"Mit czyni człowieka bezpiecznym" - Tereni.
Tales uznawał prawo transformacji - zagęszczona woda to ziemia, rozrzedzona: to ogień. Posługiwał się takimi pojęciami jak hyle i stoiheion. Był hylezoistą - nie oddzielał ruchu od materii.
Anaksymander - apeiron jest natury ilościowej, a nie jakościowej, jak arche innych filozofów.
Anaksymenes - chciał zasady, która będzie nieskończona ilościowa, a przy tym będzie miała naturę jakościową. Powietrze - aero.
Pitagorejczycy. Kwadrylion: geometria, arytmetyka, muzyka, astronomia. Złote zasady. Arytmetyka ma przełożenie na geometrię; 1 - punkt, 2 - linia, 3 -trójkąt, ..., 10 - tetraktys. Człowiek jest złożeniem psychosomatycznym. Podstawą świata są monady (monada - hen). Musica mundana - muzyka sfer.
Euklides - podręcznik matematyki (III p.n.e.): "Elementy".
Heraklit - ojciec dialektyki. Człowiek to mikrokosmos - żeby zgłębić świat, możemy zgłębić siebie. Odrzucenie "wielouctwa" (polimathia). Arche: tożsamość przeciwieństw. Fizyka: prawo transformacji.
Parmenides - uczeń Ksenofanesa i Pitagorejczyka Ameniasa. 150 przetrwałych wersów Peri physeos. "Byt jest i nie może nie być. Niebyt nie jest i musi nie być". Byt ma być podobny do litej kuli, zewsząd jednakowo zaokrąglonej od środka.
Protagoras - "Wszystkich miarą rzeczy jest człowiek, istniejących, że istnieją, a nieistniejących, że nie istnieją". O bogach oraz Prawda, albo mowy obalające. O bogach: agnostycyzm. Wstyd i sprawiedliwość. Husserl: Sokrates chciał odnaleźć prawdę, a sofiści bawili się słowami. Prodikos z Keos: opowieść o Panhelenach. Hippiasz z Elidy: prawo natury jest zawsze przeciwstawne prawu głoszonemu. Kalikles: prawo natury to prawo silniejszego. Prawo konwencjonalne jest tworem tchórzy.Trazymach, Kritiasz.
Dla przedsokratyków wspólnym mianownikiem jest arche; dla posokratyków: arete. Arystoteles o cnocie pisze, że jest trwałą dyspozycją.
Sokrates. Intelektualizm etyczny: cnota to wiedza. Uczniowe Sokratesa: Kritiasz i Alkibiades. Protreptyka.
Platon. Liczba: matematyczna, zmysłowa, idealna. Idee to byty, które nigdy się nie rodzą i są wieczne, w przeciwieństwie do reszty rzeczy, które wiecznie się rodzą i nigdy nie są. Relacja między ideami a przedmiotami: mimesis, później: metexis (participatio - uczestnictwo). Natywizm. Argumenty za istnieniem duszy: 1) z ruchu - początkiem jest to, co pierwsze porusza; dusza sama się porusza; więc jest wieczna, 2) z anamnezy - dusza jest nieśmiertelna, bo może sobie przypominać to co widziała w świecie idei, 3) ze zła - zło może zniszczyć ciało, ale nie niszczy duszy. Metafora zaprzęgu: koń posłuszny i narowisty (część pożądliwa i zapalczywa).
Arystoteles. Fizyka pierwsza - termin "ontologia" powstał w XVII w. Metafizyka: dzieło w fazie roboczej. Metafizyka: nauka, której przedmiotem jest byt jako byt. Drzewko neoplatonika Porfiriusza (dopełnienie dla osoby to człowiek, dla człowieka zwierzę itd., aż do bytu). Substancja - uzija. Substancja jest kategorią niepoznawalną. O substancji mówi się w przynajmniej 4 znaczeniach: 1)jako podmiot, 2)jako istota (eidos), 3)jako rodzaj i 4)jako powszechnik. Istota: to, co pozwala kogoś zdefiniować (np. osobę jako muzyka). Dla głazu, który może się stać posągiem, czynnikiem aktualizującym jest rzeźbiarz. 55 pośredników w ruchu, który odbywa się nieustannie. Nie ma substancji ogólnych: substancja to jest to, co jest 1) podmiotem, 2) jednostkowe. Nous pathetikos - rozum bierny. Nous poiethikos - rozum aktywny. Hylemorfizm - substancja to złożenie materii i formy.
Demokryt z Abdery - śmiejący się filozof. Atomy i próżnia: atomy to byt, próżnia to niebyt. Stąd "O nic bardziej nie istnieje byt niż niebyt". Dusza jest siłą poruszającą - jej okrągłe atomy najlepiej się do tego nadają. Atomy są jednorodne - homoiomeria. Bogowie są złożeni z subtelnych atomów i zamieszkują światy, gdzie te nie ulegają dezintegracji. Mają być wzorem postępowania dla ludzi. Ciało to wór na subtelne atomy duszy. Siedzibą duszy jest mózg. Teoria poznania: wizerunki (eidola) dostają się przez pory (poroi). Cel: eutymia, która następuje, gdy kierunek woli jest zgodny z kierunkiem woli.
Epikurejczycy - dodają atomom ciężar i krzywiznę toru. Hedonizm. Drogę do szczęścia zastawia człowiekowi strach. Tetrafarmakos.
Stoicy. Zenon z Kition. Jajko. 4 cechy stoicyzmu. Rzecz jest tym bardziej doskonała, im więcej w niej pneumy. Physis działa z boską racjonalnością. Ektyrosis. Makro i mikrokosmos. Zasada złotego środka oraz 4 cnoty kardynalne. Eudajmonizm. Reprezentują etykę społeczną. Biwalentna etyka: nie ma większego ani mniejszego zła (człowiek tak samo ginie uderzony kamieniem z procy, jak przygnieciony głazem). Czyny cnotliwe to tylko czyny mędrca, czym innym jest uczciwość ludzka. Wg Seneki człowiek ma przewagę nad bogiem: bo drugi nie zna lęku z natury, a pierwszy osiąga to własnym wysiłkiem. Teoria poznania bazuje na sensualizmie i wypływach.
Sceptycy. Pyrron z Elidy. Rzeczy są z natury niepoznawalne. Ataraksja - brak zamętu i niepokoju. Nauki Pyrrona zapisywał Tymon z Fluntu. Sceptycyzm średni: Arkezilaos z Pitany - wraz z nim sceptycyzm trafia do Akademii Platońskiej; eulogon -rzetelna rozmuność - i rozumne prawdopodobieństwo. Ajnezydem - 10 tropów (odrzucenie poznania zmysłowego). Karneades - sztuka argumentowania (mowa pochwalna i obalająca), wprowadził 3 stopnie prawdopodobieństwab.
Filon Aleksandryjski. Skrajny dualizm.
Plotyn - ur. w Likopolis. Propagator białego małżeństwa (Chryzan i Diana). Absolut -hen, czyli jedno. System Plotyna: henologia. Odpowiedzią na pytanie "co to jest absolut?" jest zgodnie z Plotynem milczenie. To podstawa wszystkiego, "superbyt", jest "wszystkimi bytami i ani jednym z nich". Absolut to czara, która się przelała: wino tworzy hipostazy.