę ich ułożenia w przestrzeni i czasie

6. treść wychowania społeczno- moralnego - uczestniczenie dziecka w życiu podstawowych grup społecznych

• wykorzystywanie i tworzenie okazji do poznawania rzeczywistości społecznej poprzez poznawanie zasad organizacji życia społecznego, tradycji rodzinnej, regionalnej i narodowej

• uczenie nawiązywania bliskiego, serdecznego kontaktu z innymi osobami

• wdrażanie do zachowań akceptowanych społecznie, wprowadzenie w kulturę bycia

• umożliwienie dziecku odkrywania znaczenia komunikowania się w sposób niewerbalny

• dostarczenie przykładów i doświadczeń rozwiązywania sytuacji problemowych

• tworzenie okazji do pełnienia różnych ról w układach interpersonalnych

• wprowadzanie dziecka w świat wartości uniwersalnych

• pomaganie dziecku w poznawaniu różnych postaw bohaterów literackich i filmowych oraz próby ich oceny i uzasadniania stanowiska

• rozwijanie poczucia odpowiedzialności poprzez samodzielne, dokładne i rzetelne wywiązywanie się z podejmowanych działań

7. treść wychowania zdrowotnego - zasady bezpieczeństwa, kształtowanie nawyków i przyzwyczajeń higieniczno-kulturalnych, rozwijanie sprawności ruchowej

• Kształtowanie nawyków higienicznych i zachowań prozdrowotnych oraz proekologicznych

• Uczenie zasad postępowania warunkujących bezpieczeństwo

• Tworzenie warunków sprzyjających spontanicznej i zorganizowanej aktywności ruchowej dziecka, umożliwienie udziału w grach, zabawach ruchowych i gimnastyce

• Pomoc w budowaniu pozytywnego obrazu własnego „ja”, zaspokajania poczucia bezpieczeństwa

• Identyfikowanie i nazywanie różnych stanów emocjonalnych

• Uczenie sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, właściwego reagowania na przejawy emocji innych oraz kontrolowania zachowań

• Wspieranie samodzielnych działań dziecka

• Umożliwianie dokonywania wyborów

• Pomaganie w dostrzeganiu problemów

• Wspieranie działań twórczych

• Umożliwienie ekspresji

10. Przygotowanie dzieci do nauki w szkole (dojrzałość szkolna)

• Dojrzałość szkolna - osiągnięcie przez dziecko takie stopnia umysłowego, emocjonalnego, społecznego, fizycznego jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych w klasie pierwszej. Zależy od warunków bytowych dziecka, wykształcenia rodziców, wychowania przedszkolnego, zdolności dziecka i jego zdrowia.

• Czynniki wpływające na dojrzałość szkolną

• Indywidualne (potrzeby, skłonności)

• Środowiskowe

• Kulturalne

• Społeczno-psychologiczne

• Uczęszczanie do przedszkola

• Dziecko, które osiągnęło gotowość szkolną powinno:

• Sfera umysłowa

• Opanować syntezę i analizę wzrokową i słuchową

• Wypowiadać się, wymawiać słowa i budować zdania poprawne gramatycznie

• Wymawiać prawidłowo wszystkie głoski

• Logicznie i dość płynnie powiedzieć o niedawnych wydarzeniach, opowiedzieć treść obrazka wyodrębniając szczegóły istotne i ważne dla akcji przedstawionej na obrazku

• Chętnie słuchać czytanych mu książek i potrafić opowiedzieć ich treść

• Rozpoznawać kolory i umieć je nazywać

• Znać kilka piosenek i rymowanek dziecięcych

• Rozumieć i wykonywać polecenia kierowane do niego

• Mieć dobrą koordynację wzrokowo-słuchowo-ruchową

• Posiadać dobrą orientację w schemacie własnego ciała oraz przestrzenną i kierunkową

• Dobrze orientować się w środowisku społecznym i przyrodniczym

• Umie liczyć na konkretach

• Rozpoznawać i nazywać figury geometryczne

• Sfera sprawności ruchowej i manipulacyjnej

• Być samodzielne ze szczególnym uwzględnieniem podstawowych czynności samoobsługowych

• Ciąć i bezpiecznie posługiwać się nożyczkami

• Wykonywać czynności wymagające zręczności palców (szycie dużą igłą)

• Umieć rzucać i łapać dużą piłkę

• Potrafi skakać i podskakiwać na jednej nodze

• Sprawnie posługiwać się przyborem do rysowania i pisania oraz prawidłowo je trzymać

• Zachowywać prawidłowy kierunek kreślenia figur, szlaczków, liter (od lewej do prawej, z góry na dół)

• Odwzorowywać podane kształty

• Wykonywać prace na zadany temat różnymi technikami plastycznymi

• Być sprawne ruchowo, szybkie, zwinne

• Mieć sprawną równowagę

• Mieć ustaloną lateralizację

• Sfera umiejętności społecznych

• Starać się wykonywać czynności do końca w określonym czasie, wytrwale

• Zachowywać się rozważnie

• Przestrzegać ustalonych zasad

• Zastosować się do reguł gier i zabaw

• Mieć ufny stosunek do otoczenia

• Panować na reakcjami emocjonalnymi

• Nie ulegać chwilowym nastrojom

• Potrafić dzielić się z innymi

• Być lubiane i akceptowane przez inne dzieci

• Nie reagować agresywnie ani zbyt emocjonalnie w obliczu trudności i niepowodzeń

• Pomagać w prostych pracach domowych

• Dbać o utrzymanie porządku w najbliższym otoczeniu

• Być chętne do pomocy, pożyteczne

• Skupiać uwagę na danej czynności

• Dostosować się do nowej sytuacji i środowiska

• Chętnie bawić się z rówieśnikami

• Zależnie od sytuacji poprowadzić zabawę, współpracować, podporządkować się grupie

11. Wizerunek nauczyciela przedszkola (cele i zadania działalności pedagogicznej nauczyciela przedszkola, podstawowe funkcje nauczyciela przedszkola, pedagogiczna postawa, warsztat pracy, kształcenie)

• Najistotniejsze cechy i postawy, którymi powinien charakteryzować się każdy modelowy nauczyciel przedszkola:

• empatia (umiejętność wyczuwania nastrojów drugiego człowieka);

• spolegliwość (służenie radą, pomocą, wspieranie);

• opiekuńczość;

• racjonalne myślenie;

• kompetentność w profesji;

• optymizm pedagogiczny;

• odpowiedzialność;

• identyfikacja z miejscem pracy (szkołą, uczelnią),

• aktywność i zaangażowanie zawodowe;

• partnerski stosunek do dzieci;

• kultura osobista.

• Cele działalności pedagogicznej nauczyciela przedszkola

• Wszechstronny rozwój każdego wychowanka

• Prawidłowe ukształtowanie osobowości dziecka

• Troska o zdrowie i bezpieczeństwo dzieci

• Zadania działalności pedagogicznej nauczyciela przedszkola

• Włączenie się do działań profilaktycznych, stymulacyjnych, kompensacyjnych, korektywnych i reedukacyjnych prowadzonych przez personel pedagogiczny, lekarski i administracyjno-obsługowy,

• opiekuńcze, wychowawcze, dydaktyczne, diagnostyczno-prognostyczne, kompensacyjno-usprawniające

• dobór programów, metod wychowania środków dydaktycznych, form organizacyjnych

• włączenie środowiska i innych podmiotów edukacji w działalność wychowawczo - dydaktyczną grupy,

• umiejętne budzenie i wspieranie potrzeb, zainteresowań i uzdolnień dzieci,

• pozytywne motywowanie dzieci do działalności poznawczej,

• wdrażanie ich do samowychowania i samooceny.

• Warsztat pracy nauczyciela przedszkola

• Na warsztat pracy nauczyciela przedszkola składają się określone przedmioty i urządzenia, środki dydaktyczne, metody i techniki wy­chowania oraz wzory postępowania pedagogicznego nauczyciela, które są włączane do procesu wychowania w przedszkolu i umożli­wiają realizację celów wychowawczo-dydaktycznych.

• Warsztat pracy zawiera w sobie elementy aktywnej, refleksyjnej postawy wycho­wawczej nauczyciela oraz jego nastawienie na samokształcenie i związane z tym gromadzenie określonych materiałów służących wzbogaceniu indywidualnego dorobku każdego z nauczycieli.

• Powinien zawierać element nowoczesności - stwarzać więcej możliwości do samokształcenia dzieci, np. komputery

• Podstawowe funkcje nauczyciela przedszkola

• organizowanie życia i działania dzieci, a więc planowanie, aranżowanie, animowanie sytu­acji wychowawczych i wprowadzanie w nie dzieci, wdrażanie ich do realizacji odpowiednich zadań, takich jak poznawanie, kształtowanie umiejętności i ich stosowanie

• Nauczyciel pełni również funkcję orga­nizatora i przewodnika oraz partnera dzieci

• tworzenie jak najkorzy­stniejszych warunków samorealizacji i samodoskonalenia się dzieci, a szczególnie rozbudzanie emocji, ciekawości poznawczej, aspiracji, wyzwalanie aktywności, twórczości

• Dla instytucji przedszkolnych, jako konkretnego szczebla eduka­cji, charakterystyczne są następujące funkcje nauczyciela:

• organizowanie samodzielnych doświadczeń dziecka,

• projektowanie zadań dziecka,

• sterowanie ćwiczeniami dziecka,

• inicjowanie i prowadzenie dialogów i opowiadań, stawianie i roz­wiązywanie zagadek, objaśnianie i instruowanie, porozumiewanie się z dziećmi i dzieci między sobą, stosowanie założeń kultury ży­wego słowa,

• prowadzenie pokazu i obserwacji,

• oddziaływanie przykładem osobistym,

• udostępnianie prac z zakresu sztuk plastycznych,

• wykorzystywanie utworów muzycznych.

12. Innowacje pedagogiczne ( istota innowacji, przedszkola alternatywne, certyfikaty jakości, innowacje programowe)

• Są to nowe wytwory materialne lub symboliczne mające na celu wprowadzenie do praktyki nieznanych dotąd zmian o charakterze ulepszeń. Sens pedagogiczny innowacji wyznacza nie tyle obszar nią objęty lecz jej użyteczność z punktu widzenia dziecka

• Można rozpatrywać je w 5 aspektach:

• Przedszkola - poprawa skuteczności działania, polepszenie warunków edukacji

• Nauczyciela - rozbudzenie w nauczycielu potrzeby pracy niekonwencjonalnej i aktywności w kierunku doskonalenia warsztatu pracy oraz zaspokajanie swoich ambicji zawodowych

• Dzieci - korzyści jakie odnoszą dzieci w wyniku dokonywanych zmian

• Rodziców - rozszerzenie kompetencji rodziców w przedszkolu

• Administracji - zmiana w hierarchii jej podstawowych zadań, organizowanie nauczycielowi pracy, nadzorowanie i egzekwowanie wyników pracy

• Metody:

• Analityczna Przyłubskich

• Matery

• Rocławskiego

• J. Majchrzak

• Zabawa w czytania Domana

• Metoda naturalnej nauki języka Wendy Pye

• Nauka czytania i pisania

• Historyjki

• Zapamiętywanie obrazków

• Szczegóły

• Budowanie całości

• Czytanie wspólne, samodzielne, pisanie

• Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz

• Ekspresja ruchowa K. Orfa

• Gimnastyki rytmicznej Kniessów

• Ruchowej ekspresji twórczej Labana

• Ruchu rozwijającego Sherborne

• Kinezjologia edukacyjna Denisona

• Przedszkole alternatywne - realizuje program zatwierdzony przez MEN, ale również programy autorskie. W pracy z dziećmi korzysta z metod innowacyjnych

• Certyfikat jakości - potwierdzenie najwyższej jakości

13. Współpraca ze środowiskiem rodzinnym dziecka (organizacja uroczystości z udziałem rodziców, organizacja zajęć otwartych dla rodziców, organizacja zebrań oraz kontaktów indywidualnych )

• Współdziałanie wychowawców, nauczycieli z rodzicami i opiekunami dzieci jest jednym z istotnych czynników prawidłowego funkcjonowania szkoły, przedszkola i rodziny.

• Naczelnym celem współpracy tych dwóch środowisk jest dążenie do usprawniania pracy wychowawczej z dziećmi. Nie chodzi tylko o doskonalenie działań wychowawczych jedynie w stosunku do dzieci tzw. trudnych czy zaistniałych w grupie sytuacji konfliktowych. Stosowane w praktyce różnorodne formy współpracy wychowawców z rodzicami i opiekunami dzieci, dotyczą spraw związanych z wychowaniem wszystkich dzieci bez wyjątku.

• Głównymi formami współpracy z rodzicami są :

• Kontakty indywidualne - rodzice chętnie rozmawiają o swoim dziecku, istnieje więc naturalna motywacja ich kontaktu z nauczycielką. Chętniej rozmawiają bez świadków. Ponadto udane kontakty indywidualne są największym źródłem zaufania rodziców do przedszkola, co ogromnie ułatwia rozwijanie form również zespołowej współpracy. W kontaktach indywidualnych uzyskuje się informacje o dziecku, o jego dotychczasowym rozwoju, aktualnych problemach wychowawczych i zdrowotnych. Pożądane jest by chociaż raz w tygodniu nauczycielka miała dyżur, gdyż wtedy rodzice w określonych godzinach mogą przyjść do niej na rozmowę, niektórzy przychodzą z własnej inicjatywy, inni są zapraszani.

• Kącik dla rodziców - Jeśli przedszkole nie dysponuje oddzielnym pomieszczeniem, dobrze jest wydzielić miejsce np. w holu, gdzie rodzice i inne osoby przychodzące po dziecko mogą przebywać nieco dłużej. Już samo urządzenie takiego miejsca powinno akcentować gotowość współpracy i partnerstwa z rodzicami. W kąciku można się zatrzymać, posiedzieć, na ścianach wiszą tablice z informacjami, podane są godziny przyjęć dyrektora, dyżury nauczycielek, terminy różnych zebrań. Rodzice mogą zapoznać się z jadłospisem na dany tydzień. Można zapoznać rodziców z rozkładem dnia w przedszkolu ilustrując jego tok kolejnymi zdjęciami w czasie ich zabaw spontanicznych i organizowanych, zajęć indywidualnych i grupowych, czynności samoobsługowych. W kąciku można informować o książkach, które warto dziecku kupić i poczytać. Przede wszystkim jednak należy się rodzicom prezentacja dziecięcego dorobku świadczącego o postępującym, ogólnym rozwoju dziecka.

• Zebrania grupowe - Mają tę zaletę, że odbywają się w małym gronie osób zainteresowanych problemami odniesionymi do tej a nie innej grupy dzieci w danym wieku. Cel tych zebrań, tak jak i cel spotkań indywidualnych jest podobny - zachęcić rodziców do obcowania, obserwowania i zrozumienia dziecka, poznać postawy rodzicielskie, ich poglądy na wychowanie, także podsuwać sposoby postępowania z dzieckiem w określonych sytuacjach. Po omówieniu spraw bieżących może nastąpić pogadanka albo dyskusja na wybrany temat. Z takiej dyskusji nauczycielka wiele dowiaduje się o konkretnej rodzinie jako środowisku wychowawczym. Tematem do dyskusji może być problem nagród i kar, obowiązków domowych i usamodzielniania dziecka, roli zabawy w jego życiu.

• Zebrania ogólne - Na ogół zebrania ogólne składają się z dwóch części. W pierwszej części uczestniczą wszyscy zebrani, zaś na drugą rozchodzą się do poszczególnych oddziałów. Zebrania te służą załatwianiu spraw dotyczących wszystkich rodziców i z reguły zwołuje się je na początku roku szkolnego. Ogólne zebrania otwierają i zamykają rok szkolny, są zwoływane z okazji organizacji większych imprez, bądź spraw tego wymagających.

• Rada rodziców - Rada rodziców jest społecznym organem reprezentującym wszystkich rodziców przedszkolaków. Współpracuje z dyrektorem przedszkola i radą pedagogiczną.
  Pierwsze zebranie rady rodziców zwołuje dyrektor szkoły w terminie do 15 września danego roku szkolnego. Pierwsze zebranie rady rodziców otwiera dyrektor przedszkola i przewodniczy mu do czasu wybrania przewodniczącego.

• Uroczystości - w których uczestniczą rodzice i osoby bliskie dziecku to doskonały sposób do pogłębiania więzi uczuciowych pomiędzy nimi, a także jest to okazja do rozmów wychowawców z rodzicami.

• Wartości uroczystości:

• kształtują postawy społeczne

• zbliżają dzieci do sztuki regionalnej i kultury ludowej

• pogłębiają uczucia rodzinne, ukazują role rodziny i społeczeństwa

• współdziałanie w grupie

• kształtują postawy estetyczne

• kształtują artystykę

• Warunki dobrej organizacji uroczystości

• przygotowania nie powinny zaburzać rytmu dnia

• dostosowanie uroczystości do ram codziennych zajęć

• dostosowanie czasu na naukę piosenek, wierszyków tak by nie zabierać dzieciom czasu na zabawę, spacery itp.

• przestrzeganie czasu trwania uroczystości do wieku dzieci

• dostosowanie sali podczas uroczystości nie powinna być za ciemniona okna otwarte bądź uchylone

• dostosowanie przewidywanego materiału słownego i ruchowego do możliwości dzieci

• Zajęcia otwarte - Zajęcia otwarte to forma umożliwiająca rodzicom obserwowanie swojego dziecka w czasie zabaw i zajęć w gronie rówieśników. Istnieje przekonanie, że szczególnie wartościowe jest zaproszenie rodziców do przedszkola na zajęcia organizowane z całą grupą dzieci w godzinach przedpołudniowych. Można wówczas, czyniąc to w sposób nie nużący rodziców i dzieci, krótko, jasno i zwięźle powiedzieć o wartościach wychowawczych tego, co wykonują w danej chwili dzieci. Zrozumieniu intencji naszych działań pedagogicznych na pewno pomoże rodzicom informacja, że wesoła zabawa polegająca na chwytaniu palcami papierowych kulek jest ćwiczeniem przeciwko płaskostopiu. Na tak zaplanowane zajęcie otwarte nie powinno przychodzić więcej niż 3-5 osób. Można tę liczbę zwiększyć gdy zajęcia odbywają się w ogrodzie. Wszyscy rodzice powinni mieć możliwość zobaczenia swojego dziecka podczas zajęć w przedszkolu chociaż jeden raz w roku.

14. Prawa dziecka (akty prawne regulujące prawa dziecka, sposoby jak rozmawiać z dziećmi o ich prawach i obowiązkach)

• Prawa dziecka:

• prawo do życia i rozwoju

• prawo do posiadania stanu cywilnego

• prawo do uzyskania obywatelstwa

• prawo dziecka do rodziny;

• prawo poznania swego genetycznego pochodzenia, do wychowania przez rodziców naturalnych,

• prawo do wolności religii lub przekonań

• prawo do swobodnego wyrażania poglądów i poszanowania ich przez dorosłych

• wolność od przemocy fizycznej lub psychiatrycznej, wyzysku, nadużyć seksualnych wobec okrucieństwa

• wolność od bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych (do lat 15)

• zakaz wykonywania kary śmierci lub stosowania kary dożywocia więziennego wobec dziecka

• Prawa socjalne:

• prawo do zabezpieczenia socjalnego

• prawo do możliwie najwyższego poziomu ochrony zdrowia,

• prawo do odpowiedniego standardu życia prawo do wypoczynku, czasu wolnego, rozrywki i zabawy,

• Prawa kulturalne:

• prawo do nauki (nauka w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjalnej jest obowiązkowa i bezpłatna),

• prawo do zmienności swych praw

• prawo do korzystania z dóbr kultury,

• prawo mniejszości etnicznych do znajomości swojej kultury, wyznania i praktyk religijnych

• Prawa polityczne:

• prawo do stowarzyszania się i gromadzenia w celach pokojowych

• prawo wolności wypowiedzi, swobody poszukiwania i przekazywania informacji i idei wszelkiego rodzaju

• W Polsce najważniejszymi aktami prawnymi, gwarantującymi prawa dziecka, są:

• Konstytucja RP;

• Konwencja o Prawach Dziecka;

• Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka.

• prawach dziecka z młodszymi dziećmi należy rozmawiać w sposób atrakcyjny, przyciągający ich uwagę, unikając zbędnego werbalizmu. Warto to robić wykorzystując gry, zabawy, w trakcie dyskusji czy wspólnych działań. Celem zajęć z dziećmi jest, oprócz przekazania podstawowych wiadomości, przede wszystkim kształtowanie ich postaw w oparciu o prymat takich wartości jak godność, równość, wolność, sprawiedliwość, prawo.

15. Umowa w wychowaniu dzieci - kontrakt (definicja, procedura zawierania umów)

• Kontrakt jest to umowa między stronami określająca ich warunki i zobowiązania, a także dokument stanowiący dowód zawarcia takiej umowy.

• Cele i znaczenie kontraktu:

• Zaklimatyzowanie w grupie rówieśniczej a także w społeczeństwie

• Nauka pożądanych społecznie zachowań np. kompromisu, tolerancji, szacunku do innych

• Nauka akceptowania zdania innych

• Utrzymanie porządku na zajęciach, w zabawie itp.

• Nauka ponoszenia odpowiedzialności za własne słowa

• Nauka że nie tylko potrzeby jednostki się liczą ale także potrzeby grupy

• Nauka życia w grupie

• Zasady zawierania kontraktu:

• Razem z dziećmi-zbiorowo zawierany

• Zdania twierdzące

• Zasada kompromisu

• Wymagania stawiane dzieciom powinny być bardzo konkretne

• Ważne jest , aby kontrakt był przestrzegany. Musi tego pilnować nauczyciel.

16. Ekologia (cele, formy, metody stosowane w ekologii, zagrożenia)

• Ekologia - dziedzina biologii badająca wzajemne stosunki między organizmami a otaczającym je środowiskiem. Jej początek przypada na lata trzydzieste XX wieku.

• Potrzeba ochrony przyrody a także całokształtu środowiska człowieka jest wynikiem uświadomienia sobie zagrożenia płynącego z zatrucia gleby, wód i powietrza. Ważną rolę w tym procesie odgrywa uświadomienie już w przedszkolu, budzenie świadomości ekologicznej.

• Cele edukacji ekologicznej:

• Przekazanie dzieciom podstawowych wiadomości o ekosystemach, zjawiskach przyrodniczych.

• Dostarczanie dzieciom wiedzy na temat przyczyn zanieczyszczania wody, powietrza, gleby i lasów oraz sposobów zapobiegania tym zanieczyszczeniom.

• Pogłębienie wiedzy na temat roślin i zwierząt żyjących na Ziemi.

• Stwarzanie okazji do bezpośrednich kontaktów z przyrodą i obserwacji przyrodniczych.

• Rozwijanie umiejętności dostrzegania piękna przyrody.

• Kształtowanie przyjaznego stosunku do roślin i zwierząt.

• Rozwijanie umiejętności racjonalnego korzystania z odnawialnych i nieodnawialnych zasobów przyrody.

• Uświadomienie, że każda istota żywa ma prawo do godnego życia.

• Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego.

• Rozwijanie zdolności właściwego reagowania na niszczenie środowiska przez rówieśników i dorosłych.

• Rozwijanie aktywnych form wypoczynku na łonie przyrody.

• Formy stosowane w edukacji ekologicznej:

• Wycieczki i spacery do różnych ekosystemów, instytucji, zakładów pracy, muzeów, itp.

• Prace praktyczne na rzecz ochrony i kształtowania środowiska

• Udział w akcjach związanych z ochroną naturalnego środowiska człowieka

• Konkursy i uroczystości o tematyce ekologicznej

• Propagowanie idei ochrony i kształtowanie środowiska człowieka

• Odbiór audycji radiowych, telewizyjnych, przeglądanie czasopism, albumów przyrodniczych, oraz innych źródeł wiedzy o stanie i pięknie środowiska przyrodniczego oraz jego ochronie i kształtowaniu.

• Metody stosowane w edukacji ekologicznej:

• Metody asymilacji wiedzy oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym

• Pogadanka

• Praca z książką

• Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy oparte na aktywności poznawczej związanej z rozwiązywaniem problemów

• Metoda problemowa (rozwiązywanie problemów ekologicznych w ciągłej interakcji między nauczycielem a dziećmi)

• Metoda symulacyjna (wprowadzenie dzieci w konkretną sytuację, dzieci muszą ją zrozumieć i podając decyzje związane z jej rozwiązaniem)

• Burza mózgów

• Gry dydaktyczne

• Metody waloryzacyjne (eksponujące) cechujące się przewagą aktywności emocjonalnej i artystycznej

• Metody impresyjne - polegają na uczestniczeniu dzieci w eksponowanych wartościach związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska

• Metody praktyczne oparte na aktywności praktyczno-technicznej

• Eksperyment - prowadzony przez dzieci w warunkach naturalnych lub w kąciku przyrody

• Odpady przemysłowe i komunalne:

• Odpady przemysłowe są niebezpieczne ze względu na wysoką toksyczność, palność, wybuchowość, rakotwórczość, itp. Najwięcej tych odpadów powstaje w przemyśle węglowym, siarkowym, hutnictwie metali kolorowych oraz w elektrowniach i elektrociepłowniach. Są to popioły lotne, żużle i pyły mineralne.

• Odpady komunalne to przede wszystkim odpady z gospodarstw domowych, obiektów użyteczności publicznej, parków, terenów rekreacyjnych, szlaków komunikacyjnych. W składzie odpadów komunalnych jest przewaga substancji organicznych, co sprzyja rozwojowi mikroorganizmów chorobotwórczych, owadów przenoszących zarazki i gryzoni - są, więc one zagrożeniem epidemiologicznym.

• Z analizy składu odpadów wynika, że nie wszystkie wyrzucone przedmioty mogą stać się odpadami. Duża część surowców może być poddana recyklingowi (powtórnemu wykorzystaniu), np. papier, szkło, metal.

• Kształtując proekologiczne postawy dzieci można uroczyście obchodzić takie święta jak:

• Dzień Wiosny - 21 marca

• Światowy Dzień Meteorologii - 23 marca

• Tydzień Czystości Wód - 1-7 kwietnia

• Światowy Dzień Ziemi - 22 kwietnia

• Dzień Lasu i Zadrzewienia - 5 czerwca

• Dzień Leśnika - pierwsza niedziela czerwca

• Dzień Ekologa - 19 września

• Dzień Ochrony Przyrody - 30 września

• Oznakowania na pojemnikach:

• „Szkło”:

• Wrzucamy czyste:

• Szklane butelki

• Słoiki po marynatach

• Butelki i słoiki mogą być całe i stłuczone

• Nie wrzucamy:

• Zakrętek od słoików

• Korków, kapsli od butelek

• Porcelany i fajansu

• Szkła żaroodpornego

• Tworzyw sztucznych

• Szkła okiennego

• „Plastik”:

• Wrzucamy:

• Plastikowe butelki po napojach

• Plastikowe butelki po szamponach, płynach do mycia naczyń

• Plastikowe, przezroczyste opakowania po owocach

• Plastikowe nakrętki, korki

• Nie wrzucamy:

• Foli z gospodarstwa domowego

• Toreb foliowych, reklamówek

• Foli budowlanych, ogrodniczych

• „Makulatura”:

• Wrzucamy:

• Czyste, niezatłuszczone gazety, magazyny, katalogi, prospekty

• Czysty papier

• Kartony, pudła, pudełka

• tekturę

• Nie wrzucamy:

• Opakowań wielowarstwowych (po mleku, mrożonkach, sokach, papierosach)

• Kalki, papieru przebitkowego

• Tłustego, zabrudzonego papieru

• Słowniczek małego ekologa:

• Odpady - zużyte przedmioty oraz substancje stałe, a także niebędące ściekami substancje ciekłe powstające w związku z bytowaniem człowieka lub działalnością gospodarczą, nieprzydatne w miejscu lub czasie, w którym powstały, i uciążliwe dla środowiska

• Segregacja - oddzielenie, podział na grupy, kategorie, typy, według określonej cechy

• Surowce wtórne - materiały już raz użyte, które można powtórnie wykorzystać, np. papier, złom, szkło

• Kompost - nawóz organiczny otrzymywany w wyniku częściowego, tlenowego rozkładu przez organizmy glebowe, różnych odpadów roślinnych i zwierzęcych, które układa się na przemian z ziemią lub torfem w stosy (pryzmy) kompostowe

• Makulatura - zużyte produkty papiernicze oraz odpady z zakładów papierniczych, drukarni, biur, itp. Przeznaczone jako surowiec wtórny do produkcji papieru

• Recykling - powtórne wykorzystanie surowców, w których zużyte wyroby są zwracane jako wtórne do ponownego przetworzenia na produkty (złom, stłuczka szklana, makulatura)

• Utylizacja - nieszkodliwe lub przetwarzanie różnego rodzaju odpadów i zanieczyszczeń, powstających w wyniku działalności gospodarczej

17. Edukacja przedszkolna a integracja społeczna w przedszkolu

• Społeczeństwo zintegrowane:

• Szacunek dla każdego człowieka

• Warunki do zaspokajania potrzeb

• Jednakowe szanse rozwojowe dla wszystkich, bez względu na pochodzenie społeczne

• Egalitaryzm - wspólne cele dla wszystkich dzieci, te same szanse; łączy się z pojęciem integracji

• Postawy wychowawcy wobec wychowanka:

• Autentyczność, bycie sobą, nienarzucanie innym swojego zdania

• Gotowość do udzielania dziecku odpowiedzi na pytania

• Empatia, szczególna wrażliwość na cudze uczucia, motywy, postawy

• Twórczość, zdolność do zmiany elastyczność i oryginalność w rozwiązywaniu problemu

• Od wychowawcy oczekuje się rozwijania osobowości, empatii, rozumienia emocji uczniów, adekwatnej reakcji

• Poziom integracji

• Instytucjonalny - ustawodawstwo prawne na rzecz integracji, instytucje wspomagające programy edukacyjne, oferty edukacyjne systemu kształcenia nauczycieli, infrastruktura przedszkoli

• Interpersonalny - poziom gotowości nauczyciela przedszkola do pracy w edukacji integracyjnej z dziećmi pełno i niepełnosprawnymi wyrażające się w określonych kompetencjach; wybrane elementy funkcjonowania dziecka w rodzinie ze zwróceniem uwagi na to, czy są to rodzice dziecka uczęszczającego do przedszkola masowego czy integracyjnego; znaczenie kontekstu społecznego grupy rówieśniczej w zakresie kształtowania się wiedzy dziecka o osobie niepełnosprawnej

• Intrapsychiczny - empatia u dzieci i dorosłych, zachowania tolerancyjne wobec niepełnosprawnych rówieśników; deklarowane i rzeczywiste zachowania prospołeczne, tj. zauważenie problemu, udzielenie pomocy, współdziałanie

• Pierwsza grupa integracyjna powstała w 1989 roku w Warszawie w przedszkolu przy rehabilitacyjnej placówce służby zdrowia.

• W 1989 i 1991 odbyły się w Konstancinie ogólnopolskie konferencje „wspólne nauczanie i wychowanie dzieci zdrowych i niepełnosprawnych”

• W 1990 roku funkcjonowało 12 przedszkoli i 1 szkoła z oddziałami integracyjnymi

• Konwencja Praw Dziecka

• 1992 - 33 przedszkola, 13 szkół

• 1993 - 57 przedszkoli, 25 szkół

• 1994 - 98 przedszkoli, 56 szkół

• 2006 - 340 przedszkoli integracyjnych

• Cechy nauczyciela

• cierpliwość,

• wyrozumiałość,

• wytrwałość,

• empatia,

• tolerancja,

• elastyczność w działaniu,

• wiedza o zaburzeniach, metodach i formach pracy,

• opanowanie w działaniu

• umiejętność współpracy ze specjalistami

• spokój i opanowanie

• poczucie sprawiedliwości

• umiejętność podejmowania decyzji

• chęć niesienia pomocy

18. Wielokulturowość w edukacji przedszkolnej

• Należy wychowywać „małego Europejczyka” świadomego własnych korzeni, z zachowaniem pełnej tożsamości narodowej. Nauka przystosowania do życia w integrującej się Europie powinna ułatwić afirmację własnych wartości w obliczu nowych wyzwań współczesności.

• Edukacja przedszkolna to identyfikacja kulturowa dziecka, rozwój zainteresowań, otwartość na inne kręgi kulturowe poprzez zabawę, rozbudzanie ciekawości poznawczej skierowanej w stronę szeroko rozumianego świata.

• Sztuka w edukacji przedszkolnej może pełnić specyficzny rodzaj pomostu pomiędzy kulturą macierzystą dziecka a wpływami innych kultur. Sztuka pełni rolę pośrednika, wyznaczając dobór treści poznawczych i ich obiektywne interpretacje.

• Wielokulturowość - jedno z najbardziej dynamicznych współczesnych zjawisk społecznych. Przenikanie się kultur, zróżnicowanie kulturowe świata. Jest ona zdeterminowana wzajemnymi stosunkami społecznymi reprezentowanymi w niej kręgami kulturowymi.

• M. Golka tak definiuje wielokulturowość - występowanie na tej samej przestrzeni dwóch lub więcej grup społecznych o odmiennych cechach dystynktywnych (wyglądzie zewnętrznym, języku, wyznaniu religijnym, układzie wartości), które przyczyniają się do wzajemnego przestrzegania odmienności z różnymi tego skutkami.

• Zjawiska wielokulturowości w Polsce

• Polska stanowi przykład ewolucji od państwa wielonarodowościowego do niemal pełnej jedności etnicznej w wyniku zmiany polskich granic.

• Przystąpienie do UE spowodowało, że cudzoziemiec przestał być w Polsce osobą „egzotyczną”

• 1989 - wzrost liczby przyznawanych swobód obywatelskich; ożywienie kulturowe mniejszości narodowych i grup etnicznych

• Niemcy - największa mniejszość w Polsce, później Ukraińcy a potem Białorusini; oprócz tego: Litwini, Słowacy, Czesi, Romowie, Żydzi

19. Czasopisma pedagogiczne

• Dzisiejsze czasopisma dla nauczycieli przedszkoli, to m.in.:

• „Bliżej przedszkola : wychowanie i edukacja” - miesięcznik dyrektorów i nauczycieli wychowania przedszkolnego. Czasopismo poruszające tematykę wychowania przedszkolnego, na łamach pisma wypowiadają się specjaliści, nauczyciele pracujący w przedszkolach i nauczyciele wspomagający, pomocą mogą być zamieszczane scenariusze zajęć.

• "Notatnik nauczyciela wspomagającego"

• „Kwartalnik Pedagogiczny” - czasopismo o charakterze naukowym, poza artykułami zawiera materiały i sprawozdania z badań, recenzje książek, przegląd czasopism oraz kronikę. Streszczenia w języku: angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim.

• „Edukacja i Dialog” -  Czasopismo poświęcone pedagogice, psychologii, socjologii   społecznej i naukom pokrewnym, prezentuje nowości z zakresu metodyki dydaktyczno - wychowawczej, przeznaczony dla osób otwartych na komunikację i dialog jako skuteczne metody porozumiewania się.

• „Nowa Szkoła” - czasopismo społeczno-pedagogiczne zawiera artykuły z zakresu edukacji i polityki, awansu zawodowego nauczycieli, ścieżek edukacyjnych, recenzje i korespondencje.

20. Ćwiczenia ortofoniczne

• Ćwiczenia słuchowe (słuchu fonematycznego)-  odgrywają bardzo ważną rolę, gdyż w procesie komunikowania się odbiór mowy jest równie istotny jak przekazywanie informacji. Celem ćwiczeń słuchowych, jest doskonalenie umiejętności odbierania, rozpoznawanie, różnicowanie dźwięków z otoczenia, dźwięków instrumentów muzycznych. Ćwiczenia te, wspomogą dziecko w  różnicowaniu akcentu, intonacji wypowiedzi itp.

• rozpoznawanie kolegów po głosie

•  wskazywanie kierunku z którego pochodzi dźwięk

• poruszanie się w stronę źródła dźwięku (z zasłoniętymi oczami)

• prezentowanie dźwięków wydawanych przez różnorodne przedmioty,

• wskazywanie źródła słyszanego

• rozpoznawanie dźwięków otoczenia nagranych na taśmę magnetofonową

• różnicowanie wysokości dźwięku - słysząc dźwięk o danej wysokości dzieci reagują w określony sposób (W. wysoki - słońce świeci,  niski - zbierają się chmury)

• różnicowanie liczby dźwięków

• rozpoznawane tempa, ilustrowanie go ruchem

• różnicowanie rytmu

• słuchowa analiza podanego rytmu i ruchowe jego odtworzenie

• graficzne odtwarzanie wysłuchanego rytmu za pomocą klocków

• Ćwiczenia oddechowe - są one bardzo istotne, gdyż czynność mowy jest przecież nieodłącznie związana z oddychaniem.  Podstawowym celem tych ćwiczeń jest nauczenie  różnicowania fazy wdechowej i wydechowej, jak również przedłużania fazy wydechowej.  U większości dzieci przedszkolnych oddychanie jest funkcją  już wykształconą, zdarza się jednak niekiedy, że jest ono nieprawidłowe. Często też dzieci mają trudności z oddychaniem podczas mówienia, co szczególnie wyraźnie słychać podczas recytacji wierszyków. Dlatego też podczas zabaw, w których prowadzone są ćwiczenia oddechowe, dziecko powinno nauczyć się  prawidłowego sposobu  operowania oddechem. Innym celem ćwiczeń oddechowych jest ich działanie uspokajające, co jest szczególnie przydatne w pracy z dziećmi.

• puszczanie baniek mydlanych

• zdmuchiwanie kawałków papieru z gładkiej, chropowatej powierzchni

• dmuchanie na lekkie przedmioty - kulki waty, piłeczki

• nadmuchiwanie balonów

• gra na instrumentach dętych

• głęboki wdech z uniesieniem ramion, wydech z opuszczeniem rąk

• wybrzmiewanie na jednym oddechu spółgłosek (w, f, s, z, sz, ż )

• śmiech

• naśladowanie głosów zwierząt połączone z przeciąganiem dźwięków, np. muuu, beee,

• Ćwiczenia fonacyjne  - mają na celu ustawianie prawidłowej emisji głosu, dziecko ma nauczyć się właściwego posługiwania się głosem. Prowadzenie ćwiczeń fonacyjnych pozwala na zlikwidowanie u dzieci głosów zbyt piskliwych, krzykliwych. Również wśród tych ćwiczeń wyróżniono kilka ich rodzajów - ze względu na ich cele. I tak: -ćwiczenia wstępne - stosowane w celu zniesienia napięcia mięśni krtani i gardła; - ćwiczenia w wymawianiu głosek oraz ćwiczenia w wymawianiu  samogłosek i spółgłosek. Ćwiczenia fonacyjne powinny być prowadzone po podstawowych ćwiczeniach oddechowych, a potem łącznie z tymi ćwiczeniami oddechowymi, które wydłużają fazę wydechową.  

• mruczenie- przedłużona wymowa spółgłoski m,

• długa wymowa samogłosek np. usypianie laleczki- aaaaaaa,

• łączenie wymowy samogłosek ze spółgłoskami i odwrotnie spółgłosek z samogłoskami.

• Ćwiczenia logarytmiczne - są to ćwiczenia muzyczno- ruchowe i słowno-ruchowe, a ich składnikiem wiodącym jest  rytm. Ćwiczenia logarytmiczne kształcą ruchy całego ciała, co ma pośredni wpływ na ruchy narządów mowy oraz kształcenie poczucia rytmu umożliwiającego  prawidłowe stosowanie prozodii mowy, tj. melodii, akcentu, rytmu. W zabawach logarytmicznych wykorzystuje się umiejętności zdobyte przez dziecko podczas wstępnych ćwiczeń oddechowych i fonacyjnych, ale również słuchowych, podczas których rozpoznawało rytmy i  odtwarzało je.

• Klaskanie w rytm mówionych wierszyków, śpiewanych piosenek

• Ilustracje ruchowe piosenek, łączenie tekstu z elementami ruchowymi i rytmicznymi

• Naśladowanie w czasie zabaw ruchowych dźwięków wydawanych przez pojazdy, zwierzęta

• Ćwiczenia usprawniające narządy mowy - są to ćwiczenia, których celem jest podniesienie sprawności ruchomych narządów mowy. Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest między innymi właśnie sprawne działanie narządów mowy. Realizując daną głoskę  wykonujemy określone ruchy, określony układ artykulatorów, wykonywana jest odpowiednia praca mięśni. Inna głoska potrzebuje innych ruchów. Dlatego tak ważne są  ćwiczenia, które usprawniają narządy mowy, pozwalają  wyrobić świadomość i celowość określonych ruchów. Ćwiczenia z tej grupy łączyć należy z ćwiczeniami oddechowymi, fonacyjnymi  oraz logarytmicznymi.

• ziewanie, opuszczanie i podnoszenie szczęki dolnej, żucie,

• zabawa w wesołe miny, uśmiechy,

• parskanie, cmokanie, oblizywanie,

• rysowanie w powietrzu językiem, dotykanie językiem zębów, podniebienia

• Ćwiczenia artykulacyjne - ich zadaniem jest doskonalenie poprawnej artykulacji głosek. Do wykonywania ćwiczeń artykulacyjnych można przystąpić dopiero wtedy, gdy dziecko jest do nich odpowiednio przygotowane.  Właśnie temu służyły opisane wyżej  ćwiczenia. Ćwiczenia artykulacyjne związane są już bardzo ściśle z procesem mówienia i  dzielą się na ćwiczenia w artykulacji głosek, ćwiczenia utrwalające  i automatyzujące artykulację głosek  oraz ćwiczenia w różnicowaniu głosek opozycyjnych.

• zabawy ułatwiające powstawanie nowych głosek,

• utrwalanie wymowy samogłosek,

• utrwalanie prawidłowej wymowy głosek,
  i spółgłosek w zestawach głosek,

• nauka wierszyków

21. Prace użyteczne

• Prace wynikające z trybu życia zbiorowego - to codzienne obowiązki, które maja na celu utrzymanie w porządku zabawek, przyborów i sprzętów na sali. Jeżeli w przedszkolu są zwierzątka to także obowiązkiem jest opiekowanie się nim, dzieci także powinny pamiętać o podlewaniu roślinek. Wdrażają dzieci do sprawnego samodzielnego działania i podejmowania społecznych obowiązków.

• Prace doraźne - są podejmowane w przedszkolu zazwyczaj, co pewien czas lub inicjowane zależnie od możliwości, jakie stwarza lokalne środowisko. Takie prace wiążą się z przygotowaniem do różnych imprez Np. Dzień Kobiet, święto 1maja lub łączą się z porą roku - gromadzenie tworzywa przyrodniczego do zajęć plastyczno technicznych, przygotowywanie karmy dla ptaków. Do prac okolicznościowych należy także urządzanie różnych kącików - warsztatów. Podjęcie szeregu doraźnych zadań zależne jest w dużym stopniu do pomysłowości i inicjatywy nauczycielki oraz samych dzieci. Dobrym sposobem zainteresowania dzieci pracą jest umożliwienie im obserwacji cudzej pracy. Dobrze jest, gdy młodsze dzieci obserwują prace starszych, gdy młodsze i starsze towarzyszą przy pracy nauczycielki, woźnej, dozorcy itp. Bywają prace, które nauczycielka powinna wykonać sama ze względów bezpieczeństwa albo z uwagi na szczególną precyzyjność.

• Praca dowolna dziecka- w każdym przedszkolu są do wykonania prace potrzebne w jego gospodarstwie. Można i należy stwarzać tu pole dla dziecięcej inicjatywy. Dziecięca gotowości i chęć działania wymagają w tym okresie szczególnej pomocy i kierownictwa ze strony nauczycielki. Atrakcyjna jest dla nich właśnie perspektywa wykonania czegoś naprawdę, uzyskania realnych wyników. Okazję do takich prac daje organizowanie kącików zainteresowań. Powinny one powstawać wówczas, gdy już rozwinęło się u dzieci zainteresowanie i gotowość do działania w danym kierunku.

• Wykonywanie poleceń i drobne usługi -poza pracami z całą grupą i w mniejszych zespołach, przedszkole stwarza bardzo wiele okazji indywidualnych pracy dzieci. Dzieciom 3i 4 -letnim można zlecać tylko proste, pojedyncze zadania, których spełnienie jest jednoznaczne z konkretnym widocznym efektem. Np. włóż klocki do pudełka. Równocześnie już 3 letnie dzieci trzeba systematycznie wdrażać do pewnych obowiązków, takich jak odnoszenie zabawek na miejsce, zasuwanie krzesełka po wstaniu od stołu, uprzątnięcie ścinków papieru po ukończeniu wycinania. Dobre rezultaty wychowawcze daje uczestnictwo i pomoc młodszych dzieci w pracach starszych kolegów. Starsze dzieci mogą przyjmować różne polecenia, Np. przyniesienie potrzebnych przyborów, pomocy przy cieciu papieru, przekazania informacji Np. do kuchni.

• Dyżury- obowiązują dzieci począwszy od grupy średniej (5-latki). Dyżury w odróżnieniu od innych sporadycznych poleceń mają określony czas trwania. Wiele przemawia za tygodniowym trwaniem dyżurów. Tydzień jest dla dziecka stosunkowo łatwym do ujęcia okresem czasu. Dyżur rozpoczęty w poniedziałek a kończący się w sobotę zyskuje cechę obowiązku wykonywanego systematycznie. Dyżurni obejmują sprzątanie po zajęciach, podlewanie kwiatków, nakrywanie do stołu. Jednak zadaniem dyżurnych nie jest sprzątanie zabawek -i przyborów po zajęć ani wieszanie cudzych ubrań w szatni. Dyżurny Np. po zajęciach plastyczno konstrukcyjnych, chociaż inni już sprzątnęli papierki pod swoimi stolikami, zamiata te, które jeszcze gdzieniegdzie pozostały. Myje miseczki po kleju i farbie oraz wspólnie używane pędzle. Dyżurny ostatni wychodzi z szatni i przywołuje dziecko, u którego na wieszaku nie wszystko jest w porządku. Do pełnienia każdego dyżuru najlepiej wybierać po dwoje dzieci by się uczyły działać razem i dzielić pracą. Dobrym zwyczajem jest wyznaczenie dyżuru jednocześnie dziewczynce i chłopcu. Dzieci niezależnie od płci powinny nauczyć się wszystkich czynności gospodarczych i równie chętnie je wykonywać.

• Praca całej grupy- cała grupa podejmuje na ogół prace techniczne łatwiejsze. Pracą całej grupy 3- i 4- latków może być zebranie polnych kwiatów na wspólny bukiet. Małe dzieci mogą również zbierać szyszki lub kasztany potrzebne do zabawy lub zajęć. Zbiorowa praca 5- i 6- latków - Np. klejenie torebek na nasiona, zbieranie w lesie tworzywa do zajęć, pielenie grządek itp. - jest mało skomplikowana, a jednocześnie ukazuje dzieciom widoczne rezultaty ich wysiłku.

• Praca w grupie podzielonej na zespoły- Dzieci często wykonują prace bardziej złożone, wymagające zróżnicowania czynności. Wtedy grupa zostaje podzielona na zespoły Np. podczas kiszenie kapusty każdy zespół ma przydzielone zadania tj. zakupy, obrywanie zbędnych liści, mycie, szatkowanie itp. Każdy zespół jest bezpośrednio odpowiedzialny za swoją prace, dzieci widzą rezultat wspólnego wysiłku. Nauczycielka powinna objaśnić dzieciom i pokazać, jak trzeba daną czynność wykonywać. Czasem dobrze jest łączyć w jednym zespole dzieci o rozmaitych i uzupełniających się cechach: bardziej aktywne i szybkie w działaniu - z powolniejszymi, ale dokładnymi, chętne i zainteresowane pracą - z trzymającymi się na uboczu, zaradne - z mniej samodzielnymi. Jeżeli wyznaczymy jednemu dziecku rolę odpowiedzialnego za pracę zespołu, trzeba pamiętać, aby przypadła ona kolejno różnym dzieciom.

• Zespołowe doraźne prace kilkorga lub poszczególnych dzieci - poza pracami, w których uczestniczy cała grupa lub kilka zespołów, są w przedszkolu typy prac, do których można zaangażować tylko kilkoro dzieci. W takich wypadkach tworzą się zespoły ochotnicze albo też grupa z nauczycielką na czele wybiera kilkoro dzieci. Bywa też, że sama nauczycielka wyznacza skład zespołu.

22. Znaczenie baśni w życiu dziecka:

• „Baśń to elementarz, z którego dziecko uczy się czytać we własnym umyśle, elementarz napisany w języku obrazów. Jest to jedyny język, dzięki któremu możemy rozumieć siebie i innych, zanim dojrzejemy intelektualnie”. Bruno Bettelheim

• Baśnie przekazują dziecku najważniejszą prawdę o życiu: to, że na świecie istnieje dobro i zło, a od indywidualnego człowieka zależy, jakiego wyboru dokona. Jeżeli wybierze dobro, czeka go nagroda, jeżeli zło - kara

• Baśnie przemawiają obrazami do wyobraźni dziecka. Chociaż przez nas dorosłych uważane są za fikcję, to do dziecka przemawia ukryta w nich prawda, są pokarmem dla dziecięcej duszy.

• Opowiadanie przed snem baśni może być dla dziecka chwilą upragnionego kontaktu z mamą, tatą , ukojeniem i uspokojeniem, odreagowaniem negatywnych napięć, pomocą w spokojnym zaśnięciu.

• Każda z baśni jest przykładem poznania siebie i mądrego kierowania swoimi uczuciami, swoim życiem - to tajemnica dorosłości, którą odkrywa małe dziecko w baśniach. Baśnie opowiadamy wielokrotnie, bo dziecko powoli kojarzy wszystkie fakty i układa je w całość. Dobrze jest, kiedy słyszy tę samą baśń kilkukrotnie. Bywa tak, że dziecko prosi stale o jedną baśń. Powinien to być sygnał dla nas dorosłych, że problem w niej zawarty dotyka go szczególnie, a wielokrotne opowiadanie tej samej baśni pomaga w jego rozwiązaniu.

• Baśnie czy bajki od dawna nazywano literaturą pocieszenia, ponieważ dzięki nim można pokrzepić serce oraz uczynić świat bardziej zrozumiałym.

• To tu świat realny jest połączony ze światem fikcyjnym, przedstawione są ideały ducha i sprawiedliwości, dobro zwycięża zło, zachowany jest porządek moralny, wzorzec kulturowy, można zidentyfikować się z bohaterem i podobnie jak on przechodząc kolejne szczeble drabiny przezwyciężyć lęk, problem czy podobną sytuację.

• To właśnie w bajkach dziecko odnajduje swoje marzenia będące antidotum na trudną dla siebie sytuację, smutną rzeczywistość, doznaje pocieszenia budując nadzieję na lepsze jutro i wierzy w to, że jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki odmieni się jego zły los, zwycięży sprawiedliwość, a krzywdy zostaną wyrównywane z nawiązką.

• Słuchając baśni czy bajek dziecko budzi wiarę w siebie i swoją przyszłość, uczy się sposobów wyjścia z opresji, rozwija zasoby języka, poznaje metafory, wzbogaca swoje życie wewnętrzne i wnosi w nie atmosferę cudowności, zaczyna rozumieć, że pomyślne życie jest dostępne każdemu mimo wielu przeszkód, ale tylko wtedy, gdy nie ucieka się od życiowych zmagań, ale stawia im czoło. Rzeczywistość kreowana w bajkach związana jest z myśleniem dziecka i dlatego łatwiej jest mu zrozumieć reguły, jakie rządzą światem.

23. Programy wychowawcze w przedszkolu

• ęłęóProgram wychowawczy ma na celu poprawę jakości pracy edukacyjnej, uwzględnia potrzeby społeczności przedszkolnej: dzieci, rodziców i środowiska oraz pracowników. Integruje nauczycieli i rodziców w realizowaniu celów wychowawczych. Ma on za zadanie określać, jakimi wartościami kierujemy się w stosunku do naszego wychowanka, jego rodzica, jakie normy postępowania czy zachowania są pożądane, aby dziecko umiało funkcjonować w środowisku zgodnie z przyjętymi normami społecznymi. Celem głównym programu wychowawczego jest wspomaganie rozwoju dziecka , zgodnie z jego wrodzonymi możliwościami twórczymi i intelektualnymi. Dobrej jakości oddziaływanie przedszkolne powinno charakteryzować oddziaływanie właściwe rozwojowo, tj. umożliwiające inicjatywę dziecka, planowanie własnej aktywności, wyrażenie intencji, dokonywanie wyborów, samodzielne działanie i finalizowanie aktywności. Przedszkole nie może zastąpić domu rodzinnego, może uzupełniać jedynie i wzbogacać doświadczenia dziecka w tych sferach, w których oddziaływanie domu jest niewystarczające.

• Celem działań nauczyciela powinno być pośredniczenie w przekazywaniu i nadawaniu konkretnych treści wartościom uniwersalnym w czasie wspólnego działania, a przez to powodowanie wewnętrznego rozwoju dziecka. Zarówno nauczyciel jak i dziecko rozwijają się w sposób ciągły, mają wpływ na wzajemne zachowania, a więc na rozwój swój i partnera. Wychowawca powinien być nastawiony nas wsłuchiwanie się w dziecko, akceptowanie go takim, jakie jest.

• Główne cele wychowania przedszkolnego :

• wzbogacenie wiedzy o otaczającym ich świecie i zdobywaniu nowych doświadczeń.

• umożliwienie dzieciom odkrywanie siebie i innych przez własne działania.

• wyrabianie umiejętności komunikowania się w sposób werbalny i niewerbalny.

• umożliwienie dzieciom dokonywania wyborów i przeżywania pozytywnych efektów własnych działań.

• wdrażania do przestrzegania zasad warunkujących bezpieczeństwo.

• pomoc dziecku w budowaniu obrazu "Ja".

• kształtowanie życzliwego stosunku do innych i przyrody.

• uczenie dzieci rozwiązywania sytuacji trudnych na zasadzie kompromisu i uwzględnienia potrzeb innych.

24. Funkcja ilustracji w procesie wychowania i kształcenia dzieci

• Dziecko poznając otaczający świat styka się nie tylko z rzeczywistością lecz i jej interpretacją w dziełach plastycznych

• Zadowolenie daje dziecku kontakt z dziełem, którego temat nawiązuje do jego przeżyć i doświadczeń

• Ilustracja odgrywa szczególną rolę w kształtowaniu wyobraźni plastycznej, wprowadza dziecko w świat sztuki, wpływa na rozwój procesów i dyspozycji psychicznych (wyobraźni, uczuć, intelektu, rozszerzenie wiedzy, budzenie zainteresowań)

• Ilustracją przyjęto nazywać w XIX wieku kompozycję malarską lub rysunkową stanowiącą plastyczne uzupełnienie treści drukowanego tekstu książki lub czasopisma

• Rozwój fotografii, ukazującej możliwości odtwarzania rzeczywistości wzmógł nasilenie nowych twórczych poszukiwań

• Znaczącą rolę w rozwoju ilustracji odegrały grafiki Odilon Redone - prekursora symbolizmu

• Duży wkład do ilustracji XX wieku wnieśli ekspresjoniści, Van Gogh

• W okresie międzywojennym często uprawiali ilustrację surrealiści, Salvadore Dali, Max Ernest, Juan Miro

• W Polsce rozwój ilustracji związany jest z dwudziestoleciem międzywojennym i ówczesnym rozwojem drzeworytu oraz programem W. Skoczylasa (stworzył Stowarzyszenie Ryt - cel to odrodzenie grafiki polskiej - Cieślewski, Mrożewski, Ostoja-Chrostowski)

• W dziedzinie książki dla dzieci - Bylina, Manteuffel, Hładko -> Nasza Księgarnia; Bartłomiejczyk

• Po okupacji - Hiszpańska-Neuman, Siemaszko, Srokowski, Bocianowski, Samuel-Miklaszewski, Czerwiński

• Warszawska Akademia Sztuk Pięknych - Kulisiewicz, Szancer, Radwan

• Zbigniew Rychlicki - poświęcił swą twórczość ilustracji książkowej dla dzieci, uzyskał najwyższe wyróżnienia, był przez wiele lat odpowiedzialny za graficzną oprawę książek dla dzieci w wydawnictwie „Nasza księgarnia”, realistyczność i dekoracyjność, rysunek i wycinanka.

Rola ilustracji w procesie wychowania i kształcenia

• Wrażliwość dzieci na piękno i estetykę sztuki:

• Ilustracje wprowadzają dzieci w świat sztuki, zapoznają z podstawowymi składnikami języka plastycznego (kolor, kształt linii, faktur)

• Kształtują wyobraźnię plastyczną dzieci

• Wrażliwość estetyczna małego dziecka nie jest odbiciem estetycznej postawy dorosłych. Dziecko ma wrodzoną wrażliwość estetyczną, którą należy rozwijać, nie narzucając opinii dorosłych.

• Przy częstym obcowaniu ze sztuką dziecko ulega jej oddziaływaniu i jest zdolne do przeżyć estetycznych

• Dzieci zdecydowanie nie lubią obrazków niewyraźnych, zlewających się i mało zróżnicowanych kolorystycznie, rozpływających się lub poszarpanych konturów, zagmatwanej kompozycji, brudnych kolorów (szarości, brązów)

• Upodobanie dzieci do kolorów czystych, jasnych, świetlistych. Dziecko kocha kolory.

• Dzieci pragną znajdować w sztuce afirmacje świata, w którym żyją. Odwracają się od obrazków, w których odnaleźć można koszmarna wizję świata.

• Wpływ na rozwój procesów intelektualnych:

• Liczne obserwacje i eksperymenty psychologów doprowadziły do stwierdzenia, że dziecko spostrzega inaczej niż dorosły

• Aby pełniej rozumieć i przeżywać ilustrację, trzeba także myśleć, tzn. porównywać, wykrywać związki, wnioskować, dokonywać wielu operacji umysłowych

• Ważną rolę odgrywają też wyobrażenia, intuicja i uczucia

• Mając do czynienia z materiałem łatwiejszym dziecko myśli sprawniej. Dlatego wszelkie rozwiązania odznaczające się „wyraźnością” mają liczyć na powodzenie u dzieci

• Dzieci nie poprzestają na wyliczaniu przedmiotów i istot na obrazku, lecz wyobrażają sobie związane z tym różne zdarzenia, przeprowadzają własne rozumowania.

• W pytaniach dziecka odnośnie ilustracji pojawiają się ciekawość, chęć rozszerzenia wiadomości, różne formy myślenia, bogate przeżycia uczuciowe.

• Nowoczesne ilustracje dla dzieci niejednokrotnie wymagają od nich znacznego wysiłku umysłowego. Jest to zaleta ilustracji, gdyż pobudzają aktywność umysłu, stając się bodźcem do ćwiczeń intelektualnych.

• Procesy intelektualne dochodzą do głosu szczególnie silnie wtedy, gdy ilustracja operuje aluzją, analogią, symbolem, deformacja itd. wówczas od odbiorcy wymaga się operacji umysłowych: obserwowania, porównywania, wyprowadzania wniosków.

• Myślenie abstrakcyjne, umiejętność uogólniania, rozumienia przenośni wykształci się powoli. Obrazy zbyt trudne nie sprzyjają wyrobieniu jasności spostrzegania i myślenia

• Dzieci nie muszą rozumieć wszystkiego w ilustracjach, wystarczy, że wydobywają z nich treści cenne dla siebie.

• Przeżycia uczuciowe związane z recepcją ilustracji:

• Przeżyciu uczuciowemu zawsze towarzyszy zaangażowanie uczuciowe. Nie wystarczy spostrzec, trzeba doznać wzruszeń, wtedy dopiero do głosu dochodzą wszystkie wartości.

• Uczuciowość dziecka cechuje duża pobudliwość, łatwość przechodzenia od jednych emocji do drugich (labilność), ich zmienność, krótkotrwałość. Radość, złość przeżywane są z dużą intensywnością i siłą. Dziecko dąży do pozyskania miłości i aprobaty otoczenia i wiele można na tym budować.

• Dziecko kształtuje swe uczucia nie tylko przez kontakty z ludźmi, ale także przez ich intelektualne opanowanie.

• Strona uczuciowa jest podstawą atrakcyjności książki i ilustracji. Małe dziecko jakby wchodzi w obrazek, przeżywa jego treść bardzo osobiście. Ono jest ośrodkiem, wokół którego krążą jego wyobrażenia i odczucia. Rzeczywistość łączy się z wyobraźnią, aktywizują się wspomnienia doznanych przeżyć.

• Dzieci bardzo wcześnie zdolne są do współczucia, do przerzucania swych uczuć poza siebie, często litują się nad postaciami.

• W ich wypowiedziach odbija się świat ich uczuć, krąg ich zainteresowań i przeżyć, to, czego pragną, co jest im bliskie, czego się boją.

• Na tle żywych reakcji uczuciowych dochodzi do sformułowania ocen moralnych dotyczących postaci i sytuacji przedstawionych na ilustracji. Reagując z wielkim zapałem na ujemne pod względem moralnym motywu dzieci z wielkim zapałem aprobują pozytywne zachowanie postaci książkowych.

• U małych dzieci zachwyt znajdował często wyraz w okrzykach, głośnych westchnieniach, czasem nawet we łzach. Dzieci w wieku przedszkolnym wyrażały go często w zdrobnieniach, dowodzących serdecznego uczuciowego stosunku do ilustracji.

• Dzieci dość żywo reagują na ilustracje nacechowane komizmem. Rozwój poczucia komizmu u dzieci zależy od ich ogólnego rozwoju intelektualnego i wzrostu ich doświadczeń.

• Ilustracje mogą także budzić uczucie strachu, co jest szczególnie łatwe a zarazem niepożądane.

• Warto podkreślić znaczenie wyrażania uczuć i odzwierciedlania różnych stanów psychicznych postaci książkowych przez mimikę, gest, postawy, ton głosu, odczuwany jest stan uczuciowy.

• Warto zatrzymać się na oddziaływaniem ilustracji nad sprawą wyrażania i odzwierciedlania różnych stanów psychicznych postaci książkowych.

• Przez naśladownictwo dziecko uczy się nie tylko, w jakich okolicznościach powinni się śmiać, smucić czy przerażać, ale także jak powinno to uczynić. Ucząc się sposobów wyrażania emocji, dziecko uczy się samych emocji.

• Rysunki groteskowe ośmieszające postać ludzką - utrudniają kształtowanie pożądanych wychowawczo uczuć i postaw. Ogólnie mówiąc ilustracje zawierające wyrazistą i właściwą charakterystykę psychologiczną postaci sprzyjają niewątpliwie w zdobywaniu wiedzy

• Pomagają w zdobywaniu wiedzy najtrudniejszej ze wszystkich „znajomości ludzkiego serca”.
  

22

---