Archaik

W sensie geochronologicznym najstarszy eon w dziejach Ziemi, trwający około dwóch miliardów lat (od około 4,6 do 2,5 mld lat temu). Archaik dzieli się na cztery ery: eoarchaik, paleoarchaik, mezoarchaik i neoarchaik.

W sensie chronostratygraficznym najniższy eonotem, niższy od proterozoiku. Archaik dzieli sie na cztery eratemy: eoarchaik, paleoarchaik, mezoarchaik i neoarchaik.

Archaik stanowi najstarszy etap dziejów litosfery. Bardzo często jest łączony z proterozoikiem i określany wspólną nazwą prekambru. Temperatura powierzchni Ziemi we wczesnym archaiku wynosiła mniej niż 100 °C. Stygnąca lawa utworzyła cienką, pękającą skorupę ziemską, powstały pierwsze skały magmowe i metamorficzne, a później skały osadowe, a Ziemię otoczyła atmosfera, która składała się głównie z wodoru, metanu, amoniaku i pary wodnej. Występowały nieustanne procesy górotwórcze i wybuchy wulkanów. Skały archaiczne występują w najstarszych fragmentach skorupy kontynentalnej – tarczach. Rozpoznano w nich ślady deformacji – orogenez: saamijskiej, białomorskiej, kenorańskiej, a na pograniczu z proterozoikiem – algomijskiej. Następowały wtedy wielkie intruzje skał magmowych. W archaiku powstało życie na Ziemi.

Era archaiczna powstała 4 mld lat temu, trwała zaś 2 mld Ziemia za czasów Ery archaicznej prawdopodobnie była mniejsza niż obecnie, od tamtego czasu następuje jej rozszerzenie, przypominała dzisiejszą planetę Wenus. Gęsta atmosfera złożona z takich związków jak: amoniak, cyjanowodór, siarkowodór, para wodna, dwutlenek węgla i tlenek węgla nie przepuszczała promieni słonecznych, i odgrywała olbrzymie ciśnienie rzędu 300-400 Mpa dla porównania dzisiejsze ciśnienie waha się w granicach 0,10 Mpa na powierzchnię skał i mórz. Skały nie pokryte żadną roślinnością, ulegały szybkiej erozji, Wulkany oprócz licznych wyładowań atmosferycznych, były jedynym źródłem światła na Ziemi.