Wykład I 09.10.13

TEORETYCZNE PODSTAWY DIAGNOZY W WYCHOWANIU:

DIAGNOZA: z greckiego, diagnosis- rozróżnienie, osądzenie

pierwotne znaczenie –określenie patologicznego stanu organizmu, przyjęło się w orzecznictwie lekarskim, jako określenie stanu zdrowia i zdolności do pracy

WĄSKIE ZNACZENIE:: rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objawów, w oparci o znajomość ogólnych prawidłowości w danej dziedzinie

SZEROKIE ZNACZENIE: rozpoznanie danego stanu rzeczy przez zaliczenie go do znanego typu lub gatunku ( diagnoza klasyfikacyjna lub typologiczna), przez cel ościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy ( diagnoza genetyczna, znaczenia), określenie jego obecnej fazy oraz przewidywania rozwoju ( diagnoza fazy i prognostyczna)

Diagnoza polega na sformułowaniu szeregu diagnoza częstych oraz na ich systematycznym opracowaniu w oparciu o uporządkowaną analizę symptomów i rozumowanie.

DIAGNOZA KLASYFIKACYJNA

(identyfikacyjna)

D. GENETYCZNA D. ZNACZENIA D. FAZY

D. PROGNOSTYCZNA

DIAGNOSTYKA, DIAGNOZOWANIE, DIAGNOZA

DIAGNOSTYKA: dyscyplina naukowa, której przedmiotem są czynniki rozpoznawania i różnicowania poddanych ocenie zjawisk.

Ma to wpływ na tworzenie podstaw metodologii postępowania diagnostycznego, czyli wypracowania metod, technik, narzędzi zabierania informacji, ich analizy, reguł i zasad warunkujących prawidłowy przebieg procesu poznawania i jego efektywność ( rzetelność, trafność, obietywnosc), a także reguł efektywnego postępowania diagnostycznego.

PODZIAŁ DIAGNOSTYK:

• Ze względu na przedmiot zainteresowania: medyczna, psychologiczna, resocjalizacyjna

• Ze względu na treść przedmiotu: odchyleń od normy, zaburzeń

• Ze względu na metodę poznania: psychometryczna, kliniczna różnicowa

• Ze względu na cel poznania: terapeutyczna, wychowawcza, opiekuńcza, edukacyjna

DIAGNOZOWANIE: wiąże się z czynnościowym aspektem procesu poznawania, poprze określenie charakteru i formy działań zamierzających do rozpoznania, co w ogólnym ujęciu oznacza czynności zbierania danych oraz i ocenę i interpretację.

DIAGNOZOWANIE: to nie jednorazowa czynność, lecz dynamiczny, ciągły i wieloetapowy proces. Jest to również przetwarzanie danych a nie rejestrowanie zdarzeń.

Wiedza wykorzystywana w interpretacji oparta jest nie tylko na spostrzeganiu, ale wymaga myślenia, wnioskowania oraz wychodzenia poza dostarczone informacje.

CELE DIAGNOZOWANIA:

• Określenie aktualnego poziomu funkcjonowania jednostki i natury jej problemu

• Wyjście poza teraźniejszość, wskazanie jego przyczyn i konsekwencji

• Weryfikowanie hipotez odnośnie do istoty problemów i ich uwarunkowań

• Prognozowanie zachowania

• Monitorowanie postępów

• Ocene efektów interpretacji

DIAGNOZA:, jako stan dokonany, stano końcowy efekt postępowania diagnostycznego w którym zawarta jest konkluzja oceniającego wraz z krytycznym opracowaniem danych, stanowiących podstawę podejmowania określonych działań interwewnętrznych.

DIAGNOSTYKA W RESOCJALIZACJI: dyscyplina naukowa, zajmująca się stawianiem trafnych i rzetelnych diagnoz na użytek wychowania resocjalizującego, osób niewydolnych społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem. Stanowi rozpoznacie stanu niedostosowania społecznego jednostki, jego opis, wyjaśnienie przyczynowe lub teleologiczne orac ocenę z punktu widzenia istniejących standardów pedagogicznych i społecznych, w celu zaprojektowania oddziaływania profilaktycznego lub resocjalizującego.

Istotne znaczenie dla przeprowadzenie dobrej diagnozy, ma uzyskanie odp na następujące pytania:

1. Co?- co jest problemem osoby badanej z punktu widzenia otoczenia

2. Kogo?- kim jest osoba badana

3. Po co? jaki jest cel diagnozy

4. Kto? -kto podejmuje badania, kim jestem ja wobec diagnosty

5. Jak?- w jaki sposób przeprowadzę diagnozę, w oparciu o jaki model?

6. Czym?- jakiech metod i narzędzi użyje?

7. Kiedy i gdzie? -czas i miejsce diagnozowania

Diagnoza w resocjalizacji:

• Nie ma jedynie charakteru opisowego, ale wyjaśniający, opisowy i ewaluacyjny

• Opisuje korzystne i niekorzystne symptomy zachowania, wewnętrzne stany osobowe, czynniki społeczno- kulturowe, biopsychiczne

• 3 obszary diagnozowania: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość

• 3 poziomy poznawania: diagnoza jednostki, jej otoczenia oraz w skali makro( ogólne warunki społeczno- kulturowe)

• Przedmiot diagnozy-3 typy oddziaływań- semiotropowe ( koncentracja na objawach).etiotropowe ( diagnoza etiologii w celu eliminacji przyczyn), ergotropowe( akcentuje pozytywne aspekty funkcjonowania jednostki

Cechy diagnozy:

PRAKTYCZNA-dla potrzeb praktyki

DECYZYJNA- decyduje o działaniu Interwencyjnym

KOMPLEKSOWA- pozytywna i negatywna

WARTOŚCIUJĄCA- wiąże się z ocena stanu rozwoju w kontekście panujących norm

PERMAMENTNA- ciągła i cykliczna

OPISOWO- WYJĄSNIAJĄCA- wyjaśnia i interpretuje dane

OTWARTA- poprzedza interwencję i jej rozwijana w jej toku

HIPOTETYCZNA- stawianie i weryfikacja

WNIKLIWA- wiąże różne fakty i wniosku na ich podstawie o konsekwencji

PROGNOSTYCZNA- stanowi podstawę przewidywań dalszego rozwoju zjawisk

DYNAMICZNA- obejmuje całą biografię jednostki, z uwzględnieniem współzależności różnych zjawisk i zdarzeń

REFLEKSYJNA- poddana analizie teoretycznej

INTERDYSCYPLINARNA- dokonuje jej zespół specjalistów z różnych dziedzin

WIELOASPETKOWA- dotyczy oceny funkcjonowania wszystkich sfer jednostki jej otoczenia

Wykład II 23.10.13

Modele diagnozy w resocjalizacji

• Behawioralny

• Interakcyjny

• Interdyscyplinarny

Behawioralny:

Istota niedostosowania społecznego – zachowania sprzeczne z istniejącymi normami, szkodliwe dla jednostki i społeczeństwa, charakter nawykowy.

Zakres – związki pomiędzy czynnikami stymulującymi te zachowania (bodziec), a następczymi zachowaniami antyspołecznymi (reakcja).

Cel diagnozy – odkrycie czynników wpływających na zmianę zachowania

Nie bierze pod uwagę przeszłości i historii życia, osobowości, temperamentu; najważniejsza bodziec-reakcja

Podstawa teoretyczna: teoria uczenia się

Zasadnicza rola diagnozowania – poznanie mechanizmów warunkowania klasycznego i instrumentalnego.

Metoda diagnozowania – obserwacja, techniki diagnostyczne – obiektywne stwierdzenie faktów i ścisły pomiar psychocentryczny.

Model ten zakłada ciągłość i systematyczność procesu diagnozowania; ma postać zamkniętego cyklu.

Podwójna rola wychowawcy; diagnosta i terapeuta; konsekwencja

Zalety: obiektywne poznanie zachowania jednostki, elastyczność, ekonomiczność, rozpoznanie – praktyka

Wady: pracochłonność i czasochłonność, niemożność obserwacji i kontroli wszystkich zachowań wychowanka, manipulacja własnymi zachowaniami przez wychowanka.

Musimy tu poznać co jest wzmocnieniem pozytywnym a co negatywnym jednostki aby móc ją kontrolować.

Interakcyjny

Bierze pod uwagę koncepcje psychologiczne(zaburzenia procesów poznawczych, nadmiernie każące superego) , socjologiczne (wszelkie teorie dewiacji), biologiczne.

Podstawa teoretyczna – teoria rozwoju dojrzałości interpersonalnej.

Istota niedostosowania społecznego – zaburzony rozwój psychospołeczny związany z wadliwą interakcją ze środowiskiem społecznym.

Zaburzenia przystosowania – fiksacja na wcześniejszym stadium.

Przedmiotem diagnozy jest rodzaj, jakość stosunków interpersonalnych jednostki z osobami socjalizacyjnie znaczącymi ( rodzice, wychowawcy, koledzy) oraz poziom rozwoju społecznego – moralnego.

Cel diagnozy – identyfikacja i wyjaśnienie znaczenia poszczególnych dysfunkcji w adaptacji jednostki.

Zakres – trzy aspekty społecznego funkcjonowania oraz reakcje na bodźce z otoczenia.

Etapy diagnozy – diagnoza wstępna (konstatująca fakty i projektująca) i diagnoza przebiegu i efektów.

Poziomy integracji – typy zaburzeń:

1. Poziom – psychotyczny

2. Poziom – aspołeczny agresywny, aspołeczny pasywny

3. Poziom – niedojrzały konformista, konformista wobec podkultury, manipulator

4. Poziom – neurotyk wybuchowy, neurotyk lękowy, osobnik wyczulony na sytuacje krytyczne

5. Poziom – zdobywanie świadomości siebie i otoczenia (osoba potrafi odróżnic dobro od zła)

6. Poziom – integracja „tożsamości ja”

7. Poziom – dewiacja pozytywna ( samotni rodzice, twórcy, ratujemy czyjeś życiem kosztem swojego)

Metody – obserwacja, rozmowa, wywiad, analiza wytworów, metody kliniczne, techniki projekcyjne, wywiad, poziomy integracji.

Zalety – kompleksowość, ścisłe powiązanie procesu diagnostycznego z resocjalizacyjnym – diagnoza otwarta, gotowe schematy analizy i interpretacji z programem modyfikacji

Wady – niejasność i wieloznaczność pojęć, sztywność sposobu klasyfikacji i działań resocjalizujących, mechaniczne zestawienie obrazu diagnostycznego z systemem zaleceń reedukacyjnych, subiektywizm technik diagnostycznych.

Interdyscyplinarny

Połączenie różnych teorii niedostosowania społecznego z zakresu nauk: psychologii, socjologii i pedagogiki.

Człowiek – byt wielowymiarowy; jednostka przystosowana = zdrowa

Istota niedostosowania społecznego – złożona, konieczność przyjęcia perspektywy interdyscyplinarnej.

Nieprzystosowanie społeczne ujmuje jako antagonizm destrukcyjny ( nieadekwatne funkcjonowanie w rolach społecznych, w zachowaniu jednostki dominuje nie liczenie się ze standardami społecznymi i prezentowanie niewłaściwych postaw wobec norm) konsekwencja – ukształtowanie względnie trwalej tożsamości negatywnej – antyspołecznej.

Przedmiot diagnozy - antagonizm destruktywny (jest on wynikiem kumulacji niekorzystnych czynników rozwojowych)

Zakres diagnozy - trzy obszary (zachowania, postawy i role społeczne) badań i interpretacji społecznego funkcjonowania jednostki oraz czynniki etiologiczne.

Cel diagnozy – ogólne poznanie antagonizmu destruktywnego.

Etapy diagnozy:

• Konstatująca fakty (analiza dokumentów, zastosowanie skal i kwestionariuszy, identyfikacja postaw antyspołecznych, ich nasilenie, mechanizmy i przyczyny)

• Projektująca – zalecenia działań profilaktyczno- resocjalizacyjnych

• Podjęcie działań resocjalizacyjnych

• Weryfikująca – powtórna, cykliczna kontrola wyników diagnozy i skuteczności oddziaływań.

Rola diagnosty – zachowanie i mechanizmy regulacji psychologicznej i społecznej, prowadzace do zaburzeń w społecznym przystosowaniu jednostki.

Metody diagnozowania – kliniczne, psychometryczne, techniki projekcyjne, narzędzia całościowej oceny zaburzeń (SNS Pytki, Arkusz diagnostyczny Scotta, Arkusz obserwacyjny Achenbacha)

Zalety – wszechstronność, wskazanie konkretnych narzędzi slużących do kompleksowej wstępnej diagnozy.

Wady – brak adekwatnych narzędzi do badania postaw i ról społecznych, konieczność pogłębienia rozpoznania diagnostycznego z wykorzystaniem innych narzędzi.

Wykład III 06.11.13

ETAPY DIAGNOZY RESOCJALIZACYJNEJ

1. Diagnoza konstatująca fakty- negatywne reakcje jednostki na wymagania, …. Pełnionych ról społecznych lub zaburzeń w jej zachowaniu, może mieć charakter pozytywny i negatywny, zawierająca opis sytuacji wychowawczej, stanu osobowości i walorów intelektualnych.

Cel- określenie rodzaju występujących zaburzeń i dewiacji oraz mechanizmów psychospołecznych, leżących u ich podłoża.

1. Projektująca- ukierunkowanie działania wychowawczego, wskazuje potencjalne rozwiązanie, sformułowanie wielu hipotez i postulatów stanowiących podstawę podjęcia decyzji o kierunku i zakresie planowanych działań. Projektowanie działań interwencyjnych i określenie związku pomiędzy stanem końcowym i projektowanym zabiegom interwencyjnym, które do niego prowadzą.

Cel- optymalizacja działań korekcyjnych, ocena poziomu ewentualnych zysków i strat.

1. Kontrolująca przebieg oddziaływań-ocena warunków procesu oddziaływań resocjalizacyjnych

Cel- poznanie czynników sytuacyjnych i osobowych, mających wpływ na przebieg zaprojektowania działania.

Lewicki, Paryzek, Waligóra- diagnoza penitencjarna oraz reedukacyjna.

1. Efektów/sprawdzająca- weryfikuje prawidłowości uzyskanego obrazu diagnostycznego oraz prawidłowości przyjętych założeń.

Analiza logiczna- powtórna ocena tych samych elementów pozornej rzeczywistości z wykorzystaniem tych samych kryteriów oceny-diagnoza porównawcza stanu początkowego i końcowego.

Konkluzja oceniająca- -kryterium zbieżności i rozbieżności stanu początkowego i końcowego.

Weryfikacja hipotez diagnostycznych.

Uwarunkowania procesu diagnostycznego:

• Podstawowe dyspozycje diagnosty

• Wiedza merytoryczna i zdolność do jej wykorzystywania

• Umiejętność obserwowania i prowadzenia rozmowy

• Określone sprawności techniczne

Prawidłowy kontakt diagnostyczny:

• Sytuacja, w której spełnione są warunki pozwalające na otwarte i szczere wyrażanie myśli, uczuć, eksplorowanie treści ważnych dla rozpoznania diagnostycznego.

• Podstawowe cechy kontaktu diagnostycznego:

• Asymetria ról

• Asymetria komunikacji, więcej mówi diagnosta

• Asymetria funkcji badania, kierowanie dobrem pacjenta

Wskaźniki prawidłowego kontaktu diagnostycznego:

1. Diagnosta jest autentycznie zainteresowany wypowiedzą osoby badanej

2. Osoba badana ma zaufanie do diagnosty, ma poczucie, że jej wypowiedzi spotkają się z akceptacją, oraz że diagnosta nie wykorzysta tych informacji niezgodnie z interesem badanego.

3. Osoba badana powinna mieć poczucie, że ma prawo powiedzieć i ujawnić nawet najbardziej kontrowersyjne fakty i postawy

4. Osoba badana nie przejawia oznak oporu

5. Osoba badana przejawia adekwatne reakcje emocjonalne wobec tego, o czym mówi

6. Przewaga spontanicznych wypowiedzi osoby badanej

Wskaźniki pozornego kontaktu diagnostycznego:

1. Informacje, których udziela osoba badana są zbyt stereotypowe, konwencjonalne

2. Forma wypowiedzi nie jest adekwatna do tematu

3. Rola diagnosty w zbieraniu informacji jest nadmierna bądź znikoma

4. Diagnosta ma poczucie, że wie, co powie badany

5. Znużenie diagnosty= nieszczerość badanego

6. Diagnosta ma poczucie zrozumienia poszczególnych wypowiedzi bez zrozumienia całości sytuacji

Dynamika kontroli diagnozy:

Wyznaczona jest właściwym zachowaniem diagnosty i osoby badanej oraz cechami sytuacji w której zachodzi

Momenty krytyczne

Umiejętne stosowanie technik nawiązywania, budowania i podtrzymywania kontaktu

Technika nawiązywania kontaktu:

• Efekt halo (diabelski, anielski)

• Dystans psychologiczny między diagnosta a badanym

Czynniki utrudniające kontakt:

-zbyt obcesowe i szybkie przejście do pytań, które mogą być odebrane przez osobę badana jaką zagrażające

-zadawanie pytań, które zawierają ocenę

-nadmierna i nienaturalna ekspresja pozytywnego ustosunkowania do badanego

Technika podtrzymywania kontaktu:

• Umiejętność radzenia sobie z oporem w relacji diagnosta-badany

• Minimalizowanie poczucia zagorzenia osoby badanej poprzez:

-okazywanie akceptacji, zrozumienia i zainteresowania

-wewnętrzne zgodności przekazu werbalnego i niewerbalnego

-prośba o rozwinięcie tematu połączona z parafrazą

-milczenie diagnosty (paradoks)

Opór w diagnozie:

Opór- świadome lub nieświadome unikanie przez badanego zagłębianie się w pewien obszar treściowy, który może wynikać z uświadomionego lub nieuświadomionego poczucia zagorzenia. Opór może być zakamuflowany w postaci kontaktu pozornego albo przybrać formę całkowitego zerwania kontaktu .

Opór w psychoterapii- niechęć osoby do uczestniczenia w procesie psychoterapii w stopniu uznanym przez terapeutę za konieczny. Celem tej niechęci jest niedopuszczenie do ujawnienia wypartych treści lub obrona przed zmiana własnego zachowania czy poglądów, najogólniej do postępu w terapii.

Wskaźnik pojawienia się oporu:

• Przedłużające się milczenie

• Zmiana tematu rozmowy

• Intelektualizacja( udzielanie oporu przez badanego w sposób najbardziej charakterystyczny dla irytacji, której dotyczy przeznaczenie ogólnej prawidłowości)

• Racjonalizacja( niewłaściwe wyjaśnienie przyczyn własnego zachowania, słodkie cytryny lub kwaśne winogrona)

• Bezosobowa forma przedstawiania doświadczeń

• Zmiana sposobu mówienia

• Zapominanie pytań

• Pustka w głowie

• Objawy somatyczna

• Czynny atak

• Świadome kłamstwa

• Otwarta rozmowa

• Tworzenie reguł

Źródła oporu:

• Wewnętrzne: lęk, wstyd, poczucie winy

• Zewnętrzne: ( postępowanie diagnosty)

• Zbyt szybkie przechodzenie od pytań zapraszający a formalizm traktowania

• Brak poczucie bezpieczeństwa

• Wyłapywanie sprzeczności w wypowiedziach badanego

• Naukowy, specjalistyczny język

Wykład IV 20.11.13

Techniki radzenia sobie z oporem:

• Milczenie

• Zmiana lub przeformułowanie pytań (zamrożenie kontaktu)

• Udziela dodatkowych informacji

• Prośba o konkretyzacje wypowiedzi

• Rozmowa na tematy „tu i teraz”

• Znaczenie roli i funkcji badania

• Wyrażanie własnych opinii związany z przejawianiem oporu

Problem anonimowości diagnosty:

Wynika z pojawiającego się nacisku ze strony badanego na wyrażanie opinii własnych diagnosty

Reakcja zależy od orientacji teoretycznej:

-podejście psychoanalityczne-pełna anonimowość i bierność diagnosty

-podejście humanistyczne (egzystencjalno-fenomenologiczne), współuczestniczenie w procesie diagnozy badanego i diagnosty

Kontrakt diagnostyczny:

Określa, czego badany może się spodziewać w procesie diagnostycznym

Określa prawa badanego i diagnosty

Wzrost poczucie kontroli i zmniejszenie lęku w badanego, aktywna postawa badanego

Kontrakt zawiera:

1. Wyraźnie określony cel i zakres działań, wzajemnego oczekiwania oby stron

2. Uzgodnienie przewidywanego czasu i rytmu spotkań

3. Informacje o tajemnicy zawodowej i poufności przekazywanej wiedzy lub ograniczenie tej zasady w uzasadnionych przypadkach

Tajemnica zawodowa:

• Przekonanie badanego, że jej problemy nie zostaną ujawnione, powoduje wzrost poczucie bezpieczeństwa

• Wyjątki: zagrożenie życia własnego i innych, przemoc, nadużycia seksualne, szczególnie wobec dzieci

• Plotkarstwo psychologiczne lub pedagogiczne

Kompetencje diagnosty:

• Podążanie za klientem

• Empatyczne reagowanie

• Niezaborcza życzliwość

• Konstruktywna otwartość

• Konkretność

• Koncentracja na ‘tu i teraz’

• Aktywna akceptacja

• Intuicja, charyzma, sztuka

• Wrażliwość kliniczna

Błędy diagnostyczne:

• Błąd postawy (dominacji)

• Maski

• Sędziego

• Koncentrowania się na negatywnych aspektach badanego

• Na negatywnych skutkach

• Brak łączenie wiedzy teoretycznej z doświadczeniem życiowym czyli błąd redukcji źródeł wiedzy

Nastawienie diagnosty wobec osoby badanej:

• Nawyk oceniania

• Nadmierne poczucie odpowiedzialności

• Tendencja do dominacji

• Nastawienie lękowe

Postawy diagnosty wobec badanego:

• Znudzenia

• Zimnego naukowca

• Sztywnego dydaktyka

• Obojętnego usługowca

• Psychoterapeuty

• Indywidualnego społecznika

• Kolektywnego społecznika

• Moralisty

• Artysty

Wykład V 11.12.13

Podstawowe środowisko wychowawcze: rodzina, szkoła, rówieśnicy

Rodzina jest ujmowana, jako:

Grupa społeczna- łącząca swoich członków w związek intymnego uczucia, wzajemnej pomocy, współdziałania

Instytucja społeczna-, która ma określony status społeczno-prawny, a procesy w niej zachodzące podlegają rejestracji i regulowaniu przez przepisy prawne

Środowisko wychowawcze- rodzina jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym dla człowieka, każdy człowiek wchodzi do tego środowiska naturalnie, przez sam fakt narodzin, oddziaływanie na dziecko dokonuje w naturalnych warunkach i sytuacjach życiowych.

Cechy rodziny ważne z perspektywy diagnozy:

• Sytuacja rodzinna ( gdzie dziecko się wychowuje)

• Układ ról i pozycji w rodzinie

• Podział władzy, rozkład względów, autorytetu

• Więzi i relacje między członkami

• Rytm i organizacja życia

• Aktywność ogólna rodziny i jej członków

• Normy i standardy zachowań uznawanych w rodzinie

• Sposoby kontroli norm i wymagań

• Wzory porozumiewania się (komunikacja)

• Typ kulturowego życia rodziny

• Tradycje, obrzędowość, symbolika

• Warunki materialne

• Warunki bytowe i otoczenie

• Związki rodziny z innymi strukturami społecznymi

Zmiana tendencji poznawania rodziny:

Od ujęcia linearnego/przyczynowo-skutkowego do ujęcia cyrkularnego/systemowego

Co jest najważniejsze, co musimy zrozumieć?

• Relację

• Strukturę, podsystemy, granice

• Dynamikę

• System ról, kontroli i władzy

• Sposoby komunikacji

• Związki z innymi

• Funkcjonowanie oparte na indywidualnych doświadczeniach oraz całości rodziny

• Historia rodzinna

• Mity rodzinne (przekonania determinujące zachowania0

• Sposób osiągania celów

• Sposoby radzenia sobie z trudnościami i problemami

• Radzenie sobie w sytuacjach kryzysowych

• Rodzina, jako system

Systemowa orientacja w diagnozie rodziny:

1. Uchwycenie zależności występujących w rodzinie

2. Diagnosta stara się odkryć wzory, struktury i funkcje w życiu rodziny i ustalić ich znaczenie dla określonych problemów

Narzędzia w systemowej diagnozie rodzin:

MODEL KOŁOWY OLSONA	FACES IV, zrównoważona spójność, elastyczność, splątanie, sztywność, chaotyczność, niezwiązanie
SKALA ŚRODOWISKA RODZINNEGO MOOS’A I MOOS	Spójność, konflikty, sprawowanie kontroli, niezależność, sposób wyrażania uczuć, religijność, orientacja intelektualno-kulturalna, aktywna rekreacja, nastawienie na sukces
SKALA OCENY RODZINY BEARERS’A	Struktura władzy, sposoby rozwiązywania problemów, jasność wyrażania opinii, odpowiedzialność, inwazyjność, otwartość na innych, wyrażanie uczyć, nastrój dominujący w rodzinie, konflikty, empatia
INDEKS FUNKCJONOWANIA RODZINY PLESS I SATLERWHITE’A	Komunikacja wewnątrz rodzinna, zwartość, podejmowanie decyzji, satysfakcja małżeńska, poczucie szczęścia i więź emocjonalna

Wykład VI 18.12.13

Strategie diagnozowania rodziny wg Jarosz

1. Diagnoza całościowa

• uwzględniania jest duża liczba różnych jakościowo cech i warunków rodziny oraz analizowane są związki między nimi,

• np. Koncepcja Określania Progu Zagrożenia Rozwoju Dziecka w Rodzinie – Ewy Marynowicz-Hetki,

• diagnoza typologiczna jest jednym z częściej wykorzystywanych sposobów określania jakości tworzonego [rzez rodzinę środowiska wychowawczego.

2. Diagnoza wybiórcza

• selektywne koncentrowanie się na określonych cechach środowiska rodzinnego,

• wywiady tematyczne, skupione na wybranych zagadnieniach dotyczących funkcjonowania rodziny.

• narzędzia standaryzowane (kwestionariusze, inwentarze).

Rodzinne przyczyny niedostosowania społecznego:

• zaburzenia struktury rodziny

• niewydolność wychowawcza rodziny

Złe postawy rodzicielskie. Postawy negatywne:

• nadmiernie ochraniająca,

• nadmiernie wymagająca,

• nadmiernie unikająca,

• nadmiernie odrzucająca.

Pozytywne postawy rodzicielskie:

• akceptująca,

• uznania praw dziecka,

• rozumna swoboda,

• współdziałania

Style wychowawcze:

• autokratyczny,

• demokratyczny,

• liberalny,

• niekonsekwentny.

• brak zaspokojenia potrzeb (podstawowych i tych wyższego rzędu),

• dostarczanie negatywnych wzorców osobowych,

• skrajne, negatywne warunki socjoekonomiczne rodziny,

• negatywne środowisko rodzinne,

• nieprawidłowy sposób spędzania czasu wolnego.

Koncepcja dewiacji Sutherlanda

• Najbardziej znaczące w procesie dewiacyjnym jest oddziaływanie środowiska naturalnego, rodzinnego, którego jakość stanowi wyznacznik rozwoju jednostki w określonym kierunku,

• Znaczenie innych środowisk (szkolnego, rówieśniczego) ujawnia się w sytuacji destrukcjonalności środowiska rodzinnego.

Wyznaczniki skutecznych metod wych. stosowanych przez rodziców:

• częste wzmacnianie za pozytywne zachowania,

• zdecydowane wymaganie zasad moralnych od dzieci,

• konsekwentne egzekwowanie wypełniania poleceń,

• karanie za pomocą metod o charakterze „psychicznym”,

• częste posługiwanie się metodami indukcyjnymi.

Środowisko szkolne:

• autonomiczne źródło, bądź czynnik wzmacniający (niedostosowanie społeczne jednostki),

• trudności wychowawcze, niepowodzenia szkolne, negatywizm szkolny, fobia szkolna,

• jakość funkcjonowania jednostki w sytuacji szkolnej = niedostosowanie społeczne,

• ocena funkcjonowania ucznia w szkole w sferze dydaktycznej i pozadydaktycznej.

Środowisko szkolne – obszary diagnozy:

• konflikty z nauczycielami,

• niepowodzenia szkolne,

• brak możliwości sprostania wymaganiom szkolnym,

• brak dojrzałości szkolnej,

• absencja szkolna,

• zachowania wrogie i buntownicze,

• brak zajęć pozalekcyjnych.

Środowisko rówieśnicze:

• zaniedbana sfera – brak rzetelnych opracowań teoretycznych i narzędzi badawczych,

• Kowalski prowadził badania nad grupami rówieśniczymi i podzielił je na: 1) dziecięce grupy zabawowe (bandy), 2) młodzieżowe paczki (kliki) oraz 3) młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi, bandy przestępcze),

• opozycyjno-buntownicza regulacja stosunków międzypokoleniowych (autorytarna represja),

• brak zaspokojenia potrzeb – szukanie innych sposobów.

Diagnoza środowiska rówieśniczego na potrzeby resocjalizacji:

• udział w życiu dziecięcych grup formalnych i nieformalnych w życiu jednostki,

• mechanizmy identyfikacji z grupą nieformalną i formalną,

• pozycja i popularność w grupach formalnych i nieformalnych,

• kompetencje społeczne i umiejętności interpersonalne,

• zachowania grupowe i relacje interpersonalne,

• uczucia i nastawienia wobec członków grup i grupy jako całości.

INDYWIDUALNY PLAN RESOCALIZACJI (IPR)

Inna nazwa Indywidualny Program Oddziaływań Wychowawczych (IPO)

Zawiera: dane dotyczące środowiska rodzinnego, sprawianych trudności wychowawczych, charakterystyczne cechy dziecka, słabe i mocne strony oraz wskazówki do dalszej pracy i prognozy.

Wychowawca, psycholog, pedagog i wychowanek wspólnie opracowują IPR.

Komponenty IPR:

• diagnoza

• arkusz resocjalizacji (mapa problemów wychowanka, zalecenie do realizacji, odpowiedni wariant postępowania terapeutycznego, ocena i ewaluacja),

• protokoły spotkań zespołu wychowawców.

IPR – przebieg – ETAPY:

1) Opracowanie i wdrożenie technik diagnostycznych,

2) Określenie celów i indywidualnych zadań pracy z rodziną, środowiskiem, zespołem dydaktyczno-wychowawczym i diagnostyczno-korekcyjnym.

IPR cele:

• poznanie wychowanka,

• zrozumienie wychowanka,

• pełna akceptacja wychowanka,

• wytworzenie przyjaznego klimatu społecznego w grupie,

• stopniowa rezygnacja z zewnętrznej kontroli, oceny i karania,

• stawianie celów w sferze: emocjonalno-uczuciowej, wolicjonalno-normatywnej, poznawczo-intelektualnej, zachowania zawarte w obszarach funkcjonowanie w szkole, internacie, rodzinie, środowisku rówieśniczym.

Zespół diagnostyczno-korekcyjny:

• zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich, areszty i więzienia,

• skład: psycholog, pedagog, terapeuta,

• cel: udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej wychowankom.

Podstawowe zadania Z. D-K:

• badanie i obserwacja wychowanków w zakresie:

1) poznawczo-emocjonalnego rozwoju osobowości,

2) analizy trudności wychowawczych,

3)przyczyn warunkujących zaburzenia zachowania.

• przygotowanie IPR i kwalifikowanie wychowanków do odpowiednich form pomocy psychologicznej, pedagogicznej i specjalistycznej,

• kontakty środowiskowe w miejscu zamieszkania wychowanków,

• pomoc w usamodzielnieniu,

• pomoc w nawiązywaniu i poprawie relacji z bliskimi,

• wyszukiwanie środowiska zastępczego,

• doraźna kontrola,

• współpraca z pozostałymi pracownikami palcówki.

IPR w diagnozie penitencjarnej:

• edukacja skazanego,

• praca,

• organizacja czasu wolnego,

• terapia indywidualna.