Norma psychiczna
Normalność może być rozumiana jako:
Powszechność, masowość, częstość występowania w danej populacji
Zgodność z oczekiwaniami, konwencją, wzorami zachowań właściwymi dla danej populacji
Zgodność z normami obowiązującymi w danej populacji.
Najczęściej normalność psychiczna jest odnoszona do norm społecznych. Odstępstwo w funkcjonowaniu od oczekiwań społecznych w aspekcie trzech, wyżej wymienionych sposobów rozumienia normalności, nazwane zostaje patologią. E. Siristova uważa, że norma jest rozumiana jako: a) zdrowie psychiczne, b) optymalny stan, model, c) ciągły proces samorealizacji. Za najbardziej trafny dla psychologii uważa ta autorka trzeci ze wskazanych sposobów. Stwarza on bowiem według jej zdania możliwości właściwego rozpoznania i skutecznego leczenia. D. Offer i M. Subshin wyróżnili cztery pojęcia normy: 1) zdrowia psychicznego, 2) utopii lub idealnego wzorca, 3) przeciętnej, 4) ciągłego procesu samorealizacji. J. Ekel pod hasłem „norma psychiczna” podaje: „Norma psychiczna – stan jakościowy i ilościowy poszczególnych cech psychicznych i ich zespołów (na przykład temperamentu, charakteru inteligencji, sfery emocjonalnej, motywacyjnej i tym podobne) oraz zachowania: a. mieszczący się w pewnych granicach wokół stanu najczęściej występującego w danej populacji, w danym społeczeństwie [...] lub bardzo dobrze służący funkcjonowaniu i rozwojowi danej jednostki, jej przystosowaniu do warunków środowiska”. koncepcja W. Sanockiego, który wyróżnił trzy kategorie pojęcia normy: normę w sensie statystycznym, społeczno-klinicznym oraz teoretycznym. Ujęcie statystyczne zwraca uwagę na aspekty metodologiczne, społeczno-kliniczne na aspekty praktyczne a teoretyczne na „teoretyczną treść normy”. Pojęcie statystyczne przyjmuje normę jako przeciętną, ujęcie społeczno-kliniczne rozumie normę jako zdrowie psychiczne, a teoretyczne dotyczy przypisywania normie znaczenia modelu – idealnego wzorca, czy ciągłego procesu samorealizacji. Przykładem rozumienia normy przez wyodrębnienie kryteriów pozwalających odróżnić ludzi mieszczących się w normie od osób ją przekraczających jest koncepcja S. Jourarda, który w swojej definicji wskazuje na następujące kryteria:
- umiejętność zaspokajania podstawowych potrzeb na drodze społecznie akceptowanych zachowań w sposób, który nie rodzi problemów osobowościowych,
- akceptowanie siebie,
- umiejętność poświęcania uwagi i myśli celom istotnym społecznie i problemom wykraczającym poza zaspokajanie potrzeb bezpieczeństwa, miłości czy posiadania określonej pozycji społecznej.
*kryteria normalności wg Michalskiej:
- przystosowanie się do środowiska,
- poprawna percepcja rzeczywistości,
- dojrzałość psychiczna i prawidłowy rozwój psychiczny,
- zadowolenie i poczucie szczęścia,
- odporność na konflikty, napięcia i niepokoje,
- równowaga, harmonia i integracja funkcji psychicznych.
Norma może być formułowana jako przeciwieństwo patologii.
Norma psychiczna dzieli się na jakościową i ilościową- są to cechy psychologiczne oraz ich zespoły, spotykane najczęściej w danej grupie społecznej lub w określonej jego populacji. Normy spełniają różne funkcje: – stanowi jawny lub ukryty, ale zawsze nieodzowny składnik każdej definicji tej dyscypliny wiedzy; – jest również jawnym lub ukrytym, a także niezbędnym standardem organizacyjnym cały ciąg postępowania diagnostyczno-korekcyjnego psychologa klinicznego. Ideałem takiej normy jest stan całkowitej równowagi fizycznej, psychicznej i społecznej. Aby móc określić kiedy mamy do czynienia z zaburzeniem zachowania, psycholog kliniczna musi dokonać pomiaru, czyli zabiegu poznawczego polegającego na porównaniu z odpowiednią dokładnością mierzonej cechy, obiektu z miarą opracowaną na podstawie jednego z czterech typów skal: nominalnej, porządkowej, przedziałowej lub stosunkowej. Porównanie to prowadzi do przypisania obiektowi pewnej wartości.
Norma jest to dobrostan psychiczny. Ma cechy:
- pozytywne nastawienie do siebie; samoakceptacja; przyjmujemy ograniczenia które wynikają z wieku, cieszymy się możliwościami które zostały,
- akceptacja upływu czasu- samoakceptacja,
- wzrost i rozwój osobisty - oznacza brak stagnacji; stałe dążenie do wykorzystania swoich umiejętności i realizacja odległych celów,
- autonomia - to pewien stopień emocjonalnej niezależności; własne standardy,
- adekwatne spostrzeganie rzeczywistości - zakłada ryzyko własnej pomyłki, którą możemy naprawić; tolerancja wobec faktów kontrowersyjnych; umiejętności mówienia,
- kompetencja w działaniu - sprzyja poczuciu skuteczności,
- pozytywne relacje interpersonalne - umiejętności dawania i brania wsparcia.